Γιατί, άραγε, «Μηλιός-ΚΚΕ» και γιατί «σημειώσατε 1»; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
1. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΗΛΙΟΥ
Το περιοδικό «Θέσεις» και ο άνθρωπος που είναι ταυτισμένος με αυτό, ο Γιάννης Μηλιός (απόγονος του ελληνικού ευρωκομμουνισμού και μετέπειτα στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ[1]), πρωτοστάτησαν στην ιδεολογική και πολιτική επίθεση ενάντια στο ΚΚΕ από το 1982. Η πολιτική του ΚΚΕ χαρακτηριζόταν ως ρεφορμιστική και ξένη στο μαρξισμό. Ειδικά τα όσα έλεγε τότε το ΚΚΕ σχετικά με τη θέση της Ελλάδας στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα, υποστηρίζοντας ότι η Ελλάδα βρισκόταν σε εξαρτημένη και ενδιάμεση θέση, αποτέλεσαν αντικείμενο λυσσώδους κριτικής για το περιοδικό «Θέσεις»[2]. Αντίστοιχη κριτική δέχτηκε το ΚΚΕ και από τις ποικιλώνυμες τροτσκιστικές ομάδες.
Ανατρέχοντας κάποιος στα άρθρα του εν λόγω περιοδικού, μπορεί να βρει πλήθος αποσπασμάτων, στα οποία η κριτική ενάντια στο ΚΚΕ κωδικοποιείται στα εξής σημεία: α) η εργατική τάξη των πιο αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών είναι περισσότερο εκμεταλλευόμενη από αυτήν των υποδεέστερων, β) αν αναλύουμε τον σύγχρονο καπιταλισμό πρέπει να αναφερόμαστε γενικά στο κεφάλαιο και όχι στο μονοπώλιο, γ) το ΚΚΕ υιοθετούσε επί της ουσίας τις θεωρίες των Σαμίρ Αμίν, Πολ Σουήζη κ.ά., δ) η Ελλάδα από τις απαρχές συγκρότησης του ελληνικού κράτους ήταν ιμπεριαλιστική, ε) τα αντιιμπεριαλιστικά και αντιμονοπωλιακά αιτήματα ήταν η αιτία του λανθασμένου πολιτικού προσανατολισμού του λαϊκού κινήματος και στ) ο ιμπεριαλισμός ήταν εγγενές χαρακτηριστικό του καπιταλισμού από τη γέννησή του και όχι ιδιαίτερο στάδιό του[3].
2. Η ΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΚΚΕ
Το ΚΚΕ ήδη από το 17ο συνέδριο αλλάζει τη θέση του, σχετικά με τον εξαρτημένο χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού[4]. Έκτοτε, κάθε συνέδριο ήταν και ένα βήμα προσέγγισης με τη θεώρηση Μηλιού και τροτσκιστών. Σήμερα, με δεδομένη αυτή την αλλαγή, η ηγεσία του ΚΚΕ όχι μόνο έχει αφομοιώσει πλήρως τα ιδεολογήματα αυτών των ομάδων, αλλά τώρα με τη σειρά της επιτίθεται μετά μανίας σε όποιον έχει άλλη αντίληψη, έχοντας γίνει «βασιλικότερη του βασιλέως». Η υποτιθέμενη νέα θέση του ΚΚΕ, χρονολογείται στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1930 με τον Παντελή Πουλιόπουλο να την εισάγει και πλέον υποστηρίζεται τόσο από κομματικά ντοκουμέντα όσο και από σχετική αρθογραφία. Ένα πρώτο κείμενο στο οποίο ασκήσαμε κριτική[5] ήταν αυτό του Μάκη Παπαδόπουλου[6]. Στο τελευταίο τεύχος της ΚΟΜΕΠ, η ηγεσία του ΚΚΕ αποφάσισε να μας απαντήσει με ένα νέο κείμενο[7] στο οποίο και θα ασκήσουμε κριτική. Παράλληλα θα αναφερθούμε και στην πολιτική απόφαση του 20ου συνεδρίου του ΚΚΕ όχι στο σύνολό της αλλά σε εκείνα τα σημεία που αφορούν το υπό διαπραγμάτευση θέμα μας.
