Οι αστοί αναζητούν Ηγεμόνα

Πρό­κει­ται για με­ρί­δα των σύγ­χρο­νων επι­χει­ρή­σε­ων που «προ­έ­βη στη δη­μιουρ­γία μιας κί­νη­σης η οποία φέρει τον τίτλο Ελ­λη­νι­κή Πα­ρα­γω­γή (…) Ο συ­γκε­κρι­μέ­νος κύ­κλος, στον οποίο συμ­με­τέ­χουν με­γά­λες βιο­μη­χα­νι­κές μο­νά­δες, όπως η ΑΓΕΤ, η ΕΛΒΑΛ, οι Ελ­λη­νι­κοί Λευ­κό­λι­θοι, η Επί­λε­κτος, οι Βω­ξί­τες ΕΛΜΙΝ, η Νά­σιο­ναλ Καν, η Χαλ­κόρ, οι Σύν­δε­σμοι Βιο­μη­χα­νιών Ατ­τι­κής, Θεσ­σα­λί­ας, Βο­ρεί­ου Ελ­λά­δος, Πε­λο­πον­νή­σου και άλλοι, θε­ω­ρεί ότι οι­κο­νο­μί­ες με ισχυ­ρή βιο­μη­χα­νι­κή πα­ρα­γω­γι­κή βάση έχουν απο­δει­χθεί πιο αν­θε­κτι­κές στις οι­κο­νο­μι­κές κρί­σεις και συμ­βάλ­λουν τα μέ­γι­στα στη συ­νο­χή των κοι­νω­νιών. Και επι­μέ­νει ότι στις πα­ρού­σες συν­θή­κες της με­γά­λης κρί­σης έχει εξαι­ρε­τι­κή ση­μα­σία η ανά­πτυ­ξη και πάλι του βιο­μη­χα­νι­κού με­τα­ποι­η­τι­κού τομέα. Την οποία σκο­πεύ­ει να διεκ­δι­κή­σει με δυ­να­μι­κό τρόπο» (Αντώ­νης Κα­ρα­κού­σης «Η εξέ­γερ­ση των βιο­μη­χά­νων», «Το Βήμα», 25/6/2017).
Έχου­με μεί­νει με την απο­ρία τώρα, πότε σκο­πεύ­ει να υλο­ποι­ή­σει τις προ­θέ­σεις της, δη­λα­δή «να διεκ­δι­κή­σει με δυ­να­μι­κό τρόπο» την ανά­πτυ­ξη του βιο­μη­χα­νι­κού τομέα, και η απο­ρία μας οφεί­λε­ται στο γε­γο­νός ότι μέχρι τώρα η αναμ­φι­σβή­τη­τη ύπαρ­ξη αυτής της δυ­να­μι­κής με­ρί­δας του επι­χει­ρη­μα­τι­κού κό­σμου δεν δίνει τον τόνο στην άθλια πο­ρεία του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού μετά το 2008.
Μέχρι να υλο­ποι­ή­σει τα σχέ­διά της αυτή η με­ρί­δα του κε­φα­λαί­ου, δεν πρό­κει­ται να κα­τα­λά­βει ηγε­μο­νι­κή θέση στην ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία. Προς το παρόν, ο επί­δο­ξος ηγε­μό­νας είναι γυ­μνός, για δύο λό­γους: πρώ­τον, επει­δή δεν έχει το οι­κο­νο­μι­κό εκτό­πι­σμα χωρίς το οποίο κα­νείς δεν μπο­ρεί να διεκ­δι­κή­σει την ηγε­μο­νία, και δεύ­τε­ρον, επει­δή δεν είναι σε θέση να εκ­φω­νή­σει ηγε­μο­νι­κό σχέ­διο.
