«Σβήστε την κηλίδα, φέρτε τους στην Ευρώπη»
Μετά τη Νιγηρία, το Κουρδιστάν, την ανατολική Ουκρανία, τη Σομαλία και το Μπαγκλαντές, ο Γάλλος φιλόσοφος Μπερνάρ Ανρί Λεβί επέστρεψε στα τέλη Μαΐου και πάλι στη Μόρια της Λέσβου, και οι εικόνες που αντίκρισε «στην ντροπή της Ευρώπης», όπως αποκαλεί τον προσφυγικό καταυλισμό, ήταν και πάλι αποκαρδιωτικές.
Ο Λεβί, ένας από τους διασημότερους διανοούμενους της Ευρώπης, μίλησε με πρόσφυγες-ομήρους μιας τραγικής κατάστασης που δεν επέλεξαν, άκουσε τις ιστορίες τους και τον εφιάλτη στα μέτωπα, την οδύσσεια μέχρι την άφιξη στη Μόρια, την καθημερινή κόλαση στον καταυλισμό και τη «ζούγκλα», και έγραψε ένα άρθρο-γροθιά στο Paris Match με στόχο να αφυπνίσει την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και τις πολιτικές ηγεσίες στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες της ΕΕ προκειμένου να μπει ένα τέλος σε αυτό το απίστευτο δράμα.
Οι συγκλονιστικές μαρτυρίες των προσφύγων
Γράφει ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί:
Η μαρτυρία της Φατίμα, μιας Σουδανής μάνας, που εγκαταλελειμένη στη Μόρια έφερε πριν έξι μήνες στον κόσμο το τρίτο παιδί της, είναι συγκλονιστική: «Δεν μου έδωσαν σεντόνια. Γέννησα έτσι, χωρίς τίποτα, μέσα στη σκηνή μου, αιμορραγώντας πάνω στο πλαστικό…». Ποιοι είναι αυτοί που δεν στάθηκαν στο πλευρό της; Η ελληνική διοίκηση, που την εγκλώβισε εκεί χωρίς μέλλον πίσω από τα συρματοπλέγματα; Οι ΜΚΟ στην πιο άγρια ζώνη του στρατοπέδου, που ανηφορίζει πάνω στους λόφους με τα ελαιόδεντρα, σέρνοντας μαζί της όλη τη δυστυχία του κόσμου και οι οποίες αντιμετωπίζουν τους νεοφασίστες, που ονειρεύνται να πετάξουν τους πρόσφυγες απ’ το νησί και που δεν ξέρουν από πού να αρχίσουν; Οι Αφγανοί γείτονες στα διπλανά αντίσκηνα, που δεν ανταποκρίθηκαν στις εκκλήσεις της για βοήθεια επειδή είναι Σουδανή;
Γεγονός είναι ότι η Φατίμα είναι σήμερα μόνη της μέσα στο καταφύγιό της με το λευκό, αδιάβροχο πλαστικό. Το ηλικίας έξι μηνών μωρό της κρέμεται στην πλάτη της τυλιγμένο σε ένα φτωχό T-shirt που γράφει «Καλωσήρθατε στη Λέσβο»… Τα μεγαλύτερα αδέλφια του, οκτώ και δύο χρόνων, κουλουριασμένα δίπλα της, δείχνουν να φοβούνται ακόμη περισσότερο την παρουσία του φωτογράφου και του μεταφραστή. Και με φτωχά αραβικά, με διαστήματα σωιπής, η Σουδανή Φατίμα αφηγείται την τρομερή της Εξοδο. Το στρατόπεδο διέλευσης στο Γκαζιαντέπ… Τον άνδρα της που τον ξανάστειλαν πίσω στην Τουρκία, τρεις μέρες μετά την άφιξή τους στη Μόρια με το Zodiac που δεν κατάφερε να πληρώσει για δεύτερη φορά… Την ίδια, που έγινε δεκτή κατ’ εξαίρεση επειδή ήταν έγκυος… Το μωρό που δεν έχει ακόμη καταγραφεί ως Έλληνας πολίτης κι επομένως δεν υφίσταται νομικά …
