24 Δεκέμβρη: Εγγλέζοι και κυβερνητικές δυνάμεις κερδίζουν συνεχώς έδαφος από Πειραιά έως Καισαριανή

Κυριακή 24 Δεκέμβρη 1944

Η πίεση των Εγγλέζων και των δυνάμεων της κυβέρνησης Παπανδρέου γίνεται ολοένα και περισσότερο εντονότερη. Κερδίζουν έδαφος σε όλα τα μέτωπα. Οι μαχητές του ΕΛΑΣ αμύνονται απεγνωσμένα. Ο Σπύρος Κωτσάκης καπετάνιος  του Α΄ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ της Αθήνας γράφει για τα όσα έγιναν στις 24.12.44 («Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα», σ.211, Σύγχρονη Εποχή , Αθήνα 1986):

« Έρχεται το πρωί στο Σταθμό Διοίκησης του ΣΣ ο Ντίνος Γιαννακουλόπουλος, επιτελής σύνδεσμος του Σώματος με το 7οΣυγκρότημα, και μας εκθέτει την κατάστασή του. Δεν τραβάει άλλο. Οι μαχητές του είναι κυριολεκτικά τσακισμένοι, ύστερα από έναν τόσο σκληρό και συνεχή αγώνα, που τις τελευταίες ημέρες έχει πάρει τρομερή ένταση. Χρειάζεται κάτι να γίνει ν’ αναπαυθούν λίγο.

Αποφασίζουμε να προβούμε σε σταδιακή αντικατάσταση ταγμάτων και ανάπαυσή τους για λίγες μέρες (…) όλη την ημέρα συνεχίστηκε η πίεση του εχθρού. Παντού κερδίζουν έδαφος, που προσπαθούμε να το ξαναπάρουμε με αντεπιθέσεις , επιδρομές και διεισδύσεις τη νύχτα. Από τον Πειραιά μέχρι Καισαριανή και το 7ο Συγκρότημα…».

Οι συλλήψεις ομήρων από την Πολιτοφυλακή

Στο μεταξύ οι διώξεις των μελών και οπαδών του ΚΚΕ και του ΕΑΜ που συνελήφθησαν ως όμηροι, και όχι μόνο αυτών αλλά και όσων πιάστηκαν ως  ύποπτοι για συμπάθεια στο κίνημα της Αντίστασης ή έμεναν σε περιοχές που ήλεγχε ο ΕΛΑΣ, αποτελούσαν μια ζοφερή πραγματικότητα στα Δεκεμβριανά. Χιλιάδες συλληφθέντες κρατήθηκαν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες στο Γουδί, στο Χασάνι , σε αστυνομικά τμήματα υποβαλλόμενοι καθημερινά σε βασανιστήρια πριν σταλούν στο στρατόπεδο της Ελ Ντάμπα στη Μέση Ανατολή. Χίλιους ομήρους συνέλαβε και ο ΕΔΕΣ του Ζέρβα στην Ήπειρο και τους μετέφερε στην Κέρκυρα, όπου κατέφυγαν οι δυνάμεις του μετά  τη συντριβή τους από τον ΕΛΑΣ.

Στα τέλη του δεύτερου δεκαήμερου του Δεκέμβρη η Κεντρική  Επιτροπή του ΕΛΑΣ αποφασίζει να λάβει αντίμετρα και διατάσσει τη σύλληψη ομήρων από την άλλη πλευρά.

Ο Σπύρος Κωτσάκης γράφει σχετικά με το ζήτημα αυτό («Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα», οπ.π. σ. 210,211):

« Η ΚΕ του ΕΛΑΣ αποφασίζει στα τέλη του δεύτερου δεκαήμερου του Δεκέμβρη να παρθούν αντίμετρα. Να πιάσει και η δική μας πλευρά ομήρους. Αυτό θα προκαλούσε το «αντίπαλον δέος» υπέρ των δικών μας στην Ελ Ντάμπα, αλλά και γενικότερα των κρατουμένων των Άγγλων και της Αντίδρασης.

Βέβαια το μέτρο της ομηρίας είναι καθ’ αυτό απάνθρωπο και από τις χειρότερες εκδηλώσεις και συνέπειες του πολέμου.

Στην περίπτωση τώρα τη δική μας, του ΕΑΜ, γινότανε πιο σκληρό, γιατί δεν είχαμε τα στοιχειώδη μέσα ανθρωπιστικής κράτησης και μεταφοράς των ομήρων. Κι ακόμα, γιατί τώρα τα στελέχη της Αντίδρασης είχαν φύγει από την περιοχή που ελέγχαμε κι είχαν περάσει στη «Σκομπία» (έτσι είχε ονομαστεί το κέντρο της Αθήνας, Σταδίου-Πανεπιστημίου- Σύνταγμα, που έλεγχε ο Σκόμπυ). Έπιαναν λοιπόν για ομήρους πολλές φορές απλούς αντιδραστικούς, αντιεαμικούς, χωρίς δοσίλογη δράση.

Ο ΕΛΑΣ δεν ασχολήθηκε βέβαια καθόλου μ’ αυτή τη δουλιά. Ήταν τόσο σκληρή και κρίσιμη η μάχη που δεν του άφηνε περιθώρια, δυνάμεις, έγνοια, χρόνο. Εξ’ άλλου, είχαμε θεσπίσει, από την αρχή της Κατοχής, ο ΕΛΑΣ να μην ανακατεύεται σε αστυνομικά καθήκοντα.

