«Πρέπει να πούμε ναι στον σοσιαλισμό- στη λέξη και τα πάντα», είπε ο διάσημος ηθοποιός Τζιμ Κάρεϊ στην εκπομπή Real Time με τον Bill Maher στο HBO. «Πρέπει να σταματήσουμε να απολογούμαστε», πρόσθεσε. Το σχόλιο του ήρθε μετά την παρατήρηση του παρουσιαστή, πως οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν βάλει στόχο τους προοδευτικούς Δημοκρατικούς, οι οποίοι αυτοχαρακτηρίζονται ως σοσιαλιστές, χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα το παράδειγμα της Βενεζουέλας».
Στην εποχή της κατίσχυσης του «ολοκληρωτικού καπιταλισμού», στη Ευρώπη η λέξη «σοσιαλισμός» έπαψε να έχει την ιστορική της έννοια, ως σύστημα που θα οργάνωνε την κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, ή τουλάχιστον μεταπολεμικά, θα προωθούσε την εφαρμογή ενός φιλολαϊκού συστήματος λαϊκών ελευθεριών , αναδιανομής πλούτου υπέρ των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων και υπεράσπισης ενός «δημοσίου χώρου» που δρούσε εξισορροπητικά στους νόμους της αγοράς και του ιδιωτικού κέρδους. Τα κόμματα που αναφέρονταν «στον σοσιαλισμό» ακόμα και τον «κομμουνισμό» και που είχαν στον τίτλο τους ως κύριο συστατικό ή ως μέρος του την παραπάνω «λέξη», τα τελευταία τριάντα χρόνια, ταυτίστηκαν σχεδόν στο σύνολό τους (οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα και αφορά κομματικά μορφώματα εκτός διακυβέρνησης) με την επιβολή των πιο προωθημένων αντιμεταρρυθμίσεων και της επιβολής του νεοφιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποίησης.
Έτσι κανέναν δεν ενοχλεί το συνθετικό «σοσιαλ» στον τίτλο κάποιου κόμματος ή πολιτικής συλλογικότητας. Άλλωστε και το χιτλερικό κόμμα το εμπεριείχε στον τίτλο του.
Στην Αμερική όμως «ο σοσιαλισμός» μάλλον διατηρεί την κοινωνική δυναμική του και μάλιστα με το ιστορικό του περιεχόμενο γι αυτό και οι επιθέσεις κατά του Τζιμ Κάρεϊ, θύμισαν εποχές Μακάρθι.
Και ενώ για λόγους πολιτικής ιστορίας οι Ευρωπαίοι δεν φοβούνται τις λέξεις (όταν μάλιστα έχουν χάσει το νόημά τους), στην Ελλάδα οτιδήποτε αναφέρεται «στην κοινωνία» (society) καθώς και όλα τα παράγωγα της λέξης, όπως «sociality» ή «sociology» δηλαδή «κοινωνιολογία», υπάρχουν πολιτικοί που τα θεωρούν «αριστερά»…Δηλαδή ότι προτρέπουν στην αλλαγή του οικονομικού συστήματος από «καπιταλιστικό» σε «σοσιαλιστικό», δηλαδή από κεφαλαιοκρατικό σε «σύστημα κοινωνικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής»…
Βέβαια οι δεξαμενές σκέψης της αστικής τάξης, δεν πέφτουν εύκολα σε τέτοιες παγίδες. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι υπάρχουν πολύ πιο πρόσφοροι τρόποι να αντιμετωπίσεις «το κακό». Ένας απ’ αυτούς είναι να ευνουχίσεις το περιεχόμενό του έως εξαφανίσεως της αναπαραγωγής του.
Παρόλα αυτά δεν είναι κακό να έχεις και ένα μαντρόσκυλο του συστήματος που να μιλάει ωμά, έτσι για το φόβο των Ιουδαίων.
Και αναφέρομαι – έστω καθυστερημένα και εκτός άμεσης επικαιρότητας, πράγμα που προτιμώ – στην κόντρα που αναπτύχθηκε μεταξύ του Άδωνι Γεωργιάδη και του Στράτου Γεωργούλα, Καθηγητή Κοινωνιολογίας του Πανεπιστήμιου Αιγαίου, ενός κοινωνικά ενεργού Καθηγητή που μάλιστα ηγείται της Δημοτικής Παράταξης του Δήμου Λέσβου «Άλλος Δρόμος» και ενός εκ των συγγραφέων που συνέγραψαν το μαθητικό βιβλίο της Κοινωνιολογίας της Γ’ Λυκείου.
Αφορμή στάθηκε η αντικατάσταση των Λατινικών στις απολυτήριες εξετάσεις της Τρίτης Λυκείου από το μάθημα της Κοινωνιολογίας.
