27 Δεκέμβρη: Συνεχίζονται οι εγγλέζικες επιθέσεις- Α΄ Σώμα Στρατού ΕΛΑΣ: Κρατείστε καλά!

Τετάρτη 27 Δεκέμβρη 1944

Oι επιχειρήσεις που είχαν περιορισθεί την Τρίτη 26.12.44, λόγω της έναρξης της σύσκεψης στο υπουργείο Εξωτερικών ξαναρχίζουν. Οι Εγγλέζοι βοηθούμενοι από τις κυβερνητικές δυνάμεις επιτίθενται σε όλα τα μέτωπα.

Ανατολικά της λεωφόρου Συγγρού, επιτίθενται στη Νέα Σμύρνη, το Κατσιπόδι (Δάφνη), τον  Άγιο Σώστη, το Μπραχάμι, τον Αρδηττό και το Στάδιο με στόχο να κυκλώσουν το Παγκράτι. Βορειότερα η Τρίτη Ορεινή Ταξιαρχία επιχειρεί από την περιοχή του νοσοκομείου της Σωτηρίας προς τον Τσακό Αγίας Παρασκευής. Στο κέντρο της πόλης βρετανοί αλεξιπτωτιστές καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του Ψυρρή. Στον Πειραιά επιτίθενται στην Δραπετσώνα , αλλά αποκρούονται από τους ελασίτες.

Το 6ο Σύνταγμα Κορίνθου του ΕΛΑΣ επιτίθεται στους Εγγλέζους που είναι στρατωνισμένοι στο Ρουφ. Οι ελασίτες ανατινάζουν τον εξωτερικό τοίχο και μπαίνουν στον περίβολο, όμως οι Εγγλέζοι με τη βοήθεια του πυροβολικού τους απωθούν.

 

«Κρατείστε καλά» είναι η εντολή που δίνεται συνεχώς στις μονάδες του ΕΛΑΣ από τη διοίκηση του Α΄ Σώματος Στρατού προς τους μαχητές του. Οι μονάδες που μάχονται σ’ όλη την Αθήνα και τον Πειραιά είναι καταπονημένες και στραπατσαρισμένες από τις συνεχείς μάχες απέναντι σε ένα πανίσχυρο αντίπαλο που ανανεώνεται συνεχώς σε  δυνάμεις και εφόδια και πλήρη κυριαρχία στον αέρα.

Η διοίκηση του Α΄ ΣΣ του ΕΛΑΣ οργανώνει συσκέψεις σε όλες τις μονάδες του για να διατηρηθεί το επιθετικό πνεύμα  και να μην επηρεασθούν οι μαχητές από τις πολιτικές διεργασίες που πυροδότησε η άφιξη του Τσώρτσιλ. « Είναι οι μόνες εφεδρείες, αναφέρει ο καπετάνιος του Σώματος Σπύρος Κωτσάκης – Νέστορας,  που διαθέτουμε άφθονες: παλικαριά, αυτοθυσία, αγωνιστικότητα, επινοητικότητα των μαχητών και όλου του λαού, που παλεύει μαζί τους . Μ’ αυτό το πνεύμα εκδόσαμε και τις σχετικές Διαταγές και κινητοποιήθηκε  και όλη η κομματική οργάνωση της Αθήνας».

Είναι χαρακτηριστική η διαταγή του Α΄ Σώματος προς τις διοικήσεις των μονάδων του, που εκδόθηκε μια μέρα πριν, στις 26.12.:

« Εξασκήσατε όλην σας την επιρροήν επί των τμημάτων σας δια καταλλήλων διδασκαλιών, ίνα μη χαλαρωθή το επιθετικόν πνεύμα των μαχητών μας από την εξέλιξιν της πολιτικής καταστάσεως.

Ο ΕΛΑΣ θα εξακολουθήση τις επιχειρήσεις του εις όλους τους τομείς μη επηρεαζόμενος από τας πολιτικάς ζυμώσεις. Αι οποίαι άλλως τε δεν γνωρίζουμε πού θα καταλήξουν.

Νέες επιχειρήσεις θα αναληφθούν και το επιθετικόν πνεύμα πρέπει να μείνη ακμαίον.

Το τέρμα ενδεχομένως της πολεμικής μας δράσεως θα καθορισθή μόνον με την διαταγήν της ΚΕ του ΕΛΑΣ».

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

« Δεν τρυπάει το ρημάδι καπετάνιε!»

«Τη νύχτα της 26ης προς την 27η οι Εγγλέζοι προσπαθούν να διασπάσουν τις γραμμές μας στο Φάρο. Καταφέρνουν μάλιστα να κυκλώσουν ένα φυλάκιο. Καλούν τους ΕΛΑΣίτες να παραδοθούν αλλά αυτοί ξεκαρδίζονται στα γέλια. Πού ακούστηκε να παραδίνεται ο ΕΛΑΣ στους Σκόμπιδες; Οι Σκόμπιδες λυσσασμένοι τους χτυπάνε από παντού αλλά οι ΕΛΑΣίτες καταφέρνουν να ξεφύγουν μέσα απ’ τα χέρια τους. Τα ξημερώματα ένα εγγλέζικο τανκ προσπαθεί να περάσει τη γέφυρα των Καλογήρων αλλά πυρπολείται από τον αντάρτη Νικολάου, παρόλο που ήταν βαριά τραυματισμένος.

 

Κατά τις 10 π.μ. ο εχθρός παίρνει το λόφο του Άι- Γιάννη. Ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Ξεκινάει ο Λόχος του Ν. Κόσμου για να τον ανακαταλάβει. Στην κορφή του λόφου οι Σκόμπιδες έχουν εγκαταστήσει 4 τανκς αλλά ποιος τα λογαριάζει! Ένας ΕΛΑΣίτης χτυπώντας ένα τανκ  με … το αυτόματο γυρίζει και λέει στον αξιωματικό του: « Δεν τρυπάει το ρημάδι καπετάνιε!». Και όμως, σε λίγη ώρα τα «ρημάδια» και οι Σκόμπιδες κατρακυλούσαν την πλαγιά και ο λόφος του Άι- Γιάννη βρισκότανε ξανά στα χέρια του ΕΛΑΣ.

Την ίδια μέρα γίνηκε ισχυρότατη επίθεση εναντίον της Καισαριανής από τη μεριά των Κουπονιών. Οι Ριμινίτες στην επίθεση χρησιμοποίησαν, εκτός από τα τανκς και τα αεροπλάνα, και καπνογόνα. Κάνανε λυσσασμένες προσπάθειες να διασπάσουν τις γραμμές του ΕΛΑΣ και να εισχωρήσουν στη συνοικία. Οι υπερασπιστές, όμως, κράτησαν τις θέσεις τους, θαμμένοι κάτω από τα ερείπια που σώριαζαν τα τανκς και τα αεροπλάνα και θέρισαν τις τάξεις του εχθρού».

( « Οι Ανατολικές Συνοικίες το Δεκέμβρη του 1944», σ.38,39 έκδοση της 6ης Αχτίδας της ΚΟΑ, Αθήνα 1945, ανατύπωση του 2014 από τη Σύγχρονη Εποχή).

Οι Εγγλέζοι συγκεντρώνουν μεγάλες δυνάμεις για την επίθεση στις ανατολικές συνοικίες

Ο Oρέστης Μακρής καπετάνιος του Β΄ Συγκροτήματος του ΕΛΑΣ Αθήνας γράφει για τις μάχες στις 27 και 28 του Δεκέμβρη στις ανατολικές συνοικίες («Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Άνεμος λευτεριάς στις Ανατολικές και Νότιες συνοικίες 1941-1945:Χρονικό» , σ. 131, 132,  Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985):

«Αυτές τις δυο μέρες και νύχτες μείναμε όλοι ξάγρυπνοι. Δε μας άφησαν ούτε λεφτό ήσυχους. Τα τανκς ενεργούσαν διαρκώς σαν«έμβολα». Δημιουργούσαν σφήνες, κι όταν δεν κατόρθωναν να ξεκολλήσουν τους ελασίτες ξαναγύριζαν πίσω για νάρθουν πάλι ύστερα από μερικές ώρες.

Όταν διαπίστωναν σε κάποιο τομέα αδύνατη αντίσταση από τον ΕΛΑΣ, τότε έφερναν πίσω τους και το πεζικό.

Αυτές οι ενέργειές τους έδειχναν καθαρά πως επεδίωκαν να μας καταπονήσουν.

Παράλληλα έφταναν πληροφορίες πως πίσω από τις μονάδες κρούσης του εχθρού συγκεντρώνονταν τεράστιες δυνάμεις αρμάτων και πεζικού. Οι διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία με τον Τσώρτσιλ ναυάγησαν κι ο εχθρός ετοιμαζόταν πλέον να δώσει το αποφασιστικό χτύπημα ενάντια στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας.

 

Οι μαχητές μας με αφάνταστη αντοχή και καρτερία αποκρούουν με επιτυχία όλες τις απόπειρες διείσδυσης των άγγλων. Μεγάλα τμήματα μας, λόχοι ολόκληροι κυκλώνονται, αλλά μένουν στις θέσεις τους. Το βράδυ, όταν αποχωρούν τα τανκς, αποχτούν αυτόματα πάλι επαφή μαζί μας.

Μέχρι σήμερα αντέξαμε, λαός και στρατός, την κόλαση του Δάντη, που μας χάρισαν οι σύμμαχοί μας οι σκόμπυδες. Αν όμως  ρίξουν αύριο και τις νέες ταξιαρχίες και μεραρχίες που συγκεντρώνουν, πώς θα τα καταφέρουμε;

Έχουμε κιόλας ξεπεράσει κατά πολύ τις δυνατότητες μας, χωρίς καμιά ενίσχυση από πουθενά και με τα πυρομαχικά μας να βρίσκονται πια στο τέλος τους. Περιμένουμε πλέον το βέβαιο  θάνατο. Κι όμως κανείς δεν το λογαριάζει. Τα τραγούδια και τα πειράγματα δίνουν και παίρνουν. Τα πυρά μας στρέφονται στο Μιχάλη Παναγιωτίδη που παρά την πείνα μας κι ενώ έχουμε γίνει όλοι σαν τον Γκάντι, εκείνος εξακολουθεί να διατηρεί την ολοστρόγγυλη κοιλίτσα του. Του λέγαμε πως θα βάλουμε το 2ο Γραφείο να  τον παρακολουθήσει να δούμε σε ποιο ρεστοράν πολυτελείας πάει και τρώει.