Τέλη Μαϊου του 2020 και κάνει κρύο. Βρέχει καρεκλοπόδαρα κι οι σταγόνες διαπερνούν τα ατελώς ενωμένα κομμάτα του αντίσκηνου. Μια δυσοσμία υγρασίας, απλυσιάς και λυμάτων αναμειγνύεται με τη μυρωδιά από τα λαχανικά που μαγειρεύει κοντά στην είσοδο. Ο μεγαλύτερος γιος σηκώνεται για να μετακινήσει την κατσαρόλα. Ένας αρουραίος περνά μέσα απ’ τα πόδια, χωρίς εκείνος να τον αντιληφθεί. Βρισκόμαστε στη Λέσβο, στον καταυλισμό της Μόριας, σ’ ένα από τα πιο όμορφα και φορτωμένα με μύθους κι ιστορία νησιά της Ελλάδας – ευρωπαϊκή πρωτεύουσα σήμερα της οδύνης»…
Η πένα του Μπερνάρ Ανρί Λεβί καταγράφει γλαφυρά το δράμα κι ενός ακόμη θύματος αυτής της παρατεταμένης τραγωδίας στη Μόρια, ενός 12χρονου Σύρου, που όπως και άλλοι εγκλωβισμένοι στον καταυλισμό αποπειράθηκε να βάλει τέλος στη ζωή του: «Σ’ όλη τη διάρκεια της συνέντευξης, πλην κάποιων στιγμών που έστρεφε το βλέμμα του στο θείο του που τον έσωσε, πρώην δάσκαλο στο Ιντλίμπ, αφηγείται την ιστορία του με τα μάτια καρφωμένα στο έδαφος. Όλα ξεκίνησαν, λέει ο θείος, από τον τρόμο μπροστά σ’ αυτή τη νέα, χωρίς μέλλον ζωή. Τι κάνουμε εδώ, αναρωτιόταν το παιδί; Γιατί δεν μπορούμε να πάμε να δούμε τη θάλασσα, που είναι τόσο κοντά; Γιατί, ενώ ακόμη και εκεί κάτω [στη Συρία], με πήγαινες στο σχολείο ενώ σφύριζαν γύρω μας οι βόμβες κι εδώ καθόμαστε μέρες ολόκληρες άπραγοι να αντενίζουμε τις τουρκικές ακτές; Θα είμαστε άραγε αιχμάλωτοι για πάντα; Κι ύστερα, λίγο – λίγο το παιδί σταμάτησε να μιλάει. Σταμάτησε να παίζει. Περνούσε τις μέρες του ξαπλωμένο, ή στην ξεχαρβαλωμένη πολυθρόνα, στο μέσο της σκηνής όπου κάθομαι κι εγώ τώρα. Σταμάτησε να παίζει ποδόσφαιρο με τους φίλους του. Έχασε την όρεξη για φαγητό και για ύπνο… Κι ένα πρωί, ενώ ο θείος περίμενε στην ουρά για το ψωμί της ημέρας, ένας γείτονας είδε να τρέχει αίμα στο αυλάκι της απορροής. Έτρεξε. Το παιδί είχε ανταλλάξει ένα κουτί μπισκότων ανθρωπιστικής βοήθειας που μάζευε επί μία εβδομάδα με ξυραφάκια. Έκοψε τον καρπό του. Έχω δει πολλά στρατόπεδα προσφύγων στη ζωή μου, αλλά σπάνια αντίκρισα αυτή την ατέλειωτη θλίψη, όπως εδώ»…
Δραματική η έλλειψη νερού στη Μόρια
Όπως διαπίστωσε στο νέο οδοιπορικό του ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στον καταυλισμό στη Μόρια είναι η έλλειψη νερού: «(…) σ’ αυτές εδώ τις καταραμένες εκτάσεις, δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό. Ούτε πηγάδια. Ούτε ορατές δεξαμενές. Μόνον κάτι ελάχιστες ντουζιέρες. Κάποιες βρύσες, λιγότερες από είκοσι, όπου οι άνθρωποι στήνονται ολημερίς στις ουρές για να γεμίσουν από ένα πλαστικό μπουκάλι, ένα ανά κάθε άτομο ανά εικοσιτετράωρο, μου λέει εκπρόσωπος της αφγανικής κοινότητας.
