Αυτές τις μέρες ο Γιάννης Πρώιος εκθέτει  στην «χωρική του πατρίδα». Στην  Μακεδονία. Στην Έδεσσα του αγαπημένου του ποιητή Μάρκου Μέσκου. Εκθέτει έργα του με τις κόκκινες πιπεριές του, οι οποίες-όπως αναφέρει η ιστορικός τέχνης Λοίζα Αυγήτα «μας λένε την Ιστορία του κόσμου». Με αφορμή αυτή την έκθεση, αυτή την αφήγηση προσωπικής ιστορίας του ζωγράφου αλλά και της ιστορίας του κόσμου συζητήσαμε στο #echaritygr με τον Γιάννη Πρώιο. 

Τον  Γιάννη Πρώιο τον γνωρίζω προσωπικά και τον εκτιμώ πολύ. Ευγενικός, ήρεμος, δημιουργικός, αφοσιωμένος στους φίλους του και στους ανθρώπους που αγαπάει. Είναι το άδικο σε κάθε μορφή του που τον κάνει να θυμώνει. Κι όταν θυμώσει αγωνίζεται με πάθος για ν αποκατασταθεί το δίκαιο.

Ήταν το άδικο του πολέμου στην Γιουγκοσλαβία, που τον έζησε από κοντά  και που επιστρέφοντας έστησε μια συγκλονιστική έκθεση ενάντια σ αυτόν τον βρώμικο πόλεμο. Σήμερα δύο πλακέτες στην είσοδο του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, αφιερωμένες στον ελληνικό λαό που αντιστάθηκε στον πόλεμο, σχεδιασμένες απ τον ίδιο θυμίζουν την περίοδο αυτή.

Ο Γιάννης Πρώιος είναι ένας άνθρωπος που παθιάζεται. Με την τέχνη του, με τους αγώνες του στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του περιβάλλοντος, με την στήριξη των αδυνάτων και κατατρεγμένων. Κι όλα αυτά μέσα σε σιωπή. Ο Γιάννης είναι πάντα εκεί. Μέσα στην σιωπή. Χωρίς καμιά προβολή. Και ήταν αυτή η σιωπή που τον χαρακτηρίζει, που την έκανε κραυγή στους συνταρακτικούς μονολόγους του που συνέγραψε και που ανέβηκαν στο ΚΘΒΕ, με τίτλο ‘’Ακούω την σιωπή σου’’. Θυμάμαι στην παράσταση τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη να δακρύζει.

Τα τελευταία χρόνια ο Γιάννης Πρώιος  έχει πολύ θυμό μέσα του, για την περιβαλλοντική καταστροφή στην λίμνη Βεγορίτιδα. Κι έχει υψώσει ανάστημα για να σταματήσει αυτό το έγκλημα. Και θα το καταφέρει. Είμαι σίγουρος γι’ αυτό!

Προύσκα, η κυρά της Βεγορίτιδας

#echaritygr: Μετά την ιδιαίτερα επιτυχημένη έκθεση «Τα πουλιά» επιστρέφεις με μια πολύπτυχη έκθεση με 3 κύκλους όπως τους αποκαλείς, για πρώτη φορά μάλιστα στην Έδεσσα.

Ιωάννης Πρώιος: Πράγματι. Μετά από πρόσκληση του φιλοπρόοδου συλλόγου Εδέσσης και στο πλαίσιο του εικαστικού Μάη που διοργανώνει με επιτυχία κάθε χρόνο, για την έκθεση .είπα το ναι με μεγάλη χαρά. Δεν θα μπορούσα άλλωστε να κάνω αλλιώς. Πρόκειται για έναν από τους σπουδαιότερους πολιτιστικούς συλλόγους της χώρα, που φέτος γιορτάζει τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του.

