Η κυριαρχία των «νεοφιλελεύθερων» ιδεών συνδέεται με την υποχώρηση της πολιτικής και κοινωνικής Αριστεράς σε όλες τις εκδοχές της. Η επιρροή των κομμουνιστικών κομμάτων παρασύρεται από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Η ευρωκομμουνιστική τους τάση διαλύεται και διαχέεται στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, που σταθερά πλέον υιοθετεί τις «νεοφιλελεύθερες» δοξασίες. Η συνδικαλιστική πυκνότητα συρρικνώνεται σε πλήρη αντιστοίχηση με τον βαθμό υποχώρησης του μεριδίου της εργασίας στον συνολικά παραγόμενο πλούτο.
Παράλληλα, η συνακόλουθη απορρύθμιση του κοινωνικού κράτους και της εργασίας, υπό συνθήκες εντεινόμενης διεθνοποίησης, διευρύνουν τις ανισότητες τροφοδοτώντας την Ακροδεξιά, υποβαθμίζουν τις εργασιακές σχέσεις πιστοποιώντας την επιλογή του κεφαλαίου για την ιστορική ρεβάνς απέναντι στις αναγκαίες για την επιβίωσή του υποχωρήσεις, υπό διαφορετικούς κοινωνικοπολιτικούς συσχετισμούς και συγκυρίες.
Οι κοινωνικές κατακτήσεις, στην ιστορική τους διαδρομή, επιτυγχάνονται συνήθως χωρίς την κυβερνητική συμμετοχή της Αριστεράς και τις λογικές ανάθεσης. Η συμβολή της, όμως, είναι έντονη με την παρουσία της στα κινήματα, τη στήριξη των αρχών της αλληλεγγύης και τις θυσίες για το δίκαιο των ιδεών της, ώστε, ακόμη και τυπικά ηττημένη, να κερδίζει σε κύρος και αξιοπιστία.
Οι εξελίξεις στις σύγχρονες εκδοχές της Αριστεράς δημιουργούν προβληματισμούς γι’ αυτά που πρέπει να κάνει αλλά και να μην κάνει ώστε να αντιπαρατεθεί πειστικά στον νεοφιλελευθερισμό και στην Ακροδεξιά. Ο ρόλος της Αριστεράς απαιτεί ρήξεις ανοίγοντας δρόμους για τα κύρια και ουσιώδη, χωρίς να αποκλείονται και οι αναγκαίοι συμβιβασμοί για τη διάνοιξή τους. Είναι διαφορετικό, όμως, να καταναλώνεται σε συμβιβασμούς και σε μέτρα που τη μετατρέπουν σε Αριστερά της επιβράβευσης από το κατεστημένο, «υπεύθυνη» και ακίνδυνη.
Ο ρόλος της, πρωτίστως, είναι η επίμονη διαμόρφωση νέων συνειδήσεων, ενός άλλου πολιτισμού με απόλυτο σεβασμό στις ανάγκες και στη νοημοσύνη των κοινωνιών, αντί της προσχώρησης σε κυρίαρχες αντιλήψεις και της χρήσης επικοινωνιακών πρακτικών για πρόσκαιρα «οφέλη», παρακολουθώντας τις εξελίξεις, αντί να τις δημιουργεί. Είναι διαφορετικό να επιδιώκει τη διεύρυνση της ιδεολογικής επιρροής της στην κοινωνία από το να μετατρέπει την «επιρροή» σε εκλογικό αυτοσκοπό με αντάλλαγμα ακόμα και την άλωση και απεμπόληση των αρχών της.
Δεν νοείται Αριστερά χωρίς την καθοριστική και ζωογόνο γείωσή της στη νεολαία, στα συνδικάτα και στην τοπική αυτοδιοίκηση για την αναγέννηση των κινημάτων τους. Η Αριστερά οφείλει να αποπνέει συλλογικότητα, χωρίς υπερτονισμένα εγώ, με πρόσωπα που αναδεικνύονται από προοδευτικές κοινωνικές διεργασίες και όχι από αποστειρωμένους σωλήνες και διαδρόμους.
Δεν νοείται Αριστερά με οργανώσεις ουσιαστικά αμέτοχες, σαν να είναι μηχανισμοί διεκπεραίωσης τετελεσμένων, όσο πολυπρόσωπες κι αν είναι. Ούτε νοείται σύγχρονη Αριστερά με τη συντριπτική πλειοψηφία επαγγελματικών και κρατικών στελεχών στα όργανα λήψης αποφάσεων μακριά από τα επώδυνα ένσημα της καθημερινής πραγματικότητας.
