Ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής Περικλής Κοροβέσης, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη και το Tvxs.gr
Η Πρωτοβουλία «Το 2017 για το 1997» σε συνεργασία με τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) διοργάνωσε μια εκδήλωση που συμμετείχατε στους ομιλητές. Που καταλήξατε, εκεί;
Ήταν μια συνάντηση του Δημήτρη Πουλικάκου, του Τεό Ρόμβου, του Αντώνη Αντωνάκου και εμού, η οποία έγινε στο κτήριο του EAT-ΕΣΑ, συμβολικός χώρος, που από άντρο βασανιστηρίων τώρα έχει γίνει χώρος πολιτισμού και στεγάζονται τα γραφεία της Ένωσης Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων ’67-’74.
Ήταν μια μάζωξη από ανθρώπους που ψάχνονται. Και εκεί η κουβέντα εξελίχθηκε σ’ έναν προβληματισμό, «που είμαστε», «τι κάνουμε», «ποιοι είμαστε». Έγιναν κάποιες παρεμβάσεις που είχαν πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, και ο καθένας χωρίς να ταυτίζεται με τον άλλον κατέθεσε τη δικιά του την εμπειρία. Δηλαδή, ο καθένας τι κάνει; Γιατί όλοι αυτοί με το δικό τους τρόπο είναι ενεργά άτομα στην κοινωνία, ο καθένας στον τομέα του. Οπότε, μεταφέραμε τις εμπειρίες μας και λίγο πολύ όλοι είπαμε ότι κάνουμε αυτό που μπορούμε.
Ν’ αφήσουμε τα μεγαλεπήβολα σχέδια και τις οκτωβριανές επαναστάσεις, ή τις γαλλικές επαναστάσεις, και να δούμε με τις μικρές μας τις δυνάμεις τι μπορούμε να κάνουμε στον μικρό μας χώρο, κι αυτό δεν είναι λίγο. Αυτό ήταν περίπου το πνεύμα της εκδήλωσης.
Αυτό τον καιρό παίζεται στους κινηματογράφους η ταινία «Όταν ο Μαρξ συνάντησε τον Ένγκελς», όπου τελειώνει με τη σύνταξη του Κομμουνιστικού Μανιφέστου. Με αυτά που βλέπουμε να γίνονται στις μέρες μας, όπως π.χ. τα σκλαβοπάζαρα στη Λιβύη, δείχνει τρομακτικά επίκαιρη. Γιατί παρ’ όλους τους αγώνες που άλλαξαν τον πλανήτη, είμαστε ακόμα έως και σε χειρότερη κατάσταση;
Σε χειρότερη δεν είμαστε, αλλά πιστεύω, και το έχω γράψει αυτό, ότι ξαναβρισκόμαστε στο ίδιο επίπεδο αναζητήσεων του ‘19ου αιώνα, που υπήρχαν οι διάφορες φάσεις, από τον Προυντόν, τον Μαρξ, παλιότερα τους τοπικούς σοσιαλιστές, οπότε ήταν τότε όλα αυτά ένα είδος Λέσχης. Δεν ήταν ενωμένα με τα κινήματα. Δηλαδή, είχαμε το 1848, είχαμε την Παρισινή Κομμούνα αργότερα, το 1871, οπότε ήταν ο συνδυασμός κινημάτων και ιδεών.
Στον ‘21ο αιώνα που είμαστε σήμερα, έχουμε δει ότι η επαναστατική ουτοπία γίνεται ολοκληρωτισμός. Το είδαμε στην Κίνα, στη Ρωσία, στο Βιετνάμ. Είδαμε ότι ο κομμουνισμός σε τελική ανάλυση, ανανέωσε τον καπιταλισμό. Στη Ρωσία έγινε κρατικός καπιταλισμός, στην Κίνα μισοκρατικός-μισοελεύθερος καπιταλισμός, στο Βιετνάμ το ίδιο, οπότε εκεί πέρα υπάρχει ένα πρόβλημα, ότι όταν η επανάσταση είναι για την εξουσία τελικά καταντάει δεξιά εξουσία. Η εξουσία είναι πάντοτε δεξιά, όποιο ένδυμα κι αν φορέσει, του σοσιαλισμού ή του κομμουνισμού. Εκτός βέβαια από τον αναρχισμό, που ο αναρχικός δεν έκανε ποτέ εξουσία.
Επομένως, είμαστε σε εκείνη την περίοδο, γιατί μπορεί, ότι δεν κατόρθωσαν να κάνουνε οι Γερμανοί και οι δοσίλογοι, η δεξιά του εμφυλίου πολέμου και η χούντα, δηλαδή να καταργήσουν την Αριστερά… διότι δεν είναι τυχαίο όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας με τον εμφύλιο πόλεμο παθαίνει πολιτική και στρατιωτική συντριβή, μέσα σε 8 χρόνια η Αριστερά γίνεται αξιωματική αντιπολίτευση. Δεν ηττήθηκε στην ουσία ξαναγεννήθηκε.