Ναι, όσο απίστευτο κι αν φαίνεται, υπάρχουν εδώ 19.000 πρόσφυγες που ο καθένας τους δεν έχει παρά μόνο ένα λίτρο νερού κάθε μέρα για να πιει, να πλύνει τα ρούχα του, να πλυθεί, να μαγειρέψει. Και κάποιες μέρες, όταν κόβεται το νερό, δεν έχουν ούτε αυτό το ένα λίτρο και πρέπει να κάνουν οικονομία μέχρι την επόμενη. Κάθε σταγόνα είναι πολύτιμη»…
Η αποφορά από τις τουαλέτες
Αλλά ακόμη πιο δραματικό, όπως γράφει ο Λεβί, είναι το πρόβλημα με τις τουαλέτες, λιγοστές αφού το στρατόπεδο της Μόρια κατασκευάστηκε για να φιλοξενεί 800 στρατιώτες και σήμερα οι πρόσφυγες αγγίζουν τις 20.000…
«Υπάρχει η λοιμογόνος τρύπα της οικογένειας, πίσω από τη σκηνή, σκαμμένη στο έδαφος, όταν αυτό είναι κατάλληλο και απέχει αρκετά μακριά απ’ τους άλλους. Υπάρχουν οι ειδικές σκηνές, όπου μπαίνουν ένας ένας και στέκονται πάνω από μια τρυπημένη σανίδα, κάτω από την οποία βρίσκεται μια τάφρος, χωρίς σύστημα αποχέτευσης.
Κι ύστερα, υπάρχουν οι δημόσιες τουαλέτες – θα τις έλεγα «επίσημες», κατασκευασμένες είτε από τη διοίκηση είτε από τις ΜΚΟ- που προκαλούν την αγανάκτηση των αποστερημένων και από αυτή τη στοιχειώδη ιδιωτικότητα ανθρώπων αυτών (…) Εξευτελισμός. Bασανιστήριο. Την ώρα που η υπόλοιπη Ευρώπη ασχολείται με την υγιεινή [λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού] η Μόρια είναι ο τόπος της μόλυνσης, της διαφθοράς και της αποφοράς. «Αnus mundi»…
Οι ευνοημένοι και οι άτυχοι εγκλωβισμένοι στη Μόρια
Ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί μιλά και για τη βία στον καταυλισμό, τις συγκρούσεις μεταξύ των προσφύγων διαφόρων εθνικοτήτων και θρησκευμάτων στη Μόρια, που όμως «δεν είναι εντελώς ζούγκλα (…) όπου όλοι μάχονται εναντίον όλων, παρά τον φόβο ότι έχουν εγκαταλειφθεί από όλους (…)Ανάμεσα σ’ αυτούς τους ανθρώπους που έριξε η μοίρα σ’ αυτό το νησί η ανθρωπιά αρνείται επίμονα να σβήσει κι οι πράξεις αλληλεγγύης δείχνουν ότι η ζωή συνεχίζεται.
