«Είναι πολύ δύσκολο να ζεις και να δημιουργείς στη νησιωτική Ελλάδα. Δεν πρέπει να γίνει δυσκολότερο».
Αυτός ήταν ο επίλογος της μελέτης για τους συντελεστές του ΦΠΑ στα νησιά, που είχε διενεργήσει η Επιστημονική Επιτροπή του Ινστιτούτου Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών. Στις 30 σελίδες αναλύσεων, πινάκων και στοιχείων, η έρευνα είχε δείξει ότι η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ που ίσχυαν στο ανατολικό Αιγαίο θα είχαν ελάχιστη απόδοση στα δημοσιονομικά έσοδα. Τα μέλη του ΙΟΦΜ αντιπρότειναν την επέκταση του συστήματος ηλεκτρονικών πληρωμών, ως αντιστάθμισμα για τη διατήρησή τους.
Εν τέλει, οι μειωμένοι συντελεστές του ανατολικού Αιγαίου όχι μόνο εξισώθηκαν με εκείνους της υπόλοιπης χώρας, αλλά επιπρόσθετα αυξήθηκαν από το 13% στο 24% κάνοντας τη διαβίωση στα νησιά πανάκριβη. Το πιο τραγικό, είναι πως με τα συμπεράσματα της μελέτης είχαν συμπαραταχθεί όλα τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ όσο δεν ήταν στην Κυβέρνηση (έτη 2013 & 2014).
Πρέπει να σημειωθεί ότι στο έτος 2015, όταν πια τη διακυβέρνηση της χώρας είχε αναλάβει ο συνασπισμός Σύριζα – ΑΝΕΛ, έγινε μια προσπάθεια να προστατευτούν οι μειωμένοι συντελεστές. Αυτό επιχειρήθηκε να επιτευχθεί με την εκπόνηση έκθεσης από το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους, μετά από σχετικό αίτημα του βουλευτή Δημήτρη Γάκη, που τότε είχε τη θέση του προέδρου της Επιτροπής Απολογισμού και Ισολογισμού της Βουλής. Παρότι η ενδιάμεση έκθεση κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το όφελος στο Ταμείο του Κράτους θα ήταν ελάχιστο (θα πρόσθετε συνολικά 69 εκατομμύρια ευρώ), τα δε προβλήματα που θα δημιουργούσε θα ήταν τεράστια, τελικώς ο συνασπισμός των δύο κομματικών δυνάμεων ψήφισε την κατάργηση των μειωμένων συντελεστών. Ετσι, οι εκθέσεις όλες πήγαν στον κάλαθο των αχρήστων, μαζί και τα επιχειρήματα όλων των κυβερνητικών βουλευτών. Ολοι τους αυτοαναίρεσαν τα επιχειρήματά τους (όπως και όλες τις προεκλογικές κορώνες περί κόκκινων γραμμών για το Αιγαίο) και ψήφισαν την κατάργηση του μοναδικού μέτρου που είχε απομείνει για να υποστηρίζει την οικονομία των νησιών.
Το πιο τραγικό είναι πως οι πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες της Ευρώπης έχουν ευθαρσώς δηλώσει ότι «η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών του ΦΠΑ στο Αιγαίο ήταν πρόταση της ίδιας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ», και ότι «ουδέποτε κατατέθηκε από την Κυβέρνηση αίτημα για την παράταση ισχύος των μειωμένων συντελεστών του ΦΠΑ στα νησιά που αντιμετωπίζουν προσφυγικό πρόβλημα» (Απάντηση Γιουνκέρ στο δήμαρχο Κω, 20 Νοεμβρίου 2017).
Αδύναμο το μεταφορικό
ισοδύναμο
Το «Μεταφορικό Ισοδύναμο» σχεδιάστηκε από ανθρώπους που ουδεμία σχέση έχουν με τη ζωή στα νησιά, έχουν πλήρη άγνοια για το σύνολο των μετακινήσεων που κάνουν οι νησιώτες, πλήρη άγνοια για το τοπικό εμπόριο και στην εφαρμογή του, γι αυτό και είναι εξαιρετικά πιθανό να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στο τοπικό τουριστικό προϊόν.
Πιο συγκεκριμένα, από μόνο του ως μέτρο το «Μεταφορικό Ισοδύναμο» αποτελεί μια σπουδαία απόφαση. Κινείται κοντά στο πνεύμα του αείμνηστου δημάρχου Τήλου Τάσου Αλιφέρη, που ήθελε οι νησιώτες στις θαλάσσιες μετακινήσεις τους να πληρώνουν, όσο και οι στεριανοί στα εισιτήρια των ΚΤΕΛ. Στην εφαρμογή του μέτρου (πιλοτικά από την επόμενη εβδομάδα μέχρι το τέλος του έτους) θα φανούν τα πλεονεκτήματα και οι αδυναμίες. Ωστόσο, ο Τάσος Αλιφέρης, ουδέποτε είχε κάνει διάκριση μεταξύ μονίμων κατοίκων και επισκεπτών. «Είμαστε όλοι ίδιοι» έλεγε και διατράνωνε ότι «αποτελεί υποχρέωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης να διαφυλάξει την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων στα απομακρυσμένα νησιά».