Γράφει ο κ. Γεωργιάδης «…Και το δεύτερο θέμα… είναι η κατάργηση του μαθήματος των Λατινικών και η αντικατάστασή του από την Κοινωνιολογία. Έλα Χριστέ και Παναγία. Πόσο αγράμματους θέλουν να κάνουν πια τους Έλληνες αυτοί οι άνθρωποι.. Δηλαδή με ένα μάθημα απλώς για να κάνουν τα παιδιά αριστερά». (Blue Sky, 3/9/18)
Στόχος φυσικά του παρόντος άρθρου δεν είναι να υπερασπίσει την Κοινωνιολογία ενάντια στα Λατινικά, ούτε το αντίστροφο. Ούτε έχω κάποια εξειδίκευση στα παιδαγωγικά θέματα. Εκείνο που θα μπορούσα μόνο να εκτιμήσω αναφορικά με την μέση εκπαίδευση στην Ελλάδα, και αυτό από την εμπειρία μου προσωπική και κοινωνική, είναι ότι και τα δύο μαθήματα δεν διδάσκονται με τον τρόπο που περιγράφουν στις Εισαγωγές τους οι συγγραφείς, ούτε επιτελούν το ρόλο και το σκοπό για τον οποίο υποτίθεται ότι συγγράφηκαν. Και αυτό αφορά στην εκπαιδευτική διαδικασία και όχι στα βιβλία αυτά καθ’ εαυτά.
Βέβαια οι περιπέτειες της επιστήμης της «κοινωνιολογίας» στην Ελλάδα και η εισαγωγή της ως σχολικό μάθημα, ακολουθεί τον ταραχώδη πολιτικό βίο της χώρας και τις διακυμάνσεις του. Απ’ ότι φαίνεται δεν έχει και τόσο άδικο ο Άδωνις Γεωργιάδης. Μάλλον οι δικτατορίες, οι ταραγμένες πολιτικές περίοδοι της χώρας, και οι συστημικοί αντιπρόσωποι του βαθέως κράτους φοβούνταν να μιλήσουν μέσα στην σχολική τάξη για οτιδήποτε είχε σχέση με την «κοινωνία» και τα κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα.
Όμως και πάλι ειλικρινά μιλώντας ο κ. Γεωργιάδης σημειώνει «…Όταν αναφερόμουν στην Κοινωνιολογία, δεν αναφερόμουν φυσικά στην Επιστήμη εν γένει, αλλά στον τρόπο που διδάσκεται στα σχολικά βιβλία στην Ελλάδα… Στην Ελλάδα, τα σχολικά βιβλία και η γενική κατεύθυνση, όπως έχει διαμορφωθεί στα χρόνια της ιδεολογικής κυριαρχίας της Αριστεράς»..
Μάλλον η σκέψη του συναντιέται με κείνη του Θεοφύλακτου Παπακωνσταντίνου (υπουργός Παιδείας της Χούντας για ένα διάστημα), ο οποίος το Μάρτιο του 1970, κυκλοφορεί το εγχειρίδιο του , Πολιτική Αγωγή και ο οποίος γράφει ότι «το έργον τούτο απευθύνεται προς όλους τους Έλληνες και όχι μόνο προς τους σπουδάζοντες νέους» (Παπακωνσταντίνου, 1970: 11), σε μια προσπάθεια να προπαγανδίσει τις θέσεις και απόψεις των υποστηρικτών του διδακτορικού καθεστώτος, αλλά και να συνδυάσει, κατά, την αντικομμουνιστική υστερία με την ελληνοχριστιανική ηθικολογία (κατά τους Καθηγητές Γκίνη και Παπαθανασίου).
Είναι χαρακτηριστικό ότι όπως βρίσκουμε στη σχετική βιβλιογραφία «Η δικτατορία της 21ης Απριλίου του 1967, λίγες μέρες μετά την εγκαθίδρυσή της, με τηλεγραφική διαταγή του υπουργού παιδείας προς τα Γυμνάσια, διακόπτει τη διδασκαλία του μαθήματος Στοιχεία του Δημοκρατικού Πολιτεύματος και Δικαίου, (που προφανώς διδασκόταν κατά τη διάρκεια της μικρής Πολιτικής Άνοιξης της δεκαετίας του 1960) και δίνει εντολή στις ώρες αυτές να διδάσκεται στους μαθητές το «…νόημα και οι σκοποί της επαναστάσεως…» (Παπαθανασίου, 1988).. Επιπλέον, το 1969, εκδίδεται το διδακτικό βιβλίο του Τσίριμπα, Αγωγή του Πολίτου, όπου αποτυπώνονται οι απόψεις του καθεστώτος (Ζεύλας, 1999: 31, 41).
Αλλά τελικά συνοπτική έκδοσή του βιβλίου του Θεοφύλακτου Παπακωνσταντίνου «Πολιτική Αγωγή», εισήχθη ως μάθημα στα σχολεία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.