Ε, με τον Τσίπρα, νομίζω, μπήκε η οριστική ταφόπλακα της Αριστεράς, όπως την γνωρίζαμε. Και μπορεί η Αριστερά να έχει θαφτεί, όχι όμως οι Αριστεροί. Υπάρχουν, σκέφτονται. Τώρα, το τι θα αποδώσει αυτό το πράγμα, είναι ακόμα άγνωστο, αλλά εν πάση περιπτώσει έτσι κινείται η ιστορία.
Δηλαδή σε τι βάσεις, τώρα πια; Να πάρουμε όλες αυτές τις ιστορικές εμπειρίες και να τις μεταμορφώσουμε σε κάτι άλλο, κι αυτά που έλεγαν πριν 100 χρόνια, πρέπει κάπως να τα επαναπροσδιορίσουμε; Να δούμε τι θα κρατήσουμε και τι θα αφήσουμε για να προχωρήσουμε;
Αυτή τη δουλειά έκανα για δέκα χρόνια στη στήλη μου στην Εποχή, που λεγόταν «Αριστερή ανακύκλωση». Δηλαδή, ότι πολύτιμο μας έχει δοθεί από την παράδοση αλλά και από όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, να το χρησιμοποιήσουμε και να το προχωρήσουμε ακόμη πιο πολύ. Γιατί οι άθλιοι δεν παλεύουνε από το 19ο αιώνα, παλεύουνε από την αρχή της ανθρωπότητας. Συγκεκριμένα όταν αρχίζει η νεολιθική εποχή, που ο άνθρωπος μαθαίνει να εξημερώνει ζώα, να καλλιεργεί τη γη, και παύει πια να είναι τροφοσυλλλέκτης και κυνηγός, εκεί που διαμορφώνεται η πρώτη ιδιοκτησία και αρχίζουν οι πρώτες εξεγέρσεις.
Αυτό είναι μέσα στην ιστορία της ανθρωπότητας, στο σημείο που υπάρχει ιδιοκτησία, διαμορφώνει κράτος και εξουσία, που «μετριέται από το τι αποκλείει», όπως λέει ο Φουκώ. Δηλαδή η εξουσία αποκλείει, και όσο πιο πολλούς αποκλείει, τόσο πιο μεγαλύτερη η εξουσία. Ολοκληρωτισμός, δηλαδή. Έτσι έχουμε και τις γενοκτονίες και τα ολοκαυτώματα, τις εθνοκαθάρσεις, κλπ..
Ε, λοιπόν, αυτό το παιχνίδι που ξεκινάει από την αρχή της ανθρωπότητας, από τη Νεολιθική εποχή, περίπου από το 10.000 π.Χ., έγινε ένας αγώνας μεταξύ θανάτου-εξουσίας και ζωής-επανάστασης. Υπάρχει αυτό το ζεύγος, και η ζωή συνεχίζεται.
Σήμερα όμως, τι θα μπορούσαμε να κρατήσουμε για να προχωρήσουμε, και πώς;
Προχωράμε την ουτοπία. Για παράδειγμα, όταν οι γυναίκες, που μετείχαν στη Γαλλική Επανάσταση το 1789, ζητήσανε ψήφο, τους έκοψαν το κεφάλι. Σήμερα όλες οι γυναίκες, σχεδόν σε όλο τον κόσμο, ψηφίζουν. Δηλαδή, η ιστορία μερικές φορές κάνει πιο μεγάλα βήματα από τη ζωή του ανθρώπου. Είναι σαν έναν σπόρο που τον φυτεύεις για να γίνει ένα δέντρο το οποίο μπορεί να έχει και χίλια χρόνια ζωή. Δηλαδή, σήμερα, είναι η εποχή της σποράς και όχι της συγκομιδής.
Και τι σπέρνουμε;
Τη ζωή μας! Δηλαδή, αυτό που μας αναλογεί, πλέον να το κάνουμε! Αν θέλουμε να επαναστατήσουμε, πρώτα απ’ όλα πρέπει να είμαστε ζωντανοί. Να «κρατήσουμε τη ζωή μας». Γιατί όπως είπε ο Καστοριάδης, οι πιο πολλοί άνθρωποι είναι «αναπνέοντα πτώματα». Αφού αναπνέουμε να είμαστε ζωντανοί, και όχι πτώματα.
