Τον Οκτώβριο του 2009, μια μικρή πόλη στην κεντρική Βουλγαρία που ονομάζεται Λόβετς υποδεχόταν έναν Κινέζο αξιωματούχο, τον οποίο είχαν ακούσει λίγοι στη χώρα, πόσο μάλλον στην μικρή πόλη.
Ο Σι Τζινπίνγκ, τότε αντιπρόεδρος της Κίνας, βρισκόταν σε μια ευρωπαϊκή περιοδεία, συγκεντρώνοντας εμπειρία, καθώς είχε βάλει πλώρη για την κορυφή της εξουσίας. Στο Λονδίνο, είχε γίνει μάρτυρας της υπογραφής μιας συμφωνίας της βουλγαρικής εταιρείας Litex Commerce και της Great Wall Motors, ενός από τους κορυφαίους κατασκευαστές αυτοκινήτων της Κίνας. Το εργοστάσιο παραγωγής στο Λόβετς έβαλε μπρος τις μηχανές του το 2017, αλλά η «πείνα» για κινεζικές επενδύσεις παρέμεινε.
Δέκα χρόνια μετά, είναι οι ηγέτες των Βαλκανίων που παίρνουν το αεροπλάνο προς το Πεκίνο, πρόθυμοι να συναντήσουν τον Σι Τζινπίνγκ. Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κηρύξει τον εμπορικό πόλεμο εναντίον της Κίνας και οι περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις ανησυχούν για τεχνολογικές εταιρείες όπως η Huawei, οι νοτιοανατολικοί Ευρωπαίοι εξακολουθούν να είναι πρόθυμοι να κάνουν διαπραγματεύσεις για επενδύσεις σε υποδομές από το Πεκίνο.
Τον Απρίλιο του 2012, μόλις ένα χρόνο εφόσον ο Σι είχε γίνει πρόεδρος, η Κίνα ξεκίνησε την πρωτοβουλία 16+1, μια πλατφόρμα στην οποία συμμετείχαν η Κίνα και άλλες 11 χώρες μέλη της ΕΕ, καθώς και 5 υποψήφιες προς ένταξη χώρες από τα Δυτικά Βαλκάνια. Φέτος η συνάντηση της πρωτοβουλίας πραγματοποιήθηκε στην ιστορική πόλη της Κροατίας, Ντουμπρόβνικ, με την Ελλάδα να δίνει το παρών και την πρωτοβουλία να επαναπροσδιορίζεται ως 17+1.
Φέτος, αρκετοί κορυφαίοι αξιωματούχοι από τα Βαλκάνια έκαναν το μακρύ ταξίδι για το Πεκίνο. Τον Απρίλιο, ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς συναντήθηκε με την Σι στην πρωτεύουσα της Κίνας και μια μέρα αργότερα ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας. Τον Μάιο, ακολούθησε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Ελλάδας, κ. Παυλόπουλος. Τον Ιούλιο, ο Βούλγαρος πρόεδρος Ρούμεν Ράντεφ πραγματοποίησε επίσης επίσημη επίσκεψη.
Ωστόσο, το κινέζικο ενδιαφέρον για επενδύσεις στα Βαλκάνια δεν έχει περάσει απαρατήρητο. Οι αξιωματούχοι και οι παρατηρητές της Κίνας στην ΕΕ, εξέφρασαν την ανησυχία τους. «Ίσως έχουμε υπερτιμήσει τη Ρωσία και έχουμε υποτιμήσει την Κίνα» όταν πρόκειται για τη διείσδυση τους στα Βαλκάνια, δήλωσε ο Επίτροπος Διεύρυνσης Γιοχάνες Χαν σε δημοσιογράφους τον Μάρτιο.
Πράγματι η Κίνα με ΑΕΠ στα 12 τρισ. είναι ένας παίχτης πολύ πιο δυνατός από τη Ρωσία, που ξέρει να παίζει καλά, από την πλευρά της – το χαρτί της σλάβικης αδελφότητας, όπως σημειώνει το Al Jazeera. Μάλιστα η πρωτοβουλία για τον Νέο Δρόμο του Μεταξιού αναμένεται να αυξήσει τις επενδύσεις της Κίνας στην περιοχή των Βαλκανίων.