Είναι βράδυ γύρω στις 11, όταν φτάνει λαχανιασμένος ο σύνδεσμος της ταξιαρχίας με μια διαταγή που την υπογράφει μόνο ο καπετάνιος Κοσμάς.

Μου γράφει: «Γιάννη, πάρε την ομάδα με το μυδράλιο κι έλα στο σταθμό της ταξιαρχίας το ταχύτερο δυνατό, γιατί οι ριμινίτες κατεβαίνουν απ’ την πλαγιά του Αράπη και κινδυνεύει να συλληφθεί ολόκληρη η διοίκηση, μια και δε διαθέτουμε δυνάμεις στις παρυφές της  Νέας Ελβετίας.

Κοσμάς».

Σ’ ένα τέταρτο φτάσαμε με αυτοκίνητο στο σταθμό και αμέσως πιάσαμε τα τελευταία σπίτια της Νέας Ελβετίας προς τον Αράπη.

Η χειμωνιάτικη νύχτα είναι θεοσκότεινη. Δε διακρίνουμε τίποτα στην πλαγιά. Για μια στιγμή ρίχνεται φωτοβολίδα από την ταξιαρχία και διακρίνουμε με τα κιάλια τους ριμινίτες στην κορφή του λόφου να τρέχουν από δω κι από κει. Δεν παίρνουν προφυλάξεις, αφού δε βάλλονται από πουθενά.

Ξεκινάμε τις ριπές με το μυδράλιο. Τα βλήματα είναι τροχιοδεικτικά και αυτό βοηθάει να πηγαίνουν όλα στο στόχο με ακρίβεια.Οι εχθροί καλύφτηκαν αμέσως πίσω από την κορφή.

Περιμένουμε περίπου μια ώρα μέσα σε απόλυτη ησυχία. Πηγαίνω στο σταθμό και αναφέρω. Ήταν εκεί ο Στέφανος  Γκιουζέλης. Μόλις άκουσε τι είχε συμβεί, έβαλε άγρια κατσάδα στον Κοσμά, που με απόσπασε απ’ τη διοίκηση του συγκροτήματος σε τόσο κρίσιμες στιγμές. Μετά γύρισε σε μένα και με διέταξε να επιστρέψω αμέσως με την ομάδα στο Σταθμό μου. Και πραγματικά σε λίγες ώρες. πρωί–πρωί. ξέσπασε η μεγάλη θύελλα που περιμέναμε.

Στο Στέφανο έθεσα το πρόβλημα των πυρομαχικών. Μου απάντησε:«Οικονομία, δεν υπάρχουν άλλα. Περιμένουμε φορτία απ’ το Κορωπί μέσω Υμηττού. Αν έρθουν, θα σας στείλουμε».

«Μετά σθεναράν άμυναν βραδυνάς ώρας πλείστον μέρος Ψυρρή περιήλθε εχθρόν»

Αναφορά του Α΄ Σώματος Στρατού στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ ( 9 το βράδυ στις 27.12.44):

«Πρώτη Ταξιαρχία ΣΤΟΠ. Προσπάθεια προωθήσεως τανκς και πεζικού περιοχήν Νέας Σμύρνης- Μπραχάμι απεκρούσθη ΣΤΟΠ. Συγκέντρωσις εχθρικού πεζικού εσωτερικόν Νέας Σμύρνης ΣΤΟΠ. Επίθεσις από  Άγιον Σώστην προς Κατσιπόδι απεκρούσθη σθεναρώς ΣΤΟΠ. Λοιπά μέτωπα δράσις αεροπορίας, όλμων και πυροβολικού ΣΤΟΠ. Δευτέρα Ταξιαρχία ΣΤΟΠ. Από πρωίας ισχυρά επίθεσις εχθρού με τριάντα τανκς περιοχήν Ψυρρή ΣΤΟΠ. Μετά σθεναράν άμυναν βραδυνάς ώρας πλείστον μέρος Ψυρρή περιήλθε εχθρόν ΣΤΟΠ. Εστίαι αντιστάσεως αποκεκομμέναι μάχονται εισέτι ΣΤΟΠ. Διεισδύσεις εχθρού Μεταξουργείον ΣΤΟΠ. Έβδομον Συγκρότημα ΣΤΟΠ. Δράσις πυρ/κου, όλμων και αεροπορίας ΣΤΟΠ.

Απόπειρα ανατινάξεως Νοσοκομείου κρυοπαγημάτων απέτυχε ΣΤΟΠ.

ΣΔ 27-12-44, ώρα 21

ΠΥΡΙΟΧΟΣ-ΝΕΣΤΟΡΑΣ».

Ο Θεοτοκάς και το «διαβολικό  μικρόβιο του ταξικού μίσους»

Από τις ημερολογιακές σημειώσεις του Γιώργου Θεοτοκά, υπέρμαχου του αστικού καθεστώτος και φανατικού αντίπαλου των κομμουνιστικών ιδεών («Τετράδια Ημερολογίου (  1939-1953)», σ.548, 549, εκδόσεις Εστία):

« 27 Δεκεμβρίου

Συνεχίζεται σήμερα η σύσκεψη υπό την προεδρία του Μητροπολίτη χωρίς ελπίδα να καταλήξει σε συνεννόηση. Βρίζεται παντού ο Καφαντάρης  για τη στάση του στη χτεσινή συνεδρίαση, που χαρακτηρίζεται γενικά ως «εμπαθέσταση, αρνητική, άγονη». Όταν έφυγε ο Churchill από τη σύσκεψη, ο Σιάντος δήλωσε ότι γίνεται αγγλοελληνικός πόλεμος, που θα τον συνεχίσουν οι ελασίτες στην ανάγκη και σαράντα χρόνια για να ελευθερώσουν την Ελλάδα από το βρετανικό ζυγό. Τη νύχτα κανονιοβόλησαν, χωρίς να βρουν το στόχο, το αγγλικό καταδρομικό Αίας που έμενε ο Churchill. Πληροφορούμαι επίσης ότι περιφέρουν με το σώβρακο στις συνοικίες και διαπομπεύουν τον Άγγλο ταξίαρχο και τους αξιωματικούς που έπιασαν στο «Σέσιλ» ( σ.σ.: Ούτε ο ΕΛΑΣ βομβάρδισε το «Ajax», κι ούτε ο Άγγλος ταξίαρχος και οι αξιωματικοί του διαπομπεύτηκαν με τα σώβρακα. Απλώς κουτσομπολιά  που κυκλοφορούσαν στο κέντρο της «Σκομπίας», στην πλατεία Κολωνακίου και στους γύρω δρόμους). Είναι αναμφισβήτητο ότι υπάρχει τώρα στη μερίδα αυτή ένα πάθος αντιαγγλικό, που καλλιεργήθηκε βέβαια με μεγάλη τέχνη όπως όλα τα πάθη της επαναστατημένης μάζας. Πρόκειται για «κατευθυνόμενα πάθη», που μια ορισμένη προπαγάνδα, ως χτες υπόκωφη, τα μεταχειρίζεται με πνεύμα επιστημονικού εργαστηρίου. Στον επαναστατικό αυτόν επιστημονισμό ανακατώνεται βέβαια πολύς ρωμαίικος κουτσαβακισμός και ένστικτα άγρια και σαδιστικές διαθέσεις που δεν ξέραμε πως τα έκρυβε μέσα της η τόσο ήμερη φαινομενικά εθνότητα και που πολλοί θέλουν να τ’ αποδίδουν σε αλλόφυλα στοιχεία, Βούλγαρους, Αρμένηδες κ.λπ. Ορισμένα εγκλήματα είναι τόσο φρικιαστικά, που αληθινά σαστίζει κανείς. Μα αλίμονο! Δε γελιούμαι στο σημείο αυτό. Ξέρω πως κατά πρώτο λόγο τα χρωστούμε στην ξυπνημένη αγριότητα της Ρωμιοσύνης και πως είναι ικανή και για χειρότερα, τώρα που τη μπολιάσανε στα γεμάτα με το διαβολικό  μικρόβιο του ταξικού μίσους.

 

Στο κέντρο της πόλης αυξάνει ολοένα ο συνωστισμός των προσφύγων από τις ελασοκρατούμενες περιοχές. Στους δρόμους και στα σπίτια γίνεται το πατείς-με-πατώ-σε. Είναι πανικόβλητοι και διηγούνται τρομαχτικά πράματα για την απαγωγή των ομήρων που στέλνουνται κάθε μέρα προς τη Θήβα. Από μερικές μέρες η άδεια κυκλοφορίας 9π.μ.-5 μ.μ. Βγαίνουν τώρα αρκετές μικροεφημερίδες».

Η μάχη στο Ρουφ

Οι επιχειρήσεις των Εγγλέζων και της Τρίτης Ορεινής Ταξιαρχίας στους Αμπελόκηπους, τον Τσακό και το Ρουφ (από την έκδοση της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού «Η απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα ( Ιούλιος 1944-Δεκέμβριος 1945)», σ.205. Έκδοση επί δικτατορίας  1973):

«… Κατά τας πρωινάς ώρας της ιδίας ημέρας (σ.σ.: 27.12.44) απεκρούσθη επίθεσις των ελασιτών και κατά του εις την περιοχήν Αμπελοκήπων 142 Τ.Ε. Την ιδίαν ημέραν και από ώρας 11.30-16.00 ανελήφθη επιθετική αναγνώρισις υπό δυνάμεως δύο λόχων μετά ουλαμού αρμάτων μάχης και κάρριερς του Α΄ Συγκροτήματος της ΙΙΙ ΕΟΤ εκπεμφθείσα εκ της περιοχής του Νοσοκομείου Σωτηρία προς Κορακοβούνι και ύψωμα Τσακό, κατεχομένων υπό δυνάμεως ελασιτών. Η ενέργεια υπήρξεν επιτυχής και οι ελασίται ηναγκάσθησαν να συμπτυχθώσιν εις την περιοχήν Αγίου Ιωάννου Κυνηγού (…).