Γιατί ο άνθρωπος που είναι κλεισμένος στο αυτοκίνητό του, στο σπίτι του, στην ψευτοδουλειά του, και δεν κάνει τίποτα, είναι η βάση του φασισμού. Όταν ακούς άνθρωπο που λέει «δε γίνεται τίποτα», αυτός είναι η βάση του φασισμού, γιατί εκτός των άλλων, περιμένει ένα σωτήρα, που σωτήρες δεν υπάρχουνε.
Πώς μπορούμε να λέμε ότι ζούμε, όταν δεν βλέπουμε και δεν ακούμε;
Αν δεν βλέπουμε και δεν ακούμε, είμαστε αναπνέοντα πτώματα. Και όχι μόνο. Να δώσω ένα παράδειγμα. Διάβαζα για τη ζωή της Μπίλι Χόλιντεϊ, στη πρέζα που είχε πέσει, ότι σε ένα ξενοδοχείο που τραγουδούσε αναγκαζόταν να αλλάζει στο ανσασέρ, επειδή ήταν μαύρη και δεν της έδιναν δωμάτιο, κλπ.. Λοιπόν, επειδή είναι μια τραγουδίστρια που μου αρέσει, κάνω ένα μυθιστόρημα -στο μυαλό μου, βέβαια- ότι είμαι Έλληνας εργαζόμενος σ’ αυτό το ξενοδοχείο και παίρνω την Μπίλι και της δίνω το δικό μου δωμάτιο. «Εκμεταλλεύομαι» την Μπίλι, στο μυαλό μου, και μετέχω στη ζωή της, και αυτό το κάνω για οποιαδήποτε Μπίλι, και ζω σε έναν κόσμο αγάπης. Γιατί έχω όλη την ανθρωπότητα στην βιβλιοθήκη μου, με τα έργα τους, και λέω, ρε Όμηρε, έλα να μου πεις ιστορίες. Παπ! Τον κατεβάζω τον Όμηρο, και φεύγω με τον Οδυσσέα, περιπλανιέμαι. Λοιπόν, μας έχει δώσει πάρα πολλά η ανθρωπότητα, και μπορεί να μας κάνουνε πλούσιους, πολύ πλούσιους.
Και μπαίνει τώρα η βιοπολιτική, που λέει ο Φουκώ, που μας κλέβουνε τη ζωή. Δηλαδή, η τηλεόραση (όπως ο Έκο το είχε πει, «όταν υπάρχει τηλεόραση δεν χρειάζονται τανκς») μπαίνει μέσα στη ζωή σου και στην αλλοτριώνει. Σε κάνει ένα τίποτα. Δηλαδή, αν κάποιος κοιτάξει την τηλεόραση από το πρωί μέχρι το βράδυ, συνέχεια, σε κάνουνε να είσαι ένα τίποτα στην υπηρεσία του καπιταλισμού.
Και όταν κάποια στιγμή σταματήσεις να βλέπεις τηλεόραση, και βγεις έξω, επειδή έχει εκπαιδευτεί ως θεατής, συνεχίζεις να «ζεις» σαν θεατής;
Κι όχι μονάχα αυτό. Υπάρχει ένας συγγραφέας, ονόματι Χαράρι –Εβραίος είναι- που έχει γράψει το «Sapiens» (που κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια). Εκεί, γράφει ότι το ανθρώπινο είδος, δεν είναι τόσο αθώο όσο φαίνεται. Ήδη από τη νεολιθική εποχή, δημιούργησε μεγάλες καταστροφές. Και κάνει μια υπόθεση στο τέλος, ότι θα γίνουμε ένα είδος ρομποτοάνθρωποι, εξαρτημένοι από κάποιο μηχάνημα. Και τώρα έχουν βγει τα smartphone, και οι άνθρωποι δεν μιλάνε μεταξύ τους είναι εξαρτημένοι από το μηχάνημα. Κι αυτό είναι πάρα πολύ επικίνδυνο, γιατί υποχωρούνε όταν π.χ. ο άλλος κάνει sex από το τηλέφωνο, κλπ., απαρνιέται την ανθρώπινή του διάσταση. Κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πολύ άσχημα πράγματα.
Έχει ήδη οδηγήσει; Γιατί όταν κάποιος έχει ζήσει κολλημένος σε ένα μηχάνημα, μετά περιμένει οι άνθρωποι να αντιδρούν σαν το μηχάνημα.
Ναι, το ότι έχουν την τηλεόραση ανοιχτή από το πρωί μέχρι το βράδυ για συντροφιά, στην ουσία αυτή η συντροφιά είναι η χειρότερη μοναξιά.
Γιατί δεν μετέχουν σε τίποτα. Ενώ π.χ. όταν διαβάζουμε, έλεγε ο καθηγητής κοινωνιολογίας στο ΠΑΝΤΕΙΟ, Γρηγόρης Λάζος, δρούμε, γιατί μέσα στο μυαλό μας δημιουργούμε έναν κόσμο, τον σκηνοθετούμε, τον διαμορφώνουμε, δηλαδή, επεμβαίνει σ’ αυτό που διαβάζει.