Έτσι και τώρα είμαστε απερίσπαστοι από προβλήματα που δημιουργούσε το μέτρο. Είχαμε απαγορέψει κάθε αναφορά σ’ εμάς.

Στον κανόνα  έγιναν δυο-τρεις εξαιρέσεις. Τις δυο αιτία ο γιατρός, Μήτσος Μπαρτζιώτας,  ο αδελφός του Φάνη ( σ.σ.: Βασίλης Μπαρτζιώτας γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ), που μπαινόβγαινε ελεύθερα στο Σταθμό Διοίκησης.

Τη μια φορά όταν έπιασαν την αδελφή της κας Ζαρίφη του Ερυθρού Σταυρού και ζήτησε τη μεσολάβηση του Φάνη. Η Ζαρίφη είχε βοηθήσει πολύ τους κρατούμενους στο Στρατόπεδο της Ακροναυπλίας κι ο Φάνης φρόντισε και άφησαν ελεύθερη την αδελφή της.

Την άλλη με τη δολοφονία της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη  από τον Ορέστη, της Πολιτοφυλακής Πατησίων…». (σ.σ.: Αναλυτική αναφορά στη σύλληψη και δολοφονία της Ελένης Παπαδάκη γίνεται στο σημείωμα του Ημεροδρόμου για τις 21.12.44, εδώ).

Στις 14 του  Γενάρη του 1945 σε ανακοινωθέν της η ΚΕ του ΕΛΑΣ εξήγησε τους λόγους που την οδήγησαν να πάρει την απόφαση αυτή, αλλά και τα μέτρα που πήρε στην πορεία για να μειώσει τις αρνητικές συνέπειες (« Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», τ.1, σ. 485, 486, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1981):

« Από των πρώτων ημερών της τελευταίας συγκρούσεως τόσον αι Βρεττανικαί Στρατιωτικαί Αρχαί όσον και τα όργανα της αντιδράσεως, υπεύθυνα και ανεύθυνα, προέβησαν εις συλλήψεις χιλιάδων αμάχων πολιτών ανδρών-γυναικών-γερόντων ακόμα και παιδιών χωρίς κανένα λόγο.

Απλή υποψία ότι ανήκαν στην παράταξη του ΕΑΜ πολλάκις και μόνον διότι προήρχοντο ή κατοικούσαν εις περιοχάς χαρακτηριζομένας ως φιλοεαμικάς, ήρκει δια να συλλαμβάνωνται και να ρίπτωνται είτε εις τα αστυνομικά υπόγεια, είτε εις τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Και αυτοί οι Μεταφερθέντες δια Βρεττανικών πλοίων έξω της Ελλάδος δεν ήσαν μαχηταί του ΕΛΑΣ, αλλά άμαχοι πολίτες. Ακόμη και τα τμήματα του Ζέρβα φεύγοντας από την Ήπειρο απήγαγαν περί τους χιλίους πεντακοσίους αμάχους πολίτας ως ομήρους, με την βοήθεια του Βρεττανικού Ναυτικού.

Προ της καταστάσεως αυτής αι δυνάμεις αντιστάσεως ευρέθησαν με λύπην των εις την ανάγκην να προβούν εις παρόμοια μέτρα, κυρίως μεταξύ των δοσιλόγων και των συνωμοτούντων εις βάρος των λαϊκών ελευθεριών, αφ’ ενός δια να εξαναγκάσουν την αντίθετον παράταξιν να σταματήση τας αθρόας και αδικαιολογήτους συλλήψεις αμάχων πολιτών και αφ’ ετέρου δια να εξασφαλίσουν κάποια στοιχειώδη εγγύηση δια την ζωήν και ασφάλειαν των συλληφθέντων αμάχων οπαδών μας.

Εν τη επιθυμία της όπως καταστήση τα μέτρα αυτά όσον δυνατόν ολιγώτερον οδυνηρά η ΚΕ του ΕΛΑΣ δια της υπ’ αριθ. 712 της 28ης Δεκεμβρίου 1944 διαταγής της, διέταξε αυτοπροαιρέτως και μονομερώς την απόλυσιν των μη βαρυνομένων ατομικώς με εγκληματικάς πράξεις γυναικών, την απαλλαγήν από πορείας των γερόντων και ασθενών, την ιδιαιτέραν περίθαλψιν και την απόλυσιν των πλέον εξασθενημένων. Και ακολούθως θεωρούσα πάντοτε ως δυσάρεστα τα μέτρα αυτά και θέλουσα να θέση τέρμα εις τας ταλαιπωρίας του αμάχου πληθυσμού, εκάλεσε τους αρμοδίους της δεξιάς δια του από 29ης Δ)μβριου π.ε. ανακοινωθέντος της , δημοσιευθέντος και δια του τύπου, να σταματήσουν αι εκατέρωθεν συλλήψεις και να απολυθούν  όλοι οι συλληφθέντες άμαχοι από τα δύο παρατάξεις.

