1945 Νοέμβριος-Δεκέμβριος: ΚΚΕ: Αναγκαστικός συμβιβασμός η Βάρκιζα. Ζαχαριάδης καλεί σε αυτοάμυνα

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ

 1 O Παναγιώτης Κανελλόπουλος νέος πρωθυπουργός.

12 Φθάνει στην Αθήνα ο βρετανός υφυπουργός Εξωτερικών Έκτορ Μακ Νηλ για συνομιλίες με στόχο το σχηματισμό «σταθερής» ( για τους βρετανούς) κυβέρνησης.

16 Συνάντηση αντιπροσωπείας του ΕΑΜ ( Παρτσαλίδης, Γαβριηλίδης, Λούλης, Κρητικός, Οικονόμου) με τον Μακ Νηλ. Οι αντιπρόσωποι του ΕΑΜ παραδίδουν στον Μακ Νηλ στοιχεία για τη μεταβαρκιζιανή βία.

20 Παραίτηση Κανελλόπουλου. Εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στο Σοφούλη.

22 Ο Πολιτικός Συνασπισμός των κομμάτων του ΕΑΜ δηλώνει πως «πρόθυμα θα στηρίξει μια πολιτική δημοκρατική κυβέρνηση»

22 Παραίτηση του αντιβασιλιά Δαμασκηνού γιατί ο Σοφούλης αρνείται να συμπεριλάβει στην κυβέρνησή του τον Γεώργιο Παπανδρέου.

23 Δημοσιεύεται απόφαση του ΠΓ του ΚΚΕ για ανοχή υπό όρους στην κυβέρνηση Σοφούλη μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών.

24 Ο Δαμασκηνός ανακαλεί την παραίτησή του μετά από μήνυμα του βρετανού υπουργού Εξωτερικών Ερνστ Μπέβιν.

27 Αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας- ΕΣΣΔ. Η σοβιετική κυβέρνηση διορίζει πρεσβευτή (σ.σ. ναύαρχος Ροντιόνωφ) στην Αθήνα.

ΔΙΕΘΝΗ

2 Εκατοντάδες χιλιάδες άραβες σε όλη τη Μέση Ανατολή διαδηλώνουν με την ευκαιρία της 28^ης επετείου της «Διακήρυξης Μπάλφουρ» για τη δημιουργία εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη.

3 Στις εκλογές στην Ουγγαρία πλειοψηφούν τα συνεργαζόμενα κόμματα της Αριστεράς. Δυο μέρες μετά σχηματίζεται κυβέρνηση με επικεφαλής τον διαμαρτυρόμενο κληρικό Ζόλταν Τίλντυ.

10 Ιδρύεται στο Λονδίνο η Παγκόσμια Ομοσπονδία Δημοκρατικής Νεολαίας (ΠΟΔΝ) με έδρα τη Βουδαπέστη.

12 Μεγάλη πλειοψηφία του Μετώπου στο οποίο κυριαρχούν οι κομμουνιστές στις εκλογές στη Γιουγκοσλαβία.

17 Στη Γαλλία η παραίτηση του στρατηγού Ντε Γκωλ προκαλεί πολιτική κρίση. Στις 19/11 ορκίζεται νέα κυβέρνηση με τη συμμετοχή πέντε κομμουνιστών υπουργών.

18 Νίκη του Πατριωτικού Μετώπου στις εκλογές στη Βουλγαρία με 88,2%. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης αρνήθηκαν να πάρουν μέρος.

20 Αρχίζει στη Νυρεμβέργη η δίκη των ναζί αρχηγών.

25 Στις αυστριακές εκλογές νικούν οι καθολικοί που σχηματίζουν κυβέρνηση συνασπισμού με τους σοσιαλιστές και τους κομμουνιστές.

