Ας μην αιφνιδιαστεί ο αναγνώστης, ότι το παρόν κείμενο είναι εντελώς «διαφορετικού περιεχομένου» από τα συνήθη κείμενα που καταγράφει η παρούσα στήλη.
Αιτία και ερέθισμα για τα όσα ενταύθα καταγράφονται, έχουν οι συμπλοκές που σημειώθηκαν στο κέντρο της Αθήνας, μεταξύ Πακιστανών και οπαδών του ΠΑΟΚ την Κυριακή 26/11/12017.
Αρχικώς οφείλω να καταστήσω σαφές ότι η ομάδα του ΠΑΟΚ όπως και της ΑΕΚ είναι λίαν συμπαθείς στο γράφοντα, τόσο γιατί ως έμβλημά τους έχουν το δικέφαλο αετό (ιστορικό σημείο αναφοράς της Ορθόδοξης Πίστης και του Ελληνισμού) όσο και γιατί συμβολίζουν τον απανταχού διωκόμενο Ελληνισμό και κυρίως εκείνο της Κωνσταντινούπολης.
Αντίστοιχη μνεία μπορεί να γίνει και σε σειρά άλλων ομάδων που η κάθε μια έχει ξεχωριστή σημασία του «τι» συμβολίζει. Ασφαλώς για το συμβολισμό όμως δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι στις ημέρες μας συναρτάται (πλέον) και με άλλες «συνιστώσες», καθόσον οι ΠΑΕ δεν παύουν παρά να είναι επιχειρήσεις. Αυτό όμως δεν είναι το αντικείμενο του παρόντος κειμένου.
Ας επανέλθουμε στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στο κέντρο της Αθήνας, για τα οποία προκειμένου να αποτραπεί η επέκτασή τους, ήταν αναγκαία η επέμβαση των ΜΑΤ. Η συμπλοκή αυτή δεν έλαβε χώρα μεταξύ δύο οπαδών αντιτιθέμενων ομάδων. Αποτέλεσε απλώς «αντιδικία» -«αντιπαράθεση» άσχετων σε επίπεδο ποδοσφαίρου ατόμων. Το συγκεκριμένο επεισόδιο το οποίο ευτυχώς δεν έλαβε εκτεταμένη διάσταση, αποδεικνύει ότι οι οπαδοί των ποδοσφαιρικών ομάδων δεν αντιδικούν ή δεν δημιουργούν επεισόδια με βάση και μόνο το «οπαδικό φρόνημα», αλλά ενεργούν υπό το κράτος ιδιαίτερης ψυχολογικής έντασης και προδιάθεσης βίας και σε άλλα επίπεδα.
Το ποδόσφαιρο, ιδιαιτέρως σε συνθήκες καταπίεσης του λαού, είτε λόγω περιορισμού των πολιτικών δικαιωμάτων, είτε λόγω περιστολής των κοινωνικών δικαιωμάτων σε καθεστώς οικονομικής κρίσης, αποτελεί το όπιον του λαού ώστε να αποπροσανατολίζεται από τα βασικά ζητήματα που αφορούν στη διακυβέρνησή του.
Ωστόσο σε καθεστώς ομαλού πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού βίου το «οπαδικό φρόνημα» είναι αρκετό για να εξάπτει τα πνεύματα. Είναι πρόδηλο ότι στις ημέρες μας υπάρχει μια κλιμακούμενη βία που εκδηλώνεται κυρίως με βωμολοχίες στους αγωνιστικούς χώρους, αλλά και με επεισόδια.
Το φαινόμενο αυτό της παρατηρούμενης βίας στους ποδοσφαιρικούς αγώνες είναι πρωτίστως αντικείμενο έρευνας συνδυασμού επιστημών και κυρίως της νομικής, της εγκληματολογίας, της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας. Και τούτο γιατί η αποπροσωποποίηση των σχέσεων, η κοινωνική αναλγησία, η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, ο ανταγωνισμός, και η αναγνώριση του ατομικού επιτεύγματος ως της μόνης αξίας, αφορούν μια βασική παράμετρο της παράνομης βίας που πολλές φορές παρατηρείται εντός και εκτός των αγωνιστικών χώρων. Όταν όμως η παράνομη βία είναι άσχετη με «οπαδικούς ανταγωνισμούς», όπως αυτή που έλαβε χώρα την Κυριακή 26/11/2017 στο κέντρο της Αθήνας μεταξύ πορείας Πακιστανών και διέλευσης οπαδών του ΠΑΟΚ, αποδεικνύει ότι ο «φίλαθλος κόσμος» εξάπτεται με το οποιοδήποτε ερέθισμα, καθόσον ανεξάρτητα από οποιαδήποτε πρόκληση μπορεί να αντιδράσει βιαίως.
