F.T: ”Προτεκτοράτο της Δύσης η Ελλάδα”. Τα αδιέξοδα μιας κυβέρνησης χωρίς επιλογές
Μόνοι τους άνοιξαν τη σεναριολογία περί δραπέτευσης μέσω πρόωρων εκλογών, μόνοι τους βιάζονται να την κλείσουν. Ο λόγος γίνεται βέβαια για το επιτελείο Τσίπρα, που τροφοδότησε την εκλογική παραφιλολογία με το επίδομα στους συνταξιούχους και τις περιοδείες του πρωθυπουργού, σε ατμόσφαιρα δήθεν “ρήξης” με τον Σόιμπλε και την “τρόικα εσωτερικού”. Το τελευταίο 48ωρο, ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας έσπευσε να κλείσει το θέμα των εκλογών, δηλώνοντας ότι δεν σκοπεύει “να παραδώσει την Ελλάδα στους yesmen της λιτότητας”, για να ακολουθήσει ο εξ απορρήτων του Νίκος Παππάς, ο οποίος δήλωσε κατηγορηματικά πως οι εκλογές θα γίνουν το 2019.
Τι συμπέρασμα να βγάλει κανείς από αυτή την κυβέρνηση που μας έχει συνηθίσει άλλα να λέει το πρωί κι άλλα το βράδυ; Αν πιστέψουμε αυτά που φτάνουν στ’ αυτιά μας, κάποιοι από το περιβάλλον Τσίπρα όντως ερωτοτροπούσαν με το σενάριο μιας, υποτίθεται, “ηρωικής εξόδου” (τώρα, τι “ηρωική” μπορεί να είναι η έξοδος μιας κυβέρνησης που υπέγραψε μνημόνιο και πούλησε τον δημόσιο πλούτο είναι άλλο θέμα), ποντάροντας στο σενάριο της… δεξιάς παρένθεσης: να πέσει “με αλεξίπτωτο” η κυβέρνηση, χωρίς μια δραματική συρρίκνωση της εκλογικής επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ, ώστε να μείνει στο πολιτικό παιχνίδι, ευελπιστώντας σε μια γρήγορη φθορά του τουρμπο- νεοφιλελεύθερου Κυριάκου Μητσοτάκη.
Το πιθανότερο είναι, ωστόσο, ότι ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας δεν πείσθηκε από αυτό το σενάριο. Προσπάθησε απλώς να απειλήσει τους δανειστές με πολιτική αναστάτωση στην Ελλάδα, υπολογίζοντας ότι η εκρηκτικά ασταθής συγκυρία στην ΕΕ μετά το Brexit, το ιταλικό ΟΧΙ και εν όψει των εκλογών σε Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία, θα του επέτρεπαν να κλείσει γρήγορα, με το ελάχιστο δυνατό κόστος, τη δεύτερη αξιολόγηση και να εξασφαλίσει την ένταξη της Ελλάδας στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ.
Άλλη μια φορά, όμως, το πυροτέχνημα της κυβέρνησης έσκασε στα αδέξια χέρια της. Το πραγματικό αφεντικό του Eurogroup και του ESM, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, με πλήρη κάλυψη της Άνγκελα Μέρκελ, εξαγριώθηκε όχι τόσο για το επίδομα στους συνταξιούχους και τον ΦΠΑ στα νησιά, όσο για τη “μονομερή” ενέργεια του Τσίπρα, που δεν φρόντισε να πάρει εκ των προτέρων την άδεια της τρόικα. Επί της ουσίας, Βρυξέλλες και Βερολίνο γνωρίζουν πολύ καλά ότι το δημοσιονομικό κόστος αυτών των μέτρων είναι αμελητέο, καθώς αντιπροσωπεύει μόνο μικρό κλάσμα του τεράστιου δημοσιονομικού πλεονάσματος, που στάζει κυριολεκτικά αίμα, καθώς εξασφαλίστηκε από το ανηλεές, μνημονιακό “γδάρσιμο” του ελληνικού λαού- ένας “άθλος” για τον οποίο οι κ.κ. Τσίπρας και Τσακαλώτος έχουν το θράσος να πανηγυρίζουν κιόλας! Ωστόσο, το να βγαίνει ο Έλληνας πρωθυπουργός και να λέει “δεν θα σας δώσουμε λογαριασμό πώς θα μοιράσουμε το πλεόνασμα” και να καλλιεργεί απατηλές εντυπώσεις για χαλάρωση της λιτότητας, ερεθίζει τους συντηρητικούς Γερμανούς ψηφοφόρους των Μέρκελ και Σόιμπλε.