«Αναγκαστική συμφωνία συμβιβασμού»

« … Η συμφωνία της Βάρκιζας που υπογράφτηκε ύστερα από πόλεμο 40 ημερών στις 12-2-45 είναι η αναγκαστική συμφωνία συμβιβασμού, που επιβλήθηκε αποκλειστικά  από την ένοπλη επέμβαση και υπεροχή των βρετανικών δυνάμεων και από τις διεθνείς περιστάσεις. Υπογράφηκε για να εξασφαλίσει πάνω σε νέα βάση τη δημοκρατική μας εξέλιξη (…).

Η στρατιωτική ήττα λόγω της ασύγκριτης υπεροχής των βρετανικών δυνάμεων δεν σημαίνει πολιτική ήττα του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης. Δεν προήλθε από υπεροχή πολιτική ή στρατιωτική της εσωελληνικής αντίδρασης. Είναι μια ιδιόμορφη σύμπτυξη που επιβλήθηκε από εξωελλαδικούς παράγοντες. Η επικράτηση με αγγλικά όπλα του Μαύρου Μετώπου του Γκλύξμπουργκ, του κόσμου των εθνικών συμφορών, της προδοσίας και των εθνικών ταπεινώσεων όχι μόνο δεν έλυσε το βασικό νεοελληνικό πρόβλημα  παρά και το όξυνε πιο πολύ και βάθυνε απροσμέτρητα το βάραθρο ανάμεσα σ’ αυτόν τον κόσμο της εκμετάλλευσης και του μεγαλοιδεατικού εθνικισμού και το λαό…».

Απόσπασμα από τις θέσεις του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ «για το Δεκέμβρη», 8.11. 1945 ( Από το «Το ΚΚΕ- Επίσημα Κείμενα 1945-1949», τ.6^ος , σ.138-139, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή.

 Η κυβέρνηση Κανελλόπουλου των 20 ημερών

«… Όταν παραιτήθηκε η κυβέρνηση Βούλγαρη, ανέλαβε την πρωθυπουργία, για λίγες μέρες, ο ίδιος ο αντιβασιλεύς Δαμασκηνός και την 1^η Νοεμβρίου του 1945 όρκισε εμένα ως πρωθυπουργό.

Τα πράγματα είχαν μείνει εκεί που τα άφησε ο Πλαστήρας. Δεν είχε γίνει τίποτα που να οδηγήσει σε κάποια μείωση της ανωμαλίας που υπήρχε. Και μπορεί να πει κανείς ότι η κατάσταση είχε χειροτερέψει. Έτσι δημιουργήθηκαν προφάσεις στους «σκληρούς» του Κ.Κ. να αντικρούσουν τους πιο συνετούς και να αποφασίσουν αυτό που αποφάσισαν το 1946.

Η δική μου κυβέρνηση, που ήταν από την άποψη της συνθέσεώς της -μου επιτρέπεται νομίζω να πω- μια από τις καλύτερες που μπορούσαν εκείνη τη στιγμή να σχηματιστούν και που εκπροσωπούσε όλες τις τάσεις , εκτός από εκείνες της άκρας Δεξιάς και της άκρας Αριστεράς, δεν κρατήθηκε παρά 20 μέρες. Τα παλαιοδημοκρατικά κόμματα, και ιδίως το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Σοφούλη, το Κόμμα του Καφαντάρη και η ομάς Καρτάλη, Πελτέκη, Παππά, η οποία είχε κατά το διάστημα της Κατοχής, συνδεθεί με τους Άγγλους, προκάλεσαν μια παρέμβαση της Εργατικής Κυβερνήσεως, που τότε ήταν στην εξουσία στην Αγγλία, με σκοπό να αντικατασταθεί η δική μου κυβέρνηση με κυβέρνηση των παλαιοδημοκρατικών κομμάτων.

Ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας Μπέβιν έστειλε εδώ τον υφυπουργό Εξωτερικών, τον Έκτορα Μακνήλ, ένα ανερχόμενο άστρο του Εργατικού Κόμματος, έναν έξυπνο και πάρα πολύ ικανό πολιτικό, για να προκαλέσει την κυβερνητική μεταβολή στην Αθήνα.

