Προσχέδιο Συντάγματος: Όραμα για το παρόν και το μέλλον της Κούβας

Το κείμενο επιβεβαιώνει τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού μας συστήματος, καθώς και τον ηγετικό ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας ως ηγετική δύναμη της κοινωνίας και του κράτους.

Η εμπειρία που αποκτήθηκε σε αυτά τα χρόνια της επανάστασης και οι νέες κατευθύνσεις που προέκυψαν από την εφαρμογή των Κατευθυντήριων Γραμμών για την Οικονομική και Κοινωνική Πολιτική που εγκρίθηκαν στο 6ο Συνέδριο του κόμματος, οι στόχοι που προέκυψαν από την Πρώτη του Εθνική Συνδιάσκεψη, καθώς και οι αποφάσεις που ελήφθησαν που στο 7ο Συνέδριο του κόμματος αποτελούν, μεταξύ άλλων σοβαρών ζητημάτων, στοιχεία που ευνόησαν και κατέστησαν αναγκαία μία μεταρρύθμιση του ισχύοντος Συντάγματος της Δημοκρατίας.

Ο σύντροφος Μιγκέλ Ντίας Κανέλ Μπερμούδες, Πρόεδρος των Συμβουλίων του Κράτους και των Υπουργών, κατά την έκτακτη σύνοδο της Εθνοσυνέλευσης της Λαϊκής Εξουσίας στις 2 Ιουνίου 2018, δήλωσε: “Εδώ και αρκετά χρόνια, σε μια ομάδα συντρόφων, μέρος των οποίων είναι βουλευτές και βρίσκονται ανάμεσα σε αυτούς που προτάθηκαν να ενταχθούν στην Επιτροπή, ανατέθηκε από το Πολιτικό Γραφείο να αναλύσουν τον αντίκτυπο που έχουν οι αλλαγές στη συνταγματική τάξη και να εργαστούν πάνω στα ζητήματα που πρέπει να ενσωματωθούν στο συνταγματικό κείμενο, με βάση τις εμπειρίες μας στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού και μελετώντας τις συνταγματικές διαδικασίες που αναπτύσσονται σε διάφορες χώρες και εμβαθύνοντας στις πτυχές της συνταγματικής μας παράδοσης”.

Η Ομάδα Εργασίας, υπό την προεδρία του Αρχηγού του Στρατού Ραούλ Κάστρο Ρους και με τη συνεργασία και συμβουλή πολλών ειδικών, επεξεργάστηκε τις νομοθετικές βάσεις ενόψει της μεταρρύθμισης του Συντάγματος που ενέκρινε το ανώτατο καθοδηγητικό όργανο του Κόμματος στις 29 Ιουνίου του 2014 και μετά από πολυάριθμες συνεδριάσεις μελέτης και συζήτησης, παρουσίασαν το αποτέλεσμα της δουλειάς τους στο Πολιτικό Γραφείο και στην Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής, όργανα στα οποία έγινε μια σε βάθος ανάλυση των προτάσεων.

Σύμφωνα με την απόφαση της έκτακτης Συνόδου της Εθνοσυνέλευσης που πραγματοποιήθηκε στις 2 Ιουνίου αυτού του έτους, συμφωνήθηκε η έναρξη της διαδικασίας συνταγματικής μεταρρύθμισης και ως πρώτο βήμα εγκρίθηκε η δημιουργία μιας Επιτροπής γι αυτό το σκοπό. Επιδιώκοντας την εκπροσώπηση διαφόρων τομέων της κοινωνίας μας, επιλέχτηκαν και εγκρίθηκαν 33 βουλευτές, οι οποίοι εντάχθηκαν στην Επιτροπή που είναι υπεύθυνη για την προετοιμασία αυτού του Προσχέδιου.