Η Σερβία έχει γίνει ήδη η «ανοιχτή πόρτα» της Κίνας προς τα Βαλκάνια, στην Ελλάδα η κινεζική Cosco διαχειρίζεται τον εμπορικό λιμάνι του Πειραιά, στην Κροατία η Κίνα κατασκευάζει γέφυρες, ενώ συμμετέχει επίσης σε έργα οδοποιίας στο Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία. Στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη έχει ξεκινήσει να κατασκευάζει ένα ατμοηλεκτρικό σταθμό, πετυχαίνοντας μάλιστα αυτό που χρόνια άλλοι διεθνή παράγοντες δεν έχουν καταφέρει… να κάνουν τις βασικές πολιτικές δυνάμεις της χώρας να συμφωνήσουν σε κάτι. Στο μεταξύ, η Βουλγαρία προσδοκά να προσελκύσει κινέζικες επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα, με την κυβέρνηση να υποστηρίζει μάλιστα ότι έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον για την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού στο Μπελένε.
Είναι όμως η Κίνα ικανή και πρόθυμη να χρησιμοποιήσει τις συνεχώς αυξανόμενες επενδύσεις της στα Βαλκάνια για να επεκτείνει το πολιτικό της αποτύπωμα στην περιοχή; Ίσως ναι, αλλά βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, η Κίνα δεν είναι πιθανό να έχει ρόλο στην περιφερειακή ασφάλεια. Θα παραμείνει μάλλον μια γεω-οικονομική δύναμη, όσον αφορά τα Βαλκάνια.
Στο μεταξύ οι βαλκανικές χώρες φαίνεται να προκρίνουν τη συνεργασία ΕΕ και Κίνας παρά τον ανταγωνισμό τους, αλλά η πολιτική έχει έναν απαράβατο κανόνα: το πως αντιλαμβάνεσαι τα πράγματα, διαμορφώνει και την πραγματικότητα. Έτσι λοιπόν είναι σχεδόν απίθανο οι εντάσεις μεταξύ Δύσης και Πεκίνου, να μην γίνουν αισθητές και στην περιφέρεια της Ευρώπης.
Οι ΗΠΑ επιστρέφουν στα Βαλκάνια με έναν «Δούρειο Ίππο»
Την ίδια στιγμή, οι ΗΠΑ επιχειρούν να επιστρέψουν στα Βαλκάνια, με «Δούρειο Ίππο» τους την επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου.
Το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. αναμένεται να ανακοινώσει νέο ειδικό απεσταλμένο στα Βαλκάνια σε μια προσπάθεια επανέναρξης ενός σταδιακού διαλόγου μεταξύ της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου, με στόχο τον τερματισμό μιας μακρόχρονης διαμάχης στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Ο Μάθιου Πάλμερ, διπλωμάτης σταδιοδρομίας με εμπειρία στα Βαλκάνια, θεωρείται ως ο επικρατέστερος για τη νευραλγική αυτή θέση. Υπενθυμίζεται, πως οι συνομιλίες μεταξύ της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου που διεξήχθησαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την ομαλοποίηση των διμερών σχέσεων έπεσαν στο κενό τον περασμένο Νοέμβριο, όταν το Κοσσυφοπέδιο επέβαλε υψηλούς δασμούς στα σερβικά αγαθά και δεσμεύθηκε να τους πάρει πίσω μόνο αφού η Σερβία αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου.
Όπως σημειώνουν εμπειρογνώμονες στο Foreign Policy, ο αναμενόμενος διορισμός του Πάλμερ είναι μια εξέλιξη σε μια περιοχή που συχνά αγνοείται από κορυφαίους υπευθύνους χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ, τουλάχιστον μετά τις εντατικές προσπάθειες που καταβλήθηκαν για τον τερματισμό των θανατηφόρων συγκρούσεων στη δεκαετία του 1990.
Τι τους έπιασε όμως μετά από τόσα χρόνια να ανακατευτούν ξανά με μια διαμάχη τόσα χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Ουάσιγκτον;
Το Κοσσυφοπέδιο, με σχεδόν 90% εθνοτική Αλβανική πλειοψηφία, κήρυξε ανεξαρτησία από τη Σερβία το 2008. Ενώ πάνω από 100 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και πολλών ευρωπαϊκών εθνών, αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, η Σερβία δεν το κάνει. Ούτε η Ρωσία, η οποία διατηρεί στενούς δεσμούς με το Βελιγράδι.
Οι διπλωμάτες, από την άλλη, προειδοποιούν ότι η Ρωσία και η Κίνα επεκτείνουν την επιρροή τους στα Βαλκάνια και η επίλυση των μακρόχρονων διαφορών στην περιοχή θα βοηθούσε τις χώρες να προσεγγίσουν περισσότερο την ΕΕ και τα δυτικά θεσμικά όργανα.
Αυτό είναι και ο πρωταρχικός λόγος για τον οποίο οι ΗΠΑ στέλνουν ξανά ειδικό απεσταλμένο για τα Βαλκάνια στην ΕΕ.