 

Δυστυχώς οι αρμόδιοι της Δεξιάς δεν έδωσαν καμμιά απάντησιν. Παραδόξως δε όταν ήχθη προς συζήτησιν μεταξύ της αντιπροσωπείας του ΕΛΑΣ και του αντιστρατήγου κ. Σκόμπυ το ζήτημα της ανταλλαγής και των εκατέρωθεν κρατουμένων αμάχων, αι Βρεττανικαί στρατιωτικαί Αρχαί ισχυρίσθησαν ότι δεν έχουν τοιούτους κρατουμένους. Το αυτό ισχυρίσθη και η δεξιά.

Και εις τον μεν Ελληνικόν Λαόν, τον υφιστάμενον τα δεινοπαθήματα αυτά τα πράγματα είναι γνωστά εξ ιδίας πείρας. Εις το εξωτερικόν όμως τα γεγονότα μεταδίδονται ανακριβώς χάριν δημαγωγίας, εν τη πεποιθήσει ότι ημείς μη διαθέτοντες μέσα επικοινωνίας με το εξωτερικόν δεν δυνάμεθα να αποκαταστήσωμεν την αλήθειαν.

Είναι και τούτο χαρακτηριστικόν της ευθύτητος των μέσων που μεταχειρίζεται η δεξιά κατά της παρατάξεώς μας.

Ανεξαρτήτως των ανωτέρω η ΚΕ του ΕΛΑΣ δίδουσα και νέον δείγμα της διαλλακτικότητος και του ενδιαφέροντος της δια τον λαόν, διέταξε την άμεσον απόλυσιν όλων των κρατουμένων αμάχων και την διευκόλυνσιν της επιστροφής των εις τας οικίας των.

Αν και μετά τούτο η δεξιά εξακολουθήση να κρατή αμάχους πολίτας θα φέρη ακεραίαν την ευθύνην ενώπιον του Ελληνικού λαού και της διεθνούς κοινής γνώμης η οποία αργά ή γρήγορα θα μάθη ολοκληρον την αλήθειαν.

14-1-45

Η ΚΕ του ΕΛΑΣ

Ε. Μάντακας, Μ. Χατζημιχάλης, Γ. Σιάντος».

Στην 11η Ολομέλεια  της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, που έγινε τον Απρίλιο του ‘45, μετά την συμφωνία της Βάρκιζας έγινε συζήτηση για το θέμα και η σύλληψη ομήρων χαρακτηρίστηκε λάθος , έστω και ως μέτρο άμυνας κατά  των διωγμών που είχαν εξαπολύσει η κυβέρνηση Παπανδρέου και ο Σκόμπυ.

Στην έκθεση δράσης του Γιώργη Σιάντου αναφέρονται και τα εξής:

« Η ομηρία είναι λάθος αριστερό. Κάναμε το λάθος να μη δεχθούμε να αφήσουμε τους ομήρους και τους δόσαμε την ευκαιρία να καλύψουν τα εγκλήματά τους» («Το ΚΚΕ επίσημα κείμενα», τ. 5, σ.426, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1981).

Και ο  Νίκος Ζαχαριάδης στην εισήγησή του στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (25-27 Ιούνη του 1945) μίλησε για «αγριότητες» που «δεν μπορούν να βρουν δικαίωση» (πιο αναλυτικά βλέπε και το σημείωμα του Ημεροδρόμου για τις 21.12.44 εδώ)

Στο 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ( 1-6 Οκτώβρη του ’45) στη λογοδοσία  της Κεντρική Επιτροπής ο Γιώργης Σιάντος αφού είπε πως η ομηρία ήταν ένα μέτρο άμυνας πρόσθεσε πως ήταν μια λάθος απόφαση που δεν έπρεπε να ληφθεί πολύ περισσότερο που δεν υπήρχαν τα μέσα μεταφοράς και διατροφής των συλληφθέντων. Και πρόσθεσε πως το μεγαλύτερο λάθος ήταν οι υπερβολές στην εφαρμογή του αφού στην ομηρία οδηγήθηκαν ακόμη και οπαδοί του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Όσο για τις εκτελέσεις επανέλαβε πως τέτοιες εντολές δεν δόθηκαν ποτέ από τα υπεύθυνα όργανα του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ.

Ακόμη αναφορά στο ζήτημα της ομηρίας αλλά και των εκτελέσεων ομήρων έγινε και στις «Θέσεις της Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ», που δημοσιεύθηκαν στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση το Δεκέμβρη του 1945 («Το ΚΚΕ επίσημα κείμενα», τ. 5, σ.136-144, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1981):

« Η αντιεαμική αντίδραση, ένοχη του εγκλήματος της λιποταξίας και προδοσίας την κρισιμότερη περίοδο του έθνους μας, προσπαθεί μετά το Δεκέμβρη να στηριχθεί σε ανύπαρκτα ή και υπαρκτά «έκτροπα» για να δικαιολογήσει πολιτικά με την «πτωματολογία» την ύπαρξή της. Αρνούμαστε το δικαίωμα της κριτικής στους συνεργάτες των γερμανοφασιστών καταχτητών, στους ξενόδουλους υπεύθυνους της δολοφονίας μυριάδων Ελλήνων. Οι υπερβασίες ή και τα λάθη σ’ ένα εμφύλιο πόλεμο, που η αντιδραστική ολιγαρχία προκάλεσε , δεν είναι σε θέση να λερώσουν το μεγαλείο του Δεκέμβρη. Πολύ περισσότερο δεν μπορούν να δόσουν ελαφρυντικά στο μεταδεκεμβριανό τρομοκρατικό καθεστώς, όπου αμείβονται οι δοσίλογοι προδότες και οι ίδιοι διώκουν, φυλακίζουν και δικάζουν τους πατριώτες αγωνιστές του εθνικού και συμμαχικού πολέμου».