Το πο­ντί­κι που βρυ­χά­ται
Σε ό,τι αφορά τον πρώτο λόγο, πόσο μικρό είναι αυτό το εκτό­πι­σμα, μπο­ρού­με να το δούμε στα στοι­χεία της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας: Το εξω­τε­ρι­κό ισο­ζύ­γιο αγα­θών και υπη­ρε­σιών είναι ισο­σκε­λι­σμέ­νο στο ση­με­ρι­νό χα­μη­λό επί­πε­δο του ΑΕΠ (είναι δη­λα­δή κατά πε­ρί­που 25% χα­μη­λό­τε­ρο από το αντί­στοι­χο του 2008). Αυτό ση­μαί­νει ότι σε υψη­λό­τε­ρα από τα ση­με­ρι­νά επί­πε­δα πα­ρα­γω­γής το εξω­τε­ρι­κό ισο­ζύ­γιο αγα­θών και υπη­ρε­σιών θα διευ­ρυ­νό­ταν σε μη δια­τη­ρή­σι­μα επί­πε­δα (δη­λα­δή σε επί­πε­δα που θα κα­θι­στού­σαν τους όρους δα­νει­σμού της χώρας ακόμη πιο δυ­σβά­στα­κτους). Εάν το μέ­γε­θος, το εκτό­πι­σμα της σύγ­χρο­νης, δυ­να­μι­κής με­ρί­δας του επι­χει­ρη­μα­τι­κού κό­σμου ήταν ση­μα­ντι­κό, η αυ­ξη­μέ­νη αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τά της θα επέ­τρε­πε στο εξω­τε­ρι­κό ισο­ζύ­γιο να ισορ­ρο­πή­σει σε υψη­λό­τε­ρα επί­πε­δα, όχι στο πολύ χα­μη­λό ση­με­ρι­νό επί­πε­δο. Πιο συ­γκε­κρι­μέ­να, εάν ήταν ση­μα­ντι­κού με­γέ­θους αυτή η σύγ­χρο­νη με­ρί­δα του κε­φα­λαί­ου, δεν θα χρεια­ζό­ταν να συρ­ρι­κνω­θεί το ΑΕΠ πε­ρί­που στα 180 δισ. (ένα­ντι 240 πε­ρί­που το 2008) για να ισο­σκε­λί­σου­με το εξω­τε­ρι­κό έλ­λειμ­μα αγα­θών και υπη­ρε­σιών. Ούτε θα χρεια­ζό­ταν για αυτό να κα­τα­βα­ρα­θρω­θεί η εσω­τε­ρι­κή ζή­τη­ση στα ση­με­ρι­νά της επί­πε­δα, που είναι συ­γκρί­σι­μα με αυτά του 2002.
Η σύγ­χρο­νη με­ρί­δα του κε­φα­λαί­ου είναι λοι­πόν ένα πο­ντί­κι που βρυ­χά­ται και το ζή­τη­μα της ηγε­μο­νί­ας πα­ρα­μέ­νει ανοι­χτό στην έκ­βα­ση των τα­ξι­κών αγώ­νων: Με τα ση­με­ρι­νά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά του πα­ρα­γω­γι­κού συ­στή­μα­τος κάθε προ­σπά­θεια με­τά­βα­σης σε υψη­λό­τε­ρο επί­πε­δο του ΑΕΠ θα προ­σκρού­ει ανα­γκα­στι­κά στο πρό­βλη­μα των εξω­τε­ρι­κών ελ­λειμ­μά­των, τα οποία όμως δεν θα είναι ανε­κτά στο μέλ­λον ούτε από τις χρη­μα­το­πι­στω­τι­κές αγο­ρές ούτε από την Ευ­ρω­παϊ­κή Επι­τρο­πή, του­λά­χι­στον εφό­σον τα ελ­λείμ­μα­τα αυτά θα υπερ­βαί­νουν το όριο με­ρι­κών μο­νά­δων του ΑΕΠ. Όποια με­ρί­δα του κε­φα­λαί­ου μπο­ρέ­σει να λύσει αυτό το πρό­βλη­μα, όντως θα μπο­ρεί να διεκ­δι­κή­σει την πο­λι­τι­κή ηγε­μο­νία. Μέχρι τότε, όμως, το στοί­χη­μα για την ηγε­μο­νία θα μένει ανοι­χτό, τόσο για τις κυ­ρί­αρ­χες όσο και για τις κυ­ριαρ­χού­με­νες κοι­νω­νι­κές τά­ξεις.