Το μεσονύκτιον της ιδίας ημέρας η 12η Ταξιαρχία εδέχθη επίθεσιν καθ’ όλον το μήκος της διατάξεώς της, ιδιαιτέρως δε σφοδράν κατά του εις τους στρατώνας Ρουφ τάγματος BLACK WATCH υπό τμημάτων του 6ου « Συντάγματος» Κορίνθου. Τμήμα του «Συντάγματος» τούτου επέτυχε να εισχωρήση δι’ ανατινάξεως του μανδροτοίχου των στρατώνων, όπου όμως ενεπλάκη  εις βίαιον αγώνα μετά του βρετανικού τάγματος. Οι επιτεθέντες συνεκρατήθησαν αρχικώς, εν συνεχεία δε κατόπιν αγώνος διαρκέσαντος επί μίαν ώραν, κατά την διάρκειαν του οποίου  επενέβη και το πυροβολικόν, εξεβλήθησαν των στρατώνων με βαρυτάτας απωλείας, ώστε η κομμουνιστική ηγεσία να υποχρεωθή να αποσύρη το «Σύνταγμα» εις την περιοχήν Καματερό-Μενίδι προς ανασυγκρότησιν…».

Διαβάστε στο επόμενο: Υποχώρηση του ΕΛΑΣ και χιλιάδων αμάχων από την Καισαριανή και τις άλλες ανατολικές συνοικίες. 

Πηγή: imerodromos.gr

26 Δεκέμβρη: Σύσκεψη παρουσία του Τσώρτσιλ – Δαμασκηνός: Να παραδώσετε τα όπλα!- Σιάντος: Ελάτε να τα πάρετε!

 

Τρίτη 26 Δεκέμβρη 1944

Mόλις έγινε γνωστή η άφιξη του Τσώρτσιλ ο  Σιάντος και ο στρατηγός Μάντακας κατέβηκαν από τη Χασιά στην Αθήνα. Σ’ ένα σπίτι στο τέρμα Αχαρνών συνεδρίασε το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ ( Σιάντος, Παρτσαλίδης, Ζεύγος, Χρύσα Χατζηβασιλείου, Πέτρος Ρούσος και Βασίλης Μπαρτζιώτας). Στο σπίτι πήγαν και τα μέλη της διοίκησης του Α΄ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ. Εκεί έμειναν μέχρι την ώρα που έφυγαν τα μέλη της αντιπροσωπείας για τη σύσκεψη. Βγαίνοντας ο Σιάντος είπε στα μέλη της διοίκησης του Α΄ Σώματος Στρατού: «Δεν πρέπει να χαλαρώσουμε. Κρατάτε καλά».

Ο Τσώρτσιλ που διανυκτέρευσε στο «Αjax»,  το πρωί παρακολούθησε από τη γέφυρα του πλοίου τις μάχες που συνεχίζονταν και το μεσημέρι πήγε με θωρακισμένο όχημα στη βρετανική πρεσβεία. Εκεί είχε και νέα συζήτηση με τον Δαμασκηνό στον οποίο έδωσε οδηγίες για τη στάση που θα έπρεπε να κρατήσει στη σύσκεψη. Για την ακρίβεια του έδωσε εντολές για το «τι θα έπρεπε να πράξει, αν η Διάσκεψη απετύγχανε», όπως γράφει Σπύρος Μαρκεζίνης («Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975) τ. Β΄ 1944-1951, σ.54,Πάπυρος, Αθήνα 1994).

Στις 5 το απόγευμα ο Τσώρτσιλ με τον υπουργό Εξωτερικών Ήντεν έφθασαν με δύο θωρακισμένα αυτοκίνητα στο υπουργείο Εξωτερικών. Μαζί τους ήταν ο στρατάρχης Αλεξάντερ,  ο υπουργός για θέματα της Μεσογείου Xάρολντ Μακμίλλαν και ο στρατηγός Σκόμπυ.

Στο υπουργείο βρίσκονταν ήδη οι εκπρόσωποι του αστικού πολιτικού κόσμου Γ. Παπανδρέου, Αλεξανδρής, Γ. Καφαντάρης , Θ. Σοφούλης, Ν. Πλαστήρας, I. Σοφιανόπουλος, Π. Ράλλης, Σ. Θεοτόκης, Στ. Στεφανόπουλος, Π. Κανελλόπουλος, Α. Μυλωνάς και  Στ. Γονατάς. Εκεί βρίσκονταν ως παρατηρητές οι πρέσβεις της Γαλλίας Μπαλέν και των ΗΠΑ Μακ Βη καθώς και ο συνταγματάρχης Ποπώφ, επικεφαλης της σοβιετικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα.

Οι αντιπρόσωποι της Αντίστασης έφθασαν καθυστερημένα κι ενώ η σύσκεψη είχε αρχίσει. Έφθασαν με εγγλέζικο αυτοκίνητο με άσπρες σημαίες,  το οποίο τους παρέλαβε από την οδό Θεμιστοκλέους που ήταν και η γραμμή του μετώπου στο κέντρο της Αθήνας.

Την  αντιπροσωπεία των αντιστασιακών δυνάμεων αποτελούσαν ο Γιώργης Σιάντος , ο Δημήτρης Παρτσαλίδης, ο στρατηγός Μανώλης Μάντακας και  ο γιατρός Μανώλης Σιγανός, στέλεχος του ΚΚΕ. Από την πλευρά της αντίστασης είχαν κληθεί και οι καθηγητές Σβώλος και Γεωργαλάς και ο γραμματέας του Αγροτικού Κόμματος Κ. Γαβριηλίδης, οι οποίοι όμως δεν μπόρεσαν να μετάσχουν γιατί οι προσκλήσεις τους δόθηκαν αργά και οι Εγγλέζοι δεν ανέλαβαν να τους εξασφαλίσουν τη μετάβαση στο υπουργείο Εξωτερικών.

 

Μετά την εισαγωγική ομιλία του Δαμασκηνού μίλησε ο Τσώρτσιλ ο οποίος  ξεκαθάρισε ωμά πως το γεγονός ότι ζήτησε να γίνει η σύσκεψη «δεν οφείλεται εις το ότι  η προσπάθεια την οποίαν ανέλαβε η κυβέρνησις της Αυτού Μεγαλειότητος (σ.σ. Έτσι χαρακτήρισε την ανοιχτή στρατιωτική επέμβαση της Αγγλίας) είναι υπέρ τας δυνάμεις μας, ούτε ότι διστάζομεν να την εκτελέσωμεν».

Μετά τον Τσώρτσιλ μίλησε για λίγο ο Αλεξάντερ και στη συνέχεια οι Εγγλέζοι και οι ξένοι παρατηρητές αποχώρησαν, με τον βρετανό πρωθυπουργό να αφήνει, όπως είπε υποκριτικά, τους Έλληνες να τα βρουν μεταξύ τους.

Ο Σπύρος Μαρκεζίνης γράφει για την αποχώρηση των Εγγλέζων:

« Ο Βρεταννός πρωθυπουργός εσηκώθη: «Θα ήθελα να φύγω τώρα. Έχουμε αρχίσει την εργασία. Κοιτάξτε να την τελειώσετε». Εχαιρέτησε δια χειραψίας τα μέλη της Κυβερνήσεως. Εσταμάτησε στους εκπροσώπους του ΕΛΑΣ- είχε υποσχεθεί να μη σφίξει τα χέρια τους, όπως θα γράψει αργότερα ο λόρδος Μόραν. Ο Τσώρτσιλ ρώτησε: «Ποιος θα μου συστήσει τους κυρίους;». Και χαιρέτησε δια χειραψίας τους εκπροσώπους του ΕΛΑΣ, οι οποίοι έκδηλα ευχαριστημένοι ανταπέδωσαν με υπόκλιση τον χαιρετισμό» («Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975, οπ.π. σ.55,56).

Μετά την αποχώρηση των ξένων ξεκίνησε η συζήτηση η οποία και τις δυο μέρες ( 26 και 27.12) έγινε μέσα σε ένα κλίμα χειρότερο κι απ’ αυτό που επικρατούσε  στη διάσκεψη του Λιβάνου. Το μόνο σημείο στο οποίο υπήρξε συμφωνία ήταν αυτό του ορισμού αντιβασιλιά. Σε όλα τα άλλα υπήρξε ριζική διαφωνία.

Ο Σπύρος Κωτσάκης τον οποίο ενημέρωσαν οι εκπρόσωποι των αντιστασιακών οργανώσεων μετά την επιστροφή τους από τη σύσκεψη γράφει:

« Η κατάσταση που επικράτησε στη συζήτηση χειρότερη κι από το Λίβανο. Οι δικοί μας, με προτάσεις που επιδιώκουν να εξασφαλίσουν την Εθνική Ανεξαρτησία και τη λαϊκή κυριαρχία, και η Αντίδραση αδιάλλαχτη, αντίθετη, με κύρια επιδίωξή της τον αφοπλισμό του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τον εξοπλισμό το δικό της. Καμία προσέγγιση. Το ίδιο έγινε και την άλλη ημέρα που ξανασυναντήθηκαν (…) Απίθανες φιγούρες που βρυκολάκιασαν και θέλουν να ξαναστήσουν το παλιό, προπολεμικό καθεστώς. Συκοφαντούσαν , βρίζανε, αφρίζανε κατά του ΕΑΜ. Μιλούσαν προκλητικά και προσβλητικά στους συναγωνιστές μας. Σκόπιμα . Για ν’ αποκλειστεί κάθε συνεννόηση. Πάνω στο στρατιωτικό που ήταν η λυδία λίθος γινότανε η σύγκρουση. Ο Δαμασκηνός το είπε μονολεκτικά: «Τα όπλα θα τα παραδόσετε;».

Και ο Πλαστήρας που με το Σιάντο ήταν πατριώτες, γνωριζόντουσαν από παιδιά και μιλούσαν μεταξύ τους με το «Γιώργη» και «Νίκο», λέει σε μια στιγμή: «Μιλάτε για στρατό και δεν παίρνετε υπ’ όψη σας καθόλου την υπάρχουσα Εθνοφυλακή, τα δεκάδες τάγματά μας…».

Σιάντος: «Τι λες Νίκο; Έχεις τόσα τάγματα και δεν πολεμάς; Αφήνεις τους Άγγλους να πολεμάνε για σας; Άμα έχεις στρατό, έλα να πολεμήσουμε. Να λύσουμε τις διαφορές μας μόνοι μας…».

Κι όταν η συζήτηση εκτραχύνθηκε περισσότερο:

«Ελάτε να τα πάρετε τα όπλα», λέει ο Σιάντος. «Σαράντα χρόνια πόλεμο θα ’χετε…». Αυτά μας έλεγε ο Σιάντος όταν γύρισαν, ξαναμμένος ακόμα από τη συζήτηση και τη σύγκρουση.

«Σαράντα χρόνια πόλεμο!», έλεγε και ξανάλεγε…»  («Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα», σ.223,224, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1986).