O Μπερνάρ Ανρί Λεβί απηύθυνε δραματική έκκληση στους Ευρωπαίους ηγέτες να δεχθούν στις χώρες τους τους πρόσφυγες της Μόρια για να κλείσει το Κέντρο Υποδοχής / Φωτογραφία: Marc Roussel & Gilles Hertzog
Βρισκόμαστε στο κεντρικό σημείο του καταυλισμού με τις μόνιμες κατασκευές, όπου βρίσκονται οι υπάλληλοι των υπηρεσιών μετανάστευσης πίσω από τα γκισέ τους κι όπου έχουν την έδρα τους αυτοί που διαχειρίζονται τον τραγέλαφο. Είναι αυτοί, που ταξινομούν τους δυστυχισμένους σκληραγωγημένοι έναντι της δυστυχίας: στον πάτο της κλίμακας η φοβερή κόκκινη σφραγίδα που σημαίνει την επ’ αόριστον διαμονή στη Μόρια, ενώ στην κορυφή βρίσκονται οι μαγικές μπλε σφραγίδες που δίνουν το δικαίωμα μετεγκατάστασης στην ενδοχώρα. Κι ανάμεσά τους η μαύρη σφραγίδα των ανηλίκων ή των ανίατων που αποκαλούνται “ευάλωτοι” κι οι οποίοι ίσως κάποια μέρα με τη βοήθεια ακριβοπληρωμένων και δικτυωμένων με τις τοπικές Αρχές δικηγόρων αποκτήσουν το δικαίωμα να βγουν από αυτή την κατάσταση αναμονής και να περάσουν από το κόκκινο στο μπλε.
Η γειτονιά των γυναικών
Ο διευθυντής του καταυλισμού πάει να μας δείξει, πίσω από τις αποθήκες, αυτό που ονομάζει γειτονιά των γυναικών, έναν ημι-καλυμένο διάδρομο προστατευμένο από ένα πλέγμα, που οδηγεί σε μικρούς κοιτώνες. Ξαφνικά εμφανίζεται πλήθος οργισμένων γυναικών με υψωμένες τις γροθιές, στην πλειονότητά τους Αφρικανές με ρούχα γυμναστικής. «Ήρθαν για σας, ψελλίζει κάτωχρος ο διευθυντής. Δεν θέλουν να φωτογραφηθούν, λέει. Μόνον που ισχύει το αντίθετο. Μας κάνουν σήμα να πλησιάσουμε. Και σαν άρπυιες, σαν θεές της καταιγίδας βγαλμένες από έργα του Ομήρου και του Ησιόδου αρχίζουν να ουρλιάζουν: “Moria no good ! Moria no good !”
Στις Αρχές επικρατεί πανικός. Υπάλληλοι επεμβαίνουν για να απομακρύνουν τις γυναίκες που ουρλιάζουν ολοένα και περισσότερο. Φθάνει και μια διμοιρία της αστυνομίας, που πείθουμε να αποχωρήσει μαζί μας. Ποιες είναι οι γυναίκες αυτές; Γιατί είναι απομονωμένη αυτή η γειτονιά. Ανάμεσά τους, όπως προσπαθούν να μου εξηγήσουν, υπάρχουν “άγαμες”, που πρέπει να “προστατευθούν”. Δεν ξέρω. Αλλά αποχωρώ με θλίψη»…
Η συνάντηση με τους «ακραίους»
Ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί ήθελε να συναντηθεί και με εκείνους που αντιδρούν με βία στην παρουσία των προσφύγων στη Μόρια, τους «φασίστες», όπως αναφέρει στο άρθρο του. «Δεν χρειάστηκε να ψάξω μακριά. Τη συνάντηση οργάνωσε ο περιφερειάρχης Βόρειου Αιγαίου Κωνσταντίνος Μουτζούρης (…) Νά’ τοι λοιπόν, καθισμένοι ο ένας δίπλα στον άλλο μ’ ένα μικρόφωνο μπροστά τους καμιά εικοσαριά επιφανείς, ανάμεσά τους ορισμένοι ψαράδες, έμποροι, ή καθηγητές που δεν έχουν τίποτε άλλο κατά νου παρά τους μετανάστες. Κι ακούω να λένε τα πάντα, για τον βίαιο εξισλαμισμό του νησιού, τις βεβηλωμένες εκκλησιές, τους τζιχαντιστές του ISIS που παρεισέφρησαν, τη συνωμοσία του Τζορτζ Σόρος, τις κόρες και τις συντρόφους τους που δεν τολμούν να ξεμυτίσουν τα βράδια επειδή ελλοχεύουν ορδές ξένων για να τις βιάσουν (…) Ναυτία. Είναι η πρώτη φορά στη ζωή μου που έρχομαι αντιμέτωπος με μια τέτοια κατάσταση».
