Η Λαϊκή Ενότητα, σήμερα 103 χρόνια μετά την γενοκτονία των Αρμενίων, τιμάει την μνήμη των πολλών χιλιάδων θυμάτων της θηριωδίας που επέδειξαν οι τουρκικές αρχές.
Εκφράζουμε τούτες τις ώρες την αμέριστη αγάπη μας και αλληλεγγύη μας στην Αρμενική κοινότητα της πατρίδας μας και δηλώνουμε την πλήρη υποστήριξή μας στα αιτήματά τους και πρώτα απ’ όλα την υποστήριξη μας στην διαφύλαξη των συνόρων και της ασφάλειας της Αρμενίας και στην αποκατάσταση όλων των ζημιών που υπέστη ο Αρμενικός λαός από την θηριωδία των Τουρκικών αρχών.
Πολύ περισσότερο παραμένει άσβεστη η μνήμη των θυμάτων της Αρμενικής γενοκτονίας σε μια περίοδο που το Τουρκικό καθεστώς όχι μόνο δεν έχει αναγνωρίσει τα εγκλήματα, που έχει διαπράξει σε βάρος των Αρμενίων αλλά και εκδηλώνει στις μέρες μας μια νέα προκλητική επιθετικότητα, ιδιαίτερα σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου.
Θέλουμε να ενισχύσουμε τις αδελφικές σχέσεις ανάμεσα στον ελληνικό και τον αρμενικό λαό, οι οποίες αποτελούν μια μεγάλη ασπίδα ασφάλειας, σταθερότητας, ειρήνης και προόδου στην Ελλάδα, στην Αρμενία και στην περιοχή μας.
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΣΦΑΓΗΣ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ
1914 αρχές 1915
Το αρμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης έχει καταγράψει τον αρμενικό πληθυσμό της Τουρκίας στα 2.100.000 άτομα (των πιστών στην Αρμενική Αποστολική Εκκλησία). Τον Ιούλιο του 1914 ξεκινά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι Αρμένιοι του Καυκάσου τάχθηκαν με το μέρος της Ρωσίας. Βασιζόμενοι στο γεγονός αυτό, οι Τούρκοι δικαιολόγησαν αργότερα την αποφάσή τους για τον αφανισμό του αρμενικού λαού της τουρκικής επικράτειας.
12 Φεβρουαρίου 1915
Απολύονται οι Αρμένιοι δημόσιοι υπάλληλοι. Οι τουρκικές αρχές διατάζουν την άμεση αποστράτευση και τον αφοπλισμό των Αρμενίων στρατιωτών, τους ομαδοποιούν σε μικρά τάγματα εργασίας και τους στέλνουν σε παραμεθόριες περιοχές όπου και εκτελούνται. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα χρησιμοποιούνται ως στόχοι εξάσκησης του στρατού.
9 Φεβρουαρίου 1915
Σε διαταγή του προς τους διοικητές των στρατιωτικών μονάδων ο υπουργός Στρατιωτικών Εμβέρ Πασάς διευκρινίζει ότι: «Συμφώνως προς τη διαταγή της Αυτοκρατορικής Κυβερνήσεως, ολόκληρο το αρμενικό έθνος πρέπει να εξολοθρευτεί».
26 Φεβρουαρίου 1915
Ο υπουργός Στρατιωτικών Εμβέρ Πασάς συνεδριάζει με ακόμη 75 μέλη του κομιτάτου της «Ένωσης και Προόδου». Σε αυτή τη μυστική συνέλευση σχεδιάζεται ο τρόπος με τον οποίο θα εκτελεστεί η γενοκτονία των Αρμενίων. Συζητούνται ακόμη και οι λεπτομέρειες πραγματοποίησής της.
8 Απριλίου 1915
Εκμεταλλευόμενοι την άμυνα που οργανώθηκε από ομάδα νέων Αρμενίων, ο τουρκικός στρατός με τη βοήθεια ντόπιων Τούρκων, εισβάλλει στο Ζεϊτούν με σκοπό την αποκατάσταση του ελέγχου. Οι σφαγές των Αρμενίων οργανώνονται αμέσως και ξεκινά ο εκτοπισμός τους από το Ζεϊτούν.
15 Απριλίου 1915
Οι Ταλαάτ, Ενβέρ και Ναζίμ αποστέλλουν μυστική διαταγή στις τοπικές αρχές σχετική με την εκτόπιση και την εξολόθρευση των Αρμενίων της Τουρκίας.
15-18 Απριλίου 1915
Ενώ χιλιάδες Αρμένιοι του Βαν φυγαδεύονται στη Ρωσία λόγω της απομάκρυνσης του ρωσικού στρατού που τους παρείχε προστασία, οι τουρκικές δυνάμεις επιτίθενται σε χωριά. Καταστρέφουν 80 και σφαγιάζουν 24.000 Αρμένιους στο βιλαέτι και στην πόλη του Βαν. Οι Τούρκοι κατηγορούν τους Αρμένιους για συνεργασία με τα ρωσικά στρατεύματα.
20 Απριλίου 1915
Οι εναπομείναντες Αρμένιοι του Βαν οργανώνουν την αυτοάμυνά τους μέσα από τα τείχη της πόλης και αντιστέκονται σθεναρά στις επιθέσεις του τουρκικού στρατού. Η αντίστασή τους όμως θα καμφθεί στις 16 Μαΐου, όταν τελειώνουν τα πολεμοφόδια και η τροφή. Οι τουρκικές αρχές εκμεταλλεύονται το γεγονός της αντίστασης των Αρμενίων στο Βαν για να δικαιολογήσουν τις αγριότητες και τις σφαγές που θα κάνουν στο μέτωπο του Καυκάσου.
20 Απριλίου 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων από το Γκαρίν (Ερζερούμ). Στα καραβάνια του θανάτου οδηγούσαν τους εκτοπισμένους σκόπιμα σε ατελείωτες πορείες πάνω από τα βουνά κάνοντας άσκοπους κύκλους χωρίς φαγητό και νερό για να τους εξοντώσουν. Έτσι οι αδύναμοι πέθαιναν πρώτοι, οι γέροι, τα παιδιά και οι γυναίκες. Όταν τα καραβάνια έφταναν στο προορισμό τους ελάχιστοι είχαν απομείνει.
24 Απριλίου 1915
Διατάσσεται η σύλληψη 250 Αρμενίων ηγετών στην Κωνσταντινούπολη χωρίς καμία κατηγορία. Είναι βουλευτές, πολιτικοί, συγγραφείς, δικηγόροι, γιατροί, δάσκαλοι, διανοούμενοι. Έως το τέλος του μήνα συνολικά 800 άτομα φυλακίστηκαν και μετά εξορίστηκαν. Οι περισσότεροι δολοφονήθηκαν κατά τη μεταφορά σε απομακρυσμένες περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η πρακτική αυτή εφαρμόστηκε και σε άλλες πόλεις όπως στην Ούρφα (Έδεσσα), όπου συνελήφθησαν 100 πνευματικοί ηγέτες και στάλθηκαν στο εσωτερικό της χώρας.
26 Απριλίου 1915
Θεσπίζεται νόμος για τις ιδιοκτησίες των εκτοπισμένων Αρμενίων. Λόγω των «πολεμικών και πολιτικών συνθηκών» ο νόμος φροντίζει ώστε οι Τούρκοι να μπορούν να ιδιοποιηθούν με συνοπτικές διαδικασίες τα σπίτια και τις περιουσίες που ανήκαν σε Αρμένιους.
Μάιος 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων από το Τοκάτ, το Παπέρτ, το Χνους.