Με τι μέσο όμως θα την προκαλούσε; Απλούστατα θα αρνιόταν η Αγγλία σε μένα και στην κυβέρνησή μου οικονομική βοήθεια, που ήταν αναγκαία για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, και θα υποσχόταν ότι θα δώσει τη βοήθεια αυτή στην κυβέρνηση Σοφούλη, Καφαντάρη, Τσουδερού, Σοφιανόπουλου και των άλλων.

Ο Μακνήλ ήρθε σε επικοινωνία αμέσως μαζί μου και η επαφή μας τον έβαλε σε σκέψη αν θα έπρεπε την εντολή που πήρε να την εκτελέσει. Φαίνεται πως πιέστηκε κι αυτός κι έτσι στις 22 Νοεμβρίου υποχρεώθηκα να παραιτηθώ. Η παρέμβαση της Αγγλίας όμως ήταν τόσο ωμή, ώστε ανάγκασε τον αντιβασιλέα Δαμασκηνό να παραιτηθεί. Χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια του πρεσβευτή της Μεγ. Βρετανίας Λήπερ, του στρατηγού Σκόμπυ και του υπουργού Μακνήλ, για να πειστεί ο Δαμασκηνός να ανακαλέσει την παραίτησή του. Δεν την ανακάλεσε, όμως, παρά μόνο μετά τη δική μου έντονη παρέμβαση.

Κλήθηκα θυμάμαι τα μεσάνυχτα της 21^ης προς 22^α  Νοεμβρίου στο σπίτι του Δαμασκηνού, που ήταν επί της οδού που οδηγεί στο Χαλάνδρι, και αφού του εξήγησα τη σημασία της ανακλήσεως της παραιτήσεώς του στην κρίσιμη εκείνη στιγμή που έπρεπε το συντομότερο να ορκίσει νέα κυβέρνηση, τελικά πείστηκε  (το περιστατικό το διηγείται και ο Λήπερ στα «Απομνημονεύματά» του). Έτσι η κυβέρνηση Σοφούλη ορκίστηκε στις 3 το πρωί της 22ας Νοεμβρίου. Στην ορκωμοσία του Σοφούλη ήμουν κι εγώ παρών».

Παναγιώτης Κανελλόπουλος «Η ζωή μου- …η αλήθεια για τις κρίσιμες στιγμές του Έθνους από το 1915-1980», σ.92, εκδόσεις Διον. Γιαλλελής, Αθήνα 1985.

« Αμβλύνους ανεμόμυλος»

Από το άρθρο του Κώστα Καραγιώργη στο « Ριζοσπάστη» για την κυβέρνηση Κανελλόπουλου με τίτλο «Τραγική οπερέττα»:

«… Αλλά τι είναι από πιο κοντά ο κυβερνητικός θίασος που μειδιά από χθες μπρος στους φωτογραφικούς φακούς;

Ο Κασιμάτης (σ.σ. ο Γρηγόριος Κασιμάτης μετέπειτα υπουργός σε πολλές κυβερνήσεις με τελευταία αυτή του Π. Κανελλόπουλου τις παραμονές της Χούντας του ’67)- ο καθηγητής που υπέγραψε μαζί με το Μεταξά το Διάγγελμα της 4^ηςΑυγούστου- είναι ο άνθρωπος του Μποδοσάκη και της χρηματιστικής ολιγαρχίας. Φυσικά πήρε το υπουργείο των Οικονομικών. Θα προσθέσουν ίσως και τον Κυπριάδη, που είναι άνθρωπος του Κατσάμπα και των βιομηχάνων.

