Από την 1η Μαΐου 2021 έχει ξεκινήσει η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί από τον Λευκό Οίκο, αναδεικνύοντας το σημαντικό ρόλο της σημειολογίας των συμβολισμών στη διεθνή πολιτική, η διαδικασία θα έχει ολοκληρωθεί την 11η Σεπτεμβρίου 2021. Με αυτόν τον τρόπο κλείνει ένας κύκλος παρουσίας των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν που ξεκίνησε λίγες μόλις ώρες μετά το τρομοκρατικό χτύπημα του 2001.
Ολοκληρώθηκε η αποστολή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν; Όχι! Οι Ταλιμπάν, θιασώτες του Ντεομπαντισμού -ενός συντηρητικού κινήματος του Σουνιτικού φάσματος- όχι μόνο δεν ηττήθηκαν αλλά η δυναμική που επέδειξαν στο να επιβιώνουν της συνδυαστικής στρατιωτικής πίεσης του Αμερικανικού στρατού, των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων και του Αφγανικού Εθνικού Στρατού τρέφει το ναρκισσισμό τους και ενισχύει την αίγλη τους ως δήθεν τη “θεόσταλτη δύναμη”. Επίσης, η απόσυρση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν αυξάνει τις πιθανότητες ενός νέου εμφυλίου, ακόμη και την ολική επαναφορά των Ταλιμπάν ακόμη και μέσα στην Καμπούλ.
Το να μιλήσει κάποιος για τις ζωές που χάθηκαν ή για τα χρήματα των φορολογούμενων που σπαταλήθηκαν μάταια δίχως να εκπληρωθεί ο στόχος της ολικής ανασυγκρότησης του Αφγανιστάν θα ήταν ένα κλισέ. Δυστυχώς για την ανθρωπότητα οι Ταλιμπάν συνεχίζουν να υφίστανται, το Αφγανικό πολιτικό σύστημα διατηρεί την απέχθεια του ως προς τη λειτουργία του μέσα στο συμβατικό πλαίσιο του μοντερνισμού και της κοινοβουλευτικής αστικής δημοκρατίας, η διαφθορά δεν έχει μειωθεί, ενώ το μόνο που θα πρέπει να πιστωθεί στις ΗΠΑ είναι η κατασκευή σημαντικών υποδομών (οδικό δίκτυο, νοσοκομεία, υδραγωγεία κλπ.) που όμως ουδείς γνωρίζει ποια θα είναι η τύχης τους όταν και ο τελευταίος Αμερικανός στρατιώτης αποχωρήσει από τον τόπο αυτό που κανείς από όσους προσπάθησαν να τον κατακτήσουν δεν πέτυχε τον απόλυτο εδαφικό, πολιτικό και κοινωνικό έλεγχο του.
Θα μπορούσε ασφαλώς κάποιος να πει ότι η απόφαση Biden, οπαδός του Obamianism στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ όπως αναλύω στο βιβλίο μου ‘US in the Eastern Mediterranean: Power Politics and Ideology Under the Sun’, είναι άκρως ρεαλιστική. Οι ΗΠΑ μετά από τόσα χρόνια παρουσίας στο Αφγανιστάν και σπαταλώντας ανθρώπινους και υλικούς πόρους κατανοούν ότι πρέπει να μπει ένα τέλος στη προσπάθεια αυτή που θυμίζει σισύφειο μαρτύριο και όχι πολιτικό-στρατιωτική επιχείρηση. Ο Biden υιοθετεί την καλύτερη δυνατή απόφαση για τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που αυτός έχει, όχι όμως δίχως συνέπειες για τη θέση των ΗΠΑ στη διεθνή σκακιέρα.
