Πέντε ημέρες μετά το αρχικό ξέσπασμα των διαδηλώσεων που συνταράζουν το Ιράν και φέρονται να έχουν προκαλέσει το θάνατο 15 ανθρώπων (υπό ποικίλες και κάποτε αδιευκρίνιστες συνθήκες) και τη σύλληψη άλλων 250, τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι περισσότερα από τις απαντήσεις.
Το διεθνές ακροατήριο αυθορμήτως τείνει να κάνει την σύγκριση με το “Πράσινο Κίνημα” του 2009, όμως οι διαφορές του τότε με το τώρα είναι χαρακτηριστικές.
Το “Πράσινο Κίνημα”, έφθασε στην κορύφωσή του να κατεβάζει περισσότερους από ένα εκατομμύριο διαδηλωτές στους δρόμους της Τεχεράνης, είχε γνωστή ηγεσία και σαφή πολιτικά αιτήματα, με ορίζοντα την εξασφάλιση περισσότερων πολιτικών ελευθεριών εντός του υφιστάμενου καθεστώτος, ενώ η απήχησή του εστιαζόταν κυρίως στη φοιτητική νεολαία και τους επαγγελματίες των μεγάλων αστικών κέντρων. Υπενθυμίζεται ότι το “Πράσινο Κίνημα” πυροδοτήθηκε από την (αποδιδόμενη σε νοθεία) εκλογική ήττα του μεταρρυθμιστή υποψήφιου προέδρου και πρώην πρωθυπoυργού Mirhossein Mousavi.
Το τωρινό κύμα διαδηλώσεων ξεκίνησε από τη Μασχάντ (την πόλη του μεγάλου σιιτικού προσκυνήματος του Ιμάμη Ρεζά), με οικονομικά αιτήματα και εμφανή ενθάρρυνση από συντηρητικούς αντιπάλους της κυβέρνησης Rowhani και επεκτάθηκε σε αρκετές άλλες επαρχίες, χωρίς να αγγίξει ουσιαστικά τα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα (Τεχεράνη και Ταυρίδα). Νεανικό στη σύνθεση, συγκριτικά περιορισμένο σε αριθμητικό όγκο, αντιφατικό στα συνθήματά του (από τα οποία απουσιάζει απολύτως οποιαδήποτε αναφορά σε μεταρρυθμιστές ηγέτες), το κίνημα των τελευταίων ημερών μοιάζει διάχυτο και ακέφαλο, γεγονός που γεννά αμηχανία στην πολιτική ελίτ όλων των αποχρώσεων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πρόεδρος Rowhani υπεραμύνθηκε του δικαιώματος των πολιτών να διαμαρτύρονται (αντιδιαστέλλοντάς το προς τους “βανδαλισμούς”), ενώ πολλοί επώνυμοι συντηρητικοί αντίπαλοί του εξέφρασαν την “κατανόησή” τους για τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Η δε κατασταλτική ισχύς του κράτους, που γνωρίζουμε ότι στο Ιράν μπορεί να είναι αμείλικτη, δεν έχει αξιοποιηθεί πλήρως -γεγονός που πιθανότατα παραπέμπει σε εκτίμηση της κυβέρνησης ότι το κίνημα προορίζεται σύντομα να ξεφουσκώσει και ότι σε κάθε περίπτωση οι εικόνες βίας αποτελούν το μεγαλύτερο όπλο που αναζητούν ο Donald Trump και οι σύμμαχοί του για να νομιμοποιήσουν τις σχεδιαζόμενες νέες κυρώσεις κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας, κάμπτοντας τις σχετικές ευρωπαϊκές αντιστάσεις.
Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική μάχη μεταρρυθμιστών και συντηρητικών του Ιράν διανύει μια λεπτή φάση (δεδομένης και της μάχης διαδοχής που προοιωνίζεται η κακή κατάσταση της υγείας του ανώτατου ηγέτη αγιατολλάχ Αλί Χαμενεϊ), με αιχμή μάλιστα την οικονομία: οι συντηρητικοί διεκτραγωδούν την αύξηση της τιμής των αυγών και πουλερικών κατά 40% (που προκλήθηκε από προσωρινή έλλειψη λόγω επιζωοτίας) και κυρίως την αναμενόμενη αύξηση της τιμής των καυσίμων κατά 50%, λόγω της φιλελεύθερης πολιτικής περιορισμού των επιδοτήσεων που ακολουθεί ο Rowhani. Ο τελευταίος, σε πολυσυζητημένη κοινοβουλευτική αγόρευσή του στις 10 Δεκεμβρίου ανέφερε ότι οι περικοπές υπήρξαν μεγαλύτερες του επιθυμητού προκειμένου να διατηρηθεί στα υφιστάμενα επίπεδα η επιδότηση θρησκευτικών ιδρυμάτων (προφανώς προσκείμενων στον ανώτατο ηγέτη), τα οποία αποτελούν αφανείς παίκτες της οικονομίας.
Κατά τα λοιπά, πρόσφατα μέτρα ελαστικοποίησης της πολιτικής σε θέματα “νόμου και τάξης” (μερική αποποινικοποίηση της παραβίασης των ισλαμικών ενδυματολογικών κωδίκων από τις γυναίκες στα αστικά κέντρα, αναστολή εκτέλεσης των θανατικών ποινών για εμπόριο ναρκωτικών σε ποσότητα κάτω των δύο κιλών, κ.ο.κ.) ενδεχομένως να ερμηνεύθηκαν ως σημάδια αποδυνάμωσης του καθεστώτος από τους διαδηλωτές.
Τόσο στον οικονομικό όσο και στον κοινωνικό τομέα πάντως, ο Rowhani έχει μία (τελευταία;) ευκαιρία να αξιοποιήσει την αναταραχή για την προώθηση της ατζέντας του και τον παραμερισμό των αντιπάλων του (επανεκλέχθηκε άλλωστε πριν από μόλις επτά μήνες με ποσοστό 57% σε μία αναμέτρηση όπου η συμμετοχή ξεπέρασε το 70%), αρκεί να δείξει ότι “εισακούει” τα αιτήματα των πολιτών.
Αντιμετωπίζει, ωστόσο, μιαν αντικειμενική δυσκολία κατά το ότι η κεντρική του επαγγελία για ανάταξη της οικονομίας μέσω της επαναπροσέγγισης με τη Δύση δεν υλοποιήθηκε.
Σε αντίθεση πάντως με τις προσδοκίες που διατυπώνει ο Donald Trump περί αλλαγής καθεστώτος, οι τωρινές διαδηλώσεις μοιάζουν περισσότερο να αποτελούν το ξέσπασμα εκείνου του τμήματος της κοινωνίας το οποίο δεν έχει προσδοκίες καμίας αλλαγής και δεν εκπροσωπείται πολιτικά κατά κανέναν τρόπο.
