23 Δεκέμβρη: Επιθέσεις Εγγλέζων από νότιες συνοικίες μέχρι Κουκάκι και Θησείο

Σάββατο 23 Δεκέμβρη 1944.

Η κατάσταση για τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ σε Αθήνα-Πειραιά παραμένει δύσκολη. Η ανακατάληψη της Δραπετσώνας και η απόκρουση της επίθεσης ινδικών στρατευμάτων δεν αλλάζει τη γενική εικόνα.

Η διοίκηση του Α΄ Σώματος Στρατού, με βάση τις εντολές της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ, διατάσσει «ενεργητική στάση, ενεργή άμυνα» μέχρι να έρθουν οι ενισχύσεις από τον ΕΛΑΣ της επαρχία. Αυτή η ελπίδα της ενίσχυσης «απ’ έξω» κυριαρχεί στη σκέψη όλων των στελεχών και μαχητών του ΕΛΑΣ.

Ιδιαίτερο βάρος  δίνεται στις νυχτερινές επιχειρήσεις και τη χρήση εκρηκτικών και εύφλεκτων υλικών που όπως υπολογίζουν έχουν σημαντική επίδραση στο ηθικό των βρετανών και ιδίως των ινδών στρατιωτών.

«Ζήτημα αρχής ότι η παράδοσις των όπλων Ελλήνων πολιτών δύναται να γίνη μόνον προς Ελληνικήν Κυβέρνησιν»

Στην πρώτη σελίδα του «Ριζοσπάστη»  (23.12.44) δημοσιεύθηκε το υπόμνημα της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ  (18Δεκέμβρη) που παραδόθηκε στον Σκόμπυ μία μέρα πριν τη δημοσίευση (22.12.44) και αποτελούσε απάντηση στο υπόμνημα του βρετανού στρατηγού από τις 15 του Δεκέμβρη:

« Η Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ βεβαιοί την λήψιν του από 15 Δεκεμβρίου ε.ε. του υπ’ αριθ. 740900 Υπομνήματος του Αρχηγού του εν Ελλάδι Γ΄Βρετανικού Σώματος Στρατού. Επί των σημείων άτινα θίγει ο Στρατηγός κ. Σκόμπυ η Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ έχει να παρατηρήση τα ακόλουθα:

1) Αι συμφωνίαι της Γκαζέρτας δεν νομίζομεν ότι δύνανται να μεταβάλουν τα πράγματα και να δικαιολογήσουν οπωσδήποτε την αναληφθείσαν αιματηράν επέμβασιν των εν Ελλάδι Βρετανικών Δυνάμεων κατά του Ελληνικού Λαού.

Υπενθυμίζομεν ότι, κατ’ εισήγησιν των εν Γκαζέρτα αντιπροσώπων της Αριστεράς και του ΕΛΑΣ, εγένετο δεκτόν και αφηρέθη εκ του σχεδίου συμφωνίας το σημείον εκείνο όπερ παρείχε το δικαίωμα εις τας Βρετανικάς Δυνάμεις « Να αποκαταστήσουν τον Νόμον και την Τάξιν» εν Ελλάδι. Επομένως τα λυπηρά γεγονότα  άτινα ωδήγησαν εις το αιματοκύλισμα του Λαού των Αθηνών-Πειραιώς, ουδέν έρεισμα δύνανται να εύρωσιν εις το σύμφωνον Γκαζέρτας ούτε εις τους διακηρυγμένους σκοπούς του αγώνος των Ηνωμένων Εθνών, ούτε εις τον Ηθικόν Νόμον.