3. Η ΗΘΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ
Πριν να αναφερθούμε στην ουσία των απόψεων του κειμένου που μας απαντά, έχει σημασία να επισημάνουμε το ύφος και το ήθος του. Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα: «Τα τελευταία χρόνια έχουν πολλαπλασιαστεί οι προσπάθειες, πρώτα και κύρια μέσα από το διαδίκτυο, μιας σειράς μικρών οπορτουνιστικών ομάδων να καλλιεργήσουν συγχύσεις γύρω από την πολιτική γραμμή του ΚΚΕ. Αφού απέτυχαν να σπείρουν τον φραξιονισμό στις γραμμές του Κόμματος, τα συγκεκριμένα ναυάγια της ταξικής πάλης επιχειρούν να εμφανιστούν ως οι αυθεντικοί συνεχιστές της κομματικής παράδοσης, ως οι συνεπείς εκφραστές της λενινιστικής στρατηγικής και τακτικής. Ατελείωτα κατεβατά[8] με επιστημονικοφανή μανδύα, με συχνές παραπομπές λαθροχειρίας σε άρθρα του Λένιν, εγκαλούν το ΚΚΕ για εγκατάλειψη των λενινιστικών αρχών και για αντιδιαλεκτική προσέγγιση, επαναφέροντας μια συλλογιστική που αντικρούστηκε στα τελευταία Συνέδρια του Κόμματος»[9], η υπογράμμιση δική μας.
Σε άλλο σημείο: «Η έλλειψη ακριβολογίας από τους οπορτουνιστές στη χρήση της έννοιας “ιμπεριαλισμός” δεν οφείλεται σε κάποια στιγμιαία σύγχυση ή παράλειψη, αλλά σε μια συνειδητή προσπάθεια να θολώσουν τα νερά, να αποτρέψουν το εργατικό κίνημα από το να σταθμίσει με επιστημονικό τρόπο τις αντικειμενικές συνθήκες ανάπτυξης του καπιταλισμού στην κάθε χώρα και να χαράξει τα αναγκαία στρατηγικά καθήκοντα ενάντια στην αστική τάξη και την εξουσία της»[10], η υπογράμμιση δική μας.
Κι ακόμη: «Δεν πρέπει να ξαφνιάζουν οι παλινδρομήσεις των απόψεών τους (σ.σ. των οπορτουνιστών) που εκτείνονται από την παλιότερη θερμή αποδοχή των ιμπεριαλιστικών ενώσεων, ως δήθεν νομοτελειακό φαινόμενο του καπιταλισμού και προνομιακό πεδίο πάλης του κινήματος, ως τη σημερινή προβολή στόχων εξόδου από την Ευρωζώνη, αποσπασμένων από το ζήτημα κατάκτησης της εργατικής εξουσίας. Υπάρχει ένα κοινό νήμα που συνδέει τούτες τις θέσεις: Σε όλες τις περιπτώσεις βρίσκονται κάτω από τις προστατευτικές φτερούγες της αστικής τάξης, αποτελούν αντανάκλαση της διαφοροποιούμενης τακτικής της τελευταίας ή συγκεκριμένων μερίδων της»[11], η υπογράμμιση δική μας.