15 Μαϊου 1915
Θεσπίζεται νόμος που αφορά στη «μετακίνηση υπόπτων ατόμων». Ο νόμος εξουσιοδοτεί τους αξιωματικούς του στρατού να εκτοπίζουν άτομα ή πληθυσμούς με βάση προσωπικής τους εκτίμησης για «στρατιωτικούς λόγους και ασφάλεια». Την εφαρμογή του νόμου αναλαμβάνει ο υπουργός Στρατιωτικών Εμβέρ Πασάς.
22-25 Μαΐου 1915
Οι Νεότουρκοι πραγματοποιούν συνέδριο στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τη συμμετοχή της μυστικής τους «Ειδικής Οργάνωσης» (Τεσκιλάτι Μαχσουσά). Ο Ταλαάτ Πασάς αναφέρεται στις εξελίξεις σχετικά με τους Αρμένιους και παρουσιάζει ένα πρόγραμμα για τη μετεγκατάσταση Τούρκων στις άδειες πόλεις και τα χωριά των Αρμενίων, καθώς και για την αξιοποίηση των περιουσιών τους.
24 Μαΐου 1915
Οι κυβερνήσεις της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας με κοινό υπόμνημα προειδοποιούν δημόσια την τουρκική κυβέρνηση ότι «θεωρούν προσωπικά υπεύθυνα όλα τα μέλη της Οθωμανικής Κυβέρνησης και όσους συνεργάζονται μαζί τους στη διάπραξη των σφαγών». Είναι η πρώτη φορά που οι ισχυρές χώρες της εποχής χαρακτηρίζουν τις πράξεις της Τουρκίας ως «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας». Το ανακοινωθέν κατηγορεί την τουρκική κυβέρνηση για εκτεταμένες σφαγές κατά του αρμενικού πληθυσμού.
1 Ιουνίου 1915
12.000 Αρμένιοι στρατιώτες που είχα εκτοπιστεί και δούλευαν σε τάγματα εργασίας σφαγιάζονται στο Μπαλού, στο βιλαέτι του Ντιαρμπεκίρ.
Ιούνιος 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων από το Χατζίν, το Ερζνγκά, το Αγκν, το Μαρντίν, το Σεβεράκ, το Χοντορτσούρ, την Σεβάστεια και το Σαμπίν Καραχισάρ.
6 Ιουνίου 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων από το Αραπγκίρ. Όταν τα καραβάνια έφταναν στον Ευφράτη εκτελούνταν όλοι ανεξαιρέτως και ρίχνονταν στο ποτάμι. Στα τέλη Ιουνίου δεν απέμεινε ούτε ένας Αρμένιος από το Αραπγκίρ.
12 Ιουνίου 1915 – 31 Ιουλίου 1915
Τούρκοι στρατιώτες σφαγιάζουν τους Αρμένιους που αντιστάθηκαν στην κατάληψη του Σαμπίν Καραχισάρ και ξεκινάει ο εκτοπισμός του αρμενικού πληθυσμού.
15 Ιουνίου 1915
Απαγχονίζεται ο Παραμάζ (Ματθεός Σαρκισιάν) και ακόμη 20 ηγετικά μέλη του αρμενικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Χιντσακιάν (Χιντσάκ) στην πλατεία Σουλτάν Μπαγιαζέτ στην Κωνσταντινούπολη.
25 Ιουνίου 1915
Σφαγές Αρμενίων στο Παγές.
26 Ιουνίου 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός του αρμενικού πληθυσμού του Χαρπούτ και της Τραπεζούντας και τα βιλαέτια τίθενται υπό τις εντολές του τουρκικού στρατού. Φωτοτυπία της αυθεντικής εντολής για τον εκτοπισμό, βρέθηκε στα αρχεία του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών στην Ουάσινγκτον. Δυο μέρες μετά ξεκινούν και οι εκτοπισμοί των Αρμενίων από τη Σαμψούντα.
1 Ιουλίου 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων και των Ασσυρίων από το Μτζπίν (Νίσιβις), το Μπιτλίς, το Μαρντίν και τις γύρω περιοχές.
3 Ιουλίου 1915
Ξεκινούν οι σφαγές στο Σασούν και το Μπιτλίς. Ο πληθυσμός εκτοπίζεται στη Μαλάτια.
Ξεκινούν οι σφαγές στο Μους. Από τους 15.000 Αρμένιους της πόλης θα επιζήσουν μόνο 500 άτομα και από τους 60.000 που ζούσαν στα γύρω χωριά οι 9.000.
13 Ιουλίου 1915
Αρχίζει η αντίσταση του Μουσά Νταγ (το όρος του Μωυσή). Οι Αρμένιοι αντιμετώπισαν επιτυχώς τις τουρκικές επιθέσεις επί 53 ημέρες. Γαλλικά πολεμικά πλοία τους εντόπισαν έγκαιρα καταφέρνοντας να σώσουν 4.200 άτομα και να τους μεταφέρουν με ασφάλεια στην Αίγυπτο. Την ιστορία των Αρμενίων στο Μουσά Νταγ περιγράφει στο μυθιστόρημά του «Οι 40 μέρες του Μουσά Νταγ» ο αυστριακός συγγραφέας και ποιητής Φρανς Βέρφελ.
18 Ιουλίου 1915
Οι Αρμένιοι στο Σασούν ξεκινούν αντίσταση και στις 21 του Ιουλίου ανεβαίνουν στο όρος Αντόκ.
24 Ιουλίου 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων της Άγκυρας και των γύρω χωριών, της Κωνσταντινούπολης, της Νικομήδειας, του Παρτιζάκ, του Αρμάς και της Καισαρείας.
29-30 Ιουλίου 1915
Εκτοπισμοί στις περιοχές της Κιλικίας, Αϊντάπ και Κιλισσέ.
10-19 Αυγούστου 1915
Ξεκινούν οι εκτοπισμοί των Αρμενίων των περιοχών Σμύρνης, Προύσας, Μπαρτζάκ, Αντάμπαζαρ και των γύρω περιοχών. Το ίδιο συμβαίνει και στην περιοχή του Μαράς στην Κιλικία και στην Ούρφα (Έδεσσα).
12 Αυγούστου 1915
Ο υπουργός Στρατιωτικών Εμβέρ Πασάς αναφέρει ότι κατά την εκτίμησή του μέχρι εκείνη τη στιγμή έχουν σκοτωθεί 200.000 Αρμένιοι.
15 Αυγούστου 1915
Ο υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας, Ταλαάτ Πασάς επιβεβαιώνει με τηλεγράφημα στη Νομαρχία του Χαλεπίου ότι διαβιβάστηκαν εντολές για την ολοκληρωτική εξόντωση των Αρμενίων μέχρι τον τελικό αφανισμό τους. Παραθέτουμε το κείμενο της επιστολής:
«Προς τη νομαρχία του Χαλεπίου:
Σύμφωνα με προγενέστερη κοινοποίηση η κυβέρνηση έχει αποφασίσει την ολοσχερή εξόντωση των διαβιούντων στη χώρα Αρμενίων. Πας όστις ήθελε αντιταχθεί στη διαταγή αυτή δεν μπορεί πλέον ν’ αποτελεί μέλος της διοίκησης. Άνευ ουδεμίας διάκρισης για τις γυναίκες, τα παιδιά και τους αναπήρους, οσοδήποτε τραγικά κι αν είναι τα μέσα εξόντωσης και αφού καταπνιγεί η φωνή της συνειδήσεως πρέπει να τεθεί τέρμα στην ύπαρξή τους.