Η Επιτροπή υπό την προεδρία του Αρχηγού του ΣτρατούΡαούλ Κάστρο Ρους και παρουσία του Προέδρου των Συμβουλίων του Κράτους και των Υπουργών Μιγκέλ Ντίας Κανέλ Μπερμούδες και του Δεύτερου Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος, Χοσέ Ραμόν Ματσάδο Βεντούρα, πραγματοποίησε εντατικές συνεδριάσεις προβληματισμού και ανάλυσης, παίρνοντας υπ όψη τις προηγούμενες μελέτες και τη συμβολή εμπειρογνωμόνων από διάφορους οργανισμούς.

Πρόσφατα, η Επιτροπή παρουσίασε ένα Προσχέδιο του νέου Συντάγματος της Δημοκρατίας στην 7η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος και στο Συμβουλίου του Κράτους, όπου υποβλήθηκαν σε βαθιά ανάλυση κάθε μία από τις αρχές του.

Το ντοκουμέντο θα υποβληθεί στην Εθνοσυνέλευση της Λαϊκής Εξουσίας στις 21, 22 και 23 αυτού του μήνα, με στόχο να μελετηθεί από όλους τους βουλευτές και να εγκριθεί και στη συνέχεια να μπει σε διαβούλευση στο λαό μας, τον βασικό πρωταγωνιστή αυτής της διαδικασίας.

Το σχέδιο είναι στο πνεύμα αυτού που εξέφρασε ο σύντροφος Ραούλ Κάστρο Ρους, στη Πρώτη Εθνική Συνδιάσκεψη του Κόμματος, στις 28 Ιανουαρίου 2012, όταν είπε: “[…] να αφήσουμε πίσω το βαρίδι της παλιάς νοοτροπίας, και να σφυρηλατήσουμε με μετασχηματιστική σκοπιμότητα και μεγάλη πολιτική ευαισθησία, το όραμα για το παρόν και το μέλλον της Πατρίδας, χωρίς να εγκαταλείψουμε – ούτε για μια στιγμή – την κληρονομιά του Μαρτί και το δόγμα του μαρξισμού – λενινισμού, που αποτελούν το βασικό ιδεολογικό θεμέλιο της επαναστατικής μας διαδικασίας”.

Το κείμενο επαναβεβαιώνει τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού μας συστήματος, καθώς και τον ηγετικό ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας ως ανώτερη ηγετική δύναμη της κοινωνίας και του κράτους.

Πρόκειται για μια πρόταση για νέο Σύνταγμα της Δημοκρατίας που θα προκύψει από μια διαδικασία συνολικής μεταρρύθμισης βάσει του άρθρου 137 του ισχύοντος Συντάγματος, με έμφαση στις βαθιές αλλαγές που προτείνονται.

Σε αυτήν, καθορίζεται το Κουβανικό Κράτος, ως ένα σοσιαλιστικό κράτος δικαίου, δημοκρατικό, ανεξάρτητο και κυρίαρχο, οργανωμένο με όλους και για το καλό όλων, ως δημοκρατία ενιαία και αδιαίρετη, που βασίζεται στην εργασία, την αξιοπρέπεια και την ηθική των πολιτών του, που έχει ως βασικό στόχο την απόλαυση της πολιτικής ελευθερίας, την ισότητα, την δικαιοσύνη και την κοινωνική ισότητα, την αλληλεγγύη, τον ανθρωπισμό, το ευ ζειν, την ατομική και συλλογική ευημερία.

Αυτό σημαίνει ότι η πρόταση ενισχύει την υπεροχή του Συντάγματος εντός του νομικού συστήματος και την υποχρεωτική φύση της τήρησης και εκπλήρωσής του από όλους, καθώς και ότι είναι ο ανώτατος νόμος στην δράση των οργάνων του Κράτους, των στελεχών του και του λαού.

Το σχέδιο αποτελείται από ένα προοίμιο και 224 άρθρα, χωρισμένα σε 11 τίτλους, 24 κεφάλαια και 16 ενότητες.

