Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που εκδόθηκε το τελευταίο βιβλίο του Μαρκ Τουέιν, του πατέρα της σύγχρονης αμερικάνικης λογοτεχνίας κατά τον Έρνεστ Χέμιγκουεϊ και τον Ουίλιαμ Φόκνερ. Έτσι με χαρά είδαμε ότι οι εκδόσεις “Πατάκη” στην σειρά κλασικών τους βιβλίων συμπεριέλαβαν και το “Ο Αμερικανός κόμης” (1892) του μεγάλου συγγραφέα.
Ο Τουέιν, καλός γνώστης της αμερικάνικης νοοτροπίας και κουλτούρας, αλλά και της ευρωπαϊκής, αφού έζησε σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, θέλησε με το βιβλίο του αυτό να καυτηριάσει τα τρωτά και των δύο ηπείρων μέσα από την ανάδειξη των δύο ηρώων του, του Άγγλου κόμη Μπέρκλεϋ και του Αμερικανού Μάλμπερυ Σέλλερς, διεκδικητή του αγγλικού τίτλου και μελλοντικού κόμη Ρόσμορ.
Με ξεκαρδιστικές σκηνές, ειδικά στην περιγραφή του καλοκάγαθου, αφελή, μεγαλομανή αλλά και μεγαλόπνοου εφευρέτη Σέλλερς, σε σημείο που θέλει να συμπυκνώσει νεκρούς, για να τους φέρει στο σήμερα, ώστε να εξοικονομηθούν πόροι για τον στρατό ή την διοίκηση ή να χρησιμοποιήσει τις ηλιακές κηλίδες, για να αλλάξει το κλίμα των διαφόρων χωρών, ο συγγραφέας δίνει την αμερικάνικη κουλτούρα. Παρουσιάζει τον Νέο Κόσμο των εφευρέσεων, των επιχειρήσεων, της διακήρυξης της ισότητας, αλλά στην ουσία των διακρίσεων πλούτου και φτώχειας.
Από την άλλη πλευρά ο νεαρός κόμης Μπέρκλεϋ απεχθανόμενος τις ταξικές διακρίσεις στην πατρίδα του πηγαίνει στην Αμερική, για να παραδώσει τον τίτλο ευγενείας και να ζήσει με ίσες ευκαιρίες. Αλλά εκεί βρίσκει άλλα αδιέξοδα λόγω της έλλειψης εργασίας, άρα και κοινωνικής απόρριψης, μέχρι να συμβιβαστεί με την προνομιακή άλλοτε θέση του. Παρόλα αυτά παλεύει, μέχρι τέλους, για να διατηρήσει την ακεραιότητά του και τον έρωτα της αγαπημένης του.
Μέσα από αυτές τις αντιθέσεις των ηρώων παρουσιάζονται και τα πλεονεκτήματα των δύο κόσμων, όπως η ανώτερη καλλιέργεια και η πολιτιστική παράδοση των Άγγλων, αλλά και η πρακτικότητα και η επινοητικότητα των Αμερικανών. Άλλωστε και ο ίδιος ο Τουέιν ήταν εφευρέτης, σπαταλούσε πολλά χρήματα, για να αγοράσει κάθε νέο τεχνολογικό μέσο και ήταν φίλος του Τέσλα.
Παράλληλα στο βιβλίο περνούν οι προοδευτικές ιδέες του, αφού στηλιτεύει την αμερικάνικη κοινωνία με την μεγάλη οικονομική ανάπτυξη μετά τον Εμφύλιο, αλλά και την διαφθορά και την εκμετάλλευση, όπως και οι σκέψεις του για τα συνδικάτα, την θρησκεία, την πολιτική, τις προκαταλήψεις.
Και όλα αυτά παρουσιάζονται με καυστικό χιούμορ και σατιρικό τρόπο, με αυθεντικούς διαλόγους βασισμένους στην γλώσσα των απλών ανθρώπων, που έκαναν λογοτέχνες της εποχής του, όπως ο Χένρυ Τζέημς να τον χαρακτηρίζουν γραφικό. Αντίθετα άλλοι, όπως ο Μπέρναρντ Σω του έγραφαν ότι τα έργα του θα χρησίμευαν αργότερα στους Αμερικανούς, όπως στους Γάλλους τα πολιτικά κείμενα του Βολταίρου.
Σίγουρα πάντως ο εύχαρις τρόπος γραφής του εμπλουτισμένος όμως με καίριες κρίσεις, κοινωνικούς προβληματισμούς και προοδευτικά μηνύματα έχει να πει πολλά και στον σημερινό αναγνώστη. Στα πλεονεκτήματα του βιβλίου μπορεί να προστεθεί η μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου και το ενημερωτικό Επίμετρο της Ελένης Κεχαγιόγλου