Με βάση τα προεκτεθέντα ανακύπτει ζήτημα του ότι η εκάστοτε πολιτική, οικονομική και κοινωνική κατάσταση είναι σε σημαντικό βαθμό ανάλογη της βίας που παρατηρείται στα γήπεδα. Ωστόσο, σε επίπεδο δημοκρατικής διακυβέρνησης, σεβασμού της αξιοπρέπειας του ατόμου και της καλώς εννοούμενης έννομης τάξης, θα πρέπει να υπάρξουν και ιδιαίτερα κατασταλτικά μέτρα που μπορούν αρχικώς να νουθετήσουν και να αποτρέψουν εκδηλώσεις παράνομης βίας, ενώ στη συνέχεια μπορούν να αποτελέσουν αντίληψη πολιτισμού, του καλώς εννοούμενου «οπαδικού φρονήματος» που θα πρέπει να είναι ταυτόσημο με εκείνο του «καλώς εννοούμενου φιλάθλου».
Μέτρα κατασταλτικά μπορούν να προκύψουν με ελάχιστες διατάξεις που είναι ανεκτές σε μια δημοκρατική πολιτεία. Αυτές οι διατάξεις μπορεί να είναι:
1) Η σύλληψη του οπαδού που παρεκτρέπεται, η επιβολή σε βάρος του ανάλογης (με μέτρο) σωφρονιστικής ποινής με εξαγορά,.
2) Η απαγόρευση (αναλόγως της βαρύτητας του παραπτώματος) της συμμετοχής του στους αγωνιστικούς χώρους για συγκεκριμένο διάστημα, με ποινή υποχρέωσης εμφάνισής του και παραμονής του στο Αστυνομικό Τμήμα της περιοχής του καθ’ όλη τη διάρκεια διεξαγωγής του ποδοσφαιρικού αγώνα της ομάδας του.
3) Σε περίπτωση υποτροπής να απαγγέλλεται στον παραβάτη μακρόχρονη ή ισόβια απαγόρευση προσέλευσης του στους αγωνιστικούς χώρους.
Τα προαναφερόμενα, μπορούν να αποτελέσουν βάση προβληματισμού όχι μόνο στο επίπεδο της Πολιτείας αλλά και όλων των εμπλεκομένων. Και τούτο γιατί πράγματι το ποδόσφαιρο δεν αποτελεί μόνο το όπιον του λαού, όπως έχει προεκτεθεί, αλλά μπορεί να είναι και ένα μέσο ψυχαγωγίας ακόμη και των πιο κατώτερων σε εισοδήματα τάξεων, με προσιτά εισιτήρια προσέλευσης.
Κατά τα Σαββατοκύριακα μπορούν η νεολαία και οι εργαζόμενοι, αλλά και οι οικογένειες να προσέρχονται στα γήπεδα ποδοσφαίρου ώστε να ψυχαγωγούνται σε συνθήκες ασφάλειας.
Μια μικρή αναφορά στο ποδόσφαιρο
Είναι ιστορικώς βέβαιον ότι σε βάθος χρόνου οι κοινωνίες οργάνωναν μεταξύ τους αγώνες όπου οι εμπλεκόμενοι λάκτιζαν μια μπάλα (σφαίρα). Το αγώνισμα αυτό ήταν γνωστό στην Αρχαία Ελλάδα, στην Αυστραλία, στη Ρώμη αλλά και στην Κίνα.