Γεγονός είναι πως αυτή η υπόθεση της ομηρίας έβλαψε σημαντικά το αντιστασιακό κίνημα δίνοντας όπλα στις αντιδραστικές δυνάμεις για να το εκμεταλλευθούν με χαρακτηριστικότερη περίπτωση όλη αυτή την ιστορία της «πτωματολογίας» που αναπτύχθηκε μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας.

Ωστόσο ουδείς μπορεί να παραγνωρίσει το γεγονός ότι το ΚΚΕ δημόσια αναγνώρισε το λάθος αυτών των αποφάσεων έστω και ως μέτρο άμυνας. Αντίθετα , αν και έχουν περάσει 74 χρόνια από του Δεκέμβρη του ’44 ουδείς από το αντίπαλο στρατόπεδο , ούτε μεμονωμένα πρόσωπα, ούτε κόμματα, ακόμη και οι λεγόμενοι «μετριοπαθείς» δεν βρήκαν να πουν μια λέξη  για το δράμα που έζησαν χιλιάδες συλληφθέντες στα Δεκεμβριανά μέλη του ΚΚΕ του ΕΑΜ , του ΕΛΑΣ, καθώς και άμαχοι γυναίκες, γέροντες , παιδιά, «ύποπτοι» που απλά και μόνο διέπραξαν το «έγκλημα» να κατοικούν σε γειτονιές όπως η Καισαριανή, που εκτελέστηκαν, βασανίστηκαν και στάλθηκαν εξορία στη Βόρεια Αφρική.

«Go back»: Ο λαός της Λέσβου διώχνει τους Εγγλέζους

Την παραμονή των Χριστουγέννων του ’44  σκάφη του Βρετανικού Πολεμικού Ναυτικού, που μετέφεραν ινδικά στρατεύματα (τους «μαύρους», όπως τους αποκαλούσε τότε ο απλός λαός) με επικεφαλής τον ταξίαρχο Τόρνμπουλ, εμφανίστηκαν στο λιμάνι της Μυτιλήνης, πρωτεύουσας ενός νησιού «κατακόκκινου» με απόλυτη κυριαρχία  του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Ο πολιτοφύλακας που ήταν σκοπιά στο λιμάνι ειδοποίησε αμέσως τους υπεύθυνους του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ. Λίγο αργότερα ο διορισμένος από την κυβέρνηση Παπανδρέου στρατιωτικός διοικητής των νησιών του Αιγαίου συνταγματάρχης Χριστόδουλος Τσιγάντες (κινηματίας του 1935, διοικητής του Ιερού Λόχου στη Μέση Ανατολή) ειδοποίησε το φρουραρχείο πως στις 8.10 ο ΄Αγγλος ταξίαρχος θα βρίσκεται στο ξενοδοχείο «Αιγαίο» και θα έπρεπε να βρίσκονται εκεί τα μέλη της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ, οι διοικητές του ΕΛΑΣ και της Πολιτοφυλακής και ο φρούραρχος Μυτιλήνης για να συζητήσουν μαζί του.

Στο μεταξύ η διοίκηση του ΕΛΑΣ έδωσε το σύνθημα της γενικής επιφυλακής, έβγαλε ένοπλες περιπολίες, και τα χωνιά σε όλες τις γειτονιές καλούσαν το λαό σε γενική κινητοποίηση: «Οι δολοφόνοι του γενναίου λαού της Αθήνας και του Πειραιά, ο Παπανδρέου και ο Σκόμπι, θέλουν να ματοκυλίσουν και το ηρωικό νησί μας, θέλουν να φέρουν μια μαύρη τρομοκρατία για να μας υποδουλώσουν. Εξι πλοία με αραπάδες βρίσκονται στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Νιάτα και λαέ! Εμπρός, όλοι άντρες, γυναίκες και παιδιά να ζητήσουμε να φύγουν απ’ το νησί μας οι μαύροι. Θάνατος στο φασισμό – Λευτεριά στο λαό!».

Παράλληλα κηρύχθηκε γενική απεργία και πλήθη λαού άρχισαν να κατακλύζουν την παραλία.

Οι έλληνες εκπρόσωποι που πήγαν στο ξενοδοχείο βρήκαν μόνο τον Τσιγάντε που τους ανακοίνωσε ότι τα ινδικά στρατεύματα θα αποβιβαστούν  και διαβεβαίωσε πως δεν πρόκειται ν’ αλλάξει το καθεστώς που επικρατούσε στο νησί. Η απάντηση ήταν κατηγορηματική: Τα ινδικά στρατεύματα δεν είχαν καμιά δουλειά στο νησί και πως κάθε προσπάθεια για απόβαση θα αποτελούσε πρόκληση την ώρα που στην Αθήνα γινόταν πόλεμος.

