Δύο από τα σημαντικότερα στοιχεία της Ευρωζώνης, με βάση το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, είναι τα εξής:
Α)η απαίτηση για διατήρηση του Εθνικού Χρέους κάθε χώρας κάτω από το 60%,
Β)η απαίτηση για διατήρηση του δημοσιονομικού ελλείμματος ΚΆΘΕ ΈΤΟΥΣ κάτω από το 3%
Αυτές οι δύο απαιτήσεις επιβάλλονται, θεωρητικά, με ορισμένα προβλεπόμενα –ας τα ονομάσουμε έτσι- «πειθαρχικά» διορθωτικά μέτρα στις χώρες που ανήκουν στην Ευρωζώνη.
Το δεύτερο στοιχείο, ειδικά όταν τίθεται απροϋπόθετα, δηλαδή χωρίς να διευκρινίζεται εάν μιλάμε για περίοδο ύφεσης ή περίοδο ανάπτυξης, ανταποκρίνεται στην δομή της Ευρωζώνης, η οποία στηρίζεται σε μια σειρά οικονομικών «πλανών», μάλλον «ηθελημένων» από τη μεριά των οικοδόμων της. Είναι γνωστό από τα μεταρρυθμιστικά και όχι ριζοσπαστικά κεϋνσιανά οικονομικά ότι όταν υπάρχει Ύφεση, η ανάκαμψη βασίζεται στη δημιουργία βραχυπρόθεσμων δημοσιονομικών ελλειμμάτων (“Deficit spending”), τις Δημόσιες Επενδύσεις, οι οποίες καλύπτονται εκτός από τη φορολογία και με δανεισμό, ο οποίος δημιουργεί ελλείμματα. Όπως έλεγε ο μεγάλος κριτικός του αμιγούς καπιταλιστικού συστήματος John Kenneth Galbraith, η μόνη περίπτωση, όπου είχαμε σε μακροπρόθεσμο επίπεδο μεγάλα (καθαρά, όχι πρωτογενή) δημοσιονομικά πλεονάσματα, ήταν ακριβώς μετά από περιόδους εφαρμογής αυτών των πολιτικών.
Ένας τρόπος για να τεκμηριώσουμε αυτόν τον ισχυρισμό, είναι να κοιτάξουμε στη λεγόμενη «χρυσή τριακονταετία» του μικτού συστήματος. Οι ΗΠΑ, βγαίνοντας από τον Β’ Π.Π. και στην αυγή της λεγόμενης χρυσής τριακονταετίας 1945-1975, παρουσιάζουν το μέγιστο των πλεονασμάτων προϋπολογισμού στο 4,8%. Οι καλές επιδόσεις συνεχίζονται ως το 1975 (0 με -2%), ενώ στη συνέχεια επί της πρώτης ειδικά περιόδου Ρήγκαν, κατά τη δεκαετία του 1980, όπου ξεκίνησε να εφαρμόζεται το νεοφιλελεύθερο μοντέλο που έδινε έμφαση στην άμεση εφαρμογή των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, παρατηρούμε μια «βουτιά» στα δημοσιονομικά ελλείμματα από το -2% στο -6%. Το ολικό ελάχιστο βρίσκεται πάνω στην Κρίση του 2008 και είναι το -10%.
Με αυτή τη σύντομη αναδρομή, μπορούμε να δούμε πού έγκειται το μεγάλο σφάλμα των πολιτικών της Ευρωζώνης. Δεν είναι νοητό στα πλαίσια του αστικού συστήματος να μην υφίσταται περιθώριο για δημιουργία βραχυπρόθεσμων ελλειμμάτων και αυτά να περιορίζονται για όλες τις εποχές στο -3%.
Ένα δεύτερο δομικό στοιχείο της Ευρωζώνης, στο οποίο δεν θα αναφερθούμε ιδιαίτερα, είναι η απουσία ανεξάρτητης νομισματικής πολιτικής. Όπως έχει τονιστεί στο παρελθόν από μη-ριζοσπάστες κριτικούς του συστήματος, όπως ο Πωλ Κρούγκμαν, χώρες με δικό τους νόμισμα μπόρεσαν να διαχειριστούν με πολλαπλασίως καλύτερο τρόπο τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και να εξέλθουν το ταχύτερο δυνατόν από αυτή.
