Τα κέρδη της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕ) στη χρήση 2017, σύμφωνα με την Έκθεση του Διοικητή της για το έτος 2017, όπως φαίνονται στον πιο κάτω Πίνακα, ήταν κατά 150,5 εκατομμύρια λιγότερα σε σχέση με εκείνα της χρήσης του 2016. Όμως το μικτό μέρισμα ανά μετοχή, ήταν το ίδιο με εκείνο του 2016 (0,6720 ευρώ σε 19.864.886 μετοχές). Αφαιρέθηκε δηλ. ο φόρος που έχει καθοριστεί από τον σχετικό νόμο από το μικτό μέρισμα, αφαιρέθηκε επίσης και το εναπομείναν μέρισμα (0,47712 ευρώ ανά μετοχή) και το υπόλοιπο (928,5 εκατομμύρια ευρώ) περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο. Όπως διαβάζουμε στην
Πρόκειται για προβλεπόμενη διαδικασία, αφού βάσει του καταστατικού της, η Τράπεζα της Ελλάδος, αποδίδει στο Δημόσιο το υπόλοιπο που προκύπτει, ενώ πρώτα έχει καλύψει τις υποχρεώσεις της προς τους μετόχους της. Δεδομένου δε, ότι ακολουθεί πολιτική διανομής σταθερού μερίσματος ανά μετοχή, το μέρισμα είναι το ίδιο για κάθε οικονομική χρήση.
Από νομική άποψη επομένως, δεν εγείρεται κάποιο ζήτημα. Εγείρεται όμως από πολιτική άποψη, καθώς προκύπτει για πολλοστή φορά το ζήτημα, του μη δημόσιου χαρακτήρα της «κεντρικής τράπεζας», καθώς το δικαίωμα του να προηγούνται οι μέτοχοι του δημοσίου συμφέροντος, απορρέει ακριβώς από τον κατά βάση ιδιωτικό της χαρακτήρα, δηλαδή από το γεγονός, ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μετοχών της της Τράπεζας της Ελλάδος ελέγχεται από ιδιώτες και κυρίως ξένους.
Εδώ θα ρωτούσε κάποιος/α: «Μα γιατί τόση προσκόλληση στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της κεντρικής μας τράπεζας, όταν ούτως ή άλλως κάθε χρόνο, σχεδόν το 99% των κερδών της περιέρχονται στο Ελληνικό Δημόσιο;»
Η απάντηση θα μπορούσε να είναι «μα γιατί τόση προσκόλληση στο υπάρχον καθεστώς της κεντρικής μας τράπεζας, αφού, ούτως ή άλλως, κάθε χρόνο, σχεδόν το 99% των κερδών της περιέρχονται στο Ελληνικό Δημόσιο;»
Θα ήταν μια συζήτηση χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο που περιστρέφεται απλά και μόνο στα κέρδη της κεντρικής τράπεζας και στο πως διανέμονται, ενώ το κρισιμότερο ζήτημα, είναι ο ρόλος της ΤτΕ ως «κεντρικής τράπεζας» και πως αυτός ο ρόλος θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως μοχλός εξόδου της οικονομίας από την κρίση. Πως θα μπορούσε να γίνει αυτό; Ας ακούσουμε, ή, μάλλον, ας διαβάσουμε την απάντηση που δίνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ): «Η κεντρική τράπεζα είναι ένας δημόσιος οργανισμός που διαχειρίζεται το νόμισμα μιας χώρας ή μιας ομάδας χωρών και ελέγχει την προσφορά χρήματος – στην κυριολεξία, την ποσότητα χρήματος σε κυκλοφορία. …. Η κεντρική τράπεζα, ως δημόσιος οργανισμός, δεν είναι κερδοσκοπική»…
Δηλαδή η ίδια η ΕΚΤ δηλώνει, ότι η «κεντρική τράπεζα» είναι δημόσιος οργανισμός. Αν και δεν έθεσε ποτέ θέμα άρσης του ιδιωτικού χαρακτήρα της Τράπεζας της Ελλάδος (και γενικότερα όσων τραπεζών δρουν στην επικράτειά της έχουν μη δημόσιο χαρακτήρα), αντικειμενικά θέτει τα νομικά πλαίσια μέσα στα οποία μια «κεντρική τράπεζα» πρέπει να λειτουργεί. Ταυτόχρονα αναφέρεται σε «νόμισμα μιας χώρας ή μιας ομάδας χωρών».
