Ο Αϊνστάιν μπορεί να μην είπε τελικά την περίφημη φράση «παράνοια είναι να πραγματοποιείς συνεχώς το ίδιο πείραμα και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα», το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο όμως κατάφερε να τεκμηριώσει, πέραν πάσης αμφιβολίας, την ορθότητά της.
Η τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η οικονομία της Αργεντινής είναι το αποτέλεσμα ενός πειράματος που δοκιμάζει ξανά και ξανά το ΔΝΤ από τις δεκαετίες του ‘80 και του ’90.
Συγκεκριμένα, οι όροι που επιβλήθηκαν από το Ταμείο για να εγκριθεί δάνειο 57 δισεκατομμυρίων δολαρίων (ιδιωτικοποιήσεις, διατήρηση πλεονασμάτων και περικοπές δημοσίων δαπανών) οδήγησαν άμεσα σε τρομακτική συρρίκνωση της οικονομίας. Ακολουθώντας τις συμβουλές του Ταμείου, ο πρόεδρος Μαουρίτσιο Μάκρι παραδίδει την οικονομία με πληθωρισμό στο 55%, τη φτώχεια να καλύπτει το 30% του πληθυσμού, το εθνικό νόμισμα σε ελεύθερη πτώση, και τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης να υποβαθμίζουν την πιστοληπτική ικανότητα από B σε CCC (στο επίπεδο δηλαδή που βρίσκεται η Ζάμπια και το Κονγκό).
H πραγματική τραγωδία όμως, ακόμη και για τα δεδομένα του ΔΝΤ, είναι ότι αυτή η καταστροφή, που πλήττει πρωτίστως τα μεσαία και κατώτερα στρώματα, συνδυάζεται με αδυναμία αποπληρωμής του δημόσιου χρέους, το οποίο γιγαντώθηκε τα τελευταία χρόνια και μάλιστα σε δολάρια, καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολη την διαχείρισή του. Ο όρος «στάση πληρωμών», είτε την αντιμετωπίζει κανείς σαν λύση ή σαν κατάρα, ακούγεται και πάλι στους δρόμους του Μπουένος Αϊρες.
Όταν πλέον ο Μάκρι, μετά το ταπεινωτικό αποτέλεσμα των εκλογών στις αρχές Αυγούστου, αποφάσισε να ανακρούσει πρύμναν, προσφέροντας αύξηση μισθών και κρατικών επιδοτήσεων, σε μια ύστατη προσπάθεια να αποτρέψει το ναυάγιο, το πλοίο της εθνικής οικονομίας βρισκόταν ήδη κάτω από το νερό και δεν έδειχνε να αντιδρά στις εντολές από το πηδάλιο.
Το νέο πάθημα της Αργεντινής θα έπρεπε να γίνει μάθημα και για την Ελλάδα. Ένα μάθημα, μάλιστα, στο οποίο ίσως χρειαστεί να ανατρέξει άμεσα καθώς η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, την οποία προβλέπουν οι περισσότεροι αναλυτές, θα φέρει σίγουρα στην επιφάνεια τις δομικές αδυναμίες που προκάλεσε η πολιτική λιτότητας. Η Ελλάδα κινδυνεύει να μάθει ότι τα φάρμακα του ΔΝΤ προσφέρουν μια ψευδαίσθηση σταθεροποίησης της κατάστασης του ασθενή αλλά την ίδια στιγμή διαλύουν το ανοσοποιητικό σύστημα της εθνικής οικονομίας, αφήνοντάς την εκτεθειμένη στο πρώτο τυχαίο σοκ.
Η περίπτωση της παρέμβασης του ΔΝΤ στην Αργεντινή έχει όμως και μια ακόμη πολιτική προέκταση για την οποία ελάχιστοι συζητούν. Όπως άφηνε να εννοηθεί η γνωστή Ινδή οικονομολόγος, Τζαγιάτι Γκος, ο πρόεδρος Μάκρι συνεργαζόταν επιχειρηματικά με τον Τραμπ πριν οι δυο κτηματομεσίτες ασχοληθούν με την πολιτική και αναλάβουν τα ανώτερα αξιώματα των χωρών τους. Ο Μάκρι φάνηκε να έχει προνομιακή πρόσβαση στο Λευκό Οίκο, γεγονός που ίσως συνέβαλε στην παραχώρηση από το ΔΝΤ του μεγαλύτερου δανείου που έχει δοθεί στην ιστορία του ταμείου.
Σε κάθε περίπτωση, η έγκριση του δανείου από την Κριστίν Λαγκάρντ φάνηκε να έχει περισσότερο πολιτικά παρά οικονομικά και τεχνοκρατικά χαρακτηριστικά. Η Ουάσιγκτον ήθελε να διασπάσει τον «άξονα» των προοδευτικών κυβερνήσεων της Νότιας Αμερικής και να αποδείξει ότι η απόλυτη υποταγή στις πολιτικές βουλήσεις της υπερδύναμης και στα οικονομικά γιατροσόφια του ΔΝΤ ανταμείβεται πλουσιοπάροχα.
Η υπόθεση θυμίζει την Τουρκία, πριν από την ανάληψη της εξουσίας από τον Ερντογάν, όταν το ΔΝΤ χορηγούσε αφειδώς δάνεια, πέρα από κάθε οικονομική λογική, προκειμένου να αποφευχθεί η οικονομική κατάρρευση. Στόχος ήταν να διασωθεί με κάθε κόστος ένας από τους βασικούς πυλώνες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
Στην περίπτωση της Αργεντινής, πριν από το «καρότο» του δανείου είχε έρθει το μαστίγιο των αμερικανικών δικαστηρίων, τα οποία έκριναν συνεχώς σε βάρος της χώρας και υπέρ των κερδοσκοπικών ταμείων που εκβιάζουν την Αργεντινή καθώς διατηρούν τμήμα του ομολογιακού χρέους της. Το μαστίγιο ήρθε στα χρόνια της διακυβέρνησης της Κριστίνα Κίρχνερ και το καρότο επί προεδρίας Μάκρι. Κανένα από τα δυο, όμως, δεν λειτούργησε, καθώς η Κίρχνερ φαίνεται να επανακάμπτει στο πολιτικό σκηνικό, ενώ ο Μάκρι βλέπει την πόρτα της εξόδου.
Το συμπέρασμα φαίνεται να προκύπτει αβίαστα: φοβού την παρέμβαση του ΔΝΤ, όχι μόνο όταν φέρνει δώρα, αλλά ακόμη και αν είσαι βέβαιος ότι έχει κάθε καλή διάθεση να σε βοηθήσει.