Το μεσημέρι στις 27 του Δεκέμβρη ο Τσώρτσιλ συνοδευόμενος από τον Σκόμπυ επιθεώρησε τις θέσεις των βρετανικών δυνάμεων και επέστρεψε στην πρεσβεία. Εκεί συναντήθηκε αρχικά με τον Αμερικάνο πρεσβευτή Μακ Βη στον οποίο, όπως γράφει ο Μαρκεζίνης, «αφού επεσήμανε την υποτονική συμπαράσταση των Αμερικανών, ανεκοίνωσε την απόφασή του για τον διορισμό Αντιβασιλέως».

 

Στη συνέχεια ο βρετανός πρωθυπουργός μίλησε σε ξένους ανταποκριτές. Αναφερόμενος στο θέμα του βασιλιά είπε ότι «… δεν θα επιστρέψει εδώ, εκτός αν εκφρασθεί η θέληση του Λαού του για την επιστροφή του με Δημοψήφισμα».

Ακολούθησε συνάντηση με τον Δαμασκηνό τον οποίο διαβεβαίωσε πως με την επιστροφή του  στο Λονδίνο θα ρύθμιζε το θέμα του διορισμού του ως αντιβασιλιά. Του είπε ακόμη πως τα βρετανικά στρατεύματα θα παρέμεναν στην Ελλάδα μέχρι τη συγκρότηση του κυβερνητικού  στρατού.

Λίγο αργότερα ο Σιάντος και ο Παρτσαλίδης ζήτησαν να συναντηθούν μαζί του. Όμως παρενέβη ο Δαμασκηνός αλλά και παράγοντες από τη βρετανική πλευρά, που έπεισαν τον Τσώρτσιλ να μην τους δεχθεί.

Το βράδυ ο Τσώρτσιλ επέστρεψε στο «Ajax» και τηλεγράφησε στον Ρούζβελτ περιγράφοντάς του τα θετικά γι’ αυτόν που θα προέκυπταν από την τοποθέτηση του Δαμασκηνό  στην αντιβασιλεία. Ο Μαρκεζίνης σημειώνει τα εξής: « Οι ειδήσεις για την αποστολή ενισχύσεων ήταν ικανοποιητικές. Είχε ηρεμήσει και με τον Γ. Παπανδρέου, ο οποίος “άλλαξε γνώμη τρεις φορές σε μια ημέρα”» («Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975, οπ.π. σ.56).

Στις 2.30 το μεσημέρι, στις 28 του Δεκέμβρη το αεροπλάνο με τον  Τσώρτσιλ απογειώθηκε από το Χασάνι. Οι τελευταίες διαταγές που έδωσε ήταν:

Στον Σκόμπυ να συνεχίσει τις επιθέσεις των βρετανικών δυνάμεων με μεγαλύτερη ορμή.

Στον Αλεξάντερ να αποσύρει αμέσως από το ιταλικό μέτωπο μια μεραρχία και να τη μεταφέρει στην Ελλάδα μαζί με όσες άλλες δυνάμεις θα χρειάζονταν στην πορεία.

Το μόνο που έμενε τώρα για τον βρετανό πρωθυπουργό ήταν να πείσει το βασιλιά Γεώργιο να δεχθεί τον ορισμό αντιβασιλιά…

Λόγω της σύσκεψης οι συγκρούσεις στις 26 του Δεκέμβρη περιορίσθηκαν στις περισσότερες περιοχές σε ανταλλαγή πυροβολισμών. Εξαίρεση αποτέλεσαν οι περιοχές του Νέου Φαλήρου, των Νέων Σφαγείων και νότια των Πετραλώνων όπου οι Εγγλέζοι επιτέθηκαν με κατεύθυνση  την πλατεία Ομονοίας. Νυχτερινή επιχείρηση του ΕΛΑΣ στο αεροδρόμιο στο Χασάνι αποκρούσθηκε (από την έκδοση της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού «Η απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα ( Ιούλιος 1944-Δεκέμβριος 1945), σ. 204,205).

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

Τα  πρακτικά της σύσκεψης στο υπουργείο Εξωτερικών

Στην πρώτη «Λευκή Βίβλο» του ΕΑΜ, για την περίοδο Μάη 1944- Γενάρη 1945, που εκδόθηκε στα Τρίκαλα ( 1 Φλεβάρη 1945) περιλαμβάνεται περίληψη των  πρακτικών της σύσκεψης , όπως δημοσιεύθηκε στα φύλλα 99 και 100 της εφημερίδας «Ελεύθερη Ελλάδα»:

«Μόλις άρχισε η σύσκεψη πήρε το λόγο ο Βρεττανός πρωθυπουργός κ. Τσώρτσιλ. Τόνισε ότι τα εκκρεμή ζητήματα δεν πρόκειται να λυθούν με τη βία. Όμως είναι ανάγκη να δοθεί μια λύση στην πολύ άσχημη κατάσταση που υπάρχει στην Ελλάδα. Εξήρε τον ηρωισμό του ελληνικού λαού εναντίον των Ιταλών και Γερμανών επιδρομέων και τον αγώνα κατά τη διάρκεια της κατοχής. Παρατήρησε ότι πρέπει να γίνουν δεκτοί οι όροι του Σκόμπυ και ότι τελικά το όλο ζήτημα θα το λύσει απερίσπαστος ο πολιτικός κόσμος της Ελλάδας. Καταλήγοντας είπε ότι αν τον χρειαστούν κατά τη σύσκεψη θα είναι στη διάθεσή τους.

 

Ο Γραμματέας του ΕΑΜ ρώτησε μετά το τέλος του λόγου του κ. Τσώρτσιλ γιατί δεν εκλήθηκε επίσημα το ΕΑΜ. Απάντησε ο κ. Ήντεν  ότι εκλήθηκαν και αι δύο παρατάξεις και με την πρόσκληση του ΕΛΑΣ συμπεριλαμβάνονταν και το ΕΑΜ. Αμέσως ύστερα αποχώρησαν οι κ.κ. Ήντεν και Τσώρτσιλ καθώς και οι άλλοι ξένοι.

Στη συνέχεια ο συναγωνιστής Σιάντος, επειδή κανείς δεν έπαιρνε το λόγο, ρώτησε τον Πρόεδρο για το αντικείμενο της σύσκεψης.

Ο Μακαριώτατος απάντησε: «για να παραδώσετε τα όπλα».

Σιάντος: Αν μας καλέσατε γι’ αυτό, ελάτε να τα πάρετε. Νέο Λίβανο δεν πρόκειται νάχουμε. Αν νομίζετε ότι ήρθαμε εδώ για να μας βρίσετε να μας το πήτε γιατί τότε θα είμαστε υποχρεωμένοι ν’ αποχωρήσουμε. Αλλά στην περίπτωση αυτή θα φέρετε ακέραια την ευθύνη της ματαίωσης της σύσκεψης.

Μετά τη δήλωση του συναγ. Σιάντου  οι παριστάμενοι είπαν ότι πρέπει να προχωρήσει η συζήτηση.

Ο κ. Καφαντάρης είπε ότι για να βρεθεί λύση πρέπει να λυθεί πρώτο το ζήτημα της Αντιβασιλείας και ρώτησε αν σ’ αυτό συμφωνούν οι παριστάμενοι.

Ο συναγ. Σιάντος δήλωσε αμέσως ότι η παράταξη που αντιπροσωπεύει είναι σύμφωνη με την εγκαθίδρυση Αντιβασιλείας.

Ο κ. Σοφούλης αρνήθηκε να πη τη γνώμη του γιατί δεν μπορεί ν’ αποφασίζει μόνος. Ο κ. Μάξιμος μετά από πολλές επιφυλάξεις δέχτηκε σαν «αναγκαίον κακόν». Τελικά το ζήτημα αυτό έμεινε εκκρεμές.

Ο Παπανδρέου προσπάθησε έπειτα να δικαιολογήσει την εγκληματική πολιτική του.

Ο κ. Καφαντάρης κατηγόρησε με δριμύτατες εκφράσεις τον Παπανδρέου, τον χαρακτήρισε ανάξιο πολιτικό και κυρίως υπεύθυνο για τη δραματική σημερινή κατάσταση και τόνισε ότι για 2.000 πραιτωριανούς της Ορεινής Ταξιαρχίας ματοκύλισε τον τόπο. Υπογράμμισε τελικά ότι τα εκκρεμή ζητήματα θα τα λύσει ο πολιτικός κόσμος της χώρας και όχι οι Άγγλοι. Βασιλεία για την Ελλάδα είπε , είναι 4η Αυγούστου και φασισμός.

Πρέπει να συμπληρώσουμε ότι ο Σοφούλης και ο Παπανδρέου αποχωρήσανε ενώ συνεχίζονταν η συζήτηση. Ο Παπανδρέου όμως ξαναγύρισε στην αίθουσα ύστερα από υπόδειξη των Άγγλων. Ο Πλαστήρας κατηγόρησε το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ γιατί με την ασήμαντη δράση τους κατά την κατοχή γίνανε  αιτία καταστροφών στη χώρα.

Ο συν. Σιάντος τον διέκοψε σε ζωηρό τόνο και του τόνισε ότι όταν ο Πλαστήρας παραθέριζε στη Νίκαια ο Ελληνικός λαός πολεμούσε τους καταχτητές και η δράση του ΕΛΑΣ έχει αναγνωρισθεί από τους συμμάχους σαν πολύτιμη συμβολή στον κοινό αγώνα.

 

Κατόπιν ο συν. Σιάντος ανέφερε τις θυσίες και υποχωρήσεις που έκαμαν το ΕΑΜ και το ΚΚΕ για να εξασφαλισθεί ομαλή δημοκρατική εξέλιξη και σημείωσε ότι τίποτε δεν πραγματοποιήθηκε απ’ όσα είχαν συμφωνηθεί. Ο Κρατικός μηχανισμός έμεινε όπως ήταν επί κατοχής. Kανείς δοσίλογος δεν δικάστηκε. Ζήτησαν να αφοπλίσουν τον ΕΛΑΣ ενώ νύχτα μέρα μετέφεραν όπλα και εξώπλιζαν την 5ηφάλαγγα. Απηύθυνε δριμύτατο κατηγορητήριο εναντίον του Παπανδρέου  που είναι υπεύθυνος όχι μόνον γιατί έβαψε τα χέρια του στο αίμα του Ελληνικού Λαού, αλλά και γιατί παρέσυρε τους άγγλους σ’ έναν πόλεμο εναντίον της Ελλάδας. Για τον Παπανδρέου, είπε, δεν μπορεί να γίνεται συζήτηση να συμμετάσχει σε Κυβέρνηση ούτε και σαν απλός υφυπουργός.

