Το μη φανταστικό μυθιστόρημα του Αργεντινού δημοσιογράφου Ροδόλφο Ουόλς (Rodolfo Walsh) με τίτλο «Επιχείρηση Σφαγή» («Operacion Masacre») εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον περασμένο Δεκέμβρη από τις εκδόσεις Ακυβέρνητες Πολιτείες σε μετάφραση Κρίτωνα Ηλιόπουλου.
Οταν τον Ιούνη του 1956 αποτυγχάνει ένα φιλοπερονιστικό πραξικόπημα εναντίον της δικτατορίας του στρατηγού Αραμπούρου, το καθεστώς εκτελεί ως αντίποινα –πέρα από τους ηγετικούς του στρατιωτικού κινήματος– μία ντουζίνα πολιτών που είχαν συλληφθεί τυχαία. Απ’ αυτούς, όμως, παραπάνω απ’ τους μισούς μπόρεσαν να δραπετεύσουν πριν γίνει η εκτέλεση ή να επιβιώσουν ακόμα και μετά τη χαριστική βολή!
Λίγους μήνες μετά, ένα απ’ τα «αναστημένα» θύματα της εκτέλεσης θα κινηθεί νομικά. Ο δημοσιογράφος Ουόλς αποφασίζει να ξετυλίξει το κουβάρι της υπόθεσης και καταφέρνει να ανακαλύψει τους επιζώντες, να πάρει ανατριχιαστικές μαρτυρίες, να τις διασταυρώσει και να ρίξει φως σε ένα έγκλημα, που τελικά έμεινε ατιμώρητο.
Αυτή η δημοσιογραφική έρευνα με τη μορφή αφήγησης θα μετατραπεί σ’ ένα πρωτότυπο αστυνομικό μυθιστόρημα, «που θα μπορούσε να περιγραφεί ως “μη μυθοπλαστική πεζογραφία”, ένα δημοσιογραφικό αφήγημα σαν μυθιστόρημα αλλά χωρίς “μύθο” και με πραγματικά γεγονότα».
Το ελληνικό κοινό θα βρει αντιστοιχίες με το «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού. Τα δύο γεγονότα βρίσκονται κοντά στον χρόνο, αλλά μακριά στον χώρο. Και τα δύο αφηγούνται ένα (παρα;)κρατικό έγκλημα, που έρχεται στο φως από την επιμονή κάποιων μεμονωμένων ατόμων. Παρότι, όμως, τα δύο βιβλία μιλούν για πραγματικά γεγονότα, ο Βασιλικός στο «Ζ» αποφεύγει να κατονομάσει τους θετικούς και αρνητικούς πρωταγωνιστές της ιστορίας του, δίνει λυρικές εικόνες και προσθέτει στοιχεία εν μέρει απ’ τη φαντασία του, για να κάνει πιο ολοκληρωμένη την εικόνα. Αντίθετα, η «Επιχείρηση Σφαγή» είναι μια δημοσιογραφική αποκάλυψη που απευθύνεται σε αναγνώστες που ζουν στην καθημερινότητά του.
Ενα επεισόδιο που συνδέεται με τη σύγχρονη Ιστορία της Αργεντινής.
Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο, οι εκδόσεις Ακυβέρνητες Πολιτείες και ο μεταφραστής Ηλιόπουλος θα κάνουν μια εσφαλμένη εκτίμηση και θα παρουσιάσουν την «Επιχείρηση Σφαγή» «σαν ένα μυθιστόρημα μυστηρίου, με άφθονο σασπένς, χωρίς να προϋποθέτει καθόλου ιστορικές γνώσεις και αυτό συνιστούμε ως πρώτη ανάγνωση», ενώ στην έκδοση δεν υπάρχει ένα εισαγωγικό ιστορικό πλαίσιο, που να βοηθάει τον αναγνώστη να κατατοπιστεί στο περιβάλλον του συγγραφέα.
Η σύγχρονη στορία της Αργεντινής έχει το φαινόμενο του περονισμού, δικτατορίες, στρατιωτικά κινήματα, δολοφονίες πρώην δικτατόρων και νέες δικτατορίες. Το ελληνικό κοινό –ανεξαρτήτως ηλικιών– συνήθως είναι από ελάχιστα έως καθόλου εξοικειωμένο μ’ αυτήν την ιστορία. Η πικρή αλήθεια είναι ότι ακόμα κι οι «ιστορικοί» με τη… βούλα (δηλαδή οι πτυχιούχοι των αντίστοιχων σχολών) δεν είχαν καν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν έστω ένα μάθημα επιλογής για την ιστορία της Αργεντινής. Η Ιστορία που διδάσκεται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι αυστηρά ευρωποκεντρική και σπανίζουν ή δεν υπάρχουν καθόλου εισαγωγικά μαθήματα για την Ιστορία άλλων λαών, από τον αρχαίο πολιτισμό της Κίνας και της Ιαπωνίας, μέχρι τη σύγχρονη Ιστορία της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής.
Εχοντας αυτά κατά νου, οι απλές αναφορές που γίνονται στο βιβλίο, ενώ είναι αυτονόητη η σημασία τους στο σύγχρονο αργεντίνικο κοινό που απευθύνεται ο Ουόλς, γεννούν ερωτηματικά στον αναγνώστη. Φυσικά, όμως, είναι στη διάθεση και την ευχέρεια του αναγνώστη να διαβάσει για τη σύγχρονη Ιστορία της Αργεντινής, ώστε να καταλαβαίνει περισσότερο τις άμεσες και έμμεσες αναφορές του συγγραφέα.
Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, οι εκδόσεις κι ο μεταφραστής, με την απόφασή τους να φέρουν στο ελληνικό κοινό την «Επιχείρηση Σφαγή» 60 χρόνια μετά τη δημοσίευσή της, προσφέρουν ένα δυνατό αστυνομικό μυθιστόρημα και παράλληλα την αφήγηση ενός επεισοδίου από τη σύγχρονη Ιστορία της Αργεντινής.
Το βιβλίο συμπληρώνεται από το δημόσιο γράμμα–κατηγορώ που έστειλε ο συγγραφέας περίπου είκοσι χρόνια μετά τα γεγονότα της «Επιχείρησης Σφαγής», απευθυνόμενο στη νέα δικτατορία του Βιντέλα, που έμελλε να γίνει πιο αιμοδιψής απ’ τις προηγούμενες. Ο Ροδόλφο Ουόλς θα δολοφονηθεί από το καθεστώς την επόμενη ημέρα. Αυτή τη φορά ο ερευνητής–δημοσιογράφος θα ήταν ο ίδιος ένα από τα θύματα αφήνοντας, όμως, μια παρακαταθήκη αντίστασης στους λαούς της Λατινικής Αμερικής από την Αργεντινή μέχρι την Κούβα.
* Ο Φοίβος Μακρίδης είναι ιστορικός, απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας – Αρχαιολογίας (ειδίκευση Ιστορίας) της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
**Πηγή: efsyn.gr