13 Σεπτεμβρίου 1915
Ο υπουργός Εσωτερικών Μ. Ταλαάτ»
Το αυθεντικό τηλεγράφημα παρουσιάζεται στο βιβλίο του Αράμ Αντονιάν: «Τα απομνημονεύματα του Ναΐμ Μπέη». Την ίδια μέρα ο Ταλαάτ Πασάς λαμβάνει τηλεγράφημα από τον κυβερνήτη του Ντιαρμπεκίρ, Ρασίντ στο οποίο αναφέρει ότι ο αριθμός των Αρμενίων που εκδιώχθηκαν από την ευρύτερη περιοχή του Ντιαρμπεκίρ φτάνει τους 120.000.
7 Μαρτίου 1916
Ο υπουργός Εσωτερικών των Νεοτούρκων, Ταλαάτ, τηλεγραφεί στην Περιφέρεια του Χαλεπιού ζητώντας την εξόντωση όλων των παιδιών στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
8 Μαρτίου 1916
Σε απαντητική του επιστολή προς το υπουργείο Εσωτερικών ο Αμντουλχάτ Νούρι από το Χαλέπι αναφέρει ότι μέχρι το Μάρτιο του ίδιου έτους είχαν εξοντωθεί στο Μπαπ και στο Μεσκέ 35.000 Αρμένιοι, στο Καρλκ, μια πόλη κοντά στο Χαλέπι 10.000, στη Τίπσι, Αμπουχάρα και Χάμαμ 20.000, και στο Ρας αλ Αΐν 35.000, συνολικά 100.000 άτομα.
17 Μαρτίου 1916
Ξεκινούν νέοι εκτοπισμοί και σφαγές στο Ρας αλ Αΐν 50.000 Αρμενίων που διαρκούν μέχρι τον Ιούνιο. Ακολούθησε η εξόντωση 200.000 Αρμενίων στην έρημο του Ντερ Ζορ που ήταν εξορισμένοι εκεί από διάφορες περιοχές.
10 Αυγούστου 1916
Σε επίσημη δημοσιευμένη ανακοίνωση της τουρκικής κυβέρνησης καταργούνται τα Πατριαρχεία της Κωνσταντινούπολης και των Ιεροσολύμων. Σύμφωνα με την ανακοίνωση παραμένει το Πατριαρχείο της Κιλικίας το οποίο όμως πρέπει να μεταφέρει την έδρα του στα Ιεροσόλυμα.
19 Αυγούστου 1916
Η τουρκική κυβέρνηση με διάταγμά της καταργεί το αρμενικό σύνταγμα «Αζκαΐν Σαχμανατρουτιούν» του 1863, κατά παράβαση του άρθρου 61 της Συνθήκης του Βερολίνου περί θρησκευτικής ελευθερίας.
1 Ιανουαρίου 1917
Με διάταγμά της η κυβέρνηση της Τουρκίας καταργεί το άρθρο 61 της Συνθήκης του Βερολίνου περί θρησκευτικής ελευθερίας.
25 Οκτωβρίου 1917
Πραγματοποιείται επανάσταση στη Ρωσία και οι κομμουνιστές καταλαμβάνουν την εξουσία. Το Νοέμβριο αρχίζει η αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τη Δυτική Αρμενία. Η Τουρκία επωφελείται και συγκεντρώνει δυνάμεις στην περιοχή. Είναι σαφές ότι έχει βλέψεις για ολοκληρωτική κατάληψη της Ανατολικής Αρμενίας.
3 Μαρτίου 1918
Με τη συνθήκη του Μπρεστ Λιτόβσκ οι περιοχές Καρς, Αρνταχάν και Μπατούμ παραχωρούνται στην Τουρκία.
Μάιος 1918
Ο τουρκικός στρατός καταλαμβάνει το σταθμό του Σαρνταραμπάτ, οι Τούρκοι έχουν φτάσει σε απόσταση αναπνοής από το Ερεβάν. Οι αρμενικές δυνάμεις που έχουν ανασυγκροτηθεί υπό τις διαταγές του στρατηγού Σιλικιάν δίνουν ηρωικές μάχες στα μέτωπα του Σαρνταραμπάτ, του Γαρακιλισέ και του Πας Απαράν. Η νίκη των Αρμενίων σε αυτόν τον πόλεμο θα είναι καθοριστική για το μέλλον ολόκληρου του αρμενικού έθνους.
Η ύπαρξη της σημερινής Δημοκρατία της Αρμενίας και του Ναγκόρνο Καραμπάχ διασφαλίστηκε με τις νικηφόρες μάχες του Μαΐου του 1918.
Το αρμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης έχει καταγράψει τον αρμενικό πληθυσμό της Τουρκίας στα 2.100.000 άτομα (των πιστών στην Αρμενική Αποστολική Εκκλησία). Τον Ιούλιο του 1914 ξεκινά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι Αρμένιοι του Καυκάσου τάχθηκαν με το μέρος της Ρωσίας. Βασιζόμενοι στο γεγονός αυτό, οι Τούρκοι δικαιολόγησαν αργότερα την αποφάσή τους για τον αφανισμό του αρμενικού λαού της τουρκικής επικράτειας.
12 Φεβρουαρίου 1915
Απολύονται οι Αρμένιοι δημόσιοι υπάλληλοι. Οι τουρκικές αρχές διατάζουν την άμεση αποστράτευση και τον αφοπλισμό των Αρμενίων στρατιωτών, τους ομαδοποιούν σε μικρά τάγματα εργασίας και τους στέλνουν σε παραμεθόριες περιοχές όπου και εκτελούνται. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα χρησιμοποιούνται ως στόχοι εξάσκησης του στρατού.
9 Φεβρουαρίου 1915
Σε διαταγή του προς τους διοικητές των στρατιωτικών μονάδων ο υπουργός Στρατιωτικών Εμβέρ Πασάς διευκρινίζει ότι: «Συμφώνως προς τη διαταγή της Αυτοκρατορικής Κυβερνήσεως, ολόκληρο το αρμενικό έθνος πρέπει να εξολοθρευτεί».
26 Φεβρουαρίου 1915
Ο υπουργός Στρατιωτικών Εμβέρ Πασάς συνεδριάζει με ακόμη 75 μέλη του κομιτάτου της «Ένωσης και Προόδου». Σε αυτή τη μυστική συνέλευση σχεδιάζεται ο τρόπος με τον οποίο θα εκτελεστεί η γενοκτονία των Αρμενίων. Συζητούνται ακόμη και οι λεπτομέρειες πραγματοποίησής της.
8 Απριλίου 1915
Εκμεταλλευόμενοι την άμυνα που οργανώθηκε από ομάδα νέων Αρμενίων, ο τουρκικός στρατός με τη βοήθεια ντόπιων Τούρκων, εισβάλλει στο Ζεϊτούν με σκοπό την αποκατάσταση του ελέγχου. Οι σφαγές των Αρμενίων οργανώνονται αμέσως και ξεκινά ο εκτοπισμός τους από το Ζεϊτούν.
15 Απριλίου 1915
Οι Ταλαάτ, Ενβέρ και Ναζίμ αποστέλλουν μυστική διαταγή στις τοπικές αρχές σχετική με την εκτόπιση και την εξολόθρευση των Αρμενίων της Τουρκίας.
15-18 Απριλίου 1915
Ενώ χιλιάδες Αρμένιοι του Βαν φυγαδεύονται στη Ρωσία λόγω της απομάκρυνσης του ρωσικού στρατού που τους παρείχε προστασία, οι τουρκικές δυνάμεις επιτίθενται σε χωριά. Καταστρέφουν 80 και σφαγιάζουν 24.000 Αρμένιους στο βιλαέτι και στην πόλη του Βαν. Οι Τούρκοι κατηγορούν τους Αρμένιους για συνεργασία με τα ρωσικά στρατεύματα.