Ποια ζητήματα εγείρονται από τα παραπάνω αποσπάσματα;
Πρώτο: Ποια κομματική απόφαση υπάρχει για οργανωμένη φράξια μέσα στο κόμμα που επιχείρησε ό,τι επιχείρησε; Αυτό ο λαός το λέει «εκεί που μας χρωστούσαν μας πήραν και το βόδι» ή με πιο λόγια έκφραση «κάποιοι κρίνουν εξ’ ιδίων τα αλλότρια». Η ηγεσία του ΚΚΕ, η οποία αποφάσισε να αλλάξει με εντελώς αυθαίρετο τρόπο τη θέση του κόμματος για «Ελλάδα εξαρτημένη και σε ενδιάμεση θέση», με την τακτική της διολίσθησης και δίχως καμία σοβαρή κουβέντα στα όργανα και τις κομματικές οργανώσεις, κατηγορεί όσους προσπάθησαν με απολύτως κομματικές διαδικασίες να υπερασπιστούν το Πρόγραμμα του κόμματος, κάτι που το πλήρωσαν είτε με τη διαγραφή τους, είτε με την απενεργοποίησή τους. Αλήθεια, ποια επιστημονικά δεδομένα έχουν παρουσιαστεί σχετικά με τον ελληνικό καπιταλισμό; Ποια επιτελεία εργάστηκαν; Ποια είναι η σχετική αρθρογραφία; Ποια βιβλία εκδόθηκαν για να στηρίξουν τη «νέα» θέση; Τίποτα από όλα αυτά δεν έγινε. Η «νέα» θέση για την ιμπεριαλιστική Ελλάδα παρουσιάστηκε αίφνης στις «Θέσεις» του 17ου συνεδρίου χωρίς καμία θεωρητική στήριξη κι έκτοτε τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Ο φραξιονισμός της ηγετικής ομάδας του ΚΚΕ δεν τόλμησε να αναμετρηθεί με την «παλιά» θέση και επί της ουσίας επέβαλε τη θεωρητική της δοξασία, αφού την δανείστηκε από χώρους αλλότριους προς τον λενινισμό. Αυτή είναι η αλήθεια και οτιδήποτε άλλο αποτελεί μία αήθη προσπάθεια να καλυφθεί η μεθόδευση της ηγεσίας. Η τακτική είναι απλή: επιτιθέμεθα στην «άλλη πλευρά» με «ιερή αγανάκτηση» προκειμένου να γίνει πιστευτό το μύθευμα του «φραξιονισμού των οπορτουνιστών».
Δεύτερο: Επειδή το παραπάνω κείμενο επικαλείται την έγκριση της «νέας» γραμμής μέσω κομματικών διαδικασιών, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως αυτό γινόταν ανέκαθεν, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο της «γραμμής». Για παράδειγμα και το Πρόγραμμα του 15ου συνεδρίου εγκρίθηκε με σχεδόν καθολική αποδοχή, τόσο σε επίπεδο συνεδρίου όσο και σε επίπεδο κομματικών οργανώσεων.
Τρίτο: Τι ακριβώς σημαίνει «ναυάγια της ταξικής πάλης»; Όποιος δεν συμφωνεί μαζί μας χρίζεται αυτομάτως ως «ναυάγιο της ταξικής πάλης»; Επιπλέον: κάποιος, άραγε, που δεν έχει ουσιαστική επαφή με το κίνημα, που δεν συμμετέχει σε σωματείο, που δεν απεργεί, που κάνει μαθήματα από καθέδρας στο λαό, που για χρόνια δεν βρίσκεται στην παραγωγή, μπορεί ή δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «ναυάγιο της ταξικής πάλης»;
Τέταρτο: Όποιος υποστηρίζει πως αυτός με τον οποίο διαφωνεί «βρίσκεται σε συνειδητή προσπάθεια να θολώσει τα νερά» και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο, θα πρέπει να μας το τεκμηριώσει. Είναι μίσθαρνο όργανο της αστικής τάξης; Γιατί αν είναι τέτοιο πρέπει να καταγγελθεί ανοικτά, να στιγματισθεί και ασφαλώς να αποδειχτούν όλες οι σχετικές κατηγορίες. Ομοίως πρέπει να εξηγηθεί γιατί «τα ναυάγια της ταξικής πάλης βρίσκονται κάτω από τις προστατευτικές φτερούγες της αστικής τάξης»; Με ποιο τρόπο η αστική τάξη τούς έχει αγκαλιάσει; Πώς τους προστατεύει και γιατί το κάνει; Ή θα μιλάμε καθαρά ή με απαράδεκτα υπονοούμενα.
Όποιος δεν απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα, το θέλει ή όχι, μετατρέπεται σε κοινό συκοφάντη. Αυτές οι μέθοδοι δεν ταιριάζουν σε κομμουνιστές. Ίδιον των κομμουνιστών είναι ή πρέπει να είναι και η ηθική τους υπόσταση. Να μην μιλάνε με «ταμπέλες» και χαρακτηρισμούς που δεν έχουν αντίκρισμα μόνο και μόνο για να καλύψουν τη θεωρητική τους ένδεια. Να μην χρησιμοποιούνε αστικές και μικροαστικές μεθόδους στην αντιπαράθεσή τους. Το ψέμα και η «λάσπη στον ανεμιστήρα» δεν ταιριάζουν στους επαναστάτες. Εκτός των άλλων η κατάχρηση χαρακτηρισμών και μάλιστα μειωτικών δείχνει αν μη τι άλλο έλλειψη ψυχραιμίας.
