Η πρόσφατη περιοδεία του Vladimir Putin στην Κεντρική Ασία ήταν σύντομη αλλά αποτελεσματική. Στη διάρκεια των τριών ημερών στο Καζακστάν, στο Τατζικιστάν και στο Κιργιστάν, στο τέλος του περασμένου μήνα, αναφέρθηκε ότι η Ρωσία έχει σημειώσει πρόοδο στο να ενισχύσει την ασφάλεια των συνόρων κατά μήκος των νότιων συνόρων της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών (CIS) προκειμένου να σταματήσει την εξάπλωση της τρομοκρατίας στην περιοχή.
Στη διάρκεια της ταχείας επίσκεψης στην οποία ο Putin ταξίδεψε στις 26-28 Φεβρουαρίου, μεταξύ της πόλης Almaty του Καζακστάν και των πρωτευουσών του Τατζικιστάν και του Κιργιστάν, Dushanbe και Bishkek, ο Ρώσος πρόεδρος κατέστησε επίσης σαφές πόσο ωφελει τους οικοδεσπότες του -και ιδιαίτερα τον πρόεδρο του Κιργιστάν Almazbek Atambayeb- η στενή συνεργασία με τη Μόσχα.
Την παραμονή της επίσκεψης του Putin, οι αρχές στο Bishkek αποφάσισαν να συλλάβουν έναν από τους πιο γνωστούς πολιτικούς του Κιργιστάν, τον Omurbek Tekebayev, τον ηγέτη της αντιπολίτευσης που είναι συχνά γνωστός ως ο πατέρας του συντάγματος της χώρας. Ο Tekebayev κατηγορήθηκε για διαφθορά και απάτη καθώς φέρεται να έλαβε δωροδοκία 1 εκατ. δολαρίων από τον Ρώσο επιχειρηματία και πρώην βουλευτή της Δούμα, Leonid Mayevsky με αντάλλαγμα ένα ποσοστό συμμετοχής στην τηλεπικοινωνιακή εταιρεία του Κιργιστάν MegaCom, μετά από την επανάσταση τον Απρίλιο του 2010.
Γιατί ο Tekebayev διώκεται τώρα, επτά χρόνια μετά το συμβάν; Οι αντίπαλοι του Atambayev δηλώνουν ότι η υπόθεση είναι εντελώς πολιτικά υποκινούμενη: Ο Tekebayev είχε απειλήσει να δημοσιεύσει μια έρευνα στις εξωχώριες συμμετοχές του Atambayev λίγο πριν από την επίσκεψη Putin. Ο Atambayev έπρεπε να δείξει στον Ρώσο ομόλογό του ότι κανένας δεν είναι εκτός ελέγχου στο σύστημά του.
Ο Tekebayev δεν φυλακίστηκε διότι ήταν απειλή για την προεδρία του Atambayev. Το σύνταγμα της Κιργιζίας απαγορεύει στον Atambayev να είναι υποψήφιος για άλλη μια θητεία, που σημαίνει ότι η χώρα θα έχει νέο εκτελεστικό ηγέτη από το Νοέμβριο. Ωστόσο, ο ηγέτης του Κιργιστάν έχει δηλώσει ότι “θα παραμείνει στην πολιτική” μετά τις εκλογές, που σημαίνει ότι η επιλογή του διαδόχου είναι σημαντική.
Ακόμη πιο σημαντικό είναι το ερώτημα εάν ο Putin θα υποστηρίξει ή όχι αυτόν τον διάδοχο. Κατά συνέπεια, όταν ο Atambayev είναι γύρω από τον Putin, κάνει σκληρές δηλώσεις για τον νόμο και την τάξη όπως “ένας κλέφτης θα πρέπει να πάει στην φυλακή”, για να λάβει την έγκριση από τον Ρώσο ομόλογό του. Ο πρόεδρος του Κιργιστάν πήρε την επιδοκιμασία που ήθελε μετά από την τελευταία τους συνάντηση: ο Putin επαίνεσε τον Atambayev για τη “διαδικασία του δημοκρατικού σχηματισμού και της σταθεροποίησης της κατάστασης στη χώρα”.
Πραγματικά, ο Atambayev είχε κάθε λόγο να είναι ικανοποιημένος από το ταξίδι του Putin. Ο Ρώσος ηγέτης μάλιστα τον προσκάλεσε στη Ρωσία για να ανταποδώσει την επίσκεψη. Για έναν πρόεδρο που έχει μόλις εννέα μήνες ακόμη στη θέση του, αυτή η πρόσκληση μοιάζει σαν μια υπόσχεση να υποστηρίξει οποιονδήποτε επιλέξει ο Atambayev να είναι ο διάδοχός του.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, ο Putin κατέστησε σαφές ότι το Κιργιστάν παραμένει πλήρως εξαρτημένο από τη Ρωσία. Μεταξύ άλλων πραγμάτων, επισήμανε ότι ως αποτέλεσμα της ένταξης του Κιργιστάν στην EAEU, τα εμβάσματα από τους εργαζόμενους του Κιργιστάν στην Ρωσία αυξήθηκαν κατά 18,5% στο εννεάμηνο πέρυσι, στα 1,3 δισ. δολάρια, ή περίπου στο ένα τρίτο του ΑΕΠ του Κιργιστάν.