Καυτηρίασε την επέμβαση των  Άγγλων και τις ωμότητες που διαπράττουν. Εμείς πιστεύουμε, είπε, ότι ο αγώνας μας είναι απόλυτα δίκαιος.

Δεν επροκαλέσαμε την σημερινή κατάσταση που είναι πραγματικά άσχημη. Αμυνόμαστε για τα δικαιώματα του λαού, όμως δεν συζητάμε το ζήτημα των ευθυνών. Ούτε σεις μπορείτε να δικάσετε εμάς ούτε εμείς εσάς. Κριτής είναι ο λαός. Γι’ αυτό ζητούμε να γίνουν το ταχύτερο δημοψήφισμα και εκλογές.

Νομίζουμε ότι πρέπει να δοθεί λύση στη σημερινή κατάσταση, αρκεί να έχουμε τη διάθεση γι’ αυτό.

Δύο είναι τα σημεία που πρέπει ν’ αποτελέσουν τη βάση της συμφωνίας. Δημοκρατία και Ανεξαρτησία. Η διαλλακτικότητα αυτή δεν πρέπει να νομισθεί αδυναμία. Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε τον αγώνα για την δημοκρατία και την ανεξαρτησία και έχουμε όλη την Ελλάδα μαζύ μας.

Σε καμμιά περίπτωση δεν πρόκειται να υποταχθούμε.

Στο τέλος του λόγου τον ρώτησε ο Πλαστήρας πως μπορεί να λυθεί το Στρατιωτικό. Ο συν. Σιάντος του υπενθύμισε τη γνωστή θέση μας. Γενική αποστράτευση, δημιουργία Εθνικού Στρατού. Στο σημείο αυτό ο Πλαστήρας ανήσυχος: και τότε τι θα γίνουν τα 30 Τάγματά μου που επιστρατεύθηκαν;

Σιάντος: Έχετε 30 Τάγματα; Και δεν τα στέλνετε να μας διαλύσετε αντί να στέλνετε Άγγλους;

Τελικά αποφασίστηκε να γίνει σήμερα στις 11 π.μ. ευρύτερη σύσκεψη των κομμάτων.

Θα συζητηθούν το ζήτημα της αντιβασιλείας και το όλο πολιτικό ζήτημα και θα παρθούν αποφάσεις».

Η δεύτερη μέρα της σύσκεψης 27.12. 1944

Στις 27 του Δεκέμβρη συνεχίστηκε η σύσκεψη. Η συνέχεια της περίληψης των πρακτικών από την πρώτη «Λευκή Βίβλο» του ΕΑΜ:

«Καφαντάρης: Δεν είμαι συνήγορος της αριστεράς. Τα όσα είπα για την Ορεινή Ταξιαρχία δεν τα είπα για να υποστηρίξω την αριστερά, αλλά για να καταδείξω ότι ήταν λάθος να οδηγήσει ο κ. Παπανδρέου στη σύρραξη χάρη της Ορεινής Ταξιαρχίας. Αν ο κ. Παπανδρέου ενόμιζε ότι έπρεπε να οδηγηθούμε σε σύρραξη θα ώφειλε να διαλέξει άλλες αφορμές και όχι το ζήτημα της διατήρησης των 2.000 Πραιτωριανών όταν μάλιστα είχε δεχθεί την διάλυσή της και κατόπιν υπαναχώρησε. Ο κ. Παπανδρέου ήλθε στην Αθήνα αλλά δεν έκρινε αναγκαίον να καλέσει μια σύσκεψη των κομμάτων και να εξηγήσει τι έγινε στην Αίγυπτο. Με εντολή τίνος ήλθε Πρωθυπουργός αυτό δεν μας το εξήγησε. Αυτός δεν είναι δημοκρατικός τρόπος διακυβέρνησης. Σήμερα μας φέρνει την παραίτησή του. Δεν μ’ ενδιαφέρει τι θα κάνει, το ζήτημα δεν λύεται με την Παραίτηση Παπανδρέου αλλά με την Αντιβασιλεία.

Μακαριώτατος: Η Αριστερά δήλωσε χθες ότι στη νέα Κυβέρνηση θα καταθέσουν τα όπλα. Μπορεί η αριστερά να μας πει , τι εννοεί νέα Κυβέρνηση και με ποιους όρους θα καταθέσει τα όπλα.

Σιάντος: Εμείς για τα όπλα δεν έχουμε να σας πούμε τίποτε προτού λυθούν τα βασικά ζητήματα. Τα όπλα είναι δική μας και των Άγγλων υπόθεση. Το ζήτημα είναι: Ο πολιτικός κόσμος είναι διατεθειμένος να συγκροτήση Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας; Ναι ή όχι; Αν ναι, τότε να συζητήσουμε πάνω σ’ αυτό το ζήτημα. Συμφωνώ με τον κ. Καφαντάρη ότι πρώτο βήμα για τη λύση του Ελληνικού ζητήματος είναι η αντιβασιλεία που θα οδηγήσει στη λύση του Κυβερνητικού ζητήματος. Δεν μπορούμε να παραδώσουμε τα όπλα στη λεγόμενη Κυβέρνηση Παπανδρέου γιατί μαζί της βρισκόμαστε σ’ εμπόλεμη κατάσταση, εκτός αν νομίζετε ότι ο Παπανδρέου αποτελεί Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας.

Παπανδρέου: Δεν είπα ότι υπάρχει Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας.

Παρτσαλίδης: Χτες τέθηκε για λύση το ζήτημα της Αντιβασιλείας. Βλέπω ότι το ζήτημα αυτό παρακάμπτεται. Είναι κοινή συνείδηση ότι αν υπήρχε αντιβασιλεία, μπορούσε ν’ αποφευχθεί η σύγκρουση. Γιατί όταν στις 4 Δεκέμβρη παραιτήθηκε ο Παπανδρέου και προσκλήθηκε ο κ. Σοφούλης, ήρθε δε σε επαφή μαζί του το ΕΑΜ και το ΚΚΕ θα ήταν δυνατόν να είχε σχηματισθεί Κυβέρνηση. Συνεπώς πρωταρχική προϋπόθεση του τερματισμού της κρίσης είναι η Αντιβασιλεία.

Ο Κανελλόπουλος κάνει εμπαθή επίθεση κατά του ΕΑΜ.

Σιάντος: Το καθήκον μας είναι όχι να συζητάμε αλλά να βρούμε μια λύση που θα μας βγάλει από τη σημερινή κατάσταση. Επαναλαμβάνω την άποψή μας: Πρέπει να γίνει νέα κυβέρνηση κοινής εμπιστοσύνης στην οποία θα παραδώσει ο στρατός του ΕΛΑΣ.

Μπροστά στην επιμονή των εαμικών αντιπροσώπων ανακοινώνει ο Μακαριώτατος ότι υπέρ της Αντιβασιλείας εκηρύχθηκαν οι Καφαντάρης, Σοφούλης, Σιάντος, Παρτσαλίδης, Μυλωνάς, Σοφιανόπουλος, Πλαστήρας,Μάξιμος, Γονατάς, και Κανελλόπουλος. Για την αναβολή οι Θεοτόκης, Αλεξανδρής, Ράλλης, Τσαλδάρης, Στεφανόπουλος και Παπανδρέου.

 

Με την ψηφοφορία αυτή θεωρείται ότι λύθηκε το ζήτημα του θεσμού της Αντιβασιλείας και καλείται ο συναγ. Σιάντος να εκθέσει τις απόψεις του ΕΑΜ για τον τρόπο της συγκρότησης της Κυβέρνησης και το πρόγραμμά της.

 Η πρόταση του ΕΑΜ για τη νέα Κυβέρνηση

Σιάντος: Η Κυβέρνηση που θα σχηματισθεί πρέπει να είναι Κυβέρνηση πραγματικής Εθνικής Ενότητας. Το πρόγραμμά της πρέπει να εφαρμοσθεί στην πράξη. Είναι απαράδεκτο  να επαναληφθεί ότι έγινε με την προηγούμενη Κυβέρνηση. Το πρόγραμμά της πρέπει να είναι:

1)Τιμωρία των δοσιλόγων. Απαίτηση του λαού είναι να δώσει λόγο όποιος βαρύνεται για προδοτικές πράξεις.

2)Εκκαθάριση του Κρατικού μηχανισμού. Όπως είναι συγκροτημένος σήμερα ο κρατικός μηχανισμός με υπευθύνους λειτουργούς τους στυλοβάτες της 4ης Αυγούστου και δοσιλόγους δεν μπορεί να γίνει διοίκηση κράτους ελεύθερου και δημοκρατικού.

3)Διάλυση της Χωροφυλακής. Με το σώμα αυτό ο Μανιαδάκης και οι κατακτητές οργίασαν σε βάρος του λαού. Όσα στοιχεία της Χωροφυλακής είναι υγιά να παραμείνουν αφού κριθούν από συμβούλιο. Η Αστυνομία Πόλεων, αφού περάσουν από το συμβούλιο τα στελέχη της, να παραμείνει για την τάξη στην Αθήνα. Στην ύπαιθρο θα αναλάβει η Εθνοφυλακή.

4)Δημιουργία Εθνικού Στρατού με την επιστράτευση όλων των εθελοντικών σχηματισμών. Να κληθούν 2-3 ηλικίες. Τα στελέχη του στρατού να περάσουν από συμβούλια.

Έτσι θα φθάσουμε στον τερματισμό της κρίσης.

Ως προς τη σύνθεση της Κυβέρνησης ζητούμε: Πρωθυπουργός, πρόσωπο κοινής εμπιστοσύνης. Ποσοστό συμμετοχής μας 40-50%. Τα υπουργεία Εσωτερικών και Δικαιοσύνης και τα υφυπουργεία Στρατιωτικών και Εξωτερικών. Στο σημείο αυτό εξηγεί με ακαταμάχητα επιχειρήματα γιατί πρέπει να δοθούν στην αριστερά τα πιο πάνω υπουργεία. Τελικά ο συν. Σιάντος πρότεινε να γίνει το δημοψήφισμα την πρώτη Κυριακή του Φεβρουαρίου και οι εκλογές τον Απρίλη.