4. ΝΕΟ ΚΕΙΜΕΝΟ-ΠΑΛΙΕΣ ΙΔΕΕΣ
Στο κείμενο του Μάκη Παπαδόπουλου (ΜΠ) υπονοείτο πως όλες οι χώρες είναι ιμπεριαλιστικές. Το ίδιο συμβαίνει και στο άρθρο του Βασίλη Όψιμου (ΒΟ): «Είναι ο ιμπεριαλισμός το μονοπωλιακό στάδιο του καπιταλισμού ή ταυτίζεται απλά με την “ιμπεριαλιστική πολιτική”, νοούμενη ως η ικανότητα του αστικού κράτους, στη βάση της ισχύος του (οικονομικής, πολιτικής, στρατιωτικής), να προβάλλει με κυριαρχικό τρόπο στην παγκόσμια αγορά τα συμφέροντα των δικών του μονοπωλίων; Στη δεύτερη περίπτωση η έννοια “ιμπεριαλισμός” πάντα θα περιορίζεται σε έναν πυρήνα κρατών – πιθανόν διευρυμένο και διαφοροποιούμενο – που βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας. Οι οπορτουνιστικές φλυαρίες που δήθεν αποδέχονται τον ιμπεριαλισμό ως νέο στάδιο του καπιταλισμού, αλλά διακρίνουν στο “σύστημα” του ιμπεριαλισμού “ιμπεριαλιστικές” και μη χώρες (κατ’ επέκταση επιθετικές και μη), δεν μπορούν να προσπεράσουν το παραπάνω ερώτημα δίχως να βρεθούν σε τραγικά αδιέξοδα»[12].
Τόσο στο άρθρο του Παπαδόπουλου όσο και του Όψιμου, ενώ υποστηρίζεται πως όλες οι χώρες είναι ιμπεριαλιστικές, αυτό δεν διατυπώνεται παρά μόνο με έμμεσο τρόπο. Όπως έχουμε πει κατ’ επανάληψη ένα από τα χαρακτηριστικά του οπορτουνισμού είναι πως τα ιδεολογήματά του δεν τα διατυπώνει ευθέως αλλά τα υπονοεί. Στο παραπάνω απόσπασμα ασκείται κριτική σε όσους υποστηρίζουν πως δεν είναι όλες οι χώρες ιμπεριαλιστικές, επομένως ασκείται κριτική και στον Λένιν που ουδέποτε υποστήριξε πως όλες οι χώρες είναι ιμπεριαλιστικές· το αντίθετο μάλιστα.
Στο προηγούμενο κείμενό μας γράψαμε πως αυτή η άποψη οδηγεί σε απολύτως παράλογα συμπεράσματα: η Μπουργκίνα Φάσο, το Λεσότο, το Μάλι, η Κύπρος, η Μάλτα, η Σλοβενία και τόσες άλλες χώρες, βαφτίζονται ως ιμπεριαλιστικές! Θα υπάρχει μία ξεκάθαρη απάντηση από αυτούς που χλευάζουν την άποψή μας για το αν τέτοιες χώρες είναι ιμπεριαλιστικές; Το γεγονός ότι ο ιμπεριαλισμός αποτελεί στάδιο του καπιταλισμού, δεν μετατρέπει όλες τις χώρες σε ιμπεριαλιστικές. Ο ιμπεριαλισμός δεν είναι ένα νέο κοινωνικοοικονομικό στάδιο, όπως αποτέλεσε η φεουδαρχία σε σχέση με τη δουλοκτησία ή ο καπιταλισμός σε σχέση με τη φεουδαρχία. Είναι νέο στάδιο εντός ενός κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, κάτι που δεν χρίζει όλες τις χώρες ιμπεριαλιστικές.