Το στοιχείο της μη-ανεξάρτητης οικονομικής πολιτικής είναι ένα στοιχείο, το οποίο παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο σε ενδεχόμενο ρήξης με την Ευρωζώνη. Όπως παρατήρησε ο υποστηρικτής των ελληνικών δικαίων οικονομολόγος και πολιτικός αναλυτής Μαρκ Βάισμπροτ, όλες οι κινήσεις που θα υπήρχαν στη φαρέτρα μας σε τέτοια περίπτωση θα ήταν κινήσεις που συνδέονται με επιστροφή στο εθνικό νόμισμα. Τέτοιες κινήσεις θα ήταν:
1)η έκδοση ευρώ από δική μας Τράπεζα (20ευρων στην Τράπεζα της Ελλάδος)
2)η χρήση υπαρχόντων αποθεμάτων
3)έκδοση υποσχετικών IOU
Αυτές οι κινήσεις όμως, όπως άλλωστε και τα capital controls, απάδουν προς τη συμμετοχή σε νομισματική ένωση και είναι κινήσεις που θα γίνονταν στην πόρτα εξόδου από αυτήν.
Ένα τρίτο χαρακτηριστικό της Ευρωζώνης έχει να κάνει με το ότι έχει εκφυλιστεί τα τελευταία χρόνια στην επικράτεια του γερμανικού imperium, δηλαδή εν πολλοίς ένα πεδίο απομύζησης για τη γερμανική ελίτ και για τα μακροοικονομικά και δημοσιονομικά γερμανικά μεγέθη, όπως τα υπέρογκα και παράτυπα πλεονάσματα, όπως και κατάργησης κατά το δυνατόν κάθε ίχνους κοινωνικού κράτους ή κράτους πρόνοιας ή φαλκίδευσής του.
Η σημερινή γερμανική Ευρωζώνη επιβιώνει μέσω έμμεσης υπαγόρευσης πολιτικής, μέσω απειλών κάτω από το τραπέζι, μέσω εκβιαστικής χρήσης των θεσμών της Ευρωζώνης, όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ακόμη και με πιθανή ποδηγέτηση πιθανών συμμάχων εκβιαζόμενων χωρών εκτός αυτής. Ταυτόχρονα, η γερμανική εκδοχή του νεοφιλελεύθερου μοντέλου διατηρεί μόνο την «ηγέτιδα» Γερμανία στο ποσοστό που η καπιταλιστική οικονομική θεωρία προσδιορίζει ως «φυσικό» ποσοστό της, ενώ με βάση στοιχεία του 2016, η ίδια η Ευρωζώνη διαθέτει το λεγόμενο φυσικό ποσοστό ανεργίας πολλαπλασιασμένο επί 2,5(φτάνοντας έτσι το 10,2%), ενώ από τα λεγόμενα PIGS η Ισπανία και η Ελλάδα βρίσκονται στο ποσοστό αυτό επί 5(20%) και επί 6(23%) αντίστοιχα.
Οικονομική ανάπτυξη και ευρώ
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, που αφορούν την πραγματική ανάπτυξη του ΑΕΠ στις χώρες της Ευρώπης. Εάν κανείς αναζητήσει την ποσοστιαία οικονομική μεγέθυνση στις ευρωπαϊκές χώρες, θα δει ότι οι οκτώ χώρες με τη μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη είναι οι παρακάτω:
1) Ισλανδία: 10.20%
2) Mολδαβία: 6.30%
3)Mονακό: 5.40%
4) Λουξεμβούργο: 4.80%
5) Ρουμανία: 4.70%
6)Κόσσοβο ή Κοσσυφοπέδιο: 3.80%
7)Bουλγαρία: 3.40%
8)Αλβανία: 3.10%
Συμπερασματικά, παρατηρείται ότι:
α) οι πρώτες 2 ή 3 χώρες όσον αφορά την ποσοστιαία ανάπτυξη, δεν είναι ούτε μέλη της Ευρωζώνης ούτε μέλη της Ε.Ε.