Στις εννιά το πρωί από ένα σκάφος άρχισαν να επιβιβάζονται σε μια τορπιλάκατο πάνοπλοι ινδοί στρατιώτες. Ο κόσμος που ήταν μαζεμένος στο λιμάνι έσπασε τα σύρματα και φωνάζοντας «πίσω δεν σας θέλουμε» προσπαθεί να εμποδίσει τους ινδούς να βγουν στην προκυμαία. Οι Άγγλοι αξιωματικοί σαστίζουν, η τορπιλάκατος κάνει ανάποδα και στρέφεται προς τα «μπλόκια». Όλος ο κόσμος τρέχει προς τα ’κει.

Η επιτροπή συναντιέται με τον ταξίαρχο Τόρνμπουλ και του επαναλαμβάνει πως δεν πρόκειται να επιτραπεί η αποβίβαση των αποικιακών στρατευμάτων.

Το απόγευμα αρχίζει να συρρέει στη Μυτιλήνη κατά χιλιάδες ο κόσμος από τα χωριά. Άντρες και γυναίκες οπλισμένοι άλλοι με παλιές χατζάρες, άλλοι με κασμάδες, άλλοι με τσεκούρια και ξύλα. Σ’ όλους τους δρόμους που οδηγούν στο λιμάνι στήνονται οδοφράγματα με πέτρες, αναποδογυρισμένους αραμπάδες, βαρέλια, ότι βρει ο καθένας το φέρνει για να φράξει το δρόμο.

Όλη τη νύχτα της παραμονής προς τη μέρα των Χριστουγέννων η Μυτιλήνη αντιλαλεί από τα αντιστασιακά τραγούδια αλλά και τα αυτοσχέδια σατιρικά που σκαρώνουν οι αγιασώτες στα οδοφράγματα.

Τα ξημερώματα των Χριστουγένων φτάνουν  κι άλλοι αγρότες αρκετοί απ’ αυτούς με τουφέκια. Κάποιος με τα λίγα αγγλικά που ήξερε σκαρώνει το σύνθημα «Go back». Μέσα σε λίγα λεπτά το σύνθημα διαδίδεται σα σπίθα και κυριαρχεί παντού. Φτάνει και στα εγγλέζικα καράβια…

Κι έτσι δεν πάτησαν το νησί τα αποικιακά στρατεύματα και η «Ελεύθερη Λέσβος» κυκλοφόρησε στις 26 του Δεκέμβρη με τίτλους: « Go back», «Ισχυρότερο το δίκιο του λαού», «Ο λαός παίρνει δύναμη από τη νίκη του».

O Tσώρτσιλ ταξιδεύει προς Αθήνα

Στις 24 Δεκέμβρη του ’44, το μεσημέρι,  ο Τσώρτσιλ αναχωρεί από το Λονδίνο για την Αθήνα. Ο Σπύρος Μαρκεζίνης γράφει σχετικά («Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975) τ. Β΄ 1944-1951, σ. 53,Πάπυρος, Αθήνα 1994):

«Το στενό περιβάλλον του Βρεττανού πρωθυπουργού προσεπάθησε να τον αποτρέψει από το ταξίδι στην Αθήνα. Στη δύσκολη πενταετία του Πολέμου είχε υποστεί δύο εμφράγματα και μία σοβαρή πνευμονική προσβολή, η οποία παραλίγο να αποβεί μοιραία. Ο Τσώρτσιλ όμως είχε πάρει την απόφασή του. “Φεύγουμε, αρκεί να μη μας τα χαλάσει ο καιρός”, είπε στον Ήντεν. Ετηλεγράφησε στον Αλεξάντερ και ενημέρωσε τον Άγγλο Βασιλέα και στενό κύκλο ανωτάτων συνεργατών του. Στο ταξίδι τον συνόδευαν ο γραμματεύς του Τζον Κόλβιλ, ο ιατρός του, ο συνταγματάρχης Τόμσον, δύο γραμματείς και ο Πήρσον Ντίξον από το Φόρειν Όφφις.

Παραμονή Χριστουγέννων, στη μία το μεσημέρι, ανεχώρησε για την Αθήνα με το υπερπολυτελές « Skymaster», το οποίο διέθεσε για τον σκοπό αυτό ο Ρούζβελτ. Πρώτος σταθμός η Νεάπολη για ανεφοδιασμό. Το μεσημέρι της επομένης θα προσγειωθεί στο Καλαμάκι, υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες…»

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

 

Ο Καζαντζάκης ζητάει από τον Παπανδρέου  την απελευθέρωση διανοουμένων, ομήρων των κυβερνητικών δυνάμεων

Την παραμονή των Χριστουγέννων του ’44 ο Νίκος Καζαντζάκης στέλνει μια επιστολή στον Γεώργιο Παπανδρέου με την οποία του ζητάει να αφεθούν ελεύθεροι γνωστοί διανοούμενοι της Αριστεράς που είχαν συλληφθεί ως όμηροι από τις κυβερνητικές δυνάμεις:

« Με συγχωρείς που σ’ ενοχλώ για λεπτομέρειες σε τόσο κρίσιμες στιγμές. Μα  πολλοί διανοούμενοι, ξέροντας τους φιλικούς δεσμούς που μας ενώνουν, ήρθαν ομαδικά να με παρακαλέσουν να μεσολαβήσω να δόσεις εντολή να λεφτερωθούν οι διανοούμενοι που κρατιούνται στο Γουδί, στο νοσοκομείο Συγγρού: Παναγής Λεκατσάς, Μάρκος Αβγέρης, Στρατής Δούκας, Γουναρόπουλος, κ.π.