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός και υπουργός των Εξωτερικών είναι ο αμβλύνους ανεμόμυλος που άρχισε σαν νεοκαντιανός « κοινωνιολόγος» για να γίνει απολογητής θεωρητικός του φασισμού, ύστερα δημοκρατικός, ύστερα Αντιπρόεδρος της Αυτού Μεγαλειότητος, ύστερα έφαγε ξύλο στο Κάιρο, ύστερα συνιστούσε στο κόμμα του να μπει στο ΕΑΜ, ύστερα έβγαλε λόγο στο Μωριά υπέρ του ΕΛΑΣ, ύστερα μίλησε με… αγανάκτηση για τις ωμότητες του ΕΛΑΣ, ύστερα για την επιστροφή του Γλύξμπουργκ. Τρίβει τα μάτια του πως έγινε  πρωθυπουργός και μιλάει για φιλοσοφικά «φαινόμενα» στις πρώτες φλύαρες δηλώσεις του.

Γύρω του, επίσης τρίβοντας τα μάτια τους για το ουρανόπεμπτο πεσκέσι ελίσσεται ο υπόλοιπος θίασος (αφήνουμε στο στρατηγό Γεωργούλη να μας πει ο ίδιος πως πήγε και ανακατεύτηκε με τα πίτουρα)…».

«Ριζοσπάστης» 3.11.1945

ΚΚΕ: Ανοχή υπό όρους στην κυβέρνηση Σοφούλη

« Στη συνεδρίασή του της 22^ης Νοέμβρη το Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ πήρε την παρακάτω απόφαση:

1. Παρά την αντίδραση του Γκλύξμπουργκ, που κήρυξε με το διάγγελμά του τον εμφύλιο πόλεμο, ολόκληρης της μοναρχοφασιστικής Δεξιάς και του Δαμασκηνού, το Δημοκρατικό Κέντρο σχημάτισε κυβέρνηση. Η κυβέρνηση του αρχηγού των Φιλελευθέρων κ. Σοφούλη έχει καταρχήν την ανοχή, σύμφωνα και με τις αλλεπάλληλες σχετικές προηγούμενες, του ΚΚΕ και ολόκληρης της εαμικής Αριστεράς.
2. Ο σχηματισμός κυβέρνησης απ’ τον κ. Σοφούλη θα συναντήσει την πιο λυσσασμένη αντίδραση και την ανοιχτή δράση της μοναρχοφασιστικής Δεξιάς: Μαύρου Μετώπου, ΣΑΝ , Χ και Σία. Ολόκληρος ο δημοκρατικός κόσμος, τόσο οι πολίτες , όσο και αυτοί που βρίσκονται στις Ένοπλες Δυνάμεις, έχουν σήμερα για ανώτατη εθνική υποχρέωση να αντιμετωπίσουν με όλα τα μέσα κάθε πραξικοπηματική προσπάθεια της μοναρχοφασιστικής Δεξιάς, υπακούοντας και ακολουθώντας τις εντολές της κυβέρνησης Σοφούλη.
3. Για τις αγγλικές αρχές στην Ελλάδα παρουσιάζεται σήμερα η μοναδική ευκαιρία να προσφέρουν την μόνη πραγματική υπηρεσία στο λαό και στον τόπο, χαλιναγωγώντας τη μοναρχοφασιστική αντίδραση. Η αντίδραση αυτή κατόρθωσε, με την απεριόριστη μέχρι σήμερα, υποστήριξη που είχε απ’ τις αγγλικές αρχές, να μονοπωλήσει σχεδόν ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό και ιδιαίτερα τα Σώματα Ασφαλείας και να κινείται τώρα δραστήρια για να δημιουργήσει δυσκολίες στην κυβέρνηση του κ. Σοφούλη. Για μια ακόμα φορά την κύρια και πρωταρχική ευθύνη για κάθε πραξικοπηματική παρεκτροπή της Δεξιάς θα την έχουν οι αγγλικές αρχές στην Ελλάδα. Η προληπτική σύλληψη, έστω και για 48 μόνον ώρες, όλων των μοναρχοφασιστών ταραχοποιών, θα έφθανε για να τους κάνει διστακτικούς στις ταραχές που σχεδιάζουν.

   

   Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης προσερχόμενος στη Μητρόπολη της Αθήνας.