Τα πολιτικά θεμέλια του σοσιαλιστικού και επαναστατικού κράτους παραμένουν αμετάβλητα και ενσωματώνονται στους βασικούς του σκοπούς, μεταξύ των οποίων, την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης που εξασφαλίζει την ατομική και συλλογική ευημερία, την προσπάθεια να επιτευχθούν μεγαλύτερα επίπεδα ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης, καθώς και την διατήρηση και τον πολλαπλασιασμό των επιτευγμάτων της Επανάστασης.

Σημαίνει επίσης την υποχρέωση των οργάνων του κράτους, των στελεχών, των υπαλλήλων και των εργαζομένων του, να σέβονται και να παρακολουθούν τον λαό, να διατηρούν στενούς δεσμούς με αυτόν και να υπόκεινται στον έλεγχό του.

Σχετικά με τις διεθνείς σχέσεις, επικυρώνονται συνταγματικά οι αρχές που διέπουν την εξωτερική μας πολιτική, ενσωματώνοντας και άλλες που δεν περιλαμβάνονται στο ισχύον κείμενο, μεταξύ των οποίων η προαγωγή του σεβασμού του διεθνούς δικαίου και της πολυπολικότητας μεταξύ των κρατών, την αποκήρυξη όλων των μορφών τρομοκρατίας, ιδιαίτερα της κρατικής τρομοκρατίας, την απόρριψη της διάδοσης και χρήσης πυρηνικών όπλων, και όπλων μαζικής εξόντωσης ή άλλων με παρόμοιες επιπτώσεις. Η προστασία και διατήρηση του περιβάλλοντος και ο αγώνας ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Η υπεράσπιση και ο εκδημοκρατισμός του κυβερνοχώρου και η καταδίκη της χρήσης του για ανατρεπτικούς και αποσταθεροποιητικούς σκοπούς ενάντια σε κυρίαρχα έθνη.

Το οικονομικό σύστημα που αντανακλά διατηρεί ως βασικές αρχές τη σοσιαλιστική ιδιοκτησία όλου του λαού πάνω στα βασικά μέσα παραγωγής και τον σχεδιασμό ως κύριο συστατικό της διεύθυνσης, στο οποίο προστίθεται η αναγνώριση του ρόλου της αγοράς και των νέων μορφών ιδιοκτησίας μεταξύ των οποίων και η ιδιωτική, σε αντιστοιχία με τον Εννοιολογικό Προσδιορισμό του Κουβανικού Οικονομικού και Κοινωνικού Μοντέλου Σοσιαλιστικής Ανάπτυξης και τις Κατευθυντήριες Γραμμές της Οικονομικής και Κοινωνικής Πολιτικής του Κόμματος και της Επανάστασης, αποτέλεσμα της διαβούλευσης με ευρείς κοινωνικούς τομείς.

Η κρατική επιχείρηση καθορίζεται σαν βασικός πυλώνας της εθνικής οικονομίας και η αυτονομία της αναγνωρίζεται σαν βασική αρχή λειτουργίας.

Κατά τον ίδιο τρόπο, επικυρώνεται συνταγματικά η σημασία των ξένων επενδύσεων για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, με τις αναγκαίες εγγυήσεις.

Όσον αφορά την ιδιωτική ιδιοκτησία στη γη, διατηρείται ένα ειδικό καθεστώς, με περιορισμούς στη μεταβίβασή της και το προτιμησιακό δικαίωμα του Κράτους στην απόκτηση της μέσω της δίκαιης τιμής της.

Όσον αφορά την υπηκοότητα, προτείνεται να προσχωρήσουμε στην αρχή της  αποτελεσματικής συνεπούς υπηκοότητας που συνίσταται στο ότι “οι πολίτες της Κούβας, στην εθνική επικράτεια, διέπονται από την συνθήκη αυτή και δεν μπορούν να κάνουν χρήση ξένης υπηκοότητας”. 

Τι σχέδιο αποδίδει με μοναδικό τρόπο ένα ευρύ φάσμα δικαιωμάτων, σύμφωνα με τα διεθνή μέσα, στα οποία στην προκειμένη περίπτωση η Κούβα αποτελεί μέρος τους.