Βαλκανικός άνεμος

#echaritygr: Στη νέα σου έκθεση, για πρώτη φορά θα δούμε και ένα μέρος από τον κύκλο «Νεκρώσιμος ακολουθία εικόνων», ένα φόρο τιμής στους ανθρώπους σου όπως αναφέρεις που έφυγαν από τη ζωή. Γιατί διάλεξες αυτή τη θεματική;

Ιωάννης Πρώιος: Ίσως γιατί είναι η κατάλληλη στιγμή. Αυτή η δουλειά μου ξεκίνησε με τον θάνατο του πατέρα μου, ως αντίδοτο στο πένθος που θα με οδηγούσε σε κατάθλιψη. Υστέρα προστέθηκε ο θάνατος της μητέρας μου, του αδερφού μου κι εγώ να έχω βρεθεί 2 φορές στο λίγο πριν… Ανακάλυψα την μεγάλη ποιητική αξία της νεκρώσιμου ακολουθίας και καθώς την μελετούσα – ως ποιητικό κείμενο – μέσα μου γεννιόνταν εικόνες, λυτρωτικές για μένα. Αυτή η διαδικασία της δημιουργίας ,πιστεύω πως με συμφιλίωσε με το αναπόφευκτο του Θανάτου και τον τρόμο του. Είναι ο δικός μου ύμνος στην ζωή, στην ομορφιά του ανθρώπινου σώματος .Μια υπενθύμιση της ανυπαρξίας του θανάτου, όσο υπάρχουμε! Στον κύκλο αυτόν υπάρχουν στοιχεία της προηγούμενης δουλειάς μου η κόκκινη πιπεριά  ως σύμβολο εδώ γονιμότητας, σώματα ερωτικά ,στοιχεία από τις νεκρικές τελετουργίες, αναφορές στην βυζαντινή ζωγραφική.

Το μίσος – Βαλκανικός εθνικισμός

#echaritygr: «Η χωρική μου πατρίδα» λοιπόν, ο τίτλος. Τι υποδηλώνει, γιατί διάλεξες αυτή την χρονική συγκυρία;

Ιωάννης Πρώιος: Έχοντας μεγαλώσει στο εξωτερικό, έφερα πολλαπλές ταυτότητες. Του ξένου, του  Έλληνα για τους Γερμανούς, του Γερμανού για τους Έλληνες, λόγω της εμφάνισής μου και πάει λέγοντας. Έχοντας κατακτήσει την δημιουργική μου ωριμότητα, έψαχνα την δική μου ταυτότητα. Βρήκα την κόκκινη πιπεριά ,μέσα από μια κίνηση της μάνας μου να στεφανώσει μια φίλη μου με ένα τσαμπί κόκκινε πιπεριές, γιατί έτσι στεφανώνανε παλιά τις νύφες. Ως σύμβολο γονιμότητας. Την λέξη  «χωρική πατρίδα» την δανείστηκα από το κείμενο του ποιητή Μάρκου Μέσκου, που μου έκανε την τιμή να γράψει για την δουλειά μου.

Πατρίδα μου

#echaritygr: Έχεις πει πως η παρούσα έκθεση φέρει τίτλο εμπνευσμένο από τον ποιητή Μάρκο Μέσκο κι αφιερώνεται επίσης σε αυτόν. Τι σε συνδέει με το μεγάλο ποιητή, πέρα από την πόλη καταγωγής του που είναι η Έδεσσα και το γεγονός πως είναι ένας μεταπολεμικός ποιητής;

Ιωάννης Πρώιος: Έχω έναν απέραντο σεβασμό και αγάπη για το σύνολο του έργου του Μάρκου Μέσκου. Τον ποιητή τον ανακάλυψα, όπως ο καρχαρίας που οσφραίνεται το αίμα. Πρωτοδιαβάζοντας ένα μικρό ποίημα του, αισθάνθηκα πως είναι ένα κομμάτι του δικού μου εσωτερικού κόσμου, που δεν είχα συνειδητοποιήσει. Μιλάω για εκείνους τους υπόγειους ποταμούς που κυλάνε μέσα μας και φέρουν τους ανθρώπους πριν από μας, που τους εμπεριέχουμε, τις μυρωδιές από τις παιδικές αναμνήσεις, τα αγαπημένα τοπία της δυτικής Μακεδονίας, τα ανοιχτά τραύματα του εμφυλίου πολέμου, που στην περιοχή μας δεν έχουν κλείσει ακόμα. Και τέλος είναι η συνολική στάση ζωής του ποιητή ενός αριστερού της «ήττας που νικάει την εξουσία»,που μ έκανε να τον αγαπήσω και να θρηνήσω τον θάνατό του, ως έναν δικό μου άνθρωπο. Όμως «κείνος που με το θαύμα έχει ζήσει, δεν πεθαίνει, θα γυρίσει.»

…Εξέλθωμεν και ίδωμεν εν τοις τάφοις,ότι γυμνά οστέα ο άνθρωπος,σκωλήκων βρώμα και δυσωδία και γνώμεν τις ο πλούτος,το κάλος η ισχύς και η ευπρέπεια….

