Τι υποκρύπτει η σύγκρουση Μακρόν – Ερντογάν

Όταν στο γύρισμα του αιώνα τέθηκε σοβαρά επί τάπητος το ζήτημα της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε., οι επιφυλακτικοί διατύπωναν κωδικά τις αντιρρήσεις τους, παρατηρώντας ότι η γειτονική μας χώρα είναι “πολύ μεγάλη, πολύ φτωχή και πολύ διαφορετική”.

Όμως το κλειδί βρίσκεται πάντοτε αλλού: στο ότι δηλαδή η Τουρκία παραείναι “μεγάλη” για να μπορέσει να τεθεί στην τροχιά της ενωμένης Ευρώπης.

Για την ακρίβεια, η Τουρκία είναι και δημογραφικά μεγαλύτερη από την Γαλλία πλέον, γεγονός πρωτοφανές στην νεότερη ιστορία.

Ήταν άλλωστε ακριβώς η Γαλλία η οποία προκαταβολικά υπονόμευσε την ευρωπαϊκή προοπτική της γείτονος, με τη δέσμευση του τότε προέδρου Ζακ Σιράκ ότι μετά την ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων θα καλούνταν ο γαλλικός λαός να εγκρίνει μέσω δημοψηφίσματος την τουρκική ένταξη.

Η Τουρκία δεν ήταν ένα οποιοδήποτε υποψήφιο κράτος-μέλος, αλλά και μόνο λόγω του όγκου της έθετε υποψηφιότητα για ηγετικό κράτος-μέλος της Ένωσης, με τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων στο Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο. Δύσκολα θα εκχωρούνταν ένας τέτοιος ρόλος από τις δυνάμεις οι οποίες δρομολόγησαν την ευρωπαϊκή ενοποίηση ήδη από τη δεκαετία του ’50.

Για τον αγγλοσαξονικό παράγοντα, η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. θα ήταν ευπρόσδεκτη στον βαθμό που θα σφράγιζε την δημιουργία ενός μεγάλου χώρου ελεύθερου εμπορίου, χωρίς ιδιαίτερες φιλοδοξίες εμβάθυνσης, χαρίζοντας παράλληλα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα μεγαλύτερη στρατιωτική αξιοπιστία, με την εισδοχή της δεύτερης μεγαλύτερης χώρας του ΝΑΤΟ, καθώς και δυνατότητα προβολής ισχύος στους ευαίσθητους χώρους της Μέσης Ανατολής και του Καυκάσου.

Η μετατροπή της Τουρκίας στις μέρες μας από δύναμη καθαρά ηπειρωτική σε φορέα φιλοδοξιών θαλάσσιας κυριαρχίας αποτέλεσε και το στοιχείο που έθεσε τη Γαλλία σε συναγερμό.

Η μεσογειακή διάσταση της πολιτικής του αποτελεί για το Παρίσι σημαντικό χαρτί και για τις ενδοευρωπαϊκές ισορροπίες, ως αντίβαρο στην όλο και μεγαλύτερη ενδυνάμωση της Γερμανίας.

Σε όλες τις περιοχές αλλοτινής γαλλικής κυριαρχίας, από την Βόρεια Αφρική και το Σαχέλ μέχρι τη Συρία και το Λίβανο, η Γαλλία βρίσκει μπροστά της μια Τουρκία αποφασισμένη να ανασυστήσει τις δικές της, ακόμα παλαιότερες σφαίρες επιρροής, με ιδεολογικό όχημα την κοινή πίστη και την ρητορική της καταγγελίας της αποικιακής κληρονομιάς.

Το ότι η εξέλιξη αυτή συμβαδίζει με πρωτοφανείς ανατροπές στο εσωτερικό του ισλαμικού κόσμου την καθιστά απείρως πιο περίπλοκη και ενδιαφέρουσα.

Δεν είναι τυχαίο, ότι την ώρα που η Τουρκία ενθαρρύνει το μποϊκοτάζ γαλλικών προϊόντων λόγω των “σκίτσων του Μωάμεθ“, αποτελεί η ίδια στόχο μποϊκοτάζ από την Σαουδική Αραβία.

Η κοινή πρωτοβουλία Τουρκίας, Ιράν, Πακιστάν και Μαλαισίας κατά της ισλαμοφοβίας υπενθυμίζει ότι το κέντρο βάρους του ισλαμικού κόσμου έχει μεταφερθεί εκτός των αραβικών γαιών. Η παρακμή των αραβικών καθεστώτων, μοναρχικών ή ρεπουμπλικανικών, και η απορρόφηση πολλών από αυτά στην συγκυρία από την προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ εξηγεί το γιατί αναδυόμενοι παίκτες όπως η Τουρκία είναι οι πρώτοι που σηκώνουν τη σημαία της καταγγελίας της χώρας του Εμανουέλ Μακρόν.