20 Απριλίου 1915
Οι εναπομείναντες Αρμένιοι του Βαν οργανώνουν την αυτοάμυνά τους μέσα από τα τείχη της πόλης και αντιστέκονται σθεναρά στις επιθέσεις του τουρκικού στρατού. Η αντίστασή τους όμως θα καμφθεί στις 16 Μαΐου, όταν τελειώνουν τα πολεμοφόδια και η τροφή. Οι τουρκικές αρχές εκμεταλλεύονται το γεγονός της αντίστασης των Αρμενίων στο Βαν για να δικαιολογήσουν τις αγριότητες και τις σφαγές που θα κάνουν στο μέτωπο του Καυκάσου.
20 Απριλίου 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων από το Γκαρίν (Ερζερούμ). Στα καραβάνια του θανάτου οδηγούσαν τους εκτοπισμένους σκόπιμα σε ατελείωτες πορείες πάνω από τα βουνά κάνοντας άσκοπους κύκλους χωρίς φαγητό και νερό για να τους εξοντώσουν. Έτσι οι αδύναμοι πέθαιναν πρώτοι, οι γέροι, τα παιδιά και οι γυναίκες. Όταν τα καραβάνια έφταναν στο προορισμό τους ελάχιστοι είχαν απομείνει.
24 Απριλίου 1915
Διατάσσεται η σύλληψη 250 Αρμενίων ηγετών στην Κωνσταντινούπολη χωρίς καμία κατηγορία. Είναι βουλευτές, πολιτικοί, συγγραφείς, δικηγόροι, γιατροί, δάσκαλοι, διανοούμενοι. Έως το τέλος του μήνα συνολικά 800 άτομα φυλακίστηκαν και μετά εξορίστηκαν. Οι περισσότεροι δολοφονήθηκαν κατά τη μεταφορά σε απομακρυσμένες περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η πρακτική αυτή εφαρμόστηκε και σε άλλες πόλεις όπως στην Ούρφα (Έδεσσα), όπου συνελήφθησαν 100 πνευματικοί ηγέτες και στάλθηκαν στο εσωτερικό της χώρας.
26 Απριλίου 1915
Θεσπίζεται νόμος για τις ιδιοκτησίες των εκτοπισμένων Αρμενίων. Λόγω των «πολεμικών και πολιτικών συνθηκών» ο νόμος φροντίζει ώστε οι Τούρκοι να μπορούν να ιδιοποιηθούν με συνοπτικές διαδικασίες τα σπίτια και τις περιουσίες που ανήκαν σε Αρμένιους.
Μάιος 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων από το Τοκάτ, το Παπέρτ, το Χνους.
15 Μαϊου 1915
Θεσπίζεται νόμος που αφορά στη «μετακίνηση υπόπτων ατόμων». Ο νόμος εξουσιοδοτεί τους αξιωματικούς του στρατού να εκτοπίζουν άτομα ή πληθυσμούς με βάση προσωπικής τους εκτίμησης για «στρατιωτικούς λόγους και ασφάλεια». Την εφαρμογή του νόμου αναλαμβάνει ο υπουργός Στρατιωτικών Εμβέρ Πασάς.
22-25 Μαΐου 1915
Οι Νεότουρκοι πραγματοποιούν συνέδριο στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τη συμμετοχή της μυστικής τους «Ειδικής Οργάνωσης» (Τεσκιλάτι Μαχσουσά). Ο Ταλαάτ Πασάς αναφέρεται στις εξελίξεις σχετικά με τους Αρμένιους και παρουσιάζει ένα πρόγραμμα για τη μετεγκατάσταση Τούρκων στις άδειες πόλεις και τα χωριά των Αρμενίων, καθώς και για την αξιοποίηση των περιουσιών τους.
24 Μαΐου 1915
Οι κυβερνήσεις της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας με κοινό υπόμνημα προειδοποιούν δημόσια την τουρκική κυβέρνηση ότι «θεωρούν προσωπικά υπεύθυνα όλα τα μέλη της Οθωμανικής Κυβέρνησης και όσους συνεργάζονται μαζί τους στη διάπραξη των σφαγών». Είναι η πρώτη φορά που οι ισχυρές χώρες της εποχής χαρακτηρίζουν τις πράξεις της Τουρκίας ως «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας». Το ανακοινωθέν κατηγορεί την τουρκική κυβέρνηση για εκτεταμένες σφαγές κατά του αρμενικού πληθυσμού.
1 Ιουνίου 1915
12.000 Αρμένιοι στρατιώτες που είχα εκτοπιστεί και δούλευαν σε τάγματα εργασίας σφαγιάζονται στο Μπαλού, στο βιλαέτι του Ντιαρμπεκίρ.
Ιούνιος 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων από το Χατζίν, το Ερζνγκά, το Αγκν, το Μαρντίν, το Σεβεράκ, το Χοντορτσούρ, την Σεβάστεια και το Σαμπίν Καραχισάρ.
6 Ιουνίου 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων από το Αραπγκίρ. Όταν τα καραβάνια έφταναν στον Ευφράτη εκτελούνταν όλοι ανεξαιρέτως και ρίχνονταν στο ποτάμι. Στα τέλη Ιουνίου δεν απέμεινε ούτε ένας Αρμένιος από το Αραπγκίρ.
12 Ιουνίου 1915 – 31 Ιουλίου 1915
Τούρκοι στρατιώτες σφαγιάζουν τους Αρμένιους που αντιστάθηκαν στην κατάληψη του Σαμπίν Καραχισάρ και ξεκινάει ο εκτοπισμός του αρμενικού πληθυσμού.
15 Ιουνίου 1915
Απαγχονίζεται ο Παραμάζ (Ματθεός Σαρκισιάν) και ακόμη 20 ηγετικά μέλη του αρμενικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Χιντσακιάν (Χιντσάκ) στην πλατεία Σουλτάν Μπαγιαζέτ στην Κωνσταντινούπολη.
25 Ιουνίου 1915
Σφαγές Αρμενίων στο Παγές.
26 Ιουνίου 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός του αρμενικού πληθυσμού του Χαρπούτ και της Τραπεζούντας και τα βιλαέτια τίθενται υπό τις εντολές του τουρκικού στρατού. Φωτοτυπία της αυθεντικής εντολής για τον εκτοπισμό, βρέθηκε στα αρχεία του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών στην Ουάσινγκτον. Δυο μέρες μετά ξεκινούν και οι εκτοπισμοί των Αρμενίων από τη Σαμψούντα.
1 Ιουλίου 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων και των Ασσυρίων από το Μτζπίν (Νίσιβις), το Μπιτλίς, το Μαρντίν και τις γύρω περιοχές.
3 Ιουλίου 1915
Ξεκινούν οι σφαγές στο Σασούν και το Μπιτλίς. Ο πληθυσμός εκτοπίζεται στη Μαλάτια.
Ξεκινούν οι σφαγές στο Μους. Από τους 15.000 Αρμένιους της πόλης θα επιζήσουν μόνο 500 άτομα και από τους 60.000 που ζούσαν στα γύρω χωριά οι 9.000.
13 Ιουλίου 1915
Αρχίζει η αντίσταση του Μουσά Νταγ (το όρος του Μωυσή). Οι Αρμένιοι αντιμετώπισαν επιτυχώς τις τουρκικές επιθέσεις επί 53 ημέρες. Γαλλικά πολεμικά πλοία τους εντόπισαν έγκαιρα καταφέρνοντας να σώσουν 4.200 άτομα και να τους μεταφέρουν με ασφάλεια στην Αίγυπτο. Την ιστορία των Αρμενίων στο Μουσά Νταγ περιγράφει στο μυθιστόρημά του «Οι 40 μέρες του Μουσά Νταγ» ο αυστριακός συγγραφέας και ποιητής Φρανς Βέρφελ.