Το αποτέλεσμα ήταν το αντίθετο από εκείνο που θα ήθελε η κυβέρνηση Τσίπρα. Τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για μικρή ελάφρυνση του χρέους μπήκαν στο ψυγείο και η αξιολόγηση μετατέθηκε για τον Μάρτιο, στην καλύτερη των περιπτώσεων. Βέβαια, η κυβέρνηση δεν έχει να αντιμετωπίσει κίνδυνο αδυναμίας αποπληρωμής του χρέους για κάμποσους μήνες. Ωστόσο η εκκρεμότητα της αξιολόγησης απειλεί να επαναφέρει στην ύφεση την οικονομία, καθώς η διάχυτη αβεβαιότητα παγώνει επενδυτές και καταναλωτές. Έπειτα, αρχίζει να γίνεται πολύ αμφίβολο αν η Ελλάδα ενταχθεί ποτέ στην ποσοτική χαλάρωση του Μάριο Ντράγκι- κάτι που, και αν γινόταν, θα ωφελούσε πολύ περισσότερο τις πάντα προβληματικές τράπεζες και πολύ λιγότερο την πραγματική οικονομία και τα λαϊκά στρώματα.
Ήδη, η αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) αύξησε τα επιτόκια, και μάλιστα περισσότερο από ό,τι προέβλεπαν οι αγορές, διαμηνύοντας ότι το δικό της πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης οδεύει προς τη λήξη του. Βασικός λόγος αυτής της νομισματικής σκλήρυνσης είναι να εξισορροπηθεί η αναμενόμενη, επί προεδρίας Τραμπ, δημοσιονομική χαλάρωση, με μεγάλα προγράμματα επενδύσεων, κυρίως στους τομείς των υποδομών και με μείωση της φορολογίας- πολιτικές που θα αυξήσουν τα ελλείμματα. Η υπό γερμανική κυριαρχία ευρωζώνη κινείται μέχρι τώρα σε αντίθετη κατεύθυνση: Δρακόντεια δημοσιονομική αυστηρότητα, εξισορροπούμενη ως ένα βαθμό από τη νομισματική χαλάρωση του Ντράγκι. Ωστόσο, η πίεση του ανερχόμενου δολαρίου και η απειλή μαζικής μεταφοράς κεφαλαίων στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού θα ωθήσουν προς τα πάνω και τα ευρωπαϊκά επιτόκια και θα θέσουν αναπόφευκτα την πολιτική Ντράγκι υπό επανεξέταση, έτσι που να είναι πολύ πιθανό να μην προλάβουν ποτέ να επωφεληθούν από αυτήν οι ελληνικές τράπεζες.
Σε κάθε περίπτωση, είναι φανερό ότι το κόλπο του Τσίπρα με την απειλή των εκλογών τρόμαξε τελικά μόνο τον ίδιο και την κυβέρνησή του. Ο κίνδυνος να διαμορφωθεί, εντός και εκτός Ελλάδας, τέτοια ατμόσφαιρα που θα έκανε τις εκλογές αυτοεκπληρούμενη προφητεία ήταν υπαρκτός. Αν και ο Κυριάκος Μητσοτάκης χειρίστηκε το θέμα του επιδόματος με τρόπο που τον εμφάνισε ως αχυράνθρωπο του Σόιμπλε, ο Αλέξης Τσίπρας και οι στενοί συνεργάτες του αντιλαμβάνονταν ότι η προσφυγή σε εκλογές, υπό τις σημερινές συνθήκες, θα κατέληγε, πιθανότατα, όχι απλώς σε ήττα, αλλά σε συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ. Η αναδίπλωση, μέχρι νεωτέρας, ήταν επομένως επιβεβλημένη.
Ωστόσο, τα μνημονιακά αδιέξοδα μιας κυβέρνησης που δεν τολμά να δραπετεύσει με εκλογές, αλλά και δεν διαθέτει πραγματικές επιλογές για να κυβερνήσει, παραμένουν και θα γίνονται πιο ασφυκτικά προϊόντος του χρόνου. Χαρακτηριστικό είναι σημερινό άρθρο των Financial Times, που περιγράφει με ωμό ρεαλισμό την κατάσταση:
“Η καταθλιπτική πραγματικότητα είναι ότι, σχεδόν επτά χρόνια μετά το πρώτο πρόγραμμα προσαρμογής, το Μάιο του 2010, η βασική κατάσταση του έθνους δεν έχει αλλάξει πολύ. Στερημένη από την οικονομική ανάπτυξη και με την επιβάρυνση του χρέους να αυξάνεται, η Ελλάδα προσπαθεί να κυβερνά, ή να κυβερνιέται, ως ένα είδος προτεκτοράτου του δυτικού κόσμου. Έχει την εξωτερική εμφάνιση ενός κυρίαρχου κράτους, αλλά είναι υπό τη στενό και τον αδιάκοπο έλεγχο των ξένων”…