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί, ότι η ΕΚΤ είναι επίσημο θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η ευρωζώνη δεν είναι. Η ευρωζώνη έχει προκύψει ως επιλογή ορισμένων κρατών-μελών της ΕΕ και διοικείται από ένα άτυπο όργανο το οποίο καλείται «Ευρωομάδα» (το γνωστό «Eurogroup»). Η Συνθήκη της ΕΕ, στην οποία έχει προσαρτηθεί το Καταστατικό της ΕΚΤ ως Πρωτόκολλο, αναφέρεται γενικώς σε στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) και όχι ειδικώς στο Ευρωσύστημα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα της ΕΚΤ: «…..όσο υπάρχουν κράτη μέλη της ΕΕ τα οποία δεν έχουν ως νόμισμα το ευρώ, θα πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ του Ευρωσυστήματος και του ΕΣΚΤ….». Θα πρέπει, επίσης, να επισημανθεί, ότι η ίδια η ΕΚΤ δρα, κατά μια έννοια, ως εταιρεία, αφού έχει μετόχους και μετοχικό κεφάλαιο, όμως μέτοχοί της είναι αποκλειστικά και μόνο εθνικές κεντρικές τράπεζες, δηλ. οι εθνικές κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών της ΕΕ.
Ας επανέλθουμε στο αρχικό ερώτημα για το τι είναι «κεντρική τράπεζα» και να δώσουμε την δική μας απάντηση, κατ’ αρχήν για το νομικό καθεστώς. Το δημόσιο συνδέεται αυτονόητα με το εθνικό. Υπάρχει Ελληνικό Δημόσιο, Γερμανικό Δημόσιο, Ιταλικό Δημόσιο, αλλά δεν υπάρχει Ευρωπαϊκό Δημόσιο εν γένει. Στα πλαίσια μιας υπερεθνικής ένωσης, οποιασδήποτε μορφής, μπορεί να γίνεται αναφορά στην έννοια του κοινού (κοινές αξίες, κοινή αγορά, κοινό νόμισμα), αλλά όχι στην έννοια του δημόσιου, ως υπερεθνικής κατάστασης. Δεν νοείται εθνική «κεντρική τράπεζα» ως μη δημόσια εθνική κεντρική τράπεζα.
Ας προχωρήσουμε στο επόμενο ερώτημα. Μπορεί μια εθνική κεντρική τράπεζα ως (αυτονόητα) δημόσια τράπεζα, να ασκήσει τις λειτουργίες που απορρέουν από την ίδια της τη φύση, δηλαδή να εκδώσει εθνικό νόμισμα, να ρυθμίσει τη ροή του χρήματος, να ελέγξει τα επιτόκια, να καθορίσει συναλλαγματική ισοτιμία και να έχει συναλλαγματικά διαθέσιμα; Θεωρητικά, ναι, αφού η έννοια «δημόσιο» είναι άρρηκτα δεμένη με την έννοια «εθνικό». Όμως, στην πράξη αυτό δεν συμβαίνει. Η πλειοψηφία των κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης είναι δημόσιες, παρ’ όλα αυτά, έχουν τους ίδιους περιορισμούς με την δική μας κεντρική τράπεζα (ΤτΕ), σε ότι αφορά την άσκηση νομισματικής πολιτικής. Ο δημόσιος χαρακτήρας μιας κεντρικής τράπεζας είναι η «αναγκαία» αλλά όχι και «ικανή συνθήκη» για την άσκηση εθνικής νομισματικής και πιστωτικής πολιτικής, δηλ. την άσκηση της νομισματικής κυριαρχίας με βάση τις κατευθύνσεις οικονομικής πολιτικής που θα καθορίζει η εκλεγμένη από το λαό κυβέρνηση. Είναι προφανές ότι, δεδομένης της ένταξης της χώρας στην άτυπη ευρωζώνη, μια δημόσια κεντρική τράπεζα δεν διαθέτει νομισματική κυριαρχία εφ’ όσον η χώρα έχει ενταχθεί στην ευρωζώνη.