β) Συνολικά στις 8 πρώτες ευρωπαϊκές χώρες, μόνο μία ανήκει στην Ευρωζώνη,
γ) Συνολικά, στις 8 πρώτες ευρωπαϊκές χώρες, οι τρεις ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε αυτή τη φάση, είναι βέβαιο ότι η Χώρα μας, έχοντας χάσει το ¼ του ΑΕΠ της, χρειάζεται να το ανακτήσει, δηλαδή χρειάζεται σωρευτική αύξησή του περί το 30%, ώστε να επανέλθει στα επίπεδα προ της Κρίσης και ταυτόχρονα, αυτή η αύξηση του ΑΕΠ να διανεμηθεί με τρόπο, ώστε να μειωθεί η σκανδαλώδης και για καπιταλιστικό σύστημα ανισοκατανομή του εισοδήματος.
Έξοδος από την Ευρωζώνη-παρατηρήσεις
Σε αυτό το σημείο θα πραγματοποιήσω κάποιες σύντομες παρατηρήσεις αναφορικά προς την έξοδο από την Ευρωζώνη:
1) Ένα στοιχείο που πρέπει να προσεχθεί είναι ότι αυτό το οποίο απασχολεί τη μεγάλη πλειονότητα του ελληνικού λαού είναι η οικονομική πολιτική (71% σε έγκυρη δημοσκόπηση) και όχι αυτό καθεαυτό το νόμισμα(26%), παρά το ότι το τελευταίο ποσοστό παρουσιάζεται αυξημένο κατά τα τελευταία χρόνια. Πρέπει να αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει μια τέτοια λύση.
2) Μια έξοδος από την Ευρωζώνη μπορεί να πραγματοποιηθεί με τρόπο συμφωνημένο ή εν μέσω ρήξης. Ο συμφωνημένος τρόπος θα πρέπει να προσεχθεί να μην περιλαμβάνει δεσμεύσεις ανάλογες των μνημονιακών (στα πλαίσια συμφωνίας για κούρεμα χρέους, δανεισμού, που αφορά συναλλαγματικά αποθέματα κ.λπ.). Αντίστοιχα, η επιλογή της ρήξης πρέπει να συνεπάγεται, να προϋποθέτει δύο σημαντικά στοιχεία: πρώτον, να υπάρχει μία σημαντική ποσότητα χρηματικών διαθεσίμων. Δεύτερον, θα πρέπει να ανιχνευθούν και να ολοκληρωθούν με δεσμευτικό τρόπο συμφωνίες με νέους εταίρους εκτός ευρωζώνης. Είναι τελείως χαρακτηριστικό ότι η πρώτη αντιμνημονιακή Κυβέρνηση του α’ μισού του 15 δεν κατόρθωσε, όπως φάνηκε, να επιτύχει κανένα από τους δύο στόχους. Η δική μου εκτίμηση είναι ότι τον πρώτο δεν τον κατόρθωσε λόγω επιλογής (επενδύοντας στη «λογική» και την στοιχειώδη «καλή θέληση» των εταίρων), ενώ τον δεύτερο μάλλον λόγω των δυσμενών συσχετισμών, σε συνδυασμό με τη λυσσώδη προσπάθεια της γερμανικής Κυβέρνησης και των δορυφόρων της να επιβάλει τη συντριπτική ισχύ της σε μια χώρα-αμφισβητία.