Οι κ.κ. Π. Ράλλης, Θεοτόκης και Τσαλδάρης αποχωρούν με τη δήλωση του πρώτου ότι οι προτάσεις σημαίνουν Κομμουνιστικοποίηση του Κράτους.

Ο Πλαστήρας δήλωσε ότι αν γίνουν δεκτές οι προτάσεις θα φύγει από την Ελλάδα.

Σιάντος: Αυτό είναι ζήτημα δικό σας. Αλλά νομίζω ότι το κακό δεν θα είναι μεγάλο.

Ο κ. Μάξιμος προτείνει να γίνει συζήτηση για τις προτάσεις αλλά ο κ. Σοφούλης διαμαρτύρεται. Ο συναγ. Σιάντος παρακαλεί να διευκρινισθεί στο τέλος εάν η σύσκεψη οδηγείται σε ναυάγιο ή όχι. Ο κ. Σοφούλης και Μακαριώτατος δηλώνουν ότι η συζήτηση θα επαναληφθεί αφού ανταλλαχθούν οι απόψεις των  άλλων κομμάτων επί των προτάσεων της αριστεράς.

Τελικά αποφασίζεται να συνεχισθεί η σύσκεψη σε ημέρα που θα καθορισθεί (σ.σ.: Η σύσκεψη αυτή δεν πραγματοποιήθηκε τελικά). Ο συν. Σιάντος δήλωσε στον Μακαριώτατο ότι αν στη νέα σύσκεψη κληθεί και ο Γονατάς η αριστερά δεν μπορεί να μετάσχει και αν δεν αποχώρησε και κατά τη σύσκεψη αυτή, αυτό προήλθε από την ειλικρινή επιθυμίας της να μη ναυαγήσει η σύσκεψη».

 

« Στους Βουλγάρους θάνατος! Θάνατος στο Κουκουέ!»

Από τις ημερολογιακές σημειώσεις του Γιώργου Θεοτοκά ( « Τετράδια Ημερολογίου (  1939-1953)», σ.548, εκδόσεις Εστία):

«26 Δεκεμβρίου

Αναγγέλλεται  η παρουσία στην Αθήνα του Churchill και του Eden. Γενική νευρικότητα. Εικασίες διάφορες, χωρίς καμμία βάση ως αυτή τη στιγμή. Το απόγευμα θα γίνει σύσκεψη του πολιτικού κόσμου και του ΕΑΜ υπό την προεδρία του Μητροπολίτη. Η μισή πόλη έχει τώρα εκκαθαριστεί κι η κυκλοφορία ευκολύνθηκε πολύ. Πουλιούνται αρκετά πράματα στο δρόμο. Οι διανομές τροφίμων της ΜL ανακούφισαν κάπως τον πληθυσμό. Διατάχτηκε σημαιοστολισμός προς τιμή του Churchill κι έγιναν εδώ τριγύρω εθνικιστικές μικροδιαδηλώσεις με ελληνικές και συμμαχικές σημαίες και φωνές: « Στους Βουλγάρους θάνατος! Θάνατος στο Κουκουέ!» κ.λπ. Επίσης: «Έρχεται!» κι άλλα βασιλικά συνθήματα».

«Περίεργο, δεν αναμετρούν τη βαρύτητα του ταξιδιού του Churchill»

Η καταγραφή του Γιώργου Σεφέρη στις 26 του Δεκέμβρη στις «Μέρες Δ΄ 1 Γενάρη 1941-31 Δεκέμβρη 1944», σ.381, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1986:

« Τρίτη, 26 Δεκέμβρη

Υπουργείο Εξωτερικών. Περίεργο, δεν αναμετρούν τη βαρύτητα του ταξιδιού του Churchill. Προτιμούν να πιστέψουν τη φήμη που έχει πλατιά κυκλοφορήσει ότι πρόκειται για έναν ενδιάμεσο σταθμό στον πηγαιμό του κάπου αλλού, για να συναντήσει Ρούζβελτ και Στάλιν. Ταξίδι Churchill ανήμερα Χριστούγεννα, μόνο για την Ελλάδα, τους φαίνεται υπέρογκο. Άλλοι φοβούνται συνδιαλλαγή με τους αντάρτες, άλλοι πως ήρθε ο Churchill για να κομίσει γην και ύδωρ: Μετρούν με τα ντόπια μέτρα.

Απόγευμα σύσκεψη στο Υπουργείο Εξωτερικών: Churchill. Παρόντες ακόμη ο Macveagh, o Baelen και ο Popov- η Διεθνής Τροπή».

Ο «κοκοβιός» Τσώρτσιλ

Ο Oρέστης Μακρής καπετάνιος του Β΄ Συγκροτήματος του ΕΛΑΣ Αθήνας γράφει για τις 26 του Δεκέμβρη του («Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Άνεμος λευτεριάς στις Ανατολικές και Νότιες συνοικίες 1941-1945:Χρονικό» , σ. 129, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985):

« Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, την ώρα που ο Τσώρτσιλ παριστάνει τον « κοκοβιό» και αποχωρεί απ’ την αίθουσα, λέει:Ορίστε, καθίστε μόνοι σας οι αντιπρόσωποι των κομμάτων να τα βρείτε μεταξύ σας. Εγώ, δεν ανακατεύομαι στα εσωτερικά σας…».

Αυτή την ίδια ώρα έχει δώσει διαταγή στο Σκόμπυ να κάψει με φωτιά και σίδερο τις μαρτυρικές συνοικίες μας. Έχει ρίξει στη μάχη τόσες δυνάμεις, που σε άλλη περίπτωση, θα ήταν αρκετές για να καταλάβει σε 24 ώρες ολόκληρη την Ελλάδα.

 

Συγκεκριμένα:

α) Στην Καισαριανή επιτίθεται με την « Ορεινή Ταξιαρχία» του Τσακαλώτου και 2 τάγματα« εθνοφυλακής (δηλαδή γερμανοτσολιάδες και χίτες) με συνολική δύναμη γύρω στους 3.500 άνδρες με πυροβολικό και τανκς.

β) Στην περιοχή Αρδηττού–Σταδίου–  Α’ νεκροταφείου χτυπάει με την II KRRC μεραρχία, με δύναμη 5.000 ανδρών.

γ) Στην περιοχή Δουργούτι– Άγιο Σώστη–Νέα Σμύρνη – Ηλιούπολη έχουν παρατάξει την V μεραρχία (ινδική) με άλλους 5.000 άνδρες περίπου.

δ) Τις πιο πάνω δυνάμεις τις πλαισιώνει η 23η θωρακισμένη ταξιαρχία με 100 περίπου τανκς « Σέρμαν»,  με το ανάλογο πυροβολικό, 50 αεροπλάνα « Σπιτφάιαρ»

και τις ομοβροντίες του στόλου τους στο Φάληρο…»

Πηγή: imerodromos.gr

25 Δεκέμβρη: Ο Τσώρτσιλ στην Αθήνα 

 

Δευτέρα 25 Δεκέμβρη 1944 

Σε όλα τα σημεία της Αθήνας και του Πειραιά οι Εγγλέζοι και οι κυβερνητικές δυνάμεις εξακολουθούν   να πιέζουν τα τμήματα του ΕΛΑΣ. Οι ελασίτες απαντούν με οργανωμένες αντεπιθέσεις, νυκτερινές διεισδύσεις  και ανατινάξεις κτιρίων στο εσωτερικό των συνοικιών που ελέγχουν οι Εγγλέζοι και οι κυβερνητικοί. Πριν από το ξημέρωμα τα τμήματα του ΕΛΑΣ επιστρέφουν στις βάσεις εξορμήσεώς τους, γιατί, όπως σημειώνει ο Σπύρος Κωτσάκης καπετάνιος του Α΄ Σώματος Στρατού, «δεν έχουν δυνάμεις για ευρύτερους αντιπερισπασμούς».

Η επιχείρηση για την ανατίναξη της Μεγάλης Βρετανίας ματαιώνεται την τελευταία στιγμή μετά την γνωστοποίηση της άφιξης του Τσώρτσιλ στην Αθήνα (αναλυτική περιγραφή της επιχείρησης από την έναρξή της στην αναφορά του «Ημεροδρόμου» για την Παρασκευή 22.12.1944, εδώ).

Στον Πειραιά οι Εγγλέζοι κατέλαβαν τον Ηλεκτρικό Σταθμό και προχώρησαν προς Μοσχάτο- Ρέντη. Στις μάχες της Δραπετσώνας το τάγμα του ΕΛΑΣ υφίσταται μεγάλες απώλειες. Ογδόντα ελασίτες τέθηκαν εκτός μάχης.

O Τσώρτσιλ στην Αθήνα

Το μεσημέρι στις 25 του Δεκέμβρη, το αεροσκάφος Skymaster που μεταφέρει τον Τσώρτσιλ από τη Νεάπολη στην Αθήνα, προσγειώνεται στο Καλαμάκι.

«Έπνεε δυνατός άνεμος και το κρύο ήταν βαρύ, γράφει ο Σπύρος Μαρκεζίνης («Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975) τ. Β΄ 1944-1951, σ. 53, 54,Πάπυρος, Αθήνα 1994). Τον ανέμεναν ο Αλεξάντερ, ο Μακμίλλαν, ο Σκόμπι   και ο Λήπερ. Ο πρώτος θα αναλύσει την κατάσταση και θα συμπεράνει ότι πίσω από τις στρατιωτικές μονάδες του ΕΛΑΣ δρούσε ένας σκληρός και ισχυρός πυρήνας κομμουνιστικός, η εξουδετέρωση του οποίου εκρίνετο αρκετά δύσκολη. Και εάν ακόμη επετυγχάνετο η απώθηση του ΕΛΑΣ εκτός της πόλεως των Αθηνών, θα υπελείπετο ακόμη δύσκολο έργο για την οριστική του εξουδετέρωση. Ο Τσώρτσιλ παρετήρησε ότι οι Βρεταννοί δεν μπορούσαν μεν να εμπλακούν επ’ αόριστον σε μία ελληνική εμφύλια σύρραξη, αλλά δεν επρόκειτο να αποχωρήσουν εγκαταλείποντες φίλους δυσκόλων ημερών. Απεφασίσθη η πραγματοποίηση συσκέψεως με την συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών.