4.Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ διαπιστώνει, ότι οι στρατιωτικοί και πολιτικοί εκπρόσωποι των αγγλικών αρχών στην Ελλάδα, σε συνεννόηση ίσως και με την εσωαγγλική αντιπολίτευση και σε συνεργασία με τους ντόπιους μοναρχοφασίστες σκόπιμα  παρεμβάλλουν δυσκολίες στη σημερινή αγγλική κυβέρνηση για να μειώσουν τους εργατικούς στην Αγγλία, πράγμα που γι’ αυτό τελικά πληρώνει ο λαός και η Ελλάδα.

5. Σχετικά με την κυβέρνηση του κ. Σοφούλη το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ δηλώνει ότι θα υποστηρίξει κάθε μέτρο της κυβέρνησης του κ. Σοφούλη, που θα τείνει ν’ αποκαταστήσει στην Ελλάδα ισοπολιτεία, τάξη και ομαλότητα και με αντικειμενικό σκοπό να φθάσουμε όσο το δυνατό πιο γρήγορα σε λεύτερες και ανόθευτες εκλογές. Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, έχοντας υπόψη την πραγματικά καταστροφική για τη χώρα οικονομική κατάσταση, κάνει την πρόσθετη δήλωση ότι θα υποστηρίξει ως τις εκλογές τις κυβερνητικές προσπάθειες για οικονομική περισυλλογή, εφόσον θ’ αναγκασθούν να πληρώσουν και οι εκμεταλλευτές του λαού, που θησαύρισαν και θησαυρίζουν.

6.Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ διαπιστώνει ότι η απομάκρυνση του Μ. ( σ.σ. Μακαριωτάτου) Αρχιεπισκόπου απ’ την αντιβασιλεία αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα για την εσωτερική ομαλότητα και ησυχία και για την αποκατάσταση της ηθικής τάξης στην πολιτική μας ζωή, που τόσο είχε πέσει στο διάστημα της αντιβασιλείας του.

7. Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ δίνει εντολές σ’ όλες τις οργανώσεις του Κόμματος να προσαρμόσουν αμέσως τη δουλειά τους πάνω στο πνεύμα της απόφασης αυτής. Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ ειδοποίησε για την εξέλιξη της κατάστασης, τις πραξικοπηματικές κινήσεις του μοναρχοφασισμού και τα μέτρα για την αντιμετώπιση τον σ. Γ. Σιάντο, που βρίσκεται στη Μακεδονία.

8.Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, κάνει προειδοποίηση διαγραφής στους υπεύθυνους του «Ριζοσπάστη» για τον τρόπο δημοσίευσης στο φύλλου του «Ριζοσπάστη» της 22 Νοεμβρίου 1945 της ανακοίνωσης της ΚΕ του ΕΑΜ, με τρόπο που πνίγει την πολιτική σημασία της απόφασης αυτής».

«Ριζοσπάστης» 23.11. 1945

Εντολή Μπέβιν: « Να μείνετε στη θέση σας»

 Από το μήνυμα του βρετανού υπουργού Εξωτερικών Ερνστ Μπέβιν στον παραιτηθέντα αντιβασιλιά Δαμασκηνό:

«… Αν εσείς κι εγώ μαζί βαλθούμε στο έργο είμαι βέβαιος πως θα μπορέσουμε, με την κυβέρνησή σας, να επιτύχουμε για την Ελλάδα την ευημερία και την Ελευθερία που και οι δυό μας ευχόμαστε ν’ αποχτήσει. Μόλο που μπορεί προσωπικά να είναι σκληρό για σας, για το συμφέρον του τόπου σας το θεωρώ σημαντικό να  μείνετε στη θέση σας και να οδηγήσετε τον τόπο σας ως το τέρμα. Ερνστ Μπέβιν 23.11.1945».

Γιώργος Σεφέρης  «Πολιτικό Ημερολόγιο», Β΄ 1945-1947,1949,1952, σ. 213, εκδόσεις Ίκαρος , Αθήνα 1985.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ

3 Αντιπροσωπεία του ΕΑΜ υπό τον Δ. Παρτσαλίδη στο Λονδίνο. Ακολουθεί επίσκεψη στο Παρίσι.