Την ίδια θεωρητική αδυναμία και τα ίδια αδιέξοδα αντιμετωπίζει η ηγεσία του ΚΚΕ όταν πρόκειται για την Ελλάδα. Δεν έχει κανείς παρά να διαβάσει τις «Θέσεις» του 20ου συνεδρίου και ειδικά το δεύτερο κεφάλαιο με τον τίτλο «Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ»[13]. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο που αποτελεί μία έκθεση ιδεών και που κάνει μόνο περιγραφές χωρίς να διεισδύει στην ουσία (π.χ. για ποιο λόγο η κρίση χτύπησε με ιδιαίτερη σφοδρότητα τον ελληνικό καπιταλισμό, πόσο και πώς τροποποιήθηκε η θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο καταμερισμό κ.λπ.), δεν αναφέρεται τίποτα απολύτως για τη θέση της Ελλάδας. Δεν χαρακτηρίζεται ούτε ως ιμπεριαλιστική, ούτε ως εξαρτημένη. Αυτές είναι οι πραγματικές αντιφάσεις και τα αδιέξοδα και όχι αυτά που φαντασιώνεται ο ΒΟ. Είναι δυνατόν να πραγματεύεται μία ολόκληρη Κεντρική Επιτροπή τη θέση της Ελλάδας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και να μην καταλήγει πουθενά, ενώ από την άλλη σε δύο βασικά κείμενα της ΚΟΜΕΠ, να υπονοείται ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας της Ελλάδας;
Στο κείμενο του ΒΟ, κριτικάρεται επίσης η θέση που είχαμε διατυπώσει, σχετικά με την ισχύ των μονοπωλίων και των καπιταλιστικών κρατών. Ας θυμηθούμε καταρχάς τον προηγούμενο «διάλογο».
Έγραφε ο ΜΠ: «Η θέση για τον ιμπεριαλισμό, ως εποχής του αντιδραστικού πλέον μονοπωλιακού καπιταλισμού, με ενιαία χαρακτηριστικά για όλα τα κράτη που έχουν περάσει στο στάδιο του μονοπωλιακού καπιταλισμού και είναι ενταγμένα στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, είτε είναι ασθενέστερα είτε ισχυρότερα, είναι βασική στη λενινιστική προσέγγιση»[14], η υπογράμμιση στο πρωτότυπο.
Και απαντούσαμε:
«Η υπογράμμιση που έχει γίνει στο κείμενο δεν είναι καθόλου μα καθόλου τυχαία. Ποια ιδεολογική σύγχυση –αν μιλάμε για σύγχυση κι όχι για συνειδητή στρέβλωση– κρύβεται πίσω από αυτήν τη διαπίστωση που υπογραμμίζεται με έμφαση;
»Το πέρασμα σε ένα νέο καπιταλιστικό στάδιο, το ιμπεριαλιστικό, δε σημαίνει πως όλες οι χώρες μετατράπηκαν σε ιμπεριαλιστικές, παρόλο που αναμφισβήτητα είναι καπιταλιστικές. Τα χαρακτηριστικά του ιμπεριαλισμού (η πολιτικοοικονομική κυριαρχία του μονοπωλίου, η σπουδαιότητα της εξαγωγής του κεφαλαίου σε σχέση με αυτή των εμπορευμάτων, η δημιουργία διεθνών καπιταλιστικών ενώσεων για το μοίρασμα του κόσμου και η σύμφυση τραπεζικού και βιομηχανικού κεφαλαίου) είναι τα χαρακτηριστικά του νέου σταδίου και αφορούν πρώτα και κύρια τις ισχυρότερες καπιταλιστικές χώρες. Ναι! Η κυριαρχία του μονοπωλίου, η δημιουργία του χρηματιστικού κεφαλαίου κ.λπ. αφορά όλες τις χώρες, αλλά δεν έχουν όλες οι χώρες το ίδιο ισχυρά μονοπώλια, πέραν του ότι στο μοίρασμα των αγορών δε συμμετέχουν όλες οι χώρες αλλά κι αυτές που συμμετέχουν δε μοιράζονται τη λεία με τους ίδιους όρους. Αλλά για να μοιράζεται λεία σημαίνει ότι δεν υπάρχει μόνο ο θύτης αλλά και το θύμα. Κατ’ επέκταση το οικονομικό μοίρασμα του κόσμου, η χάραξη ζωνών επιρροής, ο οικονομικός σχεδιασμός στα κορυφαία επιτελεία του κεφαλαίου που στη συνέχεια μπαίνει σε εφαρμογή σε όλες τις χώρες, δεν αφορά όλα τα μονοπώλια και όλα τα κράτη»[15].