Στις 4 το απόγευμα ο Τσώρτσιλ εγκατέλειψε το «Skymaster» για να μεταβεί με θωρακισμένο αυτοκίνητο στον Όρμο του Φαλήρου, όπου επεβιβάσθη στο πολεμικό « Ajax». Λίγο αργότερα έφθασαν ο Μακμίλλαν , ο Λήπερ και ο Σκόμπι με τον Γ. Παπανδρέου και τον Δαμασκηνό.

Προηγήθη συνομιλία του Τσώρτσιλ με τον Παπανδρέου, ο οποίος συμφώνησε για τη σύγκληση διασκέψεως την επομένη. Στη συνέχεια, ο Τζον Κόλβιλ συνόδευσε τον Δαμασκηνό στην καμπίνα του Ναυάρχου όπου ανέμενε ο Τσώρτσιλ (…).

Η συνομιλία θα πείσει τον Τσώρτσιλ ότι ο Δαμασκηνός ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος (σ.σ.: Για να διοριστεί αντιβασιλιάς).

« Ο αρχιεπίσκοπος έκανε μεγάλη εντύπωση στον Πρωθυπουργό, όπως εξάλλου είχε εντυπωσιάσει και εμάς τους άλλους. Ευρισκόμεθα τώρα στην περίεργη αντίστροφη θέση, ο μεν Πρωθυπουργός να τάσσεται σθεναρά υπέρ του Δαμασκηνού, για τον οποίο επίστευε πλέον ότι θα εγίνετο καλός Αντιβασιλεύς, ο δε Ήντεν να υποστηρίζει το αντίθετο», θα αφηγηθεί ο Τζον Κόλβιλ ( σ.σ.: Γραμματέας του βρετανού πρωθυπουργού) στον βιογράφο του Τσώρτσιλ (…).

 

Ο Τσώρτσιλ θα ενημερώσει μετά τη συνάντηση τον Κλέμεντ Άττλι (σ.σ.: Ηγέτης του Εργατικού Κόμματος), στον οποίο εδήλωσε ότι εάν οι εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ δεν προσήρχοντο στη Διάσκεψη, θα κατηγγέλοντο ότι ένα μόνο τους ενδιέφερε: η εξουσία προκειμένου να υλοποιήσουν το πρόγραμμά τους…».

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

Πέρασαν για μασκαρά το Δαμασκηνό

Όταν ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός ανέβηκε στο «Ajax», τον περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη. Γράφει γι’ αυτήν ο Φοίβος Γρηγοριάδης στην «Ιστορία του Εμφυλίου Πολέμου 1945-49» ( σ. 260. εκδόσεις Καμ. Καμαρινόπουλος):

«Κατά την επίσκεψή του στο βρεταννικό πολεμικό, ο Δαμασκηνός υπέστη αρκετή γελοιοποίηση, κατά παρεξήγησι. Με έθιμο του αγγλικού ναυτικού, την παραμονή των Χριστουγέννων μασκαρεύονται μερικοί άνδρες του πληρώματος. Είχε λοιπόν σχηματισθή μια μασκαράτα Κινέζων και Αραπάδων όταν έφθασε. Αυτοί τον πέρασαν για όμοιό τους όπως τον είδαν πανύψηλο με τα παράξενα για τους Άγγλους ράσα και γενειοφόρο. Ο «κύλινδρος» ( σ.σ.: το καλυμαύκι) στο κεφάλι του τον έδειχνε ακόμη πιο ψηλό και νόμισαν πως πατούσε σε ξυλοπόδαρα. Τον περικύκλωσαν Αραπάδες και Κινέζοι χορεύοντας καννιβαλικά γύρω του και έτοιμοι να τον αρχίσουν στις φάπες, σαν τον καλύτερο μασκαρά της βραδυάς. Τον διέσωσε όμως ο κυβερνήτης του σκάφους, πέφτοντας ανάμεσα στους ναύτες του για να τον γλυτώση από την παρεξήγησι. Ο Τσώρτσιλ εν τω μεταξύ, δεν μπορούσε να καταλάβη τι συνέβαινε με την αργοπορία του “Υψηλού του ξένου”».

Το επεισόδιο με τους ναύτες επιβεβαιώνει και ο Σπύρος Μαρκεζίνης, με πιο κομψό βεβαίως τρόπο, όπως αρμόζει σε ένα βασιλικό άνδρα («Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975) οπ.π.  σ. 53, 54):

«Η ατμόσφαιρα επί του πλοίου ήταν, λόγω των Χριστουγέννων, εορταστική. Μεταμφιεσμένοι ναύτες διεσταυρώθησαν με τον Δαμασκηνό καθώς αυτός μετέβαινε προς συνάντηση του Τσώρτσιλ. Με την ιερατική εμφάνισή του και το επανωκαλύμαυχο, εξελήφθη από τους ναύτες ως μεταμφιεσμένο μέλος του πληρώματος. Την παρεξήγηση απεσόβησε η παρέμβαση του Βρεττανού Ναυάρχου».

Η αυτοκρατορία «βάζει εμπρός το σώμα του πρωθυπουργού της»

Απόσπασμα από την καταγραφή του Γιώργου Σεφέρη στις 25 του Δεκέμβρη στις «Μέρες Δ΄ 1 Γενάρη 1941-31 Δεκέμβρη 1944», σ.380,381, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1986:

 

« … The wrong thing είναι σίγουρο, ό,τι και να διαλέξεις σήμερα.

Μετά το βραδυνό φαγητό μαθαίνω για το τηλεφώνημα περί Churchill στον «Ajax» το πολεμικό. Η αυτοκρατορία μοιάζει να συγκινείται σοβαρά από τα ελληνικά πράγματα. Πρώτη φορά στην ιστορία μας τόσο σοβαρό δείγμα: Βάζει εμπρός το σώμα του πρωθυπουργού της».

Οι νυχτερινές αντεπιθέσεις του ΕΛΑΣ

O  Oρέστης Μακρής καπετάνιος του Β΄ Συγκροτήματος του ΕΛΑΣ Αθήνας συνεχίζει την αφήγησή του για τις επιθέσεις των Εγγλέζων και τις νυχτερινές επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ στο Α΄ Νεκροταφείο, τη λεωφόρο Βουλιαγμένης και τη Νέα Σμύρνη στις  25.12.44 ( από το βιβλίο του « Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Άνεμος λευτεριάς στις Ανατολικές και Νότιες συνοικίες 1941-1945:Χρονικό» , σ. 129, 130, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985):

     «Μετά από σχετική διαταγή της I ταξιαρχίας οργανώνουμε την τελευταία γραμμή άμυνας του συγκροτήματος μας. Στα δεξιά το Ιο τάγμα 2ου συντάγματος (Γιώργης Ζαφειρόπουλος), θα κρατήσει το τόξο απ’ το Α΄ νεκροταφείο– λόφο Φυλακών Βουλιαγμένης –λόφο του Αη Γιάννη στο Κατσιπόδι και ανατολικό Δουργούτι.

Στο κέντρο το Ιο τάγμα του 1ου  συντάγματος (Γιάννης Κυριακίδης) θα κρατήσει το τόξο απ’ τα Σουλιώτικα Ταμπούρια (πίσω απ’ τον Άγιο Σώστη), στην οδό Τραπεζούντας στη Βόρεια Νέα Σμύρνη ως τη ρεματιά.

Στα αριστερά ο ενισχυμένος λόχος (του Κρόνου) θα κρατήσει τις οχυρές θέσεις του στον Άγιο Δημήτρη και την Ηλιούπολη ως τις υπώρειες του Υμηττού.

 

Η διαταγή είναι κοφτή. Απαγορεύεται κάθε υποχώρηση από τα οχυρά μας. Θα μείνουμε εκεί και θα πέσουμε ως τον τελευταίο.

Σύγχρονα κινητοποιήθηκε η κομματική οργάνωση των Ανατολικών συνοικιών, σε μια έσχατη προσπάθεια πολύμορφης βοήθειας του ΕΛΑΣ  απ’ τον οργανωμένο λαό των συνοικιών μας, που ξεπερνάει τους 100.000 κατοίκους.

Οι λαϊκές επιτροπές με υπεράνθρωπες προσπάθειες λύνουν το πρόβλημα της τροφοδοσίας λαού και στρατού. Οι υγειονομικοί καλύπτουν όλες τις ανάγκες των τραυματιών (μαχητών και αμάχων). Χιλιάδες πεινασμένου λαού σε μεγάλες ομάδες των 200 ατόμων η καθεμιά δουλεύουν νύχτα μέρα στην κατασκευή οδοφραγμάτων. Οι καλλιτέχνες ψυχαγωγούν μαχητές και τραυματίες. Τα χωνιά δουλεύουν νύχτα μέρα και πληροφορούν το λαό μας για τις νίκες μας, για την πορεία των πολιτικών εξελίξεων, για τις νίκες του Κόκκινου Στρατού, που χτυπά το θεριό του χιτλερισμού στην καρδιά του. Ακόμη έχουν καλύψει με το παραπάνω όλες τις βοηθητικές υπηρεσίες του ΕΛΑΣ, έτσι που εμείς να ασχολούμαστε μόνο με τον πόλεμο.

Η πιο πάνω διαταγή περιείχε κι ένα μήνυμα αισιοδοξίας, ότι, παρά τις προσωρινές δυσχέρειες, η κατάσταση θα ανατραπεί σε βάρος του εχθρού στο άμεσο μέλλον και ότι η νίκη των όπλων μας πλησιάζει. Και μας καλούσε να οργανώσουμε νυχτερινές επιθέσεις σε σχήμα σφήνας ενάντια στην καρδιά των εχθρικών δυνάμεων, με κύρια προσπάθεια προς την πλατεία Σκατζουράκη στη Νέα Σμύρνη.

Φυσικά ήταν διατυπωμένη με υπερβολική αισιοδοξία, σε σχέση με τις δυνάμεις που διαθέταμε. Φαίνεται όμως πως ήταν απόρροια ή της επικείμενης ανατίναξης του στρατηγείου του Σκόμπυ στο Σύνταγμα, που τελικά δεν έγινε ή της πληροφορίας για την επικείμενη άφιξη του Τσώρτσιλ στην Αθήνα.

 

Το σίγουρο πάντως είναι ότι δεν είχε καμιά σχέση με άφιξη ισχυρών ανταρτικών δυνάμεων από το βουνό για ενίσχυσή μας.

Εμείς από τη θέση που βρισκόμαστε, χωρίς γενικότερη πληροφόρηση, δε βλέπαμε φως.