 

Είμαι βέβαιος πως όλοι αφτοί είναι ακίνδυνοι, γι’ αφτό σε παρακαλώ θερμά κ’ εγώ να επέμβεις.

Δικός σου πάντα

Ν. Καζαντζάκης

Παραμονή Χριστουγέννων».

Την επόμενη μέρα, ανήμερα των Χριστουγέννων ο Καζαντζάκης στέλνει μια ακόμη επιστολή στον Παπανδρέου:

«Χριστούγεννα, 1944

Ο Σικελιανός, που είναι ακόμα στο κρεβάτι δεν μπορεί νάρθει μόνος του να Σε δει, μου ανάθεσε να Σε παρακαλέσω για ένα στενό φίλο του, φίλο μου, τον Καθηγητή στην Καλλιθέα Τάκη Δημόπουλο, που έπιασαν χίτες χωρίς λόγο, τον έστειλαν στο Χασάνι.

Τον Δημόπουλο τον ξέρω καλά κ’ εγγυώμαι γι’ αφτόν απολύτως. είναι ένας ήσυχος ακομάτιστος άνθρωπος, λεπτός κριτικός (έχει γράψει ένα ωραίο βιβλίο για το «Ρόδο» του Σικελιανού) τόσο άρωστος, που η περιπέτεια αφτή μπορεί να του γίνει θανάσιμη.

Γι’ αφτό Σε παρακαλώ να τον σώσεις.

 

Από τους χτεσινούς διανοούμενους (Γουδί, Νοσοκομείο Συγγρού) που Σε παρακάλεσα ιδιαίτερα εγγυώμαι για τον Παναγή Λεκατσά (τον μεταφραστή του Πινδάρου). Έμαθα θετικά πως δεν ανακατώθηκε ποτέ σε καμιάν οργάνωση.

Πολλοί πνευματικοί άνθρωποι κινδυνέβουν , δεν υπάρχει άλλος από σένα να τους σώσει.

Πάντα

Ν. Καζαντζάκης».

( Γρηγόρης Φαράκος «Ο ΕΛΑΣ και η Εξουσία», τ. Β΄, σ. 348, 349, Ελληνικά  Γράμματα, Αθήνα 2000).

«Τα επαναστατικά ήθη αγριεύουνε και πάνε»

Από τις  σημειώσεις του Γιώργου Θεοτοκά ( « Τετράδια Ημερολογίου ( 1939-1953)», σ.547, εκδόσεις Εστία):

«24 Δεκεμβρίου

Τα επαναστατικά ήθη αγριεύουνε και πάνε. Ο ΕΛΑΣ ενεργεί σε μεγάλη κλίμακα σύλληψη ομήρων στις περιοχές που βρίσκουνται υπό τον έλεγχό του. Από αυτόπτες ακούω για τις συλλήψεις που γίνουνται γύρω στην οδό Πατησίων. Αδειάζουνται ολόκληρες πολυκατοικίες από τους κατοίκους τους κάθε φύλου και ηλικίας και όλοι αυτοί στέλνουνται στο άγνωστο, προς τη Θήβα.

 

Ακόμα και παιδιά και γέροι και γριές εβδομήντα χρονώ. Μου λένε ότι τους στέλνουν με τα πόδια και ότι δεν τους επιτρέπουν να πάρουν ούτε μια κουβέρτα μαζί τους. Κανείς, ούτε οι πιο απαισιόδοξοι, ούτε οι πιο πανικόβλητοι δεν είχανε φανταστεί πως ο ταξικός πόλεμος μπορούσε, στην Ελλάδα, να πάρει αυτή τη μορφή. Στη σημερινή μικροσκοπική έκδοση της Ελευθερίας διαβάζω: « Ο συλληφθείς υπό των ελασιτών συνταγματάρχης της χωροφυλακής Σωτήριος Οικονομόπουλος εσφάγη, η δε κεφαλή του αποκοπείσα περιεφέρετο επί κοντού εις την συνοικίαν Κυψέλης».

« Όπου Άγγλοι και Ράλληδες»

Από το «Ριζοσπάστη» στις 24.12.44:

« Σκλαβιά πιο φρικτή, πιο αιματηρή, από τη χιτλερική. Σκοτωμοί-βασανιστήρια- κατά χιλιάδες ο κόσμος σέρνεται στα στρατόπεδα. Όλοι στα όπλα! Για τη λεφτεριά.