Η «Αγωγή του Πολίτη» είναι το κυρίαρχο μοντέλο πολιτικής αγωγής και διαπαιδαγώγησης κατά τη μεταπολεμική περίοδο -και μέχρι το 1982-, αφού δεν πραγματοποιήθηκε η υιοθέτηση άλλων προτάσεων, ένεκα των πολιτικών μεταβολών και των κοινωνικών συνθηκών. Βασικός στόχος ήταν ο εθνικός προσηλυτισμός, ο πολιτικός φρονηματισμός των μαθητών, η ενδυνάμωση της σχέσης με το έθνος, την πατρίδα και τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό. Οι σκοποί και οι στόχοι του μαθήματος άρχισαν να διαφοροποιούνται με τη μεταρρύθμιση του 1976 και αισθητά μετά το 1982, όπου επιχειρείται η μετάβαση σε ένα διαφορετικό μοντέλο πολιτικής διαπαιδαγώγησης που πλησιάζει το πρότυπο των κοινωνικών σπουδών-μαθημάτων».
Εν πάση περιπτώσει το βιβλίο «Κοινωνιολογία Γ’ Λυκείου» των συγγραφέων Ρεγγίνας Κασιμάτη, Μαρίας Παπαϊωάννου, Στράτου Γεωργούλα και Ιωάννη Πράνταλου, διδάσκεται από το έτος 2006-2007, όταν όπως όλοι γνωρίζουμε, υπό τον Πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή τον Β’, η ιδεολογική ηγεμονία της αριστεράς ήταν απόλυτη!!!
Η αλήθεια είναι ότι πράγματι έγιναν κάποιες προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της γνώσης των μαθητών μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον ραγδαία μεταλλασσόμενο .
Τίποτε πέραν αυτού, εφόσον εμείς γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η πολιτικοποίηση των μαθητών και των νέων γενικότερα, κυρίως δε το εάν αυτή η πολιτικοποίηση θα είναι προς την κοινωνική αριστερά ή τη δεξιά και το νεοφασισμό, επέρχεται από άλλους όρους που έχουν σχέση με την κοινωνική κινητικότητα και μικρή έως καθόλου με τα σχολικά μαθήματα, όπως έχει αποδείξει η ιστορία και η ελληνική και η παγκόσμια (βλ. γεγονότα του Πολυτεχνείου 1973, Μάης του ’68 στη Γαλλία, Κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ στις ΗΠΑ).
Έτσι όμως και προς εγκυκλοπαιδική γνώση των πιθανών αναγνωστών μας, παραθέτω μέρος της εισαγωγής του παραπάνω βιβλίου, δηλαδή της πέτρας του σκανδάλου:
ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓIΑ Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»
Η συγγραφή και η επιστημονική επιμέλεια του βιβλίου πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Η συγγραφή του βιβλίου της κοινωνιολογίας έχει ως στόχο να συμβάλει στην κατανόηση της σύγχρονης κοινωνίας, να προβληματίσει τους μαθητές για όσα συμβαίνουν γύρω τους, κυρίως όμως να αναπτύξει την κριτική τους ικανότητα και να τους παροτρύνει να ενεργοποιηθούν ως αυριανοί πολίτες.
Αντικείμενο της κοινωνιολογίας
Η κοινωνιολογία ερευνά την ανθρώπινη συμπεριφορά όπως αυτή εκδηλώνεται στο πλαίσιο μιας ομάδας και πάντα σε σχέση με άλλα άτομα και με άλλες ομάδες. Είναι μοναδική επιστήμη, γιατί δεν εστιάζει στο άτομο, αλλά ασχολείται με το κοινωνικό σύνολο και συνεπώς επικεντρώνεται στις κοινωνικές σχέσεις του ατόμου και των ομάδων των σύγχρονων κοινωνιών. Μερικά από τα ερωτήματα που απασχολούν την κοινωνιολογία είναι τα εξής: Γιατί οι συνθήκες της ζωής μας είναι τόσο διαφορετικές από αυτές των γονιών ή των παππούδων μας; Προς ποια κατεύθυνση θα κινηθούν οι μεταβολές στο μέλλον; Πώς επιδρούν οι μεταβολές αυτές στη συναισθηματική ή την επαγγελματική ζωή μας; Τι σημαίνει βιομηχανική κοινωνία; Τι είναι η αστικοποίηση και πώς επηρεάζει τις οικογενειακές σχέσεις; Ποιοι λόγοι οδήγησαν την πολιτεία στη δημιουργία σχολείων και ποια είναι η σχέση της εκπαίδευσης με την κοινωνική ανέλιξη των ασθενέστερων οικονομικά τάξεων; Γιατί υπάρχει φτώχεια στον κόσμο, ποια είναι τα αίτιά της και ποιες οι συνέπειές της για την υγεία και την εκπαίδευση; Γιατί υπάρχουν προκαταλήψεις, συγκρούσεις, πόλεμοι και ποια είναι η σχέση τους με πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα; Πώς γεννήθηκε το κράτος στο δυτικό κόσμο; Τι είναι εξουσία, ποιος την ενσαρκώνει και ποια είναι η σχέση της με την οικονομία; Γιατί τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική είναι χαμηλά; Πώς επιδρούν η παγκοσμιοποίηση και οι νέες τεχνολογίες στις κοινωνικές σχέσεις και τον τρόπο ζωής;
*Η Όλγα Μοσχοχωρίτου είναι δικηγόρος.