Το ποδόσφαιρο όπως σήμερα εννοείται έχει τις βάσεις του πριν από 170 περίπου χρόνια. Ωστόσο, έλαβε πιο οργανωμένο χαρακτήρα περί τα μέσα του 19ου αιώνα, όπου «τυποποιήθηκαν» κανόνες και οργανώθηκαν Ομοσπονδίες ανά τις Ηπείρους, καθώς μάλιστα οργανώθηκε και Παγκόσμια Ομοσπονδία.
Για την ιστορική καταγωγή του ποδοσφαίρου κύριοι κανόνες ήταν οι
«Κανόνες του Κέμπριτζ», που καταρτίστηκαν για πρώτη φορά στην Πανεπιστημιούπολη του Κέμπριτζ το 1848. Είχαν δε μεγάλη επιρροή στην ανάπτυξη των επόμενων κανόνων του ποδοσφαίρου. Οι «Κανόνες του Κέμπριτζ» γράφτηκαν στο Τρίνιτι Κόλετζ (Trinity College) του Κέμπριτζ σε μια Συνεδρίαση στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι από τα σχολεία Ίτον (Eton College), Χάροου (Harrow School), Ράγκμπι (Rugby School), Γουίντσεστερ (Winchester College) και Σριούσμπερι (Shrewsbury School).
Το 1862, ο Τζον Τσαρλς Θρινκ (John Charles Thring), εκπαιδευτικός του σχολείου Uppingham School, επινόησε ένα σύνολο κανόνων, οι οποίοι αποκαλούνταν «The Simplest Game» ή «The Uppingham Rules». Οι κανόνες αυτοί απέβλεπαν στην τήρηση τάξης και ισότητας στους αγωνιστικούς χώρους. Τούτων δοθέντων είναι πρόδηλο ότι το ποδόσφαιρο συνδυάστηκε με την παιδεία. Μακάρι αυτή η καταγωγή να αποτελέσει έμπνευση πολιτικών στις ημέρες μας.
Ασφαλώς, από το 1862 και έκτοτε το ποδόσφαιρο εξελίχθηκε πρωτίστως με βάση την αγγλική παράδοση, με κύρια αναφορά στη δημιουργία της Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας της Αγγλίας (The Football Association – The FA) το 1863, η οποία Συνεδρίασε για πρώτη φορά το πρωί της 26ης Οκτωβρίου του 1863 στην Ταβέρνα Freemasons (Freemasons’ Tavern) στην Great Queen Street του Λονδίνου.
Περιττό (αφορά κανόνες της κοινής πείρας) να αναφερθούμε στο «τι» συνιστά πλέον το ποδόσφαιρο στις ημέρες μας στο επίπεδο της επικοινωνίας και της οικονομίας. Η εμπορευματοποίηση δε του ποδοσφαίρου αποτελεί άλλης τάξης ζήτημα, που μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο άλλου σχολίου-αναφοράς. Ενταύθα ας επιτραπούν στο γράφοντα και τα εξής:
Μια προσωπική μαρτυρία
Ο γράφων στα νεανικά του χρόνια αγωνίστηκε στις κατώτερες ομάδες του ιστορικού σωματείου «Εργοτέλης» του Ηρακλείου Κρήτης. (Ο Εργοτέλης ήταν «Ολυμπιονίκης Κρητικός»). Πρέπει δε να ομολογήσει ότι στο ποδόσφαιρο οφείλει μέρος της διαμόρφωσης της φυσικής του κατάστασης αλλά και του χαρακτήρα του. Και τούτο γιατί το ποδόσφαιρο ως ομαδικό άθλημα συναρτάται με την αρχή της αλληλεγγύης, ενώ ως διαδικασία υγιούς ανταγωνισμού μπορεί να αποτελέσει αρχή βελτίωσης όλων των επιδόσεων. Τα έννομα όμως αγαθά που προαναφέρονται που αφορούν στην αρχή της αλληλεγγύης και στην αρχή του καλώς εννοούμενου ανταγωνισμού, προϋποθέτουν ανάλογη διαμόρφωση χαρακτήρων και ανάλογο επίπεδο πολιτισμού.
Δυστυχώς στις ημέρες μας η εμπορευματοποίηση και ο «οπαδισμός» δοκιμάζουν τις προαναφερόμενες αρχές.
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).