#echaritygr: Με αφορμή τον 3ο κύκλο θα ήθελα να σε ρωτήσω πως μπορεί κάποιος καλλιτέχνης να εμπνευστεί από έναν θάνατο και να μεταπλάσει ένα τόσο σκληρό γεγονός σε τέχνη; Τι υλικά ζωής και τέχνης πρέπει να χρησιμοποιήσει;

Ιωάννης Πρώιος: Ολόκληρη η Ιστορία της τέχνης εμπεριέχει τον θάνατο διαχρονικά. Για μένα μια απ’ τις ωραιότερες απεικονίσεις του Θανάτου είναι «Ο ύπνος και ο θάνατος» μια απεικόνιση του θανάτου του Αχιλλέα σ ένα αρχαιοελληνικό αγγείο. Έπειτα η απεικόνιση του θανάτου εμπεριέχεται κυτταρικά σ όλους μέσα μας. Στον χώρο της ορθοδοξίας είναι η Μεγάλη Εβδομάδα που μας συμφιλιώνει με την ιδέα του θανάτου, σ’ ένα σκηνικό ανοιξιάτικο, που εκρήγνυται η ζωή. Δεν ανήκω στους ανθρώπους που δεν μιλάνε για τον θάνατο. Ίσως μέσα από την δημιουργική διαδικασία αυτή, έπαψα πια να φοβάμαι τον θάνατο. Στην δική μου δουλειά ανακάλεσα όλες τις οπτικές μου μνήμες ,την βυζαντινή αγιογραφία, τα λαϊκά στοιχεία του τόπου μου, θυμήθηκα τις μοιρολογίστρες, αλλά πάνω απ όλα υπάρχει ένας ύμνος στην ζωή, στον έρωτα, στο σώμα. Στην Έδεσσα θα υπάρχουν 4 πίνακες από τους συνολικά 40 αυτού του κύκλου.

 

Θρηνώ και οδυρομαι ,όταν ενοήσω τον θάνατον,και ίδω εν τοις τάφοις κειμένην την κατ εικόνα Θεού πλασθείσαν ημίν ωραιότητα,άμορφον,άδοξον,μη έχουσα είδος….

#echaritygr: Ο χώρος σου είναι τα Βαλκάνια. Τι σημαίνουν και πως αποτυπώνονται μέσα από την ζωγραφική σου;

Ιωάννης Πρώιος: Όπως  ανέφερα και πιο πριν, μεγάλωσα στη Γερμανία. Στην ουσία χωρίς ταυτότητα. Υπήρχαν φορές που πολλές από τις ταυτότητες μου, έπρεπε να παραμείνουν κρυφές. Για πολλούς και ευνόητους λόγους. Όταν επέστρεψα στην Ελλάδα ,ήμουν ένας από τους συνδιοργανωτές του Ελληνικού Καραβανιού Αλληλεγγύης στη Θεσσαλονίκη. Έτσι βρέθηκα ένα μεγάλο διάστημα στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Είδα από κοντά την φρίκη του πολέμου, γνώρισα εξαιρετικούς ανθρώπους, έκανα φίλους καλλιτέχνες. Εκεί συνειδητοποίησα και την βαλκανική μου ταυτότητα που εμπεριέχω. Και αγάπησα τα Βαλκάνια και τους ανθρώπους τους. Η λέξη Βαλκάνια είναι τουρκικής προέλευσης «Bal-Kan».

Στο χέρι μας είναι να γευόμαστε το μέλι των Βαλκανίων και όχι το αίμα..!

Μέσα απ’ την ζωγραφική μου νομίζω πως οι κόκκινες πιπεριές είναι κοινό πολιτιστικό στοιχείο στον χώρο των Βαλκανίων. Άλλοτε γλυκείες στην γεύση κι άλλοτε καυτερές. Σύμβολο γονιμότητας και πολιτιστικό στοιχείο. Για μένα στοιχείο ταυτότητας.

ΈΚΘΕΣΗ ΜΕ ΤΊΤΛΟ «Η ΧΩΡΙΚΗ ΜΟΥ ΠΑΤΡΙΔΑ»  

Διάρκεια έκθεσης 22-28 Μαΐου

Εγκαίνια Τετάρτη 22 Μαίου, ώρα 8 μμ

Νεκρώσιμος ακολουθία εικόνων