5 Υπόμνημα των κομμάτων της Αριστεράς στον υπουργό Δικαιοσύνης για τη γενική πολιτική αμνηστία.

10 Aντί για γενική αμνηστία ο Κ. Ρέντης υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Σοφούλη ανακοινώνει μέτρα «αποσυμφορήσεως» των φυλακών.

11 Η ΚΕ του ΕΑΜ αίρει την ανοχή και υποστήριξη στην κυβέρνηση Σοφούλη γιατί δεν εκπλήρωσε τις υποσχέσεις της. Ακόμη καλεί το λαό να συνεχίσει την πάλη του για αντιπροσωπευτική κυβέρνηση, αναγνώριση της Αντίστασης και γενική πολιτική αμνηστία.

18 Eκλογές για τη συμπλήρωση των μελών της προσωρινής διοίκησης της ΓΣΕΕ. Ο αριστερός ΕΡΓΑΣ συγκεντρώνει το 71% των ψήφων.

23 Μεγάλη συγκέντρωση στο γήπεδο του Παναθηναϊκού για την αναγνώριση της Αντίστασης και την παροχή γενικής αμνηστίας.

26-27 Ο Ν. Ζαχαριάδης μιλάει σε συνεδρίαση του Γραφείου  Περιοχής Μακεδονίας-Θράκης του ΚΚΕ και τονίζει ότι  πρέπει άμεσα να αποσυρθούν από την Ελλάδα οι ξένες δυνάμεις και να αφεθεί ο λαός να ρυθμίσει μόνος την τύχη του. Ακόμη έθεσε το ζήτημα της οργάνωσης μαζικής λαϊκής αυτοάμυνας.

31 Μεγάλη συγκέντρωση στο Ποδηλατοδρόμιο του Πειραιά ( το σημερινό γήπεδο Καραϊσκάκη) για τη γενική πολιτική αμνηστία.

ΔΙΕΘΝΗ

1 Ιδρύεται στο Παρίσι η Παγκόσμια Ομοσπονδία Δημοκρατικών Γυναικών.

4 Στην Ιταλία ο χριστιανοδημοκράτης Ντε Γκάσπερι σχηματίζει κυβέρνηση με τη συμμετοχή πέντε κομμάτων.

6 Ανακοινώνεται στην Ουάσινγκτον η αμερικανοβρετανική οικονομική συνεργασία- Στις εκλογές στη Βραζιλία επικρατεί το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.

10 Νίκη του Εργατικού Κόμματος στις δημοτικές εκλογές στη Νορβηγία.

13 Αποφασίζεται η αποχώρηση βρετανικών και γαλλικών δυνάμεων από τη Συρία και το Λίβανο.

15-26 Σύνοδος των υπουργών Εξωτερικών Μεγάλης Βρετανίας , ΕΣΣΔ, ΗΠΑ στη Μόσχα. Στη διάρκεια των εργασιών της το ΕΑΜ καταθέτει υπόμνημα για παραβιάσεις των συμμαχικών συμφωνιών στην Ελλάδα.

22 Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν την γιουγκοσλαβική κυβέρνηση υπό τον στρατάρχη Τίτο.

26 Βόμβα στα γραφεία του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος την ώρα που βρίσκονταν εκεί ο ηγέτης του Παλμίρο Τολιάτι – Η Γαλλία αναγνωρίζει τη Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας.

27 Ιδρύονται το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα.

«Προτιμώ να έχω πεθάνει παρά να ξαναιδώ τέτοιες μέρες»

 « Πέμπτη 6 Δεκέμβρη

Πόσο έντονα ξανάρχουνται, με την ατμόσφαιρα της εποχής, εικόνες από το φριχτό πόλεμο της Αθήνας πάει ένας χρόνος,

Προτιμώ να έχω πεθάνει παρά να ξαναιδώ τέτοιες μέρες.