Σίγουρα, και το χειρότερο απ’όλα είναι, ότι επειδή στην τηλεόραση με το ζάπινγκ και τις συνεχείς διακοπές για διαφημίσεις, ο σύγχρονος άνθρωπος μαθαίνει να αντιλαμβάνεται αποσπασματικά και δεν μπορεί να συγκροτήσει ένα αφήγημα, το αφήγημα της ζωής του. Και ο άνθρωπος, που δεν μπορεί να αφηγηθεί, σημαίνει ότι έχει χάσει την κυριαρχία του εαυτού του. Ενώ ο άνθρωπος που μπορεί να αφηγηθεί τη ζωή του, μπορεί να δαμάσει και τη ζωή του, και να δώσει μια εμπειρία για όλους. Όπως ήταν ο Χρόνης Μίσσιος, ο φίλος μου, ο οποίος ήταν ένας πολίτης που κατάφερε και δάμασε την περιπέτεια της ζωής του, την έκανε ένα αφήγημα και μας το έδωσε, στην αρχή προφορικά, μετά και γραπτά.
Και ακόμα πιο πολύ, αυτός που μπορεί να πει τα μυστικά του, τα απόρρητα, τα απαγορευμένα, ακόμα καλύτερα, από εκεί πέρα βγαίνει η απελευθέρωση, και αυτό για παράδειγμα, το δείχνει το κίνημα των ομοφυλόφιλων. Όπου, παρεμπιπτόντως, κακώς τους λέμε ομοφυλόφιλους, γιατί είναι μία διάκριση. Όμως, ανήκουνε στο ανθρώπινο είδος, και το ανθρώπινο είδος έχει βιοποικιλία, δεν ξέρουμε για τα 7,2 δις που είμαστε στον πλανήτη, τι κάνει ο καθένας. Εγώ θα έλεγα ότι είμαστε όλοι ένα ανθρώπινο είδος, με μια ποικιλία. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει διαφορά άντρα- γυναίκα. Είναι το ανθρώπινο είδος, που βγαίνει με αυτή ή την άλλη μορφή, όπως στα ζώα, ή ακόμα και στα φυτά που υπάρχουν αρσενικά και θηλυκά. Οι διακρίσεις που γίνονται είναι υπό την εξουσία, κι όχι από τη φύση. Η φύση μας θέλει όλους ίσους.
Ο ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης, μου είπε σε μια πρόσφατη συνέντευξη, ότι οι μεγάλες αφηγήσεις και τα μεγάλα αφηγήματα μας τελειώσανε, και πρέπει να στραφούμε στα μικροαφηγήματα, δηλαδή στις ιστορίες των ανθρώπων.
Έχει απόλυτο δίκιο. Δηλαδή, το να έρθει κάποιος στην παρέα, και να μιλάει για τον Πλάτωνα, επειδή έχει κάνει αναλύσεις για τη φιλοσοφία του, ενδιαφέρον έχει, αλλά αυτό μπορώ να δω και μόνος μου. Και εγώ έχω Πλάτωνα στη βιβλιοθήκη μου. Μπορείς, όμως να μου πεις, τι ένιωσες προχτές που τσακώθηκες με τη γυναίκα σου, με το παιδί σου, με το φίλο σου; Μετάφερέ μου ανθρώπινη εμπειρία! Αυτή με θρέφει. Και μας θρέφει όλους, η ανθρώπινη εμπειρία.
Οι γνώσεις δε σημαίνουν αναγκαστικά καλλιέργεια. Αν σκεφτούμε, ότι πολλοί ναζί εγκληματίες πολέμου ήταν γιατροί. Ή αν σκεφτεί κανείς, ακόμα, ότι τα όργανα βασανισμών της Ιεράς Εξέτασης, τα είχαν κάνει οι γιατροί για να επιμηκύνουν τον πόνο και να μη βλάπτουν ζωτικά όργανα, ώστε να βασανίζονται οι άνθρωποι χωρίς να πεθαίνουν, ή να πεθαίνουν με ένα μαρτυρικό θάνατο.
Ως επίλογο, για τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, τι θα λέγατε;
Λοιπόν, έχουμε δίκιο να επαναστατούμε, γιατί υποστηρίζουμε τη ζωή, τα παιδιά μας, τα εγγόνια μας, και όλους τους άλλους. Και να τελειώσω με αυτό που είπε ένας ηγέτης Ινδιάνος, που λέει: «Τίποτα δεν είναι δικό μας, τα πάντα τα έχουμε δανειστεί από το μέλλον».