Η ηγε­μο­νία δεν είναι δω­ρε­άν γεύμα
Σε ό,τι αφορά τον δεύ­τε­ρο λόγο για τον οποίο ο επί­δο­ξος ηγε­μό­νας είναι γυ­μνός: Η ηγε­μο­νία δεν είναι ένα δω­ρε­άν γεύμα. Πρέ­πει να βα­σί­ζε­ται σε ένα πο­λι­τι­κό σχέ­διο στο οποίο αφε­νός μεν ολό­κλη­ρη η αστι­κή τάξη θα ανα­γνώ­ρι­ζε το τα­ξι­κό συμ­φέ­ρον της, αφε­τέ­ρου δε οι ερ­γα­ζό­με­νες και άλλες υπο­τε­λείς κοι­νω­νι­κές τά­ξεις θα ανα­γνώ­ρι­ζαν κατ’ ελά­χι­στο κά­ποια βρα­χυ­πρό­θε­σμα συμ­φέ­ρο­ντά τους (όπως π.χ. ότι θα μειω­θεί η ανερ­γία, η φτώ­χεια και η υλική στέ­ρη­ση χάρη σε ένα σχέ­διο οι­κο­νο­μι­κής ανά­καμ­ψης). Αυτό όμως δεν μπο­ρεί να συμ­βεί στην πα­ρού­σα ιστο­ρι­κή συ­γκυ­ρία κατά την οποία η τάξη των κε­φα­λαιο­κρα­τών, κρα­τώ­ντας στα χέρια της την ιδιο­κτη­σία των μέσων πα­ρα­γω­γής, κα­τα­στρέ­φει όσα από αυτά δεν μπο­ρούν να λει­τουρ­γή­σουν ως κε­φά­λαιο, δη­λα­δή δεν απο­φέ­ρουν το επι­θυ­μη­τό κέρ­δος. Το συ­νο­λι­κό πάγιο κε­φά­λαιο της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας, το πα­ρα­γω­γι­κό της σύ­στη­μα βρί­σκε­ται ακόμη σε πο­ρεία συρ­ρί­κνω­σης. Κα­τα­στρέ­φει έτσι με­μιάς, η τάξη των κε­φα­λαιο­κρα­τών, συ­νει­δη­τά και απο­φα­σι­στι­κά τους υλι­κούς όρους συ­ντή­ρη­σης και ανα­πα­ρα­γω­γής των κυ­ριαρ­χού­με­νων κοι­νω­νι­κών τά­ξε­ων, που οδη­γού­νται στη φτώ­χεια και την από­γνω­ση, κα­τα­στρέ­φει τις υλι­κές προ­ϋ­πο­θέ­σεις της ζωής μας, όταν αυτές δεν λει­τουρ­γούν ικα­νο­ποι­η­τι­κά ως κε­φά­λαιο –και τώρα το κάνει αδί­στα­κτα. Αυτή όμως η στάση της συν­θλί­βει και τους όρους της πο­λι­τι­κής της ηγε­μο­νί­ας, διότι υπο­νο­μεύ­ει τον βα­σι­κό ισχυ­ρι­σμό κάθε ηγε­μο­νί­ας πως το συμ­φέ­ρον των κυ­ρί­αρ­χων ενι­σχύ­ει ή εξα­σφα­λί­ζει το συμ­φέ­ρον ολό­κλη­ρης της κοι­νω­νί­ας. Πόσο πει­στι­κή μπο­ρεί να είναι μια τάξη κα­πι­τα­λι­στών ως ηγε­μό­νας που αυ­ξά­νει την κερ­δο­φο­ρία της εδώ και μια ολό­κλη­ρη πε­ντα­ε­τία, χωρίς αυτό να οδη­γεί σε επέ­κτα­ση του πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού (βλ. διά­γραμ­μα), επο­μέ­νως και σε αύ­ξη­ση της απα­σχό­λη­σης και των μι­σθών; Μάλ­λον κα­θό­λου.