18 Ιουλίου 1915
Οι Αρμένιοι στο Σασούν ξεκινούν αντίσταση και στις 21 του Ιουλίου ανεβαίνουν στο όρος Αντόκ.
24 Ιουλίου 1915
Ξεκινά ο εκτοπισμός των Αρμενίων της Άγκυρας και των γύρω χωριών, της Κωνσταντινούπολης, της Νικομήδειας, του Παρτιζάκ, του Αρμάς και της Καισαρείας.
29-30 Ιουλίου 1915
Εκτοπισμοί στις περιοχές της Κιλικίας, Αϊντάπ και Κιλισσέ.
10-19 Αυγούστου 1915
Ξεκινούν οι εκτοπισμοί των Αρμενίων των περιοχών Σμύρνης, Προύσας, Μπαρτζάκ, Αντάμπαζαρ και των γύρω περιοχών. Το ίδιο συμβαίνει και στην περιοχή του Μαράς στην Κιλικία και στην Ούρφα (Έδεσσα).
12 Αυγούστου 1915
Ο υπουργός Στρατιωτικών Εμβέρ Πασάς αναφέρει ότι κατά την εκτίμησή του μέχρι εκείνη τη στιγμή έχουν σκοτωθεί 200.000 Αρμένιοι.
15 Αυγούστου 1915
Ο υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας, Ταλαάτ Πασάς επιβεβαιώνει με τηλεγράφημα στη Νομαρχία του Χαλεπίου ότι διαβιβάστηκαν εντολές για την ολοκληρωτική εξόντωση των Αρμενίων μέχρι τον τελικό αφανισμό τους. Παραθέτουμε το κείμενο της επιστολής:
«Προς τη νομαρχία του Χαλεπίου:
Σύμφωνα με προγενέστερη κοινοποίηση η κυβέρνηση έχει αποφασίσει την ολοσχερή εξόντωση των διαβιούντων στη χώρα Αρμενίων. Πας όστις ήθελε αντιταχθεί στη διαταγή αυτή δεν μπορεί πλέον ν’ αποτελεί μέλος της διοίκησης. Άνευ ουδεμίας διάκρισης για τις γυναίκες, τα παιδιά και τους αναπήρους, οσοδήποτε τραγικά κι αν είναι τα μέσα εξόντωσης και αφού καταπνιγεί η φωνή της συνειδήσεως πρέπει να τεθεί τέρμα στην ύπαρξή τους.
13 Σεπτεμβρίου 1915
Ο υπουργός Εσωτερικών Μ. Ταλαάτ»
Το αυθεντικό τηλεγράφημα παρουσιάζεται στο βιβλίο του Αράμ Αντονιάν: «Τα απομνημονεύματα του Ναΐμ Μπέη». Την ίδια μέρα ο Ταλαάτ Πασάς λαμβάνει τηλεγράφημα από τον κυβερνήτη του Ντιαρμπεκίρ, Ρασίντ στο οποίο αναφέρει ότι ο αριθμός των Αρμενίων που εκδιώχθηκαν από την ευρύτερη περιοχή του Ντιαρμπεκίρ φτάνει τους 120.000.
7 Μαρτίου 1916
Ο υπουργός Εσωτερικών των Νεοτούρκων, Ταλαάτ, τηλεγραφεί στην Περιφέρεια του Χαλεπιού ζητώντας την εξόντωση όλων των παιδιών στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
8 Μαρτίου 1916
Σε απαντητική του επιστολή προς το υπουργείο Εσωτερικών ο Αμντουλχάτ Νούρι από το Χαλέπι αναφέρει ότι μέχρι το Μάρτιο του ίδιου έτους είχαν εξοντωθεί στο Μπαπ και στο Μεσκέ 35.000 Αρμένιοι, στο Καρλκ, μια πόλη κοντά στο Χαλέπι 10.000, στη Τίπσι, Αμπουχάρα και Χάμαμ 20.000, και στο Ρας αλ Αΐν 35.000, συνολικά 100.000 άτομα.
17 Μαρτίου 1916
Ξεκινούν νέοι εκτοπισμοί και σφαγές στο Ρας αλ Αΐν 50.000 Αρμενίων που διαρκούν μέχρι τον Ιούνιο. Ακολούθησε η εξόντωση 200.000 Αρμενίων στην έρημο του Ντερ Ζορ που ήταν εξορισμένοι εκεί από διάφορες περιοχές.
10 Αυγούστου 1916
Σε επίσημη δημοσιευμένη ανακοίνωση της τουρκικής κυβέρνησης καταργούνται τα Πατριαρχεία της Κωνσταντινούπολης και των Ιεροσολύμων. Σύμφωνα με την ανακοίνωση παραμένει το Πατριαρχείο της Κιλικίας το οποίο όμως πρέπει να μεταφέρει την έδρα του στα Ιεροσόλυμα.
19 Αυγούστου 1916
Η τουρκική κυβέρνηση με διάταγμά της καταργεί το αρμενικό σύνταγμα «Αζκαΐν Σαχμανατρουτιούν» του 1863, κατά παράβαση του άρθρου 61 της Συνθήκης του Βερολίνου περί θρησκευτικής ελευθερίας.
1 Ιανουαρίου 1917
Με διάταγμά της η κυβέρνηση της Τουρκίας καταργεί το άρθρο 61 της Συνθήκης του Βερολίνου περί θρησκευτικής ελευθερίας.
25 Οκτωβρίου 1917
Πραγματοποιείται επανάσταση στη Ρωσία και οι κομμουνιστές καταλαμβάνουν την εξουσία. Το Νοέμβριο αρχίζει η αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τη Δυτική Αρμενία. Η Τουρκία επωφελείται και συγκεντρώνει δυνάμεις στην περιοχή. Είναι σαφές ότι έχει βλέψεις για ολοκληρωτική κατάληψη της Ανατολικής Αρμενίας.
3 Μαρτίου 1918
Με τη συνθήκη του Μπρεστ Λιτόβσκ οι περιοχές Καρς, Αρνταχάν και Μπατούμ παραχωρούνται στην Τουρκία.
Μάιος 1918
Ο τουρκικός στρατός καταλαμβάνει το σταθμό του Σαρνταραμπάτ, οι Τούρκοι έχουν φτάσει σε απόσταση αναπνοής από το Ερεβάν. Οι αρμενικές δυνάμεις που έχουν ανασυγκροτηθεί υπό τις διαταγές του στρατηγού Σιλικιάν δίνουν ηρωικές μάχες στα μέτωπα του Σαρνταραμπάτ, του Γαρακιλισέ και του Πας Απαράν. Η νίκη των Αρμενίων σε αυτόν τον πόλεμο θα είναι καθοριστική για το μέλλον ολόκληρου του αρμενικού έθνους.
Η ύπαρξη της σημερινής Δημοκρατία της Αρμενίας και του Ναγκόρνο Καραμπάχ διασφαλίστηκε με τις νικηφόρες μάχες του Μαΐου του 1918.
Αράμ Μανουκιάν, Πρωτεργάτης της Αρμενικής Ανεξαρτησίας του 1918
28 Μαΐου 1918
Η Αρμενία ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της η οποία θα διαρκέσει δυόμιση χρόνια μέχρι τη σοβιετοποίησή της.
