Άκρως τουρκικό και παράδοξο: Την Κυριακή ο Ταγίπ Ερντογάν προανήγγειλε δίκην τελεσιγράφου, στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας στη Βόρεια Συρία ανατολικά του Ευφράτη, για την οποία έχουν “ενημερωθεί” οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Την Δευτέρα, ωστόσο, πραγματοποιήθηκε, όπως έκανε γνωστό το τουρκικό υπουργείο Άμυνας, νέα συνάντηση Τούρκων και Αμερικανών στρατιωτικών αξιωματούχων στην Άγκυρα, με στόχο την εξεύρεση συμφωνίας ως προς τη δημιουργία “ασφαλούς ζώνης” στη Βόρεια Συρία.
Επί πολλούς μήνες που διεξάγεται διακριτικά αυτή η διαπραγμάτευση η συμφωνία δεν έχει προκύψει. Για την τουρκική πλευρά ζητούμενο είναι η είσοδος τουρκικών στρατευμάτων σε βάθος περίπου 30 χιλιομέτρων, ώστε να απωθηθούν αντιστοίχως οι κουρδικές δυνάμεις του YPG, αδελφής οργάνωσης του ΡΚΚ στη Συρία. Οι Αμερικανοί, πάλι, αντιπροτείνουν μία ζώνη πλάτους περίπου 10 χιλιομέτρων, χωρίς άμεση παρουσία τουρκικών στρατευμάτων.
Πρόκειται για το κρισιμότερο ζήτημα που σκιάζει τις τουρκο-αμερικανικές σχέσεις στην παρούσα φάση, περισσότερο ίσως και από την διαμάχη περί την προμήθεια ρωσικών συστοιχιών S-400 από την Άγκυρα. Πάντως το γεγονός ότι οι συνομιλίες συνεχίζονται σημαίνει ότι οι απειλές Ερντογάν θα πρέπει να σχετικοποιηθούν, ως απευθυνόμενες πρωτίστως στο εσωτερικό ακροατήριο. Πιθανότατα η ώρα των μονομερών τουρκικών κινήσεων δεν έχει ακόμη σημάνει – χωρίς αυτό να σημαίνει απαραιτήτως και ότι αργεί.
Στις τουρκικές απειλές επιχειρείται να δοθεί αξιοπιστία με τη συγκέντρωση ισχυρών δυνάμεων στα σύνορα. Δύο τεθωρακισμένες μεραρχίες, δύο μηχανοκίνητες και δύο μεραρχίες ειδικών δυνάμεων βρίσκονται στις τουρκικές μεθοριακές πόλεις του Σουρούτς και του Ακτσάκαλε, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους 70 χιλιόμετρα και αντικρίζουν τις συριακές πόλεις του Κομπάνι και του Τελ Αμπιάντ αντιστοίχως. Αν αναληφθεί στρατιωτική δράση, θα αφορά αυτό ακριβώς το μέτωπο, με στόχο τη διακοπή της εδαφικής συνέχειας των κουρδοκρατούμενων εδαφών.
Όπως επισημαίνει ο άλλοτε υφυπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Γιασάρ Γιακίς οι περιορισμένες αμερικανικές δυνάμεις που πλαισιώνουν τους μαχητές του YPG δεν θα μπορέσουν να αντισταθούν απέναντι σε τόσο ισχυρότερες τουρκικές. Μόνο η αμερικανική αεροπορία θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά. Όμως η χρήση της εναντίον του στρατού μιας άλλης χώρας του ΝΑΤΟ θα σήμαινε το θεαματικό τέλος της τουρκοαμερικανικής συμμαχίας.
Από την πολιορκία του Κομπάνι από τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού κράτους το 2014 και μετά, η Ουάσιγκτον έχει ποικιλοτρόπως ενισχύσει τους Κούρδους του YPG και ασφαλώς δεν πρόκειται να τους εγκαταλείψει εύκολα. Άλλωστε, η de facto αυτονόμηση της περιοχής εξυπηρετεί το σχέδιο ΗΠΑ και Ισραήλ για την δημιουργία ενός προγεφυρώματος το οποίο θα πλαγιοκοπεί τον λεγόμενο “άξονα της αντίστασης” (Ιράν, Ιράκ, Συρία, Λίβανος) και θα διακόπτει την εδαφική συνέχειά του.
Επιπλέον, η διατήρηση της εκκρεμότητας στη βόρεια Συρία επιτρέπει (μαζί με τη διατήρηση των κυρώσεων της Δύσης κατά της Συρίας και την παρεμπόδιση της αποκατάστασης των σχέσεων της Δαμασκού με τις λοιπές χώρες) μιαν ορισμένη άσκηση πίεσης, όσο δεν έχουν ξεκαθαρίσει τα πολιτικά χαρακτηριστικά της “επόμενης μέρας” του συριακού πολέμου, αλλά και τη διεκδίκηση ρόλου στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση.
Η Ρωσία, πάλι, αξιοποιεί την τουρκική απειλή για να δελεάσει τους Κούρδους της βόρειας Συρίας να επανακάμψουν υπό την κεντρική εξουσία της Δαμασκού, ενώ προωθεί εντατικά στο πλαίσιο της “πρωτοβουλίας της Αστάνα” (μαζί με την Τουρκία και το Ιράν) τις συνταγματικές διαβουλεύσεις που θα εξασφαλίσουν τη συμφιλίωση της συριακής κυβέρνησης και αντιπολίτευσης.
Το ρωσικό παιχνίδι συνίσταται σε μια περίπλοκη δοσολογία απομόνωσης/ρυμούλκησης της Άγκυρας, ώστε αυτή να αναγνωρίσει τα συμφέροντα της Δαμασκού, προκειμένου να αποφύγει τον εφιάλτη μιας νέας αυτονομημένης κουρδικής οντότητας στα πλευρά της.
Επιπλέον, η έστω και δειγματοληπτικά παρουσία δυνάμεων τρίτων χωρών (λ.χ. της Γαλλίας) στην επίμαχη περιοχή περιπλέκει αφάνταστα τους τουρκικούς σχεδιασμούς.
Για την Τουρκία, η “ασφαλής ζώνη” νοείται ως μέτρο προστασίας των ευαίσθητων νοτιοανατολικών επαρχιών της από τρομοκράτες (αλλά και ως εξασφάλιση χώρου για την επαναπροώθηση Σύρων προσφύγων, τώρα που η παρουσία τους στα τουρκικά αστικά κέντρα έχει αρχίσει να γίνει πολιτικά εκρηκτική). Για τις ΗΠΑ, όμως, η “ασφαλής ζώνη” είναι αντιστρόφως ένα μέτρο προφύλαξης του κουρδικού στοιχείου από την ίδια την Τουρκία.
“Οι ΗΠΑ θα καταστρέψουν οικονομικά την Τουρκία, εάν πλήξει τους Κούρδους” διαμήνυσε προ οκταμήνου μέσω Twitter ο Ντόναλντ Τραμπ. Ωστόσο, το μόνο από όλα τα προβλήματά της, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, που δεν μπορεί εντέλει να υπερπηδήσει με τον εγγενή δυναμισμό της η Τουρκία των 80 εκατομμυρίων είναι ακριβώς το Κουρδικό. Επ’ αυτού, πάντα η ζυγαριά θα βαραίνει ασύμμετρα στους υπολογισμούς της Άγκυρας.