Η δραματική έκκληση του Μπερνάρ Ανρί Λεβί για τη Μόρια
«Επιστρέφοντας κανείς από όλα αυτά, όταν έχει αντικρίσει κατάφατσα αυτόν τον συμπυκνωμένο τρόμο και την απελπισία, όταν εξακολουθούν να τον στοιχειώνουν οι εικόνες των πενταβρώμικων παιδιών, των ξυπόλητων γυναικών με τη χαμένη αθωότητα, δεν μπορεί να ξεφύγει από το μοναδικό ερώτημα που σαρώνει όλες τις ιδεολογικο-πολιτικές διαφωνίες: τι κάνουμε; Σίγουρα πρέπει να βοηθήσουμε. Να καταθέσουμε τη μαρτυρία μας, να παραθέσουμε όσα είδαμε, τα λόγια των καταραμένων. Αλλά η καταστροφή στη Μόρια είναι τέτοια που δεν υπάρχει παρά μία μόνον αληθινή απάντηση. Πρέπει να κλείσει. Να ισοπεδωθεί, ή να διατηρηθεί, αν επιμένουν, ως μνημείο απανθρωπιάς και ονείδους. Και σε κάθε περίπτωση να μην επιδιορθωθεί η κόλαση. Πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να γίνουν επιτακτικά και άνευ όρων δεκτοί ανάμεσά μας οι γυναίκες, οι άνδρες και τα παιδιά που μαραζώνουν σ’ αυτή την υπαίθρια φυλακή και των οποίων το μοναδικό έγκλημα ήταν ότι ονειρεύτηκαν την Ευρώπη. Στην Ελλάδα, αλλά σίγουρα και στην υπόλοιπη Γηραιά Ήπειρο, που πρέπει να επιλέξει εδώ ανάμεσα στην απώλεια της τιμής της ή τον εμπλουτισμό της μ’ αυτές τις ψυχές που περιμένουν υπομονετικά στο κατώφλι μας», γράφει ο Γάλλος φιλόσοφος. Και καταλήγει:
«Έκκληση στον Κυριάκο Μητσοτάκη, στην Άνγκελα Μέρκελ, στον Εμανουέλ Μακρόν, στους άλλους. Ταπεινή παράκληση προς τις ηγέτιδες και τους ηγέτες, οι οποίοι ενώπιον αυτής της φρίκης, που μετατρέπει ανθρώπους σε απόβλητα, δεν έχουν πλέον το δικαίωμα να αναλώνονται σε ατέρμονες συζητήσεις περί διαλογής μεταναστών ή γενικότερα μεταναστευτικής πολιτικής και το μόνο που οφείλουν -ενόψει του επείγοντος της κατάστασης και του ζωντανού συμβολισμού εκείνων που λαχταρούν την Ευρώπη και τους μεταχειρίζονται σαν λεπρούς, εκεί όπου γεννήθηκε η έννοια της Ευρώπης- είναι να σβήσουν την κηλίδα από τη σημαία με τα αστέρια και να κάνουν μια εξαίρεση. Υπολογίστε κυρίες και κύριοι: 500 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζουν σε 27 χώρες, στις οποίες θα προστεθούν 20.000 ψυχές που υποφέρουν. Μια σταγόνα στον ωκεανό της ευημερίας μας…»
Nuntiusweb