Μετά τη μεταβατική περίοδο του Ηνωμένου Βασιλείου για την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) που ολοκληρώθηκε επίσημα την 1η Ιανουαρίου μετά από ένα χρόνο έντονων διαπραγματεύσεων, η συντηρητική κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον κατάφερε να συνάψει εμπορική συμφωνία με την ΕΕ.
Ενώ η συμφωνία θεωρείται σχετικά ευνοϊκή λαμβάνοντας υπόψη τους προηγούμενους χρηματοοικονομικούς κινδύνους ενός Brexit χωρίς συμφωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο διατηρεί ακόμη ορισμένα οικονομικά οφέλη με την ΕΕ, η Βρετανία εξακολουθεί να επιδιώκει να προωθήσει τους εμπορικούς της δεσμούς πέρα από την Ευρώπη.
Καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο έχει κοιτάξει προς τους παραδοσιακούς συμμάχους του εκτός ΕΕ, ένας νέος σύμμαχος που ξεχώρισε είναι η Τουρκία, με το Λονδίνο να επιδιώκει ισχυρότερους οικονομικούς δεσμούς με την Άγκυρα.
Και οι δύο χώρες συμφώνησαν σε μια ιστορική εμπορική συμφωνία στις 29 Δεκεμβρίου, πριν από την επίσημη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, την οποία ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε την σημαντικότερη εμπορική συμφωνία της Τουρκίας από την τελωνειακή ένωση του 1995 με την ΕΕ.
«Mπαίνουμε σε μια νέα φάση στην οποία θα ωφεληθούν τόσο η Τουρκία όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο», δήλωσε ο Πρόεδρος Ερντογάν.
Πριν από τη συμφωνία, η υπουργός Εμπορίου του Ηνωμένου Βασιλείου Liz Truss είπε ότι ελπίζει να ακολουθήσει «δασμολογικές ρυθμίσεις χωρίς δασμούς και θα βοηθήσει στην υποστήριξη της εμπορικής μας σχέσης», προσθέτοντας ότι η επερχόμενη συμφωνία θα «παρέχει βεβαιότητα για χιλιάδες θέσεις εργασίας σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο στη μεταποίηση, βιομηχανίες αυτοκινήτων και χάλυβα.”
Η συμφωνία εξασφαλίζει υφιστάμενους εμπορικούς δεσμούς αξίας 25,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ το 2019, συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγών της Τουρκίας στο Ηνωμένο Βασίλειο – τα οποία είναι κυρίως πολύτιμα μέταλλα, οχήματα, υφάσματα και ηλεκτρικός εξοπλισμός.
Η Βρετανία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγικός εταίρος της Τουρκίας, μετά τη Γερμανία.
Ως δύο προηγουμένως στενοί σύμμαχοι, η συμφωνία ωφελεί τους εμπορικούς τους δεσμούς, καθώς εξαλείφει τους δασμούς στις εξαγωγές και επομένως αποτρέπει τις οικονομικές απώλειες.
Μια τέτοια συμφωνία αναμενόταν από καιρό. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε στις αρχές Ιουλίου πέρυσι ότι μια εμπορική συμφωνία Ηνωμένου Βασιλείου-Τουρκίας ήταν «πολύ κοντά», κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο Λονδίνο για να συναντηθεί με τον ομόλογό του, Ντομίνικ Ραμπ.
Αυξάνει επίσης την προοπτική της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου να δημιουργήσει ακόμη ισχυρότερους οικονομικούς δεσμούς κατά την προσεχή δεκαετία. Από οικονομική άποψη, η εξασφάλιση αυτής της συμφωνίας ωφελεί ιδιαίτερα τη Βρετανία, λόγω της θέσης της Τουρκίας ως ισχυρής οικονομίας μεταξύ των συμμάχων της εκτός ΕΕ.
Οι δύο χώρες έχουν αναπτύξει ισχυρές σχέσεις την τελευταία δεκαετία, ιδίως καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο υποστήριξε τις προσπάθειες της Τουρκίας για την καταπολέμηση του λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους (Daesh). Η Βρετανία προσέφερε επίσης στην Τουρκία τη συμπάθειά της μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, την οποία επέκρινε ως «επίθεση κατά της δημοκρατίας της Τουρκίας», ενώ άλλα κράτη της ΕΕ δεν προσέφεραν τέτοια υποστήριξη.
Εν μέσω της μετάβασης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ από το δημοψήφισμα του Brexit το 2016, έχει απομακρυνθεί από τη στάση άλλων κρατών μελών της ΕΕ. Για παράδειγμα, καθώς η Γαλλία και η Γερμανία διέκοψαν τις πωλήσεις όπλων στην Τουρκία μετά την αντιτρομοκρατική επιχείρηση “Ειρήνη” την Άνοιξη το 2019 ενάντια στη φατρία YPG που συνδέεται με το PKK στη βόρεια Συρία, το Ηνωμένο Βασίλειο συνέχισε την προμήθεια όπλων και δεν επέκρινε την Τουρκία όπως και άλλες χώρες.