4 Ιουνίου 1918
Στο Μπατούμ υπογράφεται Συνθήκη Ειρήνης μεταξύ της Οθωμανικής Τουρκίας και της Δημοκρατίας της Αρμενίας.
15 Αυγούστου 1918
Παρά την υπογραφή της Συνθήκης του Μπατούμ, ο τουρκικός στρατός επιτίθεται στο Αλεξανδραπόλ (Κιουμρί). Οι Αρμένιοι αντιστέκονται επί 15 ώρες και καταφέρνουν να απομακρύνουν τον άμαχο πληθυσμό της πόλης.
15 Σεπτεμβρίου 1918
Με εντολή της τουρκικής κυβέρνησης πραγματοποιείται σφαγή 30.000 Αρμενίων στο Μπακού από ταταρικές στρατιωτικές δυνάμεις που δρούσαν στην πόλη.
30 Οκτωβρίου 1918
Με τη συμφωνία του Μούδρου λήγει ο πόλεμος μεταξύ των Συμμάχων και της ηττημένης πλέον Τουρκίας, αλλά οι χώρες της Συμμαχίας δεν εφάρμοσαν στην πράξη σχεδόν καμία από τις παραγράφους της συμφωνίας που πολλές από αυτές θα είχαν θετικά αποτελέσματα για τους Αρμένιους. Το 1918 ο απολογισμός του σχεδίου εξόντωσης των Αρμενίων υπολογίζεται στους 1.500.000 νεκρούς.
Νοέμβριος 1918
Η ηττημένη Τουρκία αναγνωρίζει το μικρό κράτος της Δημοκρατίας της Αρμενίας, η οποία περιέχει λίγες περιοχές από τα παλιότερα αρμενικά εδάφη. Η Τουρκία την επόμενη χρονιά παραχωρεί και τα βιλαέτια του Καρς και του Αρνταχάν. Αλλά αυτή η παραχώρηση αποδεικνύεται προσωρινή.
13 Νοεμβρίου 1918
Στην Βουλή των Λόρδων της Μεγάλης Βρετανίας, ο λόρδος Μπράις μιλώντας για την Αρμενία και την Κιλικία, επικρίνει την πολιτική της Τουρκίας. Μεταξύ άλλων δήλωσε τα εξής: «όπως ο Υψηλότατος και οι Λόρδοι ήδη γνωρίζουν, η παρούσα τουρκική κυβέρνηση εμπεριέχει ανθρώπους που είχαν εμπλακεί στις σφαγές του 1915. Κάθε σεβαστός Λόρδος που θέλει να φρεσκάρει τη μνήμη του, μπορεί να διαβάσει το Blue Book που εκδόθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών το 1916, στο οποίο μπορείτε να βρείτε περιγραφές από τις φριχτές σφαγές. Όχι μόνο ο Ταλαάτ Πασάς ο οποίος είναι μέλος των εγκληματιών που ίδρυσαν το κόμμα «Ένωση και Πρόοδος», αλλά και οι υπόλοιποι που είναι ακόμα ενεργοί στην παρούσα τουρκική κυβέρνηση, πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους για όσα συνέβησαν στους Αρμένιους».
19 Σεπτεμβρίου 1918
Η αρμενική λεγεώνα που συμμετέχει στο γαλλικό στρατό είναι αυτή που πρωταγωνιστεί στη νίκη της ηρωικής μάχης του Αραρά (Παλαιστίνη).
23 Νοεμβρίου 1918
Η αρμενική (ανατολική) λεγεώνα αποβιβάζεται στο λιμάνι της Αλεξανδρέττας και μεταξύ 17 και 18 Δεκεμβρίου καταλαμβάνει μια σειρά από στρατηγικά σημεία της Κιλικίας.
10 Δεκεμβρίου 1918
Ο Γερουσιαστής των ΗΠΑ Χένρι Κάμποτ Λοτζ, υποστηρικτής των Αρμενίων, παρουσιάζει πρόταση στη Βουλή που αφορά την ειρήνη στα έξι βιλαέτια της Τουρκίας και της Κιλικίας με σκοπό τη διασφάλιση της ειρήνης και την ανεξαρτησία της Αρμενίας.
8 Ιανουαρίου 1919
Ο Σουλτάνος Μεχμέτ Στ΄ διέταξε τον Ιανουάριο του 1919 τη σύσταση στρατοδικείων για να δικάσουν τα μέλη του κόμματος « Ένωση και Πρόοδος», για τη συμμετοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
8 Απριλίου 1919
Στρατιωτικό δικαστήριο έκρινε ένοχους τους Τούρκους ηγέτες για τις σφαγές στο Γιοζγκάτ. Το δικαστήριο αποκάλυψε ότι ο Κεμάλ διέταξε τους μουσουλμάνους να καταδιώξουν και να εκτελέσουν τον αρμενικό πληθυσμό.
27 Απριλίου 1919
Ξεκινά στην Κωνσταντινούπολη η δίκη για τα μέλη του κόμματος «Ένωση και Πρόοδος» και άλλων αρχηγών της τουρκικής κυβέρνησης.
28 Μαΐου 1919
Με μυστική διαταγή του Βρετανικού Στρατιωτικού Δικαστηρίου, 77 Τούρκοι εγκληματίες πολέμου μεταφέρονται από τις φυλακές της Κωνσταντινούπολης στη Μάλτα όπου εκεί οι καταδίκες τους διαγράφονται.
25 Ιουνίου 1919
Εκ μέρους του Ανώτατου Συμμαχικού Συμβουλίου, ο Πρωθυπουργός της Γαλλίας Ζωρζ Κλεμανσώ, ανακοινώνει στη Συνέλευση της Ειρήνης ότι η Τουρκία έχει αποδεχθεί επισήμως την ενοχή της για τις σφαγές των Αρμενίων.
5 Αυγούστου 1919
Κατά τη διάρκεια δίκης για τα εγκλήματα κατά των Αρμενίων αποδεικνύεται ότι οι ηγέτες του κόμματος των Νεότουρκων σκόπευαν στη φυσική εξολόθρευση όλου του αρμενικού πληθυσμού. Τον Αύγουστο του 1919, καταδικάστηκαν ερήμην σε θάνατο από τουρκικό δικαστήριο, ο Ταλαάτ Πασάς (Μέγας Βεζύρης), ο Ενβέρ Πασάς (Υπουργός Πολέμου) και ο Τζεμάλ Πασάς (Υπουργός Ναυτικού).
13 Ιανουαρίου 1920 και οι επόμενοι μήνες
Ξεκινούν δίκες στην Κωνσταντινούπολη κι αρκετοί Τούρκοι υψηλόβαθμοι κρατικοί λειτουργοί και μέλη του κόμματος των Νεότουρκων καταδικάζονται σε θάνατο για την εμπλοκή τους στα εγκλήματα κατά του αρμενικού λαού.
Φεβρουάριος 1920
Οι γαλλικές δυνάμεις αποχωρούν αναπάντεχα από τη μεταπολεμική κατοχή της Κιλικίας. Οι Τούρκοι εκμεταλλεύονται την ευκαιρία και σφαγιάζουν 30.000 Αρμένιους.
10 Αυγούστου 1920
Με τη Συνθήκη των Σεβρών που υπέγραψαν η Τουρκία, η Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, η Αρμενία, το Βέλγιο, η Ελλάδα, ο Λίβανος, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, η Δημοκρατία της Σερβίας, η Κροατία, η Σλοβενία και η Τσεχοσλοβακία, αναγνωρίζεται η Δημοκρατία της Αρμενίας και τα σύνορα Αρμενίας- Τουρκίας. Σύμφωνα με το συμφωνητικό ειρήνης η Τουρκία αναλαμβάνει την ευθύνη για τα εγκλήματα κατά των Αρμενίων και υποχρεώνεται να αποζημιώσει για τις απώλειες. Συμφωνεί επίσης στο να παραδώσει στους Συμμάχους τους υπεύθυνους των σφαγών. Ο Πρόεδρος Ουίλσον ορίζει μια επιτροπή για να οριοθετήσει τα σύνορα της Αρμενίας αλλά τελικά όλα έγιναν μάταια, διότι η συνθήκη των Σεβρών δεν εφαρμόστηκε ποτέ.
