Σήμερα το χρέος της πραγματικής οικονομίας προς τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς είναι υπερτριπλάσιο της παγκόσμιας παραγωγής, ενώ κάθε κάτοικος του πλανήτη τούς χρωστά πλέον περίπου 35.000 ευρώ.
Το χρέος έχει επιστρέψει θριαμβευτικά στο επίκεντρο των πολιτικών συγκρούσεων, της δημόσιας προσοχής και των ιδιωτικών πονοκέφαλων, και όχι μόνο στην ελληνική κοινωνία που ρημάχτηκε με αφορμή το ‘υπέρογκο’ χρέος του 2009 -ήταν 109% του ΑΕΠ, ενώ σήμερα, μετά από δέκα χρόνια ‘διασώσεων’, φτάσαμε το 182%.
Η ιστορία του χρέους ξεκινά από τις απαρχές των ιστορικών χρόνων, καθώς είναι χιλιάδες χρόνια αρχαιότερο από το χρήμα κι εξαρχής συνδεόταν με το κράτος. Τις πρώτες μορφές κρατικής οργάνωσης, αλλά και τα αρχαιότερα ίχνη έντοκου δανεισμού, συναντούνται στη Μεσοποταμία πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια.
Ωστόσο μέχρι την αρχαιοελληνική εποχή τα χρέη τα έλεγχε το κράτος και συχνά τα έσβηνε στα ιωβηλαία. Οι αγώνες των χρεωμένων ενάντια στους δανειστές, συνήθως των πολλών και φτωχών ενάντια στους λίγους και πλούσιους, σημάδεψαν την ρωμαϊκή περίοδο και αποτυπώθηκαν στις μεγάλες θρησκείες, ενώ κατέκτησαν περίοπτη θέση και στον χριστιανισμό – “και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών”.
Το χρέος καταστρέφοντας τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εξαφάνισε τις βασικές προϋποθέσεις της ύπαρξής του στην Ευρώπη, για αρκετούς αιώνες. Επέστρεψε στη ζωή της ηπείρου μας με την άνοδο του καπιταλισμού κατά την Αναγέννηση και ακόμη περισσότερο μετά την κατάκτηση της Αμερικής.
Οι σχέσεις χρέους διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στην άνοδο των σύγχρονων κρατών καθώς και στη διαμόρφωση του πολιτισμού και του ίδιου του ευρωπαϊκού χάρτη. Το κράτος πήρε τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα χάρη στο νέο φαινόμενο του δημόσιου δανεισμού και την εξάπλωση των κεντρικών τραπεζών, την εποχή του Διαφωτισμού.
Η ανατροπή του προηγούμενου μοντέλου λειτουργίας τους, τον εικοστό αιώνα, διευκόλυνε την αδιάκοπη συγκέντρωση ολοένα περισσότερου πλούτου και εξουσίας στα χέρια ελάχιστων χρηματιστών, και άνοιξε το δρόμο στην πρωτοφανή κοινωνική πόλωση της εποχής μας.
https://www.youtube.com/watch?v=js6Hrn5XeD8&feature=share
*Διεπιστημονικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Ερευνών- TIESS Θεσσαλονίκη (Δευτέρα 18.3.2019)
**Ο Σπύρος Μαρκέτος διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ με γνωστικό αντικείμενο «Ιστορία των Νεώτερων και Σύγχρονων Πολιτικών και Κοινωνικών Ιδεών». Ασχολείται ερευνητικά με τη μελέτη των ιδεολογιών, με έμφαση στον σοσιαλισμό και τον φασισμό, καθώς και με την ιστορία του φύλου.