Όσο περνούσαν οι ώρες, διαπιστώναμε ότι δε θα μπορούσαμε για πολύ χρόνο ακόμη να κρατήσουμε την πλημμυρίδα των εχθρικών δυνάμεων, έστω κι αν θυσιαζόμασταν όλοι.

Παρ’ όλα αυτά εκτελέσαμε τη διαταγή, όσο πιο τέλεια μπορούσαμε, προσφέροντας και την τελευταία ικμάδα των δυνάμεών μας.

Αφού παλέψαμε απεγνωσμένα ολόκληρη την ημέρα και κόβαμε τα κεφάλια της «λερναίας Ύδρας », της τρομερής πολεμικής  μηχανής του στρατάρχη Αλεξάντερ, όταν ήρθε το βράδυ, αντί να ξεκουραστούμε απ’ τον ολοήμερο αγώνα, όπως έκαναν οι αντίπαλοί μας, οργανώσαμε νυχτερινή έφοδο με μια διλοχία της Νέας Σμύρνης, έχοντας το μυδράλιο τρία οπλοπολυβόλα  και τον όλμο του Ν. Οικονομίδη (Ορφέα).

Τα τμήματά μας έφτασαν 50 μέτρα από την πλατεία Σκατζουράκη κι ο Οικονομίδης έριξε περίπου 15 βλήματα στην πλατεία,όπου ήταν συγκεντρωμένα τα τανκς του εχθρού και ο ΣΔ των αγγλικών δυνάμεων όλης της περιοχής.

Τα ξημερώματα υποχρεώθηκε η διλοχία μας να επιστρέψει στην κύρια γραμμή άμυνας, γιατί είχε εισχωρήσει βαθιά στο εχθρικό μέτωπο και κινδύνευε να κυκλωθεί και να εξοντωθεί από τα τανκς του εχθρού την ημέρα.

Στο δεξιό μας το τάγμα του Ζαφειρόπουλου, αφού απέκρουσε όλη την ημέρα όλες τις προσπάθειες των άγγλων να καταλάβουν το Α’ νεκροταφείο και το λόφο των φυλακών στη Λεύκα, τη νύχτα ανακατέλαβε με έφοδο τις χαμένες θέσεις μας. Έτσι όλες οι προσπάθειες του εχθρού να διασπάσει το συμπαγές μέτωπο της I  ταξιαρχίας μας σ’ ολόκληρη την περίμετρο απέτυχαν».

«…άλλοι σκοτώθηκαν, άλλοι θάφτηκαν κι άλλοι αιχμαλωτίστηκαν»

Ο Γιώργος Χουλιάρας ( Περικλής), από τους πρώτους αντάρτες του Άρη Βελουχιώτη, που πολέμησε το Δεκέμβρη του ’44 με τις στερεοελλαδίτικες μονάδες του ΕΛΑΣ (XIII Μεραρχία) γράφει για τις μάχες στην περιοχή των Αμπελοκήπων   («Ο δρόμος είναι άσωτος…»: ΕΛΑΣ-ΔΣΕ-Πολωνία, 1941-1958», σ.378, Ιωάννινα 2005):

«Αυτές τις μέρες, ένα βράδυ πηγαίνοντας πάλι για τους Αμπελόκηπους, μακριά από πάνω φεγγοβολάει ο ουρανός απ’ τις φωτοβολίδες, ενώ τα πυρά έχουν κοπάσει. Φτάνοντας στο Γαλάτσι, όπου εκεί έχουν αρχίσει να συγκεντρώνονται οι αντάρτες που συμπτύσσονται απ’ τους Αμπελόκηπους, βρήκα τον διοικητή του τάγματος, και απ’ τον διοικητή του, τον Ν. Γραβάνη, μόνιμο αξιωματικό, έμαθα πως το τάγμα απ’ την παρατακτή του δύναμη των 380 αντρών έμεινε μόνο το ¼ περίπου, οι υπόλοιποι, άλλοι σκοτώθηκαν, άλλοι θάφτηκαν κάτω απ’ τα ερείπια κι άλλοι αιχμαλωτίστηκαν. Και μεταξύ των  άλλων μου ανέφερε και δύο πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας, του αξιωματικού του ΕΛΑΣ Λεμονή, που για να μην πιαστεί αιχμάλωτος άδειασε πρώτα το πιστόλι του ενάντια στους Άγγλους κι αυτοκτόνησε, και του καπετάνιου Ν. Ζωγραφόπουλου (Ιωσήφ), απ’ τους πρώτους αντάρτες του ΕΛΑΣ, που μαζί με το τμήμα του έκανε ηρωική έξοδο ανάμεσα στα τανκς και θυσιάστηκε…».

«Συνεχίζεται αμυντική οργάνωσις των θέσεών μας»

Αναφορά του Α΄ Σώματος Στρατού στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ:

«Πρώτη Ταξιαρχία ΣΤΟΠ. Εχθρός εξηκολούθησε επιτίθεται Νέαν Σμύρνην και Μπραχάμι ΣΤΟΠ. Νύκτα απεσύρθη και προωθήθησαν περίπολοί μας Νέαν Σμύρνην ΣΤΟΠ. Αρδηττόν, Καισαριανήν, διαρκή πυρά ΣΤΟΠ. Συνεχίζεται αμυντική οργάνωσις θέσεών μας ΣΤΟΠ. Δευτέρα Ταξιαρχία ΣΤΟΠ. Αμετάβλητος, προωθήσαμεν περιπόλους λατομεία Λυκαβηττού ΣΤΟΠ. Ογδόη ΣΤΟΠ. Εχθρός συνεχίζει προσπάθειάν του εκτοπίσεως δυνάμεώς μας και οργανώσεως φωλεών αντιστάσεως τετράγωνον Θερμοπυλών- Κωνσταντινουπόλεως-Αεριόφωτος Πειραιώς ΣΤΟΠ. Ηθικόν έκτου Κορίνθου επιδεινούται λόγω  κυρίως αδυναμίας προσαρμογής αγώνα πόλεως ΣΤΟΠ. Γενικώς ΣΤΟΠ. Εχθρός εξακολούθησεν αεροπορικάς και δια τανκς επιδρομάς εις διάφορα σημεία δυτικού πλευρού μας ΣΤΟΠ.

ΣΔ 25-12-44 ώρα 18η

ΠΥΡΙΟΧΟΣ-ΝΕΣΤΟΡΑΣ».

«…τα αεροπλάνα των εγγλέζων πολυβολούσαν πολύ άνετα, αφού δεν υπήρχε κίνδυνος να ανταποδοθούν τα πυρά»

Από την έναρξη  των Δεκεμβριανών ο Κώστας Καραγιώργης,  παρέμενε στην Αθήνα ως διευθυντής του «Ριζοσπάστη» που κυκλοφορούσε  κανονικά στις περιοχές που ελέγχονταν από τον ΕΛΑΣ. Στα τέλη του μήνα πήρε εντολή να βγει από την Αθήνα για τη Θεσσαλία για να εξασφαλίσει την αποστολή πολεμοφοδίων και τροφίμων στην πρωτεύουσα (σ.σ.: Στην κατοχή ήταν κομματικός υπεύθυνος για τη Θεσσαλία και ήξερε καλά την περιοχή). Αυτό το δύσκολο ταξίδι περιγράφει η γυναίκα του Μαρία Καραγιώργη (σ.σ.: Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο εκλέχτηκε βουλευτής της ΕΔΑ):

« Πραγματικά ξεκινήσαμε νύχτα της 24ης Δεκεμβρίου 1944. Βγαίνουμε έξω από την Ελευσίνα όπου μας περίμενε ένα μικρό αυτοκίνητο. Εκεί παίρνουμε μαζί μας και τη μητέρα του Ζαχαριάδη, την κυρία Ερατώ που την είχαν μεταφέρει εκεί πιο μπροστά με άλλο τρόπο. Ξημερωθήκαμε στη Θήβα, όπου και κάναμε τον πρώτο σταθμό. Ώσπου να βρεθεί άλλο μέσο για να φύγουμε από τη Θήβα, το σπίτι που πήγαμε μας έκανε και το χριστουγεννιάτικο τραπέζι με γαλοπούλα.

Εκεί αφήσαμε την κυρία Ερατώ και ξεκινήσαμε  για το Βόλο από τον κάτω δρόμο της Στυλίδας. Αυτό που είναι σήμερα η Εθνική οδός, τότε ήταν ένας χωραφόδρομος. Επειδή οι δρόμοι του Μπράλου, που ήταν η κύρια αρτηρία, βομβαρδίζονταν, χτυπιόνταν από τα αεροπλάνα και πολυβολούνταν, πήγαμε από τον κάτω δρόμο, το χωραφόδρομο της Στυλίδας. Βέβαια, όταν ακούγαμε αεροπλάνο, ο σοφέρ έφευγε και κρυβόταν κάτω από ένα δέντρο, γιατί τα αεροπλάνα των εγγλέζων πολυβολούσαν πολύ άνετα, αφού δεν υπήρχε κίνδυνος να ανταποδοθούν τα πυρά. Με κάποιο έστω και δύσκολο τρόπο, κάποτε φτάσαμε στο Βόλο. Εκεί με άφησαν με το παιδί και ο Καραγιώργης έφυγε αμέσως για τη Λάρισα, όπου με πάρα πολύ μεγάλη ταχύτητα κατάφερε να φορτώσει κάμποσα φορτηγά αυτοκίνητα με πλήρη εφοδιασμό και ό,τι οπλισμό μπορούσε να μαζέψει και τα έστειλε στην Αθήνα. Για να γίνουν όλα αυτά, χρειάστηκαν μερικές μέρες, αλλά έγινα τάχιστα. Το κακό είναι, ότι όταν αυτή η αποστολή ήταν στο δρόμο, υπογράφηκε η ανακωχή στις 3 του Γενάρη (σ.σ.: Εδώ η Καραγιώργη φαίνεται ότι μπερδεύει τις ημερομηνίες, γιατί η συμφωνία ανακωχής υπογράφτηκε στις 11.1. 1945). Οι εγγλέζοι είχαν πιάσει τα πόστα που δικαιούνταν από την ανακωχή και πήραν όλη αυτή την αποστολή. Αργότερα οι δικοί μας είπαν στον Καραγιώργη «μακάρι να μην ήσουν τόσο γρήγορος και τόσο αποτελεσματικός όσο ήσουν τούτη τη φορά!».

( «Από Μια Σπίθα Ξεκίνησε», σ.283,284, εκδόσεις Προσκήνιο, Αθήνα 2001)

Πηγή: imerodromos.gr