Επικυρώνει την δωρεάν πρόσβαση στις υπηρεσίες φροντίδας, προστασίας και αποκατάστασης της υγείας, καθώς και στην εκπαίδευση, από την προσχολική έως την πανεπιστημιακή – προπτυχιακή διδασκαλία, καθορίζοντας με νόμο πως μπορούν να αναπτυχθούν αυτά τα δικαιώματα .

Τονίζει την συνταγματική αναγνώριση άλλων δικαιωμάτων, κυρίως στον τομέα της δικαιοσύνης και της νομικής διαδικασίας, μεταξύ των οποίων, το τεκμήριο της αθωότητας, την κοινωνική επανένταξη προσώπων που στερούνται την ελευθερία τους, να αντιμετωπίζονται με σεβασμό η αξιοπρέπεια, η ψυχική, σωματική και ηθική τους ακεραιότητας, καθώς και να δικάζονται και καταδικάζονται από ανεξάρτητο, αμερόληπτο και νομικά προκαθορισμένο δικαστήριο.

Διατηρούνται τα δικαιώματα σχετικά με την ελευθερία έκφρασης ή όχι των θρησκευτικών πεποιθήσεων, το δικαίωμα αλλαγής και άσκησης της προτίμηση τους, με τον σεβασμό προς τις άλλες πίστεις και σύμφωνα με το νόμο.

Καθιερώνεται η υποχρέωση του κράτους, της κοινωνίας και της οικογένειας να προστατεύουν και να βοηθούν τους ηλικιωμένους, καθώς και στη φροντίδα που χρειάζονται τα άτομα με αναπηρία για την αποκατάστασή τους και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

Το περιεχόμενο του δικαιώματος στην ισότητα διευρύνεται, ενσωματώνοντας, μεταξύ άλλων, την μη διάκριση λόγω ταυτότητας φύλου, εθνικής καταγωγής και αναπηρίας.

Το προσχέδιο ορίζει ότι τα δικαιώματα των ανθρώπων περιορίζονται μόνο από τα δικαιώματα των άλλων, τη συλλογική ασφάλεια, τη γενική ευημερία, το σεβασμό της δημόσιας τάξης, το Σύνταγμα και το νόμο.

Κατά τον ίδιο τρόπο, καθιερώνονται μηχανισμοί για την υπεράσπιση των ατόμων ενώπιον των δικαστηρίων, για την διασφάλιση των δικαιωμάτων τους, απέναντι σε ενέργειες ή παράλειψη ενεργειών, που οφείλονται σε ενέργειες κρατικών οργάνων, διευθυντών και υπαλλήλους του κράτους.

Μαζί με τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται, καθορίζονται επίσης κοινωνικά και πολιτικά καθήκοντα για να εκπληρώνουν οι πολίτες όπως, μεταξύ άλλων, να συμβάλλουν στα δημόσια έξοδα, να διασφαλίζουν τον δέοντα σεβασμό στις αρχές και στους εκπροσώπους τους. Να διαφυλάττουν και να προστατεύουν τα αγαθά και τους πόρους που τίθενται στην υπηρεσία του συνόλου του λαού.

Όσον αφορά την δομή του Κράτους:

H Εθνοσυνέλευση της Λαϊκής Εξουσίας διατηρεί την ισχύ της ως ανώτατο όργανο του Κράτους και μοναδικό με συντακτική και νομοθετική εξουσία.

Το Συμβούλιο του Κράτους διατηρείται ως μόνιμο όργανο της Εθνοσυνέλευσης της Λαϊκής Εξουσίας, με την ιδιαιτερότητα ότι ο πρόεδρος, ο αντιπρόεδρος και ο γραμματέας της Εθνοσυνέλευσης, είναι επίσης μέλη του Συμβουλίου του Κράτους, με σκοπό να επιτυγχάνεται μεγαλύτερη συνέχεια και σύνδεση ανάμεσα στους δύο οργανισμούς.

Θεσμοθετείται ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας.