Στην Καλλιθέα όπου συμπτύχτηκαν τα τμήματά μας, οι Άγγλοι έκαναν συστηματική έρευνα τετράγωνο προς τετράγωνο. Κακοποίησαν τον πληθυσμό και μετά τον παράδωσαν στους χωροφύλακες, Ράλληδες και Μπουραντάδες. Δεν περιγράφονται τα όργια που ακολούθησαν και συνεχίζονται. Σκότωσαν πολλούς επί τόπου, πιάσαν άνδρες και γυναίκες και παιδιά. Έκοψαν τα μαλλιά των γυναικών. Χιλιάδες έχουν συγκεντρώσει στο Ιωσηφώγλειο και τους βασανίζουν σαδιστικά. Τα ίδια και χειρότερα κάνουν οι δήμιοι στις συνοικίες  του Πειραιά όπου επικρατούν. Ξεσπιτώνουν κατά χιλιάδες τον κόσμο και τον φορτώνουν για την Ψιττάλεια ή την Αίγυπτο. Το Λονδίνο μίλησε για «εκκένωση 3000 αιχμαλώτων του ΕΛΑΣ στην Αταλάντη δια θαλάσσης». Πρόκειται για ένα μέρος από τους δυστυχισμένους αυτούς πολίτες».

 

Θηριωδίες στη Σωτηρία

« Χθες δόθηκαν λεπτομέρειες από την επιδρομή των καννιβάλων στη Σωτηρία. Η επίθεση έγινε στις 11 ½ με την υποστήριξη πολλών τανκς. Αποκρούστηκαν και τότε έρριξαν  εμπρηστικές βόμβες στα υπόγεια χειρουργεία. Όμως η φρουρά αντιστέκονταν και το κτίριο δεν καταλήφθηκε , παρά αφού έπεσαν 20 νεκροί από τους γενναίους υπερασπιστές του. Τους υπόλοιπους τους παράδωσαν στους χωροφύλακες. Αυτοί εξετέλεσαν μερικούς επί τόπου και άλλους  στο δρόμο. Στο Γουδί έφθασαν μόνο 35. Εκεί τους έγδυσαν , τους έδειραν άγρια και τους μετέφεραν μετά στο 1ο Αστυνομικό Τμήμα σε άθλια κατάσταση. Τους βασανίζουν και τους απειλούν να τους στείλουν στο Σουδάν. Η Αθήνα και ο Πειραιάς, όπου πατούν οι Άγγλοι και οι επαίσχυντοι μισθοφόροι, ξαναζούν σκλαβιά πιο φρικτή, πιο αιματηρή από τη χιτλερική. Εκατοντάδες οικογένειες ξεριζώνονται και φέρνουνται στα στρατόπεδα βασανιστηρίου και θανάτου –πολύ πιο χειρότερα από το Χαιδάρι- στο Γουδί, στην Ψιττάλεια, στο Ιωσηφόγλειο, στο Ελληνικό».

Πώς βγήκε το σύνθημα «Go back»

Απόσπασμα από το φυλλάδιο «Χριστούγεννα. Μυτιλήνη 1944», που εκδόθηκε από την εφημερίδα «Ελεύθερη Λέσβο», το Μάρτη του 1945.

 

«…Μέσα στο χιονόνερο υψωνότανε έντονα φωνές αγριωπές, για να ακούγονται από τα καράβια. Κάποιος απ’ το πλήθος σκάρωσε, με τα λίγα εγγλέζικα που ήξερε, το ιστορικό πια σύνθημα “Go back!” και το βροντοφώναξε προς τα καράβια. Το άρπαξαν αμέσως οι άλλοι και με μυριόστομες αγριεμένες φωνές το έφεραν στα καράβια… Go back…!

Ο μπάρμπα-Τσάλης – που είχε περάσει την Κατοχή τρώγοντας ποντίκια και κάρφωνε τις προβιές τους στους τοίχους της παράγκας του – προσπαθούσε μάταια να διορθώσει το σύνθημα με τα εγγλέζικα, που είχε μάθει, όταν δούλευε στα καράβια. “Δεν είναι σωστό”, φώναζε. “Το σωστό είναι Go away!”

O κόσμος τέτοιες ώρες δεν είχε καιρό για χάσιμο με τα καλούπια του εγγλέζικου συντακτικού. Στη συνείδησή του είχε κιόλας κυριαρχήσει εκείνο το “Go …back!”, που απόμεινε στην Ιστορία της Λεσβιακής Αντίστασης σα νικητήρια ιαχή του Αγγλικού ιμπεριαλισμού…».

Οι Εγγλέζοι με τανκς επιδιώκουν να απομονώσουν τους ελασίτες στις ανατολικές και νότιες συνοικίες

O  Oρέστης Μακρής καπετάνιος του Β΄ Συγκροτήματος του ΕΛΑΣ Αθήνας συνεχίζει την αφήγησή του με τις επιθέσεις των Εγγλέζων στο μέτωπο από την Ηλιούπολη έως τη μονή Αστερίου, πάνω από την Καισαριανή, για να απομονώσουν τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ στις ανατολικές και νότιες  συνοικίες της Αθήνας στις 24.12.44 (από το βιβλίο του « Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Άνεμος λευτεριάς στις Ανατολικές και Νότιες συνοικίες 1941-1945:Χρονικό» , σ. 128, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985):

« Συνεχίζεται η μεγάλη επίθεση των άγγλων στο νοτιοδυτικό τομέα μας.