Χτες θέατρο-. Αλλά οι άνθρωποι αυτοί, οι συγκινήσεις αυτές δεν ανήκουν αποκλειστικά στο συγγραφέα^.

ανήκουν σ’ εμένα, στον πλαινό μου, σε τόσους και τόσους. Είναι οι φίλοι μας, τα’ αδέρφια μας που σκοτώθηκαν. Και ρωτιέμαι τι δικό του μας φέρνει, τι προσθέτει σ’ αυτό τον κοινό βραχνά, σ’ αυτό το κοινό χτήμα; Ποιάν έξαρση; Ποιά κάθαρση; Έκαμε μια λιθογραφία με μουντά χρώματα που προτιμά κανείς να μην τη βλέπει, πού ενοχλεί».

Γιώργος Σεφέρης «Μέρες Ε΄ 1 Γενάρη 1945-19 Απρίλη 1951», σ. 21, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1986.

Δυο απόπειρες δολοφονίας  «εαμοκομμουνιστού μητροπολίτου»

Ο μητροπολίτης Χαλκίδος Γρηγόριος κατηγορήθηκε για φιλική στάση προς το ΕΑΜ. Μετά τα Δεκεμβριανά υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη Χαλκίδα στην οποία επέστρεψε το Δεκέμβριο του 1945. Μεθοδεύτηκε η εκθρόνισή του, στην οποία όμως δεν προχώρησαν οι διώκτες του, λόγω του μεγάλου κύρους του στους εκκλησιαστικούς κύκλους.

Έγραψε για την επιστροφή του η «Βραδυνή» (10.12.1945):

« Σοβαρά επεισόδια απειλούνται λόγω της αφίξεως ενταύθα του εαμικού μητροπολίτου Γρηγορίου. Ούτος ήλθε χθες εις Χαλκίδα και συνοδεία ισχυράς δυνάμεως χωροφυλακής, η οποία μετά κόπου κατόρθωσε να τον σώσει από την απειλή λυντσαρίσματος του συγκεντρωθέντος λαού, εγκατεστάθη εις την μητρόπολιν. Ολόκληρος η ενταύθα δύναμις της χωροφυλακής έχει περικυκλώσει  και φρουρεί το μητροπολιτικό μέγαρον, από την αγανάκτησιν του λαού της Χαλκίδος, ο οποίος επ’ ουδενί λόγω θ’ ανεχθή την ενταύθα παρουσίαν του εαμοκομμουνιστού μητροπολίτου».

Και η άλλη άποψη για την «υποδοχή» του μητροπολίτη:

«…Στο σταθμό του τρένου και σε αρκετή απόσταση , έξαλλοι τον προπηλάκισαν, τον έφτυσαν, επιχείρησαν να τον λυντσάρουν. Είχε αρνηθεί να μεταβεί με αυτοκίνητο στην Επισκοπή, να του διατεθεί αστυνομική προστασία. Λίγο πιο κάτω, όμως, χιλιάδες λαού τον αποθέωναν, μόλις έφτασε έξω από το Μέγαρο των Δικαστηρίων. Στωικός, όπως πέρασε ανάμεσα από τους ελάχιστους κεκράκτες που ζητούσαν τη σφαγή του, ακριβώς ίδια ήταν η στάση του καθώς περνούσε από το πλήθος που εξεδήλωνε τη λατρεία του. Έγιναν δυο απόπειρες δολοφονίας του και διασώθηκε από σειρά τυχαίων περιστατικών. Γνώριζε τους δράστες, τους συγχώρησε και αμέσως μετά την απόπειρα τους επισκέφθηκε στο σπίτι τους».

« Η θρησκευτική ελευθερία» σ. 12, τόμος με τις εισηγήσεις στο σεμινάριο που οργάνωσε το Κέντρο Δικανικών Μελετών στη μνήμη του μητροπολίτη Χαλκίδος Γρηγορίου, Αθήνα 1997.