2) Επί του ζητήματος της αποκαταστάσεως της ομαλότητας και των ελευθεριών του Ελληνικού Λαού έχομεν να παρατηρήσωμεν ότι η παραπομπή εις τον Στρατάρχην Αλεξάντερ  αντιτίθεται προς τας συμφωνίας της Γκαζέρτας καθ’ ότι αποτελεί επέμβασιν εις τα εσωτερικά της Ελλάδος. Αι ελευθερίαι του Ελληνικού Λαού δια τας οποίας έχυσε και χύνει τόσον αίμα, δεν είναι δεκτόν να προσφέρωνται έξωθεν δια της επεμβάσεως τρίτων. Ο Ελληνικός Λαός είναι κυρίαρχος εν τη Χώρα του και είναι απαραίτητον να υπάρξη Κυβέρνησις πραγματικώς ελευθέρου και ανεξαρτήτου Κράτους ήτις, εκτελούσα την έκδηλον θέλησιν του Λαού να καταστήση σεβαστάς προς όλους, τας Δημοκρατικάς του ελευθερίας, να απαλλάξη το ταχύτερον τον κρατικόν μηχανισμόν από όλα τα στοιχεία που συνέπραξαν μετά του εχθρού, να επιβάλη τας νομίμους κυρώσεις κατά των αποδειχθέντων αναξίων της Πατρίδος, να συγκροτήση Τακτικόν Εθνικόν Στρατόν, αποστρατευομένων όλων των εθελοντικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων της Ορεινής Ταξιαρχίας και του Ιερού Λόχου, και να οδηγήση το ταχύτερον την χώραν εις ελευθέρας εκλογάς ίνα αποφανθή ο Ελληνικός Λαός ποίον πολίτευμα και ποίαν Κυβέρνησιν θέλει. Ταύτα πάντα πρέπει να είναι έργον της Εληνικής Κυβερνήσεως.

 

3) Η συγκέντρωσις της Ορεινής Ταξιαρχίας εις τους Στρατώνας της δεν πληροί τον σκοπόν δια τον οποίον εζητήθη η απομάκρυνσις αυτής εξ Αθηνών-Πειραιώς. Ο σκοπός αυτός πληρούται μόνον εάν η Ορεινή Ταξιαρχία και τα Ελληνικά τμήματα άτινα μετεφέρθησαν εσχάτως εκ Μέσης Ανατολής ή αλλαχόθεν αποσυρθούν πραγματικώς μακράν των Αθηνών  π.χ. εις Σύρον ή άλλας Κυκλάδας νήσους. Επίσης η Χωροφυλακή πρέπει να αφοπλισθή , οι δε άνδρες και αξιωματικοί της να σταλούν εις τας εστίας των μέχρι της εκκαθαρίσεως του όλου Σώματος.

4) Να μας επιτραπή να εξακολουθήσωμεν φρονούντες  ότι ο αφοπλισμός όλων ανεξαιρέτως των ανδρών των τέως ταγμάτων Ράλλη  και των προς αυτούς εξομοιωθέντων της Ειδικής Ασφαλείας κ.λ. και ο αληθής περιορισμός όλων αυτών είναι ζήτημα έχον ανάγκην πληρεστέρας εξακριβώσεως  και πραγματοποιήσεως.

5) Οι εν Αθήναις και Πειραιεί υποστηρικταί του ΕΛΑΣ επερχομένης γενικής συμφωνίας, είναι αυτονόητον ότι θα κατέπαυον την αντίστασίν των ταυτοχρόνως με την απομάκρυνσιν των άλλων τμημάτων μας εξ Αθηνών-Πειραιώς. Δεχόμεθα τον αφοπλισμόν των ως άνω υποστηρικτών του ΕΛΑΣ, όστις είναι επίσης αυτονόητον ότι θα γίνη ταυτοχρόνως με τον αφοπλισμόν τούτον προτείνομεν ως μόνον πραγματοποιήσιμον τρόπον να ενεργηθή παρά της σχηματισθησομένης Ελληνικής Κυβερνήσεως κοινής Εμπιστοσύνης.

Είναι άλλωστε και ζήτημα αρχής ότι η παράδοσις των όπλων Ελλήνων πολιτών δύναται να γίνη μόνον προς Ελληνικήν Κυβέρνησιν.

Τη 18-12-44

Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ».

Ο Τσώρτσιλ πείθεται να αναθέσει την  αντιβασιλεία στο Δαμασκηνό

Στο Λονδίνο ο βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ , παρά τις επιφυλάξεις του, πείθεται τελικά, λίγο πριν αναχωρήσει για την Αθήνα, να αναθέσει την αντιβασιλεία στον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό. Ο μυστικοσύμβουλός του βασιλιά Γεωργίου, Σπύρος Μαρκεζίνης γράφει σχετικά: («Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975) τ. Β΄ 1944-1951, σ. 52,53,Πάπυρος, Αθήνα 1994):