3 Νοεμβρίου 1920
Η περιοχή Χατζίν, μετά από ηρωική αντίσταση πολλών μηνών, καταλαμβάνεται από τις κεμαλικές δυνάμεις. Οι κάτοικοι σφαγιάζονται.
29 Νοεμβρίου 1920
Ο εκπρόσωπος της Ρώσων κομμουνιστών, Λεγκράν με τελεσίγραφο απαιτεί από την κυβέρνηση της Αρμενίας την ανακήρυξή της σε Σοβιετική Δημοκρατία.
2 Δεκεμβρίου 1920
Η τελευταία κυβέρνηση της ανεξάρτητης Αρμενίας με επικεφαλής τον Σιμόν Βρατσιάν αναγκάζεται να παραδώσει την εξουσία στους κομμουνιστές.
Η Αρμενία ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της η οποία θα διαρκέσει δυόμιση χρόνια μέχρι τη σοβιετοποίησή της.
4 Ιουνίου 1918
Στο Μπατούμ υπογράφεται Συνθήκη Ειρήνης μεταξύ της Οθωμανικής Τουρκίας και της Δημοκρατίας της Αρμενίας.
15 Αυγούστου 1918
Παρά την υπογραφή της Συνθήκης του Μπατούμ, ο τουρκικός στρατός επιτίθεται στο Αλεξανδραπόλ (Κιουμρί). Οι Αρμένιοι αντιστέκονται επί 15 ώρες και καταφέρνουν να απομακρύνουν τον άμαχο πληθυσμό της πόλης.
15 Σεπτεμβρίου 1918
Με εντολή της τουρκικής κυβέρνησης πραγματοποιείται σφαγή 30.000 Αρμενίων στο Μπακού από ταταρικές στρατιωτικές δυνάμεις που δρούσαν στην πόλη.
30 Οκτωβρίου 1918
Με τη συμφωνία του Μούδρου λήγει ο πόλεμος μεταξύ των Συμμάχων και της ηττημένης πλέον Τουρκίας, αλλά οι χώρες της Συμμαχίας δεν εφάρμοσαν στην πράξη σχεδόν καμία από τις παραγράφους της συμφωνίας που πολλές από αυτές θα είχαν θετικά αποτελέσματα για τους Αρμένιους. Το 1918 ο απολογισμός του σχεδίου εξόντωσης των Αρμενίων υπολογίζεται στους 1.500.000 νεκρούς.
Νοέμβριος 1918
Η ηττημένη Τουρκία αναγνωρίζει το μικρό κράτος της Δημοκρατίας της Αρμενίας, η οποία περιέχει λίγες περιοχές από τα παλιότερα αρμενικά εδάφη. Η Τουρκία την επόμενη χρονιά παραχωρεί και τα βιλαέτια του Καρς και του Αρνταχάν. Αλλά αυτή η παραχώρηση αποδεικνύεται προσωρινή.
13 Νοεμβρίου 1918
Στην Βουλή των Λόρδων της Μεγάλης Βρετανίας, ο λόρδος Μπράις μιλώντας για την Αρμενία και την Κιλικία, επικρίνει την πολιτική της Τουρκίας. Μεταξύ άλλων δήλωσε τα εξής: «όπως ο Υψηλότατος και οι Λόρδοι ήδη γνωρίζουν, η παρούσα τουρκική κυβέρνηση εμπεριέχει ανθρώπους που είχαν εμπλακεί στις σφαγές του 1915. Κάθε σεβαστός Λόρδος που θέλει να φρεσκάρει τη μνήμη του, μπορεί να διαβάσει το Blue Book που εκδόθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών το 1916, στο οποίο μπορείτε να βρείτε περιγραφές από τις φριχτές σφαγές. Όχι μόνο ο Ταλαάτ Πασάς ο οποίος είναι μέλος των εγκληματιών που ίδρυσαν το κόμμα «Ένωση και Πρόοδος», αλλά και οι υπόλοιποι που είναι ακόμα ενεργοί στην παρούσα τουρκική κυβέρνηση, πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους για όσα συνέβησαν στους Αρμένιους».
19 Σεπτεμβρίου 1918
Η αρμενική λεγεώνα που συμμετέχει στο γαλλικό στρατό είναι αυτή που πρωταγωνιστεί στη νίκη της ηρωικής μάχης του Αραρά (Παλαιστίνη).
23 Νοεμβρίου 1918
Η αρμενική (ανατολική) λεγεώνα αποβιβάζεται στο λιμάνι της Αλεξανδρέττας και μεταξύ 17 και 18 Δεκεμβρίου καταλαμβάνει μια σειρά από στρατηγικά σημεία της Κιλικίας.
10 Δεκεμβρίου 1918
Ο Γερουσιαστής των ΗΠΑ Χένρι Κάμποτ Λοτζ, υποστηρικτής των Αρμενίων, παρουσιάζει πρόταση στη Βουλή που αφορά την ειρήνη στα έξι βιλαέτια της Τουρκίας και της Κιλικίας με σκοπό τη διασφάλιση της ειρήνης και την ανεξαρτησία της Αρμενίας.
8 Ιανουαρίου 1919
Ο Σουλτάνος Μεχμέτ Στ΄ διέταξε τον Ιανουάριο του 1919 τη σύσταση στρατοδικείων για να δικάσουν τα μέλη του κόμματος « Ένωση και Πρόοδος», για τη συμμετοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
8 Απριλίου 1919
Στρατιωτικό δικαστήριο έκρινε ένοχους τους Τούρκους ηγέτες για τις σφαγές στο Γιοζγκάτ. Το δικαστήριο αποκάλυψε ότι ο Κεμάλ διέταξε τους μουσουλμάνους να καταδιώξουν και να εκτελέσουν τον αρμενικό πληθυσμό.
27 Απριλίου 1919
Ξεκινά στην Κωνσταντινούπολη η δίκη για τα μέλη του κόμματος «Ένωση και Πρόοδος» και άλλων αρχηγών της τουρκικής κυβέρνησης.
28 Μαΐου 1919
Με μυστική διαταγή του Βρετανικού Στρατιωτικού Δικαστηρίου, 77 Τούρκοι εγκληματίες πολέμου μεταφέρονται από τις φυλακές της Κωνσταντινούπολης στη Μάλτα όπου εκεί οι καταδίκες τους διαγράφονται.
25 Ιουνίου 1919
Εκ μέρους του Ανώτατου Συμμαχικού Συμβουλίου, ο Πρωθυπουργός της Γαλλίας Ζωρζ Κλεμανσώ, ανακοινώνει στη Συνέλευση της Ειρήνης ότι η Τουρκία έχει αποδεχθεί επισήμως την ενοχή της για τις σφαγές των Αρμενίων.
5 Αυγούστου 1919
Κατά τη διάρκεια δίκης για τα εγκλήματα κατά των Αρμενίων αποδεικνύεται ότι οι ηγέτες του κόμματος των Νεότουρκων σκόπευαν στη φυσική εξολόθρευση όλου του αρμενικού πληθυσμού. Τον Αύγουστο του 1919, καταδικάστηκαν ερήμην σε θάνατο από τουρκικό δικαστήριο, ο Ταλαάτ Πασάς (Μέγας Βεζύρης), ο Ενβέρ Πασάς (Υπουργός Πολέμου) και ο Τζεμάλ Πασάς (Υπουργός Ναυτικού).