Το παράδειγμα της Αργεντινής και η προετοιμασία του Ελληνικού Λαού
3) Για το ενδεχόμενο της ρήξης, ο οικονομολόγος Mark Weisbrot έχει καταγράψει με πολύ ενδιαφέροντα τρόπο σε μια επιστημονική δημοσίευσή του με τίτλο «Η χαμένη επιρροή του Δ.Ν.Τ. τον 21ο αι. και οι συνέπειές της» την αποφασιστικής σημασίας ρήξη της Κυβέρνησης του Νέστορ Κίρχνερ με το ΔΝΤ. Ο Βάισμπροτ αναφέρει τα παρακάτω:
“Αλλά υπήρξε μια κρίσιμη, δραματική αναμέτρηση μεταξύ της Κυβέρνησης της Αργεντινής και του Δ.Ν.Τ. τον Σεπτέμβριο του 2003 που ήταν ίσως μια ιστορική στιγμή στην ιστορία όχι μόνο της Αργεντινής αλλά επιπλέον και του Ταμείου και της περιοχής. Το ΔΝΤ πίεζε σκληρά για παραχωρήσεις σε ένα αριθμό ζητημάτων, συμπεριλαμβανομένου και του χρέους. Η Κυβέρνηση αρνήθηκε να παραδοθεί, αλλά χωρίς ένα νέο δάνειο από το Ταμείου η Αργεντινή δεν θα ήταν σε θέση να πραγματοποιήσει πληρωμές, που έληγαν εκείνο το μήνα στο ίδιο το Ταμείο. Τώρα, αυτό είναι πολύ πιο σοβαρό από το να κηρύξεις χρεωκοπία σε ιδιωτικούς πιστωτές. Kατά διεθνή παράδοση, το Δ.Ν.Τ. ήταν ένας ειδικός πιστωτής, και κανένας εκτός από «αποτυχημένα κράτη» (failed states), όπως το Αφγανιστάν ή το Σουδάν δεν είχαν κηρύξει χρεωκοπία σε αυτό. Σε μια τέτοια περίπτωση, ουσιαστική αξιοπιστία/πίστωση στον ιδιωτικό τομέα, όπως γράμματα πίστωσης από Τράπεζες που είναι απαραίτητα για να συνεχίσει το κανονικό εμπόριο, μπορούν να κοπούν εντελώς. Ουδείς γνώριζε εάν το Δ.Ν.Τ. θα χρησιμοποιούσε αυτήν την «επιλογή πυρηνικού τύπου» ενάντια στην Αργεντινή° η Βραζιλία είχε υποδείξει ότι θα βοηθούσε την γείτονά της σε ένα τέτοιο γεγονός. (…) Η Κυβέρνηση του Νέστορ Κίρχνερ είχε κότσια και έμεινε σταθερή΄ τεχνικά προέβη σε πτώχευση, όταν η πληρωμή έληξε στις 9 Σεπτεμβρίου. Μέσα σε μια εβδομάδα, το Δ.Ν.Τ. υποχώρησε και συμφώνησε να δανείσει στην Αργεντινή αρκετά χρήματα, ώστε να διατηρήσει τις πληρωμές εξυπηρέτησης του χρέους στο Ταμείο».
:
Α) Η κήρυξη πτώχευσης και μονομερούς άρνησης καταβολής δόσης είναι νόμιμο να ακολουθηθεί από μια «πυρηνική επιλογή», που είναι η διακοπή κάθε είδους πίστωσης στον τραπεζικό και τον ιδιωτικό τομέα της χώρας. Αυτή είναι η διακινδύνευση που υπάρχει σε κάθε ανάλογη περίπτωση
Β) Η ύπαρξη ενός πιστού συμμάχου της Αργεντινής: η Κυβέρνηση της Βραζιλίας
Γ) Η άρνηση του Δ.Ν.Τ. να προχωρήσει σε τέτοια ακραία μέτρα και η οπισθοχώρηση του Δ.Ν.Τ. μετά από κάποιες δύσκολες μέρες.
Οπωσδήποτε δεν πρέπει να λησμονηθεί εδώ και το γεγονός ότι η Αργεντινή παρουσιάζει αναλογίες, αλλά δεν είναι πανομοιότυπη περίπτωση με την Ελλάδα.
Δ) Ένα καίριο στοιχείο είναι η προετοιμασία του ελληνικού λαού. Πρέπει δηλαδή να συνειδητοποιηθεί ότι σε επίπεδο βραχυπρόθεσμο έως και μεσοπρόθεσμο τα πράγματα μπορεί να επιδεινωθούν.
Συμπερασματικά, οι δρόμοι σε βραχυπρόθεσμο ή μεσοπρόθεσμο επίπεδο είναι δύο: Ο ένας αφορά τη διάλυση της Ευρωζώνης και ο άλλος της μονήρους πορείας εξόδου της Χώρας μας. Πιο μακροπρόθεσμα όμως, μια τέτοια ανάλυση δε χάνει την σημασία της.
*Αντιπρόεδρος της Χριστιανικής Δημοκρατίας. Το κείμενο αποτελεί παρέμβαση στη συνάντηση με τους Γιάννη Τόλιο και Αλέκο Αλαβάνο στις 7 Μαρτίου στα γραφεία της Χριστιανικής Δημοκρατίας.