« Το βράδυ της 23 Δεκεμβρίου, εν όψει της αναχωρήσεώς του για την Αθήνα, ο Τσώρτσιλ εσκέφθη να ενημερώσει επί των απόψεών του τον στρατάρχη Αλεξάντερ και συνέταξε το σχετικό τηλεγράφημα. Το κείμενο του τηλεγραφήματος, που τελικώς δεν εστάλη , αποκαλύπτει και τους δισταγμούς του προς την εγκατάσταση του Δαμασκηνού στην Αντιβασιλεία: Έκρινε πολύ σοβαρό να εκτοπισθεί ένας συνταγματικός μονάρχης από ένα «κληρικό δικτάτορα», περί του οποίου ελάχιστα εγνώριζε, πλην του ότι ανέλαβε το αξίωμά του εμφανιζόμενος ως «όργανο των Γερμανών», τους οποίους αργότερα «θα προδώσει». Δεν θα έχει την ίδια γνώμη τρεις ημέρες αργότερα. Υπό την πίεση των συνεργατών του, των περιστάσεων και του ιδίου του Δαμασκηνού, θα οδηγηθεί στην εκτίμηση ότι ο Αρχιεπίσκοπος ήταν ο ισχυρός άνθρωπος που εχρειάζετο την ώρα εκείνη η Ελλάς και ότι έπρεπε να τον αξιοποιήσει».

Tην ίδια μέρα στην «Ελευθερία» των Αθηνών δημοσιευόταν η παρακάτω σύντομη είδηση:

« Ελήφθη χθες εκτενές τηλεγράφημα του Βασιλέως προς την κυβέρνησιν. Εις το τηλεγράφημα τούτο , τονίζεται ότι ως προς το ζήτημα της αντιβασιλείας, θα συνεννοηθή  απ’ ευθείας ο Βασιλεύς μετά της Αγγλικής κυβερνήσεως , ότι δε , επί πλέον, δια την επίλυσιν του όλου πολιτικού ζητήματος, ο Βασιλεύς θα ευρίσκεται εφεξής εις τακτικήν επαφήν με τα κόμματα».

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

«Ένα αίσθημα ματαιότητας των πάντων»

Από τις ημερολογιακές σημειώσεις  του Γιώργου Θεοτοκά για τις μέρες του Δεκέμβρη (« Τετράδια Ημερολογίου   (1939-1953)», σ.547, εκδόσεις Εστία):

« 23 Δεκεμβρίου

Από τις αρχές Νοεμβρίου είμαι ανίκανος να εργαστώ ( εξόν από την αρθογραφία μου στα Καθημερινά ). Νέα του περασμένου μηνός. Έχω χάσει τη συγγραφική διάθεση που με κατείχε ακατάπαυστα την περίοδο της Κατοχής. Τις τρεις αυτές εβδομάδες της επανάστασης ήμουν ανίκανος και να διαβάσω σοβαρά. Τα γεγονότα δημιουργούν μέσα μου ένα κενό. Είναι κάτι παράξενο, κάτι σαν παράλυση των ψυχικών δυνάμεων και ανημποριά ν’ αρπαχτείς από κάπου. Ένα αίσθημα της ματαιότητας των πάντων δυνατότερο από κάθε άλλη φορά».

Και «Αριστερό Μέτωπο» Παπανδρεϊκής έμπνευσης

Από την πρώτη σελίδα της εφημερίδας της κυβέρνησης Παπανδρέου «Η Ελλάς» στις 23.12.44:

« ΙΔΡΥΣΙΣ ΑΡΙΣΤΕΡΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Πραγματική Λαϊκή Δημοκρατία.

Σύνθεσις πολιτικής Ελευθερίας και Κοινωνικής Δικαιοσύνης.

ΤΑ ΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΤΟΥ

Εν μέσω των σημερινών δραματικών περιστάσεων και εξ αιτίας αυτών επεσπεύσθη η πραγματοποίησις και ενός εξαιρετικής σημασίας πολιτικού γεγονότος, το οποίον από αρκετού χρόνου απετέλει απαίτησιν μεγάλης μερίδος του Ελληνικού Λαού.

Απεφασίσθη η ίδρυσις του «Αριστερού Μετώπου Ελλάδος».

Μεταξύ της δεξιάς των παλαιών κομμάτων και της άκρας αριστεράς η οποία βαρύνεται με την τρομεράν ευθύνην της αντεθνικής στάσεως συγκροτείται η Ελληνική Αριστερά η οποία υψώνει την σημαίαν της πολιτικής Ελευθερίας και της Κοινωνικής Δικαιοσύνης.