Αρχικώς πλήττεται καίρια το κύρος των ΗΠΑ. Πολλοί θα παρομοιάσουν την απόσυρση από το Αφγανιστάν με το τέλος του Πολέμου του Βιετνάμ. Δεν είναι το ίδιο. Το Κομουνιστικό Βιετνάμ δεν είχε την παραμικρή δυνατότητα να πλήξει τις Αμερικανικές θέσεις σε διεθνές επίπεδο μετά το τέλος του Πολέμου εκεί. Οι Ταλιμπάν επανέρχονται σε μια χρονική στιγμή που η Al Qaeda δείχνει να επιστρέφει στην περιοχή και που ο ISIS έχει εδραιώσει τη θέση του στη σπαραζόμενη από τον εμφύλιο Υεμένη. Αυτό σημαίνει ότι οι προοπτικές για να μεταμορφωθεί ξανά το Αφγανιστάν, ή μέρος αυτού, σε παράδεισο στρατηγικού βάθους για τους τρομοκράτες αυξάνονται και όπως είναι προφανές οι Αμερικανικοί στόχοι θα αποτελούν κύριο μέλημα για αυτούς.
Στη συνέχεια οι ΗΠΑ θα κληθούν να διαχειριστούν τις τύχες των Αφγανών που για χρόνια συνεργάστηκαν μαζί τους, τους βοήθησαν να κατανοήσουν την περιοχή και τους ανθρώπους της και τώρα, όπως είναι απολύτως κατανοητό, ανησυχούν για τις ζωές τους και των δικών τους. Θα προσκαλέσει τους ανθρώπους αυτούς το Αμερικανικό πολιτικό σύστημα, ή οι συνηθισμένες διοικητικές αγκυλώσεις θα εμφανιστούν για άλλη μια φορά στο προσκήνιο; Αν οι ΗΠΑ εγκαταλείψουν τους ανθρώπους αυτούς στο έλεος των Ταλιμπάν τότε οι συνέπειες θα είναι ανυπολόγιστες για την αίγλη του Αμερικανικού κράτους.
Το σημαντικότερο όμως όλων αποτέλεσμα της απόσυρσης των Αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν είναι ότι επισήμως, ακόμη και για τους οπαδούς του μονοπολισμού, η εποχή της Πολυπολικότητας ξεκινά και επίσημα και το τέλος του Αμερικανικού Αιώνα τελειώνει οριστικά. Η παραδοχή των ΗΠΑ ότι η ισχύς τους έχει πλέον συγκεκριμένα όρια και αντοχές αποτελεί την καλύτερη υπενθύμιση της αρχής της φθοράς στη διεθνή αρένα για όλους τους συμμετέχοντες.
Μια εποχή ολοκληρώνεται και μια νέα ανοίγει. Η Αμερικανική εξωτερική πολιτική θα επικεντρωθεί ξανά στο κεντρικό επίπεδο του διεθνούς παιγνίου, επιδιώκοντας να εφαρμόσει μια επιτυχημένη δι-επίπεδη αποτροπή προς την Κίνα και τη Ρωσία. Το τέλος του Αμερικανικού Αιώνα δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση και την πτώση των ΗΠΑ από την κορυφή του διεθνούς συστήματος. Επίσης, αποτελεί μια εξαιρετικά καλή ευκαιρία για την Ουάσιγκτον να συναισθανθεί ξανά τη σπουδαιότητα του Διατλαντισμού, θέτοντας ξανά σε κίνηση την πολιτικό-οικονομική και πολιτισμικό-κοινωνική σύγκλιση των δυο πλευρών του Δυτικού κόσμου. Ο στόχος όμως της ολιστικής ήττας ενός εκ των πλέον τυραννικών καθεστώτων που έχει εμφανιστεί από την αυγή της Ιστορίας μέχρι σήμερα δεν επετεύχθη. Κι αυτό, προσωπικά, το θεωρώ πληγή για τις ΗΠΑ αλλά και ήττα για το σύνολο της ανθρωπότητας επίσης.
* Ο κ. Σπύρος Ν. Λίτσας είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας
*Οι απόψεις του αρθρογράφου δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκην τις θέσεις της iskra