Ο Νομοθέτης που συνέταξε το προετοιμαζόμενο «Μεταφορικό Ισοδύναμο» κάνει σαφή διαχωρισμό των μονίμων κατοίκων από τους επισκέπτες. Ετσι, ο τουρίστας (Ελληνας ή αλλοδαπός) θα πληρώνει πιο ακριβό εισιτήριο από τον ντόπιο και θα του καλλιεργείται διαρκώς η αίσθηση ότι «με αδικούν». Αυτό είναι σοβαρό πρόβλημα και είναι σίγουρο ότι οι τουριστικοί οργανισμοί θα αντιδράσουν και θα πιέσουν είτε για την επέκταση του μέτρου, είτε για την κατάργησή του. Υπό το πρίσμα αυτό, το όφελος για το τουριστικό προϊόν των νησιών είναι μηδενικό!
Από την άλλη πλευρά, η «επιδότηση εισιτηρίου» δεν ισχύει για όλα τα καράβια, αλλά μόνο για εκείνα που εκτελούν γραμμή ακτοπλοϊας. Τα καράβια που πραγματοποιούν τουριστικούς πλόες εξαιρούνται. Επιπρόσθετα, το εισιτήριο οι νησιώτες θα πρέπει να το πληρώσουν ολόκληρο και μετά θα πρέπει να στηθούν στην ουρά για το δημόσιο ταμείο, ώστε να τους επιστραφούν τα λιγοστά ευρώ της επιδότησης. Η πιλοτική εφαρμογή του μέτρου θα δείξει το πρόβλημα. Σε ό,τι αφορά τη μεταποίηση και το εμπόριο το όφελος είναι μικρό. Ειδικότερα, οι τοπικές μεταποιητικές επιχειρήσεις δεν θα αναπληρώσουν ποτέ το άμεσο συγκριτικό πλεονέκτημα που είχαν όσο ίσχυαν οι μειωμένοι συντελεστές. Για παράδειγμα, αν μια τοπική μεταποιητική εταιρεία επεξεργασίας και τυποποίησης παραδοσιακών γλυκισμάτων, πωλούσε τη συσκευασία μαρμελάδας προς 1 ευρώ, μέχρι πριν την κατάργηση των μειωμένων συντελεστών τη διέθετε στην τελική τιμή των 1.13 ευρώ (με το ΦΠΑ). Ο έμπορος αγοραστής από την υπόλοιπη Ελλάδα επέλεγε την τοπική μαρμελάδα καθώς με τη διαφορά του ΦΠΑ, είχε άμεσο όφελος 5%. Ετσι, οι τοπικοί παραγωγοί και έμποροι έχοντας συγκριτικό πλεονέκτημα από τους υπόλοιπους ανταγωνιστές της χώρας, μπορούσαν και διατηρούσαν τις επιχειρήσεις τους υγιείς. Σήμερα, αν η συγκεκριμένη επιχείρηση έχει ετήσιο τζίρο 1.000.000 ευρώ και μεταφορικό κόστος προς την υπόλοιπη Ελλάδα 150.000 ευρώ, το όφελος που θα έχει από το μεταφορικό ισοδύναμο θα είναι περίπου 15.000 ευρώ. Το ποσό αυτό είναι ελάχιστο μπροστά στην τεράστια απώλεια τζίρου που είχε η επιχείρηση (διότι έγινε μη ανταγωνιστική) από την αλλαγή του ΦΠΑ.
Εξάλλου, το μέτρο αυτό δεν πρόκειται να μειώσει την τιμή του αναψυκτικού που πωλείται με 24% ΦΠΑ ακόμα και στο πιο μικρό νησί.
Το πιο τραγικό είναι πως τα έσοδα που προκύπτουν από τη φορολόγηση των νησιών, δεν επιστρέφουν ως οφέλη στον τόπο μας, αλλά ρίχνονται στον κρατικό κορβανά και χάνονται σε δράσεις που ουδεμία σχέση έχουν με το Αιγαίο Πέλαγος. Όλα αυτά σημαίνουν πως το μεταφορικό ισοδύναμο είναι ένα μέτρο, όμως μόνο με την επιστροφή στους μειωμένους συντελεστές του ΦΠΑ θα επανέλθει η ομαλότητα στα νησιά και οι τοπικές επιχειρήσεις θα ξαναγίνουν ανταγωνιστικές.