Ο ΒΟ μεταφράζει την παραπάνω άποψή μας ως υποστηρικτική απέναντι στις αστικές τάξεις των εξαρτημένων χωρών, που υποτίθεται ότι τις βάζουμε στο ρόλο του θύματος. Το λέμε για να το ξεκαθαρίσουμε μια και καλή και να μην αφήνουμε κανένα περιθώριο παρερμηνειών.
Πρώτο, το θύμα είναι σε κάθε περίπτωση η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα. Η εργατική τάξη των εξαρτημένων ή νεοαποικιοκρατούμενων χωρών είναι αυτή που υφίσταται τη διπλή εκμετάλλευση και τη διπλή καταπίεση, που βιώνει την πιο έντονη φτώχια και δυστυχία, που πληρώνει το τίμημα του πολέμου μέσα από τις προσφυγικές ροές και τα χιλιάδες θύματα.
Δεύτερο, στις ιμπεριαλιστικές διενέξεις, πολεμικής ή οικονομικής μορφής, είναι δυνατόν κάποια αστική τάξη να κατέλθει θέσεις στον διεθνή καταμερισμό. Αυτό δε σημαίνει σε καμία απολύτως περίπτωση πως μετατρέπεται σε δυνάμει σύμμαχο του προλεταριάτου. Η αδυναμία της να «ηγηθεί του έθνους» αποδεικνύει πως στερείται οποιουδήποτε προοδευτικού ιστορικού ρόλου. Η εποχή που η αστική τάξη έπαιξε έναν προοδευτικό ρόλο έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, αφού αφορούσε τη μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό. Τελεία και παύλα[16].
Ο ΒΟ συνεχίζει το αντιλενινιστικό του σκεπτικό: « […] Έτσι, όσοι σήμερα επιμένουν στη διάκριση των χωρών σε ιμπεριαλιστικές και εξαρτημένες αδυνατούν να δώσουν αυστηρά επιστημονικά κριτήρια για την κατάταξη στη μία ή την άλλη κατηγορία. Πόσο ανεπτυγμένη, π.χ., πρέπει να είναι η παραγωγή μέσων παραγωγής ή η έρευνα για να τοποθετηθεί μια χώρα στις ιμπεριαλιστικές; Ποια πρέπει να είναι η ισχύς του νομίσματος μιας χώρας για να τοποθετηθεί μια χώρα στις εξαρτημένες; Κι επειδή αντιλαμβάνονται την ανεδαφικότητα του όποιου τέτοιου μέτρου κατάταξης, γλιστρούν στην εύκολη λύση της κατηγοριοποίησης με βάση τη δυνατότητα εξωτερικών επεμβάσεων. Εξαφανίζουν δηλαδή την ανάπτυξη του μονοπωλίου ως το βασικό γνώρισμα του ιμπεριαλισμού. […]»[17].
Έτσι, κατά τους αναθεωρητές του Λένιν, αφ’ ης στιγμής υπάρχουν μονοπώλια, τότε εξ’ ορισμού η χώρα είναι ιμπεριαλιστική, συμπέρασμα που και πάλι δεν διατυπώνεται με καθαρότητα, παρά το γεγονός ότι ο ΒΟ μας έχει προειδοποιήσει ότι «Χρέος μας λοιπόν είναι να ξεδιαλύνουμε με το καθάριο, κρουσταλλένιο νερό της μαρξιστικο-λενινιστικής διδασκαλίας τη θολούρα στην οποία βρίσκουν και “ψαρεύουν”»[18]. Από ό,τι φαίνεται οι υποστηρικτές τέτοιων απόψεων, θα έχουν συμπεράνει ότι η Ελλάδα είναι ιμπεριαλιστική από τις απαρχές του 20ου αιώνα, αφού και τότε υπήρχαν στην Ελλάδα μονοπώλια[19].