13 Ιανουαρίου 1920 και οι επόμενοι μήνες
Ξεκινούν δίκες στην Κωνσταντινούπολη κι αρκετοί Τούρκοι υψηλόβαθμοι κρατικοί λειτουργοί και μέλη του κόμματος των Νεότουρκων καταδικάζονται σε θάνατο για την εμπλοκή τους στα εγκλήματα κατά του αρμενικού λαού.
Φεβρουάριος 1920
Οι γαλλικές δυνάμεις αποχωρούν αναπάντεχα από τη μεταπολεμική κατοχή της Κιλικίας. Οι Τούρκοι εκμεταλλεύονται την ευκαιρία και σφαγιάζουν 30.000 Αρμένιους.
10 Αυγούστου 1920
Με τη Συνθήκη των Σεβρών που υπέγραψαν η Τουρκία, η Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, η Αρμενία, το Βέλγιο, η Ελλάδα, ο Λίβανος, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, η Δημοκρατία της Σερβίας, η Κροατία, η Σλοβενία και η Τσεχοσλοβακία, αναγνωρίζεται η Δημοκρατία της Αρμενίας και τα σύνορα Αρμενίας- Τουρκίας. Σύμφωνα με το συμφωνητικό ειρήνης η Τουρκία αναλαμβάνει την ευθύνη για τα εγκλήματα κατά των Αρμενίων και υποχρεώνεται να αποζημιώσει για τις απώλειες. Συμφωνεί επίσης στο να παραδώσει στους Συμμάχους τους υπεύθυνους των σφαγών. Ο Πρόεδρος Ουίλσον ορίζει μια επιτροπή για να οριοθετήσει τα σύνορα της Αρμενίας αλλά τελικά όλα έγιναν μάταια, διότι η συνθήκη των Σεβρών δεν εφαρμόστηκε ποτέ.
3 Νοεμβρίου 1920
Η περιοχή Χατζίν, μετά από ηρωική αντίσταση πολλών μηνών, καταλαμβάνεται από τις κεμαλικές δυνάμεις. Οι κάτοικοι σφαγιάζονται.
29 Νοεμβρίου 1920
Ο εκπρόσωπος της Ρώσων κομμουνιστών, Λεγκράν με τελεσίγραφο απαιτεί από την κυβέρνηση της Αρμενίας την ανακήρυξή της σε Σοβιετική Δημοκρατία.
2 Δεκεμβρίου 1920
Η τελευταία κυβέρνηση της ανεξάρτητης Αρμενίας με επικεφαλής τον Σιμόν Βρατσιάν αναγκάζεται να παραδώσει την εξουσία στους κομμουνιστές.
Σογομών Τεχλιριάν, ο εκτελεστής του δήμιου των Αρμενίων Ταλάτ Πασά
15 Μαρτίου 1921
Στο Βερολίνο, ο Σογομών Τεχλιριάν εκτελεί τον οργανωτή του σχεδίου της Γενοκτονίας των Αρμενίων, Ταλαάτ Πασά. Ο Τεχλιριάν συλλαμβάνεται, δικάζεται από γερμανικό δικαστήριο και αθωώνεται πανηγυρικά.
16 Μαΐου 1921
Ενσωματώνεται η Δημοκρατία της Αρμενίας στη Σοβιετική Ένωση.
28 Ιουλίου 1921
Στην Κωνσταντινούπολη, ο Μισάκ Τορλακιάν εκτελεί τον υπεύθυνο της σφαγής των Αρμενίων στο Μπακού, Τσιβανσίρ.
5 Δεκεμβρίου 1921
Στη Ρώμη, ο Αρσαβίρ Σιρακιάν εκτελεί τον Σαχίτ Χαλίμ, ο οποίος κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας του 1915 ήταν Πρωθυπουργός της Τουρκίας.
3 Ιανουαρίου 1922
Οι γαλλικές δυνάμεις εκκενώνουν την Κιλικία από τον αρμενικό της πληθυσμό. Μετά από αυτήν τη στάση, οι Τούρκοι γεμάτοι ενθουσιασμό οργανώνουν και νέες σφαγές. 250.000 Αρμένιοι μεταναστεύουν στη Συρία, το Λίβανο και σε άλλες χώρες.
17 Απριλίου 1922
Στο Βερολίνο, ο Αρσαβίρ Σιρακιάν και ο Αράμ Γεργκανιάν εκτελούν τους οργανωτές των σφαγών και των διωγμών, Μπεχαεντίν Σακίρ και Τζεμάλ Αζμί.
Λίγο αργότερα την ίδια τύχη είχε και ο αδελφικός φίλος του Ταλαάτ και του Τζεμάλ, Ενβέρ Πασάς, ο οποίος ήταν υπουργός Πολέμου.
Ιούλιος 1922
Στην Τιφλίδα, ο Στεπάν Τζαγικιάν, ο Μπεντρός Τερ-Μπεντροσιάν και ο Αρτασές Κεβορκιάν μπροστά στο κτίριο της Τσεκά (πρόδρομος της Κακεμπέ) εκτελούν τον Τζεμάλ Πασά.
Στο Βερολίνο, ο Σογομών Τεχλιριάν εκτελεί τον οργανωτή του σχεδίου της Γενοκτονίας των Αρμενίων, Ταλαάτ Πασά. Ο Τεχλιριάν συλλαμβάνεται, δικάζεται από γερμανικό δικαστήριο και αθωώνεται πανηγυρικά.
16 Μαΐου 1921
Ενσωματώνεται η Δημοκρατία της Αρμενίας στη Σοβιετική Ένωση.
28 Ιουλίου 1921
Στην Κωνσταντινούπολη, ο Μισάκ Τορλακιάν εκτελεί τον υπεύθυνο της σφαγής των Αρμενίων στο Μπακού, Τσιβανσίρ.
5 Δεκεμβρίου 1921
Στη Ρώμη, ο Αρσαβίρ Σιρακιάν εκτελεί τον Σαχίτ Χαλίμ, ο οποίος κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας του 1915 ήταν Πρωθυπουργός της Τουρκίας.
3 Ιανουαρίου 1922
Οι γαλλικές δυνάμεις εκκενώνουν την Κιλικία από τον αρμενικό της πληθυσμό. Μετά από αυτήν τη στάση, οι Τούρκοι γεμάτοι ενθουσιασμό οργανώνουν και νέες σφαγές. 250.000 Αρμένιοι μεταναστεύουν στη Συρία, το Λίβανο και σε άλλες χώρες.
17 Απριλίου 1922
Στο Βερολίνο, ο Αρσαβίρ Σιρακιάν και ο Αράμ Γεργκανιάν εκτελούν τους οργανωτές των σφαγών και των διωγμών, Μπεχαεντίν Σακίρ και Τζεμάλ Αζμί.
Λίγο αργότερα την ίδια τύχη είχε και ο αδελφικός φίλος του Ταλαάτ και του Τζεμάλ, Ενβέρ Πασάς, ο οποίος ήταν υπουργός Πολέμου.
Ιούλιος 1922
Στην Τιφλίδα, ο Στεπάν Τζαγικιάν, ο Μπεντρός Τερ-Μπεντροσιάν και ο Αρτασές Κεβορκιάν μπροστά στο κτίριο της Τσεκά (πρόδρομος της Κακεμπέ) εκτελούν τον Τζεμάλ Πασά.
Nuntiusweb