 Ο βασιλιάς και ο καιροσκοπισμός του Παπανδρέου

Από έκθεση του συμβούλου του βασιλιά Σπύρου Μαρκεζίνη στο Γεώργιο B΄που παρέμενε στο Λονδίνο:

« Το Υμέτερο διάγγελμα ενεποίησεν ευάρεστον εντύπωσιν, αλλά η μη επακολουθήσασα συνέχεια προεκάλεσε μετά ταύτα απογοήτευσιν τινα. Διά να γίνη σαφώς αντιληπτόν, αρκεί να πληροφορηθή η Υμετέρα Μεγαλειότης ότι εκυκλοφόρησεν ευρύτατα η διάδοσις ότι φθάνετε δι’ αεροπλάνου, ότι εξηφανίσθητε εκ Λονδίνου, κατά τινας μάλιστα ότι Αμερικανοί σας έφεραν εις την Κέρκυραν. Εν τούτοις, όταν παρήλθεν ο σάλος, διετηρήθη μόνον η ευάρεστος εντύπωσις, χαρακτηρισθέντος του διαγγέλματος ως της πρώτης σαφούς και εντόνου προειδοποιήσεως. Η ωμότης της συμπεριφοράς των Άγγλων κατά τα γεγονότα του Νοεμβρίου είχαν προκαλέσει κοινήν αγανάκτησιν. Η δυσμενής όμως αύτη εντύπωσις ισοφαρίζετο από το δημιουργούμενον πείσμα εν συνδυασμώ προς την ιδέαν της αυτοσυντηρήσεως. Έτσι εφθάσαμεν εις τον φανατισμόν.

Σοβαρός εν τούτοις, αλλά πρόσκαιρος κλονισμός, εσημειώθη εις την εθνικήν παράταξιν, καθ’ ότι η μάχη εδόθη με μόνον το Λαικόν Κόμμα. Ο Γονατάς παρέμεινε σταθερός, αλλά το γεγονός ότι κατέχεται από inferiority complex (σ.σ. κόμπλεξ κατωτερότητας) έναντι των Άγγλων, οι οποίοι τον περιφρονούν καθ’ όλην την γραμμήν, λόγω, όπως ισχυρίζονται, της  έναντι των Ταγμάτων Ασφαλείας πολιτικής του (σ.σ. ήταν από τους πρωτεργάτες της δημιουργία τους), τον ενεφάνισεν εις την κρίσιμον αυτήν στιγμήν τόσον άτονον, ώστε να φθάσωμεν να τηλεφωνούμεν ημείς εις το «Εμπρός» τας απόψεις του, τας οποίας φυσικά εκ των υστέρων ενέκρινε.

Ως προς τον Γ. Παπανδρέου, η απώλειά του την ώραν εκείνην εστοίχιζεν εις τον αγώνα. Εγνωρίζαμεν ότι ήτο μαζί μας καιροσκοπικώς, όπως και ημείς καιροσκοπικώς τον εξεμεταλλευόμεθα. Δεν απετέλει λοιπόν αιφνιδιασμόν, αλλά πάντως υπήρξε την στιγμήν εκείνην ζημία. Πιστεύω ότι τον παρέσυρε τελικώς ο Δαμασκηνός εις την πεποίθησιν ότι η υπόθεσις της Βασιλείας εχάθη και από της στιγμής εκείνης έκαμε την στροφήν…».

Σπ. Β. Μαρκεζίνη «Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975)» Τόμος δεύτερος (1944-1951), σ. 196-197, εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα 1994.

Αύριο: H Eλλάδα σε κατάσταση Εμφυλίου Πολέμου- Η Σοβιετική Ένωση προσφεύγει στον ΟΗΕ και ζητάει την αποχώρηση των βρετανικών δυνάμεων- Δεύτερη Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ: Γενικός και όχι συγκεκριμένος προσανατολισμός στον ένοπλο αγώνα.

*Οι απόψεις του κειμένου δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη τις θέσεις της Iskra