Παρά το γεγονός πως οι συναντήσεις ήταν σε μεγάλο βαθμό μια επιτυχία, ο Ρώσος πρόεδρος προχώρησε σε κάποια περίεργα σχόλια. Απαντώντας σε μια ερώτηση για την πιθανή επέκταση της ρωσικής αεροπορικής βάσης στο Καντ, 26 χιλιόμετρα από το Bishkek, ο Putin ανέφερε ότι η βάση έχει χτιστεί “κατόπιν αιτήματος της ηγεσίας του Κιργιστάν το 1999-2000, όταν το Κιργιστάν πολεμούσε διεθνείς τρομοκράτες που είχαν περάσει τα σύνορα από το Αφγανιστάν”.
Η ρωσική αεροπορική βάση στην πραγματικότητα άνοιξε από τον Putin και τον πρώην πρόεδρο του Κιργιστάν, Askar Akayev στις 23 Οκτωβρίου 2003, έναν χρόνο μετά από την άφιξη των πρώτων ρωσικών στρατευμάτων. Η βάση στο Καντ χτίστηκε ως απάντηση στο άνοιγμα μιας αμερικανικής στρατιωτικής βάσης στο Manas μετά από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 -μια απόφαση που έλαβε ο Akayev, κατά την κρίση των Ρώσων, χωρίς να τους συμβουλευτεί.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Purin έκανε λάθος διότι το θέμα της αντιτρομοκρατίας κυριάρχησε στο ταξίδι του Ρώσου προέδρου. Στο Αλμάτι, στο Ντουσάνμπε και στο Μπισκέκ, ο Putin μίλησε για την ετοιμότητα της Ρωσίας να συμβάλει στην ενίσχυση των νοτίων συνόρων της CIS, η οποία φέρεται να απειλείται ιδιαιτέρως από έναν αυξημένο αριθμό μαχητών από το λεγόμενο ισλαμικό Κράτος.
Στο Ντουσάνμπε, ο Putin κατόρθωσε να κάνει τον Τατζίκο πρόεδρο Emonali Rahmon να συμφωνήσει στην ενίσχυση των συνόρων Τατζικιστάν-Αφγανιστάν με την βοήθεια της 201ης ρωσικής στρατιωτικής βάσης, σηματοδοτώντας την επιστροφή των ρωσικών δυνάμεων στα σύνορα με το Αφγανιστάν για πρώτη φορά σε πολλά χρόνια. Επιπλέον, ο Putin δημοσίως ανακοίνωσε στο Τατζικιστάν ότι είχε καλέσει τον Τουρκμένο ηγέτη Gurbanguly Berdymukhamedov, σηματοδοτώντας ως εκ τούτου ότι το Τουρκμενιστάν είχε εισακούσει τις προειδοποιήσεις της Ρωσίας ότι τα μακρά σύνορα με το Αφγανιστάν, δεν είχαν καλή προστασία. Δεν έχει ανακοινωθεί καμία ημερομηνία για επίσκεψη του Putin στο Τουρκμενιστάν αλλά προφανώς υπάρχει έντονη συζήτηση για την ατζέντα μιας επίσκεψης.
Από την πλευρά του, ο Τατζίκος ηγέτης Rahmon κατόρθωσε να εξασφαλίσει μια υπόσχεση από τη Μόσχα να αντιμετωπίσει το ζήτημα των εκατοντάδων χιλιάδων Τατζίκων μεταναστών στους οποίους έχει απαγορευτεί η είσοδος στη Ρωσία.
Στο μεταξύ, ο Καζάκος πρόεδρος Nursultan Nazaebayev και ο Putin, συζήτησαν κάθε είδους ευαίσθητα ζητήματα, αν και φαίνεται ότι οι προβλέψεις πως ο Nazarbayev θα μπορούσε να είναι πρόθυμος να ενεργήσει ως μεσολαβητής στη διαφωνία μεταξύ του Putin και του Λευκορώσου προέδρου, Alexander Lukashenko, δεν υλοποιήθηκε. Και τίποτα καινούριο δεν ειπώθηκε για την επίλυση των προβλημάτων που έχουν προκύψει μεταξύ του Καζακστάν και του Κιργιστάν τα τελευταία χρόνια. Αυτό συμβαίνει πιθανώς διότι ο Nazarbayev επαναδιατύπωσε πως δεν χρειάζεται μεσάζοντες για να αντιμετωπίσει τον νότιο γειτονά του.
Εν συντομία, το Καζακστάν δεν ζητάει τίποτα από τη Ρωσία, και η Ρωσία έχει μόνο ευγνωμοσύνη για το Καζακστάν -για τη διεξαγωγή των ειρηνευτικών συνομιλιών για τη Συρία και για την υποστήριξη των ρωσικών προσπαθειών στον ΟΗΕ (το Καζακστάν έγινε μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας την 1η Ιανουαρίου).
Συνολικά, το πρόσφατο ταξίδι του Putin στην Κεντρική Ασία απέδειξε ότι είναι πρόθυμος να ανταμείψει τους συνεργάτες της Ρωσίας στην περιοχή για την γεωπολιτική τους πίστη -ακόμη κι αν κάποιες δημοκρατίες όπως το Τατζικιστάν, έχουν παραιτηθεί από την ένταξη στην EAEU. Σε ό,τι αφορά τις σχέσεις με το πέμπτο κράτος της Κεντρικής Ασίας, το Ουζμπεκιστάν, το οποίο παραμένει σε απόσταση από τον ρωσικής ηγεσίας Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας, θα πρέπει να περιμένουμε και να δούμε μέχρι τον Απρίλιο, όταν ο νέος Ουζμπέκος πρόεδρος Shavkat Mirziyoyev ταξιδέψει στην Μόσχα για την πρώτη του επίσκεψη.
*Του Arkady Dubnov, capital.gr
Nuntiusweb