Επιπλέον, η Γαλλία ανέπτυξε μια πιο ανταγωνιστική εξωτερική πολιτική απέναντι στην Τουρκία, ιδίως λόγω των διαφορών στην ανατολική Μεσόγειο και στη σύγκρουση της Λιβύης – καθώς η Άγκυρα βοήθησε τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) ενάντια στον Στρτάρχη Khalifa Haftar.
Είναι σαφές ότι, ενώ η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ του επιτρέπει να ευθυγραμμιστεί πιο κοντά με την Τουρκία, άλλες χώρες του ΝΑΤΟ προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν το ΝΑΤΟ ως όπλο για να πιέσουν την Τουρκία. Ακόμα και ο Ντόναλντ Τραμπ επέβαλε στο παρελθόν κυρώσεις στην Τουρκία, ενώ ο εκλεγμένος Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έκανε σχόλια στην προεδρική του εκστρατεία ότι θα εξετάσει το ενδεχόμενο να υποστηρίξει την αντιπολίτευση στην Τουρκία.
Αυτό προφανώς προκάλεσε οργή στην Άγκυρα, με την τουρκική κυβέρνηση να κατηγορεί τα σχόλια του Μπάιντεν ως «παρεμβατικό».
Σε σύγκριση με άλλα ισχυρά δυτικά κράτη, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι σαφώς ο πιο στενός και πιο δεκτικός σύμμαχος της Τουρκίας, η οποία δημιουργεί το πλαίσιο για να δημιουργήσουν μια ακόμη ισχυρότερη συμμαχία.
Εν τω μεταξύ, καθώς η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον προώθησε την αφήγηση της Βρετανίας μετά το Brexit για μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, απαλλαγμένη από οποιουσδήποτε περιορισμούς της ΕΕ, η Τουρκία θα θεωρηθεί περαιτέρω ως βολικός σύμμαχος, δεδομένης της γεωστρατηγικής της σημασίας, αφού είναι κοντά στην Ευρώπη, την Ανατολική Μεσόγειο Θάλασσα, το Levant και την ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Το ΗΒ μπορεί να προσπαθήσει να το χρησιμοποιήσει για να διατηρήσει την επιθυμητή περιφερειακή του επιρροή. Η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον έχει ήδη επιδιώξει να διατηρήσει την επιρροή της στην εξωτερική πολιτική μέσω άλλων παραδοσιακών συμμάχων, όπως το Μπαχρέιν, όπου έχει μια βασική ναυτική βάση που βοηθά τη Βρετανία να προβάλει στρατιωτική επιρροή στη Μέση Ανατολή. Η εξασφάλιση εταιρικής σχέσης με την Τουρκία θα δώσει στη Βρετανία περαιτέρω ώθηση για να διατηρήσει την επιρροή σε αυτές τις περιοχές.
Αυτό θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ της Άγκυρας και του Λονδίνου στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Βρετανία μπορεί να δει την Τουρκία ως χρήσιμο σύμμαχο σε αυτήν την προσπάθεια, καθώς μπορεί να επιδιώξει να ελέγξει και να ασκήσει επιρροή στις ναυτιλιακές λωρίδες μέσω του καναλιού του Σουέζ.
Αυτό είναι μέρος της επιθυμίας της Βρετανίας να αναβιώσει μέρος του γεωπολιτικού ελέγχου που είχε στο παρελθόν, ιδίως στο Λεβάντ και στην Αίγυπτο, ενώ εξακολουθεί να φιλοξενεί επίσης στρατιωτική παρουσία στο νησί της Κύπρου.
Θα μπορούσε να δημιουργήσει μια ευκαιρία για περαιτέρω προληπτική λήψη αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής. Για παράδειγμα, αν και η Βρετανία έχει πάρει μια πιο αποσυρμένη θέση στη σύγκρουση στη Λιβύη, έχει περισσότερες δυνατότητες να συνεργαστεί με την Τουρκία, η οποία έχει υποστηρίξει τη διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA). Επομένως, αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει μια πιο αποτελεσματική εταιρική σχέση σε περίπτωση που το Λονδίνο και η Άγκυρα συνεργαστούν και θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην προώθηση της ειρήνης στη χώρα αυτή. Αυτό είναι ένα παράδειγμα δυνητικά θετικής συνεργασίας εξωτερικής πολιτικής μεταξύ των δύο χωρών.
Οι συμφωνίες της Μ. Βρετανίας με την Τουρκία και την ΕΕ δείχνουν ότι μπορεί να ισορροπήσει μεταξύ των δύο.
Επιπλέον, το Brexit υπήρξε καταλύτης για ισχυρότερους δεσμούς μεταξύ Τουρκίας και Βρετανίας και θα πρέπει να ενισχύσει περαιτέρω τις σχέσεις τους για τα επόμενα χρόνια, καθιστώντας την Άγκυρα ακόμη περισσότερο στρατηγικό και οικονομικά σημαντικό σύμμαχο για το Λονδίνο.