Το σημαντικότερο στοιχείο της νομισματικής κυριαρχίας μιας χώρας, είναι το εκδοτικό προνόμιο της κεντρικής της τράπεζας. Δεδομένου αυτού του προνομίου, η κεντρική τράπεζα μπορεί να χορηγεί στο δημόσιο χαμηλότοκα δάνεια, να παρέχει ρευστότητα στις εμπορικές τράπεζες για την χρηματοδότηση της οικονομίας, να ρυθμίζει το ύψος των επιτοκίων, να ασκεί έλεγχο σε όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κ.ά. Πρόκειται για ουσιαστικό μοχλό ρύθμισης της οικονομίας, που η απώλειά του, στερεί από την εκάστοτε εκλεγμένη κυβέρνηση τη δυνατότητα προώθησης της οικονομικής της πολιτικής. Δεν έχουμε, λοιπόν, παρά να υπερασπιζόμαστε το δημόσιο χαρακτήρα της «κεντρικής τράπεζας», και τη νομισματική κυριαρχία σε όφελος του δημοσίου και κατ’ επέκταση του εθνικού συμφέροντος.
Εδώ ίσως ρωτήσει κάποιος. Και με την ταξική πάλη τι γίνεται;
Είναι αλήθεια, ότι το δημόσιο δεν ήταν ποτέ ουδέτερο, ούτε υπεράνω ταξικών διαφορών και ταξικών συγκρούσεων. Το ίδιο ισχύει και για τα λεγόμενα «εθνικά συμφέροντα», που ορισμένοι τα ταυτίζουν με τα στενά συμφέροντα της ολιγαρχίας και όχι τα συμφέροντα του ελληνικού λαού. Όμως, η κοινωνική αλλαγή δεν μπορεί παρά να ξεκινήσει και να εξελιχθεί μέσα στα εθνικά πλαίσια. Πρώτο βήμα είναι η έξοδος από την ευρωζώνη. Το αμέσως επόμενο βήμα θα πρέπει να είναι η εθνικοποίηση της κεντρικής τράπεζας και του τραπεζικού συστήματος, για να αρχίσει η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Μπορεί η μεταβολή του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος το 2017 να απέκτησε θετικό πρόσημο σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο και η ανεργία να μειώθηκε οριακά από 23,6 το τέταρτο τρίμηνο του 2016 σε 21,2 το αντίστοιχο τρίμηνο του 2017, ωστόσο θα μας επιτραπεί να μην τα χειροκροτήσουμε. Θα μας επιτραπεί να συνεχίσουμε να παλεύουμε για κάτι καλύτερο. Για ουσιαστική έξοδο από την κρίση, την ανάκτηση της οικονομικής κυριαρχίας και την αναγέννηση της χώρας μας. Πρόκειται ουσιαστικά για πρωτεύον πολιτικό ζήτημα, που αφορά στην ουσία την ανάκτηση της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας και της αξιοπρέπειας του ελληνικού λαού.
(*) Η Κατερίνα Χαιρέτη είναι τραπεζικός
http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/ekthdkth2017.pdf
https://www.ecb.europa.eu/explainers/tell-me/html/what-is-a-central-bank.el.html
https://www.ecb.europa.eu/ecb/tasks/html/index.el.html
https://www.ecb.europa.eu/ecb/legal/1341/1342/html/index.el.html
https://www.ecb.europa.eu/ecb/legal/pdf/c_32620121026el_protocol_4.pdf
https://www.ecb.europa.eu/ecb/orga/escb/organisational-principles/html/index.el.html
https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/legalframeworkeurosystemescb2014en.pdf
http://www.consilium.europa.eu/el/council-eu/eurogroup/