Ο Πρόεδρος κατέχει την ιδιότητα του αρχηγού κράτους, εκλέγεται από την Εθνοσυνέλευση της Λαϊκής Εξουσίας, μεταξύ των βουλευτών της, για περίοδο πέντε ετών και μπορεί να κατέχει το αξίωμα αυτό για δύο διαδοχικές θητείες, μετά την οποία δεν μπορεί να το ασκήσει ξανά.

Το Συμβούλιο των Υπουργών διατηρείται ως ανώτατο εκτελεστικό και διοικητικό όργανο, αποτελεί την κυβέρνηση της Δημοκρατίας και θα είναι υπό τη διεύθυνση ενός πρωθυπουργού, θέση που προτείνεται να δημιουργηθεί.

Όσο αφορά τα δικαστήρια, η βασική καινοτομία συνίσταται στην δυνατότητα ενσωμάτωσης στις πράξεις απονομής δικαιοσύνης, με συλλογικό ή όχι τρόπο και όχι υποχρεωτικά σε όλες τις περιπτώσεις, λαϊκών δικαστών.

Σε σχέση με τα κρατικά όργανα συνταγματικής τάξης προτείνεται να ενσωματωθεί με αυτά η Γενική Επιθεώρηση της Δημοκρατίας και να συσταθεί το Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο για την παρακολούθηση των εκλογικών διαδικασιών στη χώρα.

Όσον αφορά τα τοπικά όργανα της Λαϊκής εξουσίας, είναι σημαντική η πρόταση για την εξάλειψη των επαρχιακών συνελεύσεων και του διοικητικού τους οργάνου και ση θέση του η εγκαθίδρυση μιας μιας επαρχιακής κυβέρνησης, η οποία θα αποτελείται από έναν κυβερνήτη και ένα συμβούλιο σε αυτό το επίπεδο, που θα σχηματίζεται από τους προέδρους των δημοτικών συνελεύσεων της Λαϊκής Εξουσίας και τους διοικητικούς σύμβουλους των δημοτικών αυτών οργάνων.

Σε δημοτικό επίπεδο προτείνεται να επεκταθεί η θητεία των αντιπροσώπων σε πέντε χρόνια και να αναγνωριστεί η αυτονομία του Δήμου όσον αφορά τη διαχείρισή του, προκειμένου να επιδιωχθεί ταχύτερη και αποτελεσματικότερη προσοχή στα προβλήματα και τις απαιτήσεις της περιοχής.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον επιδεικνύεται στα ζητήματα τοπικής αναφοράς και συμμετοχής, μεταξύ των οποίων αναφέρονται, η δυνατότητα διενέργειας δημοψηφισμάτων για θέματα τοπικού ενδιαφέροντος, το δικαίωμα του πληθυσμού να θέτει ζητήματα στις τοπικές Συνελεύσεις και το να δίνεται η δέουσα προσοχή στις αιτήσεις, εκθέσεις και καταγγελίες των πολιτών.

Στα ζητήματα της Άμυνας και της Ασφάλειας αφιερώνεται ένα κεφάλαιο καθορίζοντας ότι η στρατηγική αντίληψη της άμυνας βασίζεται στο δόγμα του παλαικού πολέμου.

Καθορίζεται ότι το Εθνικό Συμβούλιο Άμυνας είναι ανώτερο όργανο του κράτους που διευθύνει τη χώρα σε εξαιρετικές καταστάσεις και καταστροφές.

Αναφορικά με την μεταρρύθμιση του Συντάγματος καθορίζονται το αμετάκλητο του σοσιαλισμού και του πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού μας συστήματος, καθώς και η απαγόρευση διαπραγμάτευσης κάτω από επίθεση, απειλή ή εξαναγκασμό ξένης δύναμης.

Για την έναρξη ισχύος ενός μέρους του περιεχομένου προβλέπονται ειδικές, μεταβατικές και τελικές διατάξεις. Εν ολίγοις, πρόκειται για ένα σχέδιο που θα εδραιώσει και θα δώσει συνέχεια σε ένα σοσιαλιστικό, δημοκρατικό ευήμερο και βιώσιμο σύστημα.