Μια ιδιαίτερη όχι τόσο ως προς τη θεματική της αλλά την παρουσίασή της ουγγρική παράσταση, με τίτλο Απομίμηση ζωής, ήρθε στο Φεστιβάλ Αθηνών τις προηγούμενες μέρες κι άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις. Ο «αβανγκάρντ σκηνοθέτης» του θεάτρου και του κινηματογράφου Kornél Mundruzcó (Κόρνελ Μούντρουτσο) με άξονα της διήγησής του τους διαδοχικούς ενοίκους ενός διαμερίσματος σε μια υποβαθμισμένη περιοχή της Βουδαπέστης (κείμενο Kata Webér, δραματουργία Soma Boronkay), μας μιλά για προβλήματα πολύ οικεία, που όλο και περισσότερο ταλαιπωρούν την Ευρώπη του 21ου αιώνα καθώς βρίσκονται σε διαρκή άνοδο: ρατσισμός, κακοποίηση και βία εντός και εκτός της οικογένειας, συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας, κατάχρηση της εξουσίας, αναδύονται στη σκηνή με έναν ευφάνταστο τρόπο, μια αρμονική συνύπαρξη κινηματογράφου και θεάτρου. Η μεσόκοπη Ρομά στην καταγωγή Λέριντσνε Ρούσο (Lili Monori) βρίσκεται αντιμέτωπη με την αναλγησία του συστήματος, καθώς καλείται να εγκαταλείψει το διαμέρισμα στο οποίο κατοικεί, εξαιτίας χρεών. Ένας υπάλληλος της εταιρίας στην οποία ανήκει το ακίνητο, ο Μίχαγι Σούνταρ (Roland Rába), βρίσκεται στο σπίτι της και τη βιντεοσκοπεί, όσο εκείνη αρνείται να συμμορφωθεί με τον νόμο και να συνεργαστεί με τους υπεύθυνους διευκολύνοντας τη διαδικασία εξώσεως. Το κοινό βλέπει αρχικά να προβάλλεται μόνο το πρόσωπο της γυναίκας όπως το καταγράφει η κάμερα, κι ύστερα από ένα συναισθηματικό της ξέσπασμα, η οθόνη προβολής μαζεύεται και αποκαλύπτεται το μονόχωρο σπίτι της. Τα δύο αυτά πρόσωπα, γυναίκα και υπάλληλος, κάθονται αντικριστά με την κάμερα τοποθετημένη ανάμεσά τους. Η γυναίκα έχοντας όλη αυτή την ώρα αφηγηθεί την τραγική ιστορία της, τον πρόσφατο θάνατο του συζύγου της, την εξαφάνιση του γιού της σε συνδυασμό με την αναλγησία του κράτους, εκδηλώνει μια κρίση βήχα και σωριάζεται ετοιμοθάνατη στο πάτωμα. Ο υπάλληλος, περισσότερο αμήχανος παρά συμπονετικός, καλεί ένα ασθενοφόρο και εξαφανίζεται καθώς δεν θέλει να έχει καμία εμπλοκή στο συμβάν. Το πρώτο αυτό μέρος ολοκληρώνεται με την προβολή ταινίας που δείχνει τη γυναίκα να συναντά τον γιο της Σιλβέστερ (Zsombor Jéger) στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου, προφανώς σε φλας μπακ, και να του ζητά, μάταια όπως αφήνει να εννοηθεί, να επιστρέψει στο σπίτι.
Στη συνέχεια το άδειο από κόσμο διαμέρισμα –ένα εντυπωσιακό, απόλυτα ρεαλιστικό στη λεπτομέρειά του σκηνικό (Márton Ágh)– αρχίζει κατάφωτο να κινείται αργά αργά όπως ένας κύλινδρος. Σε περίπου 10 λεπτά θα φέρει μια πλήρη στροφή 360 μοιρών. Όλα τα αντικείμενα του σπιτιού μικρά και μεγάλα θα αρχίσουν να κυλούν ή να πέφτουν κάνοντας σαματά. Εικόνα και ήχος απόλυτης καταστροφής. Στο τέλος δεν έχει μείνει κυριολεκτικά τίποτε όρθιο.