Το αίτημα δεν μπορεί να θεωρείται άτοπο, καθώς σε ολόκληρη την Ευρώπη εξακολουθούν να υπάρχουν περιοχές, όπου οι συγκεκριμένοι συντελεστές παραμένουν μειωμένοι. Με αυτό ως αιχμή του δόρατος, με τα στοιχεία του ΙΟΦΜ ως προς το ελάχιστο όφελος από την κατάργηση των μειωμένων συντελεστών και το τεράστιο πρόβλημα που δημιουργήθηκε στις οικονομίες των νησιών, καθώς και με το ατράνταχτο επιχείρημα ότι «από τα χρήματα που εισπράττονται στα νησιά (φόροι, εισιτήρια αρχαιολογικών χώρων, εκποιήσεις δημοσίων ακινήτων) ελάχιστα επιστρέφουν ως ανταποδοτικό όφελος», τότε η επαναφορά του ΦΠΑ σε μειωμένα επίπεδα φαντάζει τόσο λογικό, όσο και επιτακτικό.
Ακολουθεί λίστα με τις νησιωτικές περιοχές της Ευρώπης όπου εξακολουθούν να τηρούνται μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ.
Ισπανία
Με απόφαση της κυβέρνησης και τη σύμφωνη γνώμη της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν εξαιρεθεί από το ΦΠΑ οι Κανάριοι Νήσιοι, η Ceuta και η Melilla.
Γερμανία
Για τους σκοπούς εφαρμογής του Φ.Π.Α, η χώρα εξαιρεί τη νήσο Heligoland και την περιοχή του Büsingen.
Δανία
Οι Νήσοι Φερόε και η Γροιλανδία δεν αποτελούν μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνεπώς ο Φ.Π.Α (σύμφωνα με την Οδηγία 2006/112/ΕΚ) δεν εφαρμόζεται σε αυτά τα εδάφη.
Πορτογαλία
Ειδικοί συντελεστές ισχύουν για Αζόρες και Μαδέρα:
α) Στις Αζόρες: 5%: μειωμένος συντελεστής, 10%: μειωμένος συντελεστής/συντελεστής στάθμευσης, 18%: κανονικός συντελεστής
β) Στη Μαδέρα: 5%: μειωμένος συντελεστής, 12%: μειωμένος συντελεστής/ συντελεστής στάθμευσης οχημάτων, 22%: κανονικός συντελεστής
Φινλανδία
Τα νησιά Åland εξαιρούνται από Φ.Π.Α.
Γαλλία
Ειδικοί συντελεστές ισχύουν για τη Κορσική και τις υπερπόντιες περιοχές:
α) Κορσική, ΦΠΑ 0.90% για: Ορισμένες θεατρικές παραστάσεις και θεάματα, οι πωλήσεις ζώντων ζώων σε άτομα που δεν υπόκειται σε φορολογία. ΦΠΑ 2.10% για: αγαθά που παρέχονται στην Κορσική για τα οποία ισχύουν οι μειωμένοι συντελεστές στην ηπειρωτική Γαλλία, ΦΠΑ 10% για: Ορισμένες εργασίες σε ακίνητη ιδιοκτησία, γεωργικός εξοπλισμός και πωλήσεις αγαθών για επιτόπια κατανάλωση , η πώληση ηλεκτρισμού που παρέχεται σε χαμηλή τάση.
Στη Κορσική εφαρμόζεται ο κανονικός συντελεστής 20% όπως και στην υπόλοιπη χώρα.
β) Υπερπόντιες περιοχές (DOM). Στις υπερπόντιες περιοχές, εκτός της Γαλλικής Guiana ισχύει ένας μειωμένος συντελεστής 2,10 % και ένας κανονικός συντελεστής 8,5%.
γ) Πριγκιπάτο του Μονακό Τα αγαθά και οι υπηρεσίες που παρέχονται από ή προς το Πριγκιπάτο του Μονακό, θεωρείται ότι έχουν παρασχεθεί προς ή από τη Γαλλία. Εξαιρούνται του ΦΠΑ.
Ιταλία
Τα ακόλουθα εδάφη εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του Φ.Π.Α: Livigno , Campione d’Italia και τα χωρικά ύδατα της λίμνης του Λουγκάνο.
Κύπρος
Συναλλαγές οι οποίες αφορούν στις κυρίαρχες βάσεις του Ηνωμένου Βασιλείου στις περιοχές Ακρωτήρι και Δεκέλεια αντιμετωπίζονται ως συναλλαγές από ή προς τη Κυπριακή Δημοκρατία.
Αυστρία
Ο ειδικός συντελεστής 19% ισχύει για τις περιοχές Jungholz και Mittelberg.
Ηνωμένο Βασίλειο
Τα αγαθά και οι υπηρεσίες που παρέχονται προς ή από τη Νήσο του Μαν θεωρείται ότι έχουν παρασχεθεί προς ή από το Ηνωμένο Βασίλειο. Εξαιρούνται του ΦΠΑ.