Σήμερα, ενώ οι εχθροί έχουν χαλαρώσει τη δραστηριότητα τους σ’ όλα τα μέτωπα της Αθήνας, αντίθετα εντείνουν την πίεσή τους στις περιοχές του Β’ συγκροτήματος μας, όπου συνεχίζεται ο άγριος βομβαρδισμός του μετώπου και των αμάχων, σε συνδυασμό με τις συνεχείς εξορμήσεις των τανκς και του πεζικού τους. Προσπαθούν με κάθε θυσία να λυγίσουν λαό και στρατό, για να προχωρήσουν στη συνολική εκκαθάριση της ανατολικής Αθήνας.

Παράλληλα ενεργούν τον ευρύ ελιγμό κύκλωσης, που περιμέναμε, στις υπώρειες του Υμηττού. Απ’ τα ξημερώματα με αλλεπάλληλα κύματα ενεργούν επιθέσεις στη βόρεια Νέα Σμύρνη και ενάντια στο λόφο του Αγίου Παντελεήμονα – φυλακών στο Νέο Κόσμο και στο λόφο του Αη Γιάννη–Κατσιπόδι. Επιδιώκουν να φτάσουν στο Φάρο Κατσιποδιού καταλαμβάνοντας όλα τα υψώματα της περιοχής. Πιστεύουν πως αν φτάσουν εκεί, θα διαλύσουν την αντίστασή μας και θα μπορέσουν να χτυπήσουν πισώπλατα το Βύρωνα και την Καισαριανή. Έχουν αντιληφθεί ακόμη πως οι ελασίτες που τους αντιστέκονται είναι λιγοστοί με ελαφρό οπλισμό. Και πάλι βγήκαν γελασμένοι. Δεν κατάφεραν τελικά να μας ξεγαντζώσουν από τα οχυρά μας (…)

Ο ελιγμός με τα μηχανοκίνητό τους στην Ηλιούπολη προσέκρουσε στην αντίσταση του ενισχυμένου λόχου μας (του Κρόνου) και υποχρεώθηκαν να σταματήσουν. Μόνο μερικά κάριερς απ’ τα υψώματα ανέβηκαν ως το μοναστήρι Αστέρι και επέστρεψαν αμέσως πίσω.

Η απόπειρά τους για πλήρη κύκλωση είχε κι αυτή αποτύχει χάρη στη θαυμάσια τοποθέτηση του λόχου μας και στην παλικαριά των μαχητών του Κρόνου…».

Νέες βρετανικές ενισχύσεις από την Ιταλία

Οι επιχειρήσεις των Εγγλέζων στην οδό Πειραιώς, τα Νέα Σφαγεία και του Ψυρρή από την έκδοση της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού «Η απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα ( Ιούλιος 1944-Δεκέμβριος 1945), σ.183,184. Έκδοση επί δικτατορίας ( 1973), που αποσύρθηκε και τα αντίτυπα της καταστράφηκαν μετά τη μεταπολίτευση:

« Την πρωίαν της 24ης Δεκεμβρίου προς ενίσχυσιν του εις τα Νέα Σφαγεία προσβληθέντος λόχου του τάγματος ROYAL FUSILIERS αφίχθη λόχος του ιδίου τάγματος, τη επεμβάσει του οποιου διελύθησαν οι επιτεθέντες. Το τάγμα τούτο από της αυτής ήρξατο προπαρασκευαζόμενον δι’ ενέργειαν προς νοτιοδυτικήν κατεύθυνσιν κατά μήκος της οδού Πειραιώς προκειμένου να συνδεθή μετά των αντιθέτως επί της αυτής οδού προωθουμένων εκ Πειραιώς τμημάτων της BOLCK-FORCE ( σ.σ.: Οι βρετανικές δυνάμεις του Πειραιά).

 

Εν τω μεταξύ αφίχθησαν εξ Ιταλίας και προωθήθησαν τα πυροβόλα του 32ου Συν/τος Πυρ/κου της 4ης Βρεττανικής Μεραρχίας, πυροβολαρχία του οποίου ετάχθη από του απογεύματος της 24ηςΔεκεμβρίου εις την περιοχήν Νέας Σμύρνης. Το εσπέρας της ιδίας ημέρας ολόκληρον το 5ονΤάγμα Αλεξιπτωτιστών, τη διαταγή της ταξιαρχίας του, μετεκινήθη προς ανάληψιν των θέσεων της 504 Ανεξαρτήτου Διμοιρίας και του 143ου  Τάγματος Εθνοφυλακής, δυτικώς της οδού Αθηνάς και νοτίως της οδού Ερμού, εν όψει της επικειμένης αναλήψεως υπ’ αυτού επιχειρήσεως προς εκκαθάρισιν της συνοικίας Ψυρρή.

Παραλλήλως η Ελληνική Κυβέρνησις προωθούσα την συγκρότησιν των Ταγμάτων Εθνοφυλακής, διέταξε δια του ΓΕΣ την συγκρότησιν της 1ης Ελληνικής Ταξιαρχίας Εθνοφυλακής με έδραν ταύτης το Παλαιόν Φάληρον, ένθα το Στρατηγείον της 4ης Βρεττανικής Μεραρχίας, υπό την διοίκησιν της οποίας και ετέθη…».

Πηγή: imerodromos.gr