Η Αριστερά οφείλει να είναι το σύγχρονο παράδειγμα συνολικά, αντί να επικαλείται απλά το «ηρωικό» παρελθόν της. Να ηγεμονεύει στο επίπεδο των ιδεών για να μπορεί να υπερασπίζεται και να διευρύνει τις κοινωνικές κατακτήσεις. Για να μπορεί να κυβερνά και να αλλάζει τον κόσμο αντί να ανάγει την κυβερνησιμότητα και την άδεια καρέκλα σε κυρίαρχες αξίες που την αποξενώνουν από τον ίδιο τον εαυτό της. Αυτά δεν υπονοούν απομόνωση και παθητική αναμονή ωρίμανσης των ευνοϊκών υποκειμενικών παραγόντων.
Αντιθέτως, παράλληλα με τη συμβολή στη διαμόρφωσή τους, επιβάλλεται η δημιουργία συμμαχιών, που ανοίγουν σταθερούς δρόμους προς το μέλλον με αξιόπιστα υλικά, αντί κοντόθωρων συμμαχιών ουσιαστικής επιστροφής στο παρελθόν. Οφείλει να υπηρετεί «δογματικά» την αποτελεσματική προστασία του κόσμου της εργασίας που παράγει τον πλούτο, απέναντι στην εντεινόμενη επισφάλεια και φτωχοποίηση που σήμερα βιώνει. Να είναι «δικαιωματική» χωρίς να περιορίζεται σε αυτόν τον ρόλο. Να εστιάζει επίμονα στη δίκαιη αναδιανομή πλούτου σε βάρος των πολιτικών έντασης των ανισοτήτων και διεύρυνσης της φτώχειας, που περιορίζονται στην ανακούφιση της ακραίας φτώχειας ως είδος φιλανθρωπίας.
Μια Αριστερά, για να επιτυγχάνει τους στόχους της, χρειάζεται βασικά «δημόσια» εργαλεία στα χέρια της αντί να τα υποθηκεύει και να τα εκχωρεί, επαφιέμενη στην καλή προαίρεση και στις απαιτήσεις των επενδυτών. Η ελληνική Αριστερά σήμερα οφείλει να αναδεικνύει το κορυφαίο πρόβλημα του χρέους με τα μακροχρόνια δεσμά του στο σώμα της κοινωνίας. Να το προτάσσει και να αναζητεί ουσιαστικές λύσεις αντί να ισχυρίζεται πανηγυρίζοντας ότι το έλυσε…
Γιατί Αριστερά σημαίνει επιμονή στην αναζήτηση και την αποκάλυψη της αλήθειας, ακόμη και της επώδυνης. Μιας αλήθειας που πάντα είναι επαναστατική και δυναμική στο άνοιγμα δρόμων, αντί αυτή να συσκοτίζεται με περιτύλιγμα αυταπάτης διαιωνίζοντας τα αδιέξοδα. Τέλος, η αυτονόητη διεθνοποίηση της δράσης της στο σημερινό περιβάλλον πρέπει να συνδυάζεται με τη συνολική και εκ βάθρων συζήτηση για το αποκαλούμενο ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Κεντρικός στόχος της σύγχρονης διεθνοποιημένης Αριστεράς πρέπει να είναι η ανάδειξη στο προσκήνιο των πραγματικών κοινωνικών αναγκών και η ανατροπή του κυρίαρχου αφηγήματος, που ανάγει τον αγοραίο ανταγωνισμό σε κυρίαρχη και αδιαπραγμάτευτη αξία σε βάρος των κοινωνιών. Γιατί όταν ο λόγος ύπαρξης του επιχειρηματικού κεφαλαίου στηρίζεται στην επικερδή κάλυψη κοινωνικών αναγκών, συνιστά απόλυτη διαστροφή η ώθηση των λαών στο περιθώριο χάριν της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα τους επιβάλλονται όρκοι υποταγής στο όνομα αυτού του ανταγωνισμού.
- Ο Γιάννης Κουζής είναι Kοσμήτορας Σχολής Πολιτικών Επιστημών Παντείου Πανεπιστημίου