Με την ολοκλήρωση της ενδιάμεσης και εντυπωσιακής από κάθε άποψη σκηνής –δεν ήταν μόνο απρόσμενη αλλά και πολυσήμαντη– αρχίζει το δεύτερο μέρος, το οποίο βρίσκεται σε χαλαρή σύνδεση με το πρώτο. Ο υπάλληλος εμφανίζεται και πάλι, αυτή τη φορά συνοδεύοντας μια κοπέλα την Βερόνικα Φένιβεσι (Annamária Láng). Μπαίνουν με κόπο στο κατεστραμμένο σπίτι, ποδοπατώντας τα συντρίμμια. Η νεαρή είναι προφανές πως βρίσκεται σε απόγνωση αφού δέχεται να το ενοικιάσει σε αυτή την κατάσταση σχεδόν αδιαμαρτύρητα. Λίγο αργότερα καταλαβαίνουμε το γιατί. Είναι μητέρα ενός μικρού αγοριού του Γιόνας Χάρτσος (Dáriusz Kozma), που δεν το δήλωσε επίσημα ως ένοικο του σπιτιού, και γι’ αυτό το έφερε κρυφά στο διαμέρισμα όταν ο υπάλληλος είχε φύγει. Πριν ωστόσο προλάβουμε να νιώσουμε οποιαδήποτε συμπόνια για την κατάσταση της κοπέλας, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τη βία που ασκεί η ίδια στο παιδί της καθώς το εγκαταλείπει μεσ’ τη νύχτα για χάρη κάποιου εραστή. Στο τέλος του έργου η βία σωρεύεται στη νεότερη γενιά και γίνεται ανεξέλεγκτη. Η επιστροφή του γιου της πρώτης ιστορίας τη νύχτα στο διαμέρισμα της μητέρας του αναζητώντας την, και η συνάντησή του με το παιδί της δεύτερης αποδεικνύεται μοιραία. Το πρώτο αγόρι ανασύροντας ένα σπαθί απ’ τα χαλάσματα, καρφώνει το δεύτερο, όπως μας πληροφορεί ένα κείμενο-ντοκουμέντο γεγονότος που έλαβε χώρα το 2015 στη Βουδαπέστη και προβάλλεται στο τέλος της παράστασης. Άραγε πόσο προφανείς φαντάζουν στα μάτια του σύγχρονου Ευρωπαίου οι αιτίες αυτού του φόνου;
Όλοι οι ήρωες εμφανίζονται εντελώς περιθωριοποιημένοι. Ζουν ενστικτώδικα σε απάνθρωπα περιβάλλοντα, όπου η βία παράγεται και μετακυλά αδιάκοπα από τον ισχυρό στον αδύναμο. Η ζωή κάτω από αυτές τις συνθήκες χάνει κάθε αξία και η επιβίωση γίνεται αποκλειστική έγνοια κι αυτοσκοπός. Ο δυτικός πολιτισμός τις τελευταίες δεκαετίες βρίσκεται αναμφισβήτητα σε επικίνδυνη υποχώρηση και ο Μούντρουτσο κατάφερε να την καταγράψει χρησιμοποιώντας ένα άκρως αισθητικό όσο και πειστικό ύφος. Η σκηνοθεσία του κινήθηκε ανάμεσα σε θεατρικές και κινηματογραφικές τεχνικές. Χρησιμοποίησε την τεχνική του μοντάζ, με την οποία αφενός διέκοψε τη γραμμικότητα της αφήγησης σε ορισμένα σημεία και αφετέρου δημιούργησε ατμοσφαιρικές λυρικές «νησίδες» στο, κατά κύριο λόγο, ρεαλιστικό ύφος της παράστασης. Όλοι οι ηθοποιοί της θεατρικής ομάδας Proton Theatre έδωσαν ενδιαφέρουσες ερμηνείες με προεξέχουσα εκείνη της Lili Monori στον ρόλο της κυρίας Ρούσο.
Η Ναταλί Μηνιώτη είναι Διδάκτωρ Θεατρολογίας
minatali3@gmail.com