Τα συμπεράσματα από το παραπάνω απόσπασμα ρέουν αβίαστα: Η κατηγοριοποίηση των χωρών δεν έχει κανένα νόημα. Η ισχύς του νομίσματος π.χ. ο ρόλος του δολαρίου ως διεθνούς νομίσματος συναλλαγών δεν έχει καμία σημασία. Το αν μία χώρα ελέγχει την παραγωγή μέσων παραγωγής, επίσης δεν έχει καμία σημασία. Το γεγονός ότι για παράδειγμα η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες, εισάγουν το σύνολο των μέσων παραγωγής είναι ένα απλό γεγονός, το οποίο το καταγράφουμε δίχως καμία πολιτική σημασία. Το αν υπάρχουν χώρες πιστώτριες και χώρες οφειλέτριες, επίσης είναι άνευ νοήματος. Το αν υπάρχουν χώρες που υποδέχονται κατά κύριο λόγο Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) ή που κυρίως κατευθύνουν τις ΑΞΕ σε άλλες χώρες, ούτε κι αυτό παίζει κάποιο ρόλο. Το αν υπάρχουν χώρες που ελέγχουν τα οπλικά συστήματα, ενώ άλλες είναι υποχρεωμένες να προβαίνουν σε δαπανηρές αγορές, ούτε κι αυτό μετράει. Όλα εντάσσονται σε μία ακαδημαϊκή διαπίστωση περί ανισομετρίας, χωρίς πολιτικά συμπεράσματα.
Εμείς έχουμε υποστηρίξει πως μία σειρά τέτοιων παραμέτρων επειδή δεν είναι εφικτό να μοντελοποιηθεί, το κριτήριο πρέπει να είναι ποιοτικό. Αυτή η σειρά παραγόντων (ισχύς νομίσματος, στρατιωτική ισχύς, ποσότητα ΑΞΕ, δυνατότητα δανεισμού, ΑΕΠ κ.ά.), συμποσούνται εν τέλει στη δυνατότητα των πιο ισχυρών μονοπωλίων να καθορίζουν και να λαμβάνουν τις τελικές αποφάσεις σε διεθνές επίπεδο. Όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη «επεμβάσεις» διευκρινίζουμε πως αυτές είναι και οικονομικές και πολιτικές και στρατιωτικές. Αν μιλάγαμε μόνο για στρατιωτικές θα είχαμε διαπράξει ένα κλασικό σφάλμα, ταυτίζοντας τον ιμπεριαλισμό με τον επεκτατισμό. Οι επεμβάσεις αυτές είναι το αποτέλεσμα της ισχύος των μονοπωλίων που εκφράζεται από τους συσχετισμούς δύναμης στους παγκόσμιους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς (ΝΑΤΟ, ΕΕ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, ΟΟΣΑ, G7 κ.λπ.).
Οι απόψεις της ηγεσίας του ΚΚΕ, μόνο νέες δεν είναι, αφού παραπέμπουν ευθέως στις απόψεις του «ιμπεριαλιστικού οικονομισμού» στον οποίο άσκησε δριμεία κριτική ο Λένιν. Αυτό το ρεύμα σκέψης εκφράστηκε από τους Μπουχάριν, Πιατακόφ και Μπος και σε γενικές γραμμές ζητούσε από το κόμμα την αποκήρυξη του συνθήματος για την αυτοδιάθεση των εθνών, απέρριπτε την πάλη για δημοκρατία, απεμπολούσε το στόχο ενός μίνιμουμ προγράμματος, ενώ προπαγάνδιζε μισοαναρχικές απόψεις πάνω στο ζήτημα του κράτους. Ταυτόχρονα ανέπτυσσε φραξιονιστική δουλειά, προσπαθώντας να επηρεάσει με τις απόψεις της το κομματικό δυναμικό των Μπολσεβίκων.
Ο Λένιν έγραφε χαρακτηριστικά: «Ο ιμπεριαλισμός (σ.σ. κατά τους υποστηρικτές του ρεύματος) είναι ένας πολύ αναπτυγμένος καπιταλισμός. ο ιμπεριαλισμός είναι άρνηση της δημοκρατίας. “άρα”, η δημοκρατία είναι “απραγματοποίητη” στον καπιταλισμό […] Στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο μπορεί να “αντιπαραθέσει” κανείς “μόνο” το σοσιαλισμό. η διέξοδος βρίσκεται μόνο στο σοσιαλισμό. «άρα», το να προβάλλει κανείς δημοκρατικά συνθήματα στο πρόγραμμα-μίνιμουμ, δηλ. στις συνθήκες πια του καπιταλισμού, είναι απάτη ή αυταπάτη ή συσκότιση, απομάκρυνση κτλ. του συνθήματος της σοσιαλιστικής ανατροπής»[20]
.