Το «Αριστερόν Μέτωπον Ελλάδος» απαρτίζουν:

1)Το Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα

2)Το Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα

3)Το Εργατικόν και Αγροτικό Κόμμα   (Δημοκρατική Ένωσις)

4)Η « Ένωσις Σοσιαλιστών»

5)Η ομάς «Νεοφιλελευθέρων»

6)Η ομάς Αγροτικών, καθώς και άλλαι πολιτικαί  ομάδες και ανεξάρτητοι προσωπικότητες.

Εδηλώθη επίσης η προσχώρησις ομάδων του ΕΑΜ, αι οποίαι απεσχίσθησαν αυτού, αποδοκιμάζουσαι την αντεθνικήν του στάσιν.

Το «Αριστερόν Μέτωπον Ελλάδος» διοικείται από Συμβούλιον εκλεγόμενον από τας συνεργαζομένας εις αυτάς δυνάμεις. Η εκπροσώπησις του Αριστερού Μετώπου Ελλάδος  κατ’ έτος ανανεουμένη ανετέθη υπό του πρώτου συγκροτηθέντος Συμβουλίου εις τον Αρχηγόν του Σοσιαλιστικού Δημοκρατικού Κόμματος και Προέδρου της Κυβερνήσεως κ. Γ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ».

«Λίγα ήταν τα σπίτια, που δεν έπαθαν ζημιές απ’ τους « ελευθερωτές» του Τσώρτσιλ»

Συνέχεια της αφήγησης  του Oρέστη Μακρή καπετάνιου του Β΄ Συγκροτήματος του ΕΛΑΣ Αθήνας για τις μάχες στα νότια των ανατολικών συνοικιών της Αθήνας  στις 23.12.1944 (από το βιβλίο του « Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Άνεμος λευτεριάς στις Ανατολικές και Νότιες συνοικίες 1941-1945:Χρονικό» , σ. 128, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985):

« Αυτό το πρωινό θα μείνει αξέχαστο σ’ όλους όσους έταξε η μοίρα και ζουν ακόμη, να κρατήσουν με γυμνά στήθια τους τόνους των οβίδων του Σκόμπυ, που δεν έκαναν καμιά διάκριση ανάμεσα σε μαχητές, γέροντες, παιδιά και γυναίκες. Λίγα ήταν τα σπίτια, που δεν έπαθαν ζημιές απ’ τους  « ελευθερωτές» του Τσώρτσιλ. Όλη η περιοχή του μετώπου μας ήταν σκεπασμένη με πυκνό καπνό από τις εκρήξεις.

Το πάλεμα με τα σιδερένια θεριά δεν περιοριζόταν σε κάποιο μέτωπο.Ολόκληρες συνοικίες σε μεγάλο βάθος ήταν πεδίο μάχης. Σε πολλές περιπτώσεις τα τανκς και το πεζικό του εχθρού βρίσκονταν 500 μέτρα μπροστά κι οι μαχητές των δυο ταγμάτων μας πολεμούσαν στα μετόπισθεν των άγγλων. Ο λόχος Νέου Κόσμου κρατούσε πεισματικά την περιοχή του λόφου στον Άγιο Παντελεήμονα–Φυλακών και οι άγγλοι, απ’ τα αριστερά του με τανκς θωρακισμένα και πεζικό προσπαθούσαν να καταλάβουν το λόφο του Αη Γιάννη, στο Κατσιπόδι, ένα χιλιόμετρο πίσω απ’ τις γραμμές μας.

 

Ακόμη, όταν δυνάμεις άγγλων είχαν καταλάβει το άλσος της Νέας Σμύρνης και προσπαθούσαν να φτάσουν στο Φάρο του Κατσιποδιού, οι κύριες δυνάμεις του Ιου τάγματος Νέας Σμύρνης απέκρουαν τις επιθέσεις των αγγλο–ινδών στην οδό Αρτάκης.κοντά στην πλατεία Σκατζουράκη.

Μέσα στη μέρα πολλές φορές τα εγγλέζικα « Σέρμαν» έφτασαν στα 30 μέτρα από το ΣΔ του Β΄ συγκροτήματος και γύριζαν πάλι πίσω.

Ήρθε το βράδυ, η μάχη κόπασε και οι άγγλοι αναγκάστηκαν να αποσυρθούν απ’ όλες τις σφήνες που είχαν δημιουργήσει, φοβούμενοι τα πλευρικά νυχτερινά «γιουρούσια» των ελασιτών.

Δεν μπορούσαν να καταλάβουν τον ανορθόδοξο τρόπο, με τον οποίο τους αντιμετωπίζαμε. Γι αυτούς ήταν ακατανόητο το γάντζωμά μας στα σπίτια της συνοικίας και η αδιαφορία μας για όλες τις απόπειρες κύκλωσης των τμημάτων μας.

Σ’ αυτή τη χωρίς υπερβολή σύγκρουση– που έμοιαζε με τη μάχη του Στάλινγκραντ – ανάμεσα στο Δαυίδ και το Γολιάθ είχαμε πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Ανάμεσά τους ο Τακάκης Νίκος κι ο Σιταρίδης που έπεσαν δίπλα στο μυδράλιό μας, όταν τους εντόπισαν οι εχθροί μας.

Γύρω στο μεσημέρι μας ήρθε και μια αναπάντεχη ενίσχυση. Ο Γιάννης Κυριακίδης (Λευτέρης) τόσκασε απ’ το νοσοκομείο με τους επιδέσμους ακόμη στο στήθος του, πριν αναρρώσει. παρουσιάστηκε κι ανέλαβε αμέσως τη διοίκηση του τάγματός του.

Το γεγονός αυτό βοήθησε πολύ στην αναπτέρωση του ηθικού του ταλαιπωρημένου απ’ τις συνεχείς μάχες, τάγματος της Νέας  Σμύρνης.

Αυτή τη μέρα συνέβηκε απ’ τα πράγματα και το πιο κάτω ανορθόδοξο γεγονός.

Τα δυο τάγματά μας ήταν παραταγμένα σε δυο τόξα συνεχόμενα, που οι αχτίνες τους είχαν συμπέσει στην περιοχή του Φάρου του Κατσιποδιού. Έτσι μέσα στο ίδιο σπίτι είχαμε το ΣΔ του Β’ συγκροτήματος και τους ΣΔ των δυο ταγμάτων μας. Οι διαταγές δίνονταν πλέον προφορικά, χωρίς τη μεσολάβηση συνδέσμων και ο συντονισμός των επιχειρήσεων γινόταν  στο ίδιο τραπέζι. Η διμοιρία διαβιβάσεων είχε μετατραπεί σε μάχιμη μονάδα μπροστά απ’ το μικτό σταθμό διοίκησης.

Γραφτές διαταγές και αναφορές στέλναμε και παίρναμε μόνο απ’ το λόχο του Κρόνου στην περιοχή της Ηλιούπολης. Κι αυτός ο λόχος είχε αποκρούσει με επιτυχία την πρώτη προσπάθεια των εγγλέζων να δημιουργήσουν κλοιό από τον Υμηττό. Έτρεψαν σε φυγή τα κάριερς που θέλησαν να εισχωρήσουν στην Ηλιούπολη. Τα τανκς δεν τόλμησαν να πλησιάσουν.

Όλη τη νύχτα οι ομάδες εφόδου και των δυο ταγμάτων μας ξήλωναν τους ινδούς, που είχαν οχυρωθεί σε προωθημένες θέσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτή ήταν σχετικά εύκολη δουλειά, μια και δεν είχαν την υποστήριξη των τανκς και του πυροβολικού τους».

Οι Εγγλέζοι επιτίθενται από την Καλλιθέα μέχρι το Θησείο και το Κουκάκι

Οι επιχειρήσεις των Εγγλέζων στην οδό Πειραιώς, το Θησείο,το Ρουφ, τα Νέα Σφαγεία, την Καλλιθέα  και το Κουκάκι από την έκδοση της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού «Η απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα (Ιούλιος 1944-Δεκέμβριος 1945), σ.183. Έκδοση επί δικτατορίας ( 1973), που αποσύρθηκε και τα αντίτυπα της καταστράφηκαν μετά τη μεταπολίτευση:

« Κατά την 23ην Δεκεμβρίου η 4η Βρεττανική Μεραρχία επεξέτεινε το μέτωπόν της προς τα αριστερά , πέραν του Ιλισσού ποταμού, αχθείσα μέχρι της οδού Πειραιώς, ένθα εγκατέστησε τα τμήματά του 4ου Τάγματος Αλεξιπτωτιστών της ARK-FORCE, δια τμημάτων των υπ’ αυτήν ταξιαρχιών. Ούτω το τάγμα SOMERSETS της 28ης Ταξιαρχίας εγκατεστάθη εις τους στρατώνας Ρουφ, ενώ το τάγμα ROYAL FUSILIERS της 12ης Ταξιαρχίας εγκαθίστατο εις την περιοχήν Νέων Σφαγείων. Εκ των υπολοίπων ταγμάτων, το τάγμα BLACK WATCH της 12ης Ταξιαρχίας εκινήθη και τούτο προς τους στρατώνας Ρουφ, το τάγμα WEST KENT της αυτής ταξιαρχίας παρέμεινεν εις Κουκάκι και το τάγμα HAMPSHIRES της ιδίας ταξιαρχίας εις την περιοχήν του εγοστασίου Φιξ, ενώ ο 2ος Λόχος του 5ου Τάγματος Αλεξιπτωτιστών , ο εκκαθαρίσας τας περιοχάς Αστεροσκοπείου και Θησείου και του λόφου Νυμφών, συνεδέετο μετά του 6ου Τάγματος Αλεξιπτωτιστών εις την περιοχήν Μοναστηράκι.

Την νύκτα της 23/24ην Δεκμβρίου, ο λόχος του τάγματος ROYAL FUSILIERS, ο κατέχων το εις τα Νέα Σφαγεία εργοστάσιον εδέχθη σφοδροτάτην αιφνιδιαστικήν επίθεσιν υπό τμημάτων του 6ου«Συντάγματος» Κορίνθου. Ο λόχος κατόπιν λυσσώδους αγώνος ,διαρκέσαντος καθ’ όλην την νύκτα, απέκρουσε τους επιτιθεμένους με την υποστήριξιν των πυρών των όλμων του τάγματος…».

Οι μάχες στους Αμπελοκήπους

Ο Γιώργος Χουλιάρας ( Περικλής), από τους πρώτους αντάρτες του Άρη Βελουχιώτη, που πολέμησε το Δεκέμβρη του ’44 με τις στερεοελλαδίτικες μονάδες του ΕΛΑΣ (XIII Μεραρχία) γράφει για τις μάχες στους Αμπελοκήπους και το Γηροκομείο («Ο δρόμος είναι άσωτος…»: ΕΛΑΣ-ΔΣΕ-Πολωνία, 1941-1958», σ.377,378, Ιωάννινα 2005):

«… Το 1ο Τάγμα μας εξακολουθεί να μάχεται στους Αμπελόκηπους κάτω απ’ τα πυρά του Λυκαβηττού που είναι οχυρωμένος σαν αστακός, δεσπόζει στην περιοχή κι ελέγχει δρόμους, σπίτια, αυλές, μέχρι και τα παραθυράκια απ’ τ’ αποχωρητήρια των σπιτιών. Μια μέρα που βρέθηκα στους Αμπελόκηπους, το βράδυ στο σπίτι που ήταν ο σταθμός διοίκησης του τάγματος η νοικοκυρά, που έτυχε να ’ναι συγγενής του Ψαρρού αλλά αυτό δεν την εμπόδιζε να μας φέρεται πολύ φιλικά, μόλις αντιλήφτηκε ότι μπήκα στο αποχωρητήριο ανοίγει απότομα την πόρτα, σβήνει το φως και μου λέει, «σκύψε γιατί έχουν επισημάνει το παραθυράκι, μόλις βλέπουν φως αρχίζουν να βάζουν».

Οι αντάρτες τροφοδοτούνται και επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα απ’ τις τρύπες που’ χουν ανοίξει στις μάντρες και τα κτίσματα. Την άλλη μέρα μια ομοβροντία πυροβολικού που σκάζει στο Γηροκομείο σκοτώνει τους 15 αντάρτες που ήταν οχυρωμένοι μέσα, μαζί και τον καπετάνιο του λόχους μας Ντίνο Καραγκούνη, απόφοιτο της Νομικής απ’ το χωριό Κούρνοβο της Φθιώτιδας».

«Από πρωίας Καισαριανή βάλλεται από Κουπόνια»

Αναφορά του Α΄ Σώματος Στρατού  προς την ΚΕ του ΕΛΑΣ:

« Κεντρικήν

Πρώτη Ταξιαρχία ΣΤΟΠ. Εχθρός ετηρήθη στενήν επαφήν Δουργούτι-Αγ. Παντελήμονα ΣΤΟΠ. Εβελτιώσαμε θέσεις Νέαν Σμύρνην ΣΤΟΠ. Από πρωίας Καισαριανή βάλλεται από Κουπόνια ΣΤΟΠ. Ταξιαρχία βελτιώνει αντιαρματικήν άμυναν μεταξύ Ηλιουπόλεως- Νέας Σμύρνης, όπου μηχανοκίνητα εχθρού δραστηριότητα ΣΤΟΠ. Δευτέρα Ταξιαρχία ΣΤΟΠ. Ταξιαρχίτες κατέλαβον Θησείον ΣΤΟΠ. Βάλλουν δρόμους Ψυρρή ΣΤΟΠ.  Έβδομον Συγκρότημα ΣΤΟΠ. Επιθετική προσπάθεια εχθρού εσταμάτησε ΣΤΟΠ. Άγγλοι αποπειραθέντες αφαιρέσουν νάρκας προς διάβασιν τανκς εφονεύθησαν ΣΤΟΠ.

Φυλακαί Αβέρωφ ανετινάχθησαν ΣΤΟΠ. Νυκτερινή επιδρομή ΙΙ Μεραρχίας εναντίον στόχων ευρισκομένων απέναντι αριστερού συγκροτήματος επιφέρει μεγάλην ανακούφισιν ΣΤΟΠ. Δοκιμή αντιτανκικών όπλων εγένετο, ακινητοποιηθέντος τανκς ΣΤΟΠ. Παρακαλούμεν αποστείλατε δι’ ειδικού αυτοκινήτου και με άλλα με πυρομαχικά ΣΤΟΠ. Ομοίως δυναμίτιδα ΣΤΟΠ. Ταγματάρχης Επιμελητείας Μιχαλόπουλος ορίσθη σύνδεσμος μας με ΟΜΣ (σ.σ.: Ομάδα Μεραρχιών Στερεάς του ΕΛΑΣ).

ΣΔ 23-12-44 ώρα 17

ΠΥΡΙΟΧΟΣ- ΝΕΣΤΟΡΑΣ».

Η κατάσταση στον Πειραιά

Και δυο αναφορές για την κατάσταση στον  Πειραιά:

Η πρώτη από την εφημερίδα «Η Φωνή του Πειραιώς» ( 23.12.44):

« Εις τα γραφεία της Αρχιεπισκοπής Πειραιώς συνεκροτήθη χθες την 3ην μ.μ. μεγάλη σύσκεψις δια τον επισιτισμόν της πόλεως (…)  Η επιτροπή έλαβεν την απόφασιν την οποίαν ενέκρινε ο Άγγλος Ταξίαρχος, όπως αποκλεισθούν των διανομών αι οικογένειαι των συλληφθέντων επαναστατών…».

Η δεύτερη από εγγραφή σε ημερολόγιο ελασίτη («Για την Ανεξαρτησία , για τη Λαϊκή Δημοκρατία – 33 μέρες μάχης», σ. 9, έκδοση της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Πειραιά, Δεκέμβρης 1945, επανέκδοση 2014):

« 23-12-44. Σήμερα στο Κουτσουκάρι  (σ.σ. Έτσι ονομαζόταν ο Κορυδαλλός ακόμη και μέχρι τη δεκαετία του ’50) αεροπλάνα πολυβόλησαν από ύψος 40 μέτρων ένα κοπάδι πρόβατα. Σκοτώθηκαν αρκετά. Σήμερα συνεργείο της Εθνικής Αλληλεγγύης έσωσε 4 ανθρώπους στα Γερμανικά που είχαν θαφτεί ζωντανοί κάτω από  τα ερείπια ενός γκρεμισμένου σπιτιού. Άλλο συνεργείο ξέχωσε 3 πτώματα στην οδό Ιωνίας Κοκκινιάς διαμελισμένα από την μεσημβρινή επιδρομή αεροπλάνων».

*Πηγή: imerodromos.gr