Ο Λένιν κατηγορεί επιπλέον την τάση του ιμπεριαλιστικού οικονομισμού ότι «δεν μπορεί να βρει άκρη στο ζήτημα, πώς να συνδέσει κανείς τον ιμπεριαλισμό που ήρθε στη ζωή με τον αγώνα για μεταρρυθμίσεις και με τον αγώνα για δημοκρατία – ακριβώς όπως ο μακαρίας μνήμης “οικονομισμός” δεν ήξερε πώς να συνδέσει τον καπιταλισμό που είχε έρθει στη ζωή με τον αγώνα για τη δημοκρατία.
»Από δω πηγάζει η ολοκληρωτική σύγχυση στο ζήτημα του “απραγματοποίητου” των δημοκρατικών διεκδικήσεων στις συνθήκες του ιμπεριαλισμού»[21], οι υπογραμμίσεις στο πρωτότυπο.
Ακολουθεί το Β΄ μέρος
Β’ ΜΕΡΟΣ
5. ΕΙΔΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΙΝΑ
Στο προηγούμενο απαντητικό άρθρο μας στον ΜΠ αφιερώσαμε μεγάλο μέρος στην Κίνα. Ο λόγος είναι πως στο κείμενο του ΜΠ υποστηριζόταν πως υπάρχουν ανακατατάξεις στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα (κάτι που δεν είναι λανθασμένο) και πως νέες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις προβάλλουν, όπως η Ρωσία και η Κίνα. Το να καταλήξει κάποιος σε αυτό το συμπέρασμα (περί ιμπεριαλιστικής Κίνας) είναι τουλάχιστον βιαστικό. Κανείς δεν αποκλείει την ανακατάταξη στην αξιολογική λίστα των παγκόσμιων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και την εμφάνιση νέων. Η Κίνα είναι ανερχόμενη καπιταλιστική δύναμη και δεν αποκλείεται στο εγγύς ή απώτερο μέλλον να διεκδικήσει πρωταγωνιστικό και ηγεμονικό ρόλο και να μετατραπεί σε ιμπεριαλιστική δύναμη. Ο κόσμος δεν μένει σταθερός. Το να υποστηρίζαμε κάτι τέτοιο θα ήταν αντιδιαλεκτικό. Η ένστασή μας είναι πως στην παρούσα φάση και παρά τη δυναμική του κινεζικού καπιταλισμού, η Κίνα δεν πληροί τις προϋποθέσεις προκειμένου να την εντάξει κάποιος στη χούφτα των ιμπεριαλιστικών κρατών.
Ο ΒΟ μάς απαντά: «Η Κίνα, για παράδειγμα, παρουσιάζει σήμερα όλα τα χαρακτηριστικά ενός κράτους στην κορυφή της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας. Το ΑΕΠ της εκτινάχτηκε από το 3,6% στο 13,4% του παγκόσμιου ΑΕΠ μεταξύ 2000 και 2014 και μετατράπηκε σε κράτος-πιστωτή. Εξετάζοντας τα επίπεδα της βιομηχανικής παραγωγής για το διάστημα 2008-2015, βλέπει ανάλογα ότι, ενώ στην Κίνα σημειώνεται αύξηση 82% στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία στη βιομηχανία, στις ΗΠΑ η αύξηση είναι μόλις 3%, ενώ στην ευρωζώνη παρατηρείται μείωση 6%. Σημειώνουμε ακόμη ότι το 2014 οι επενδύσεις στο εξωτερικό από κινεζικά μονοπώλια (συμπεριλαμβανομένων και αυτών με έδρα το κινεζικό Χονγκ Κονγκ) έφτασε τα 259 δισεκατομμύρια δολάρια, φέρνοντάς τα στη δεύτερη θέση μετά από τις πολυεθνικές των ΗΠΑ με επενδύσεις 337 δις δολαρίων.
»Όλα τα παραπάνω στοιχεία για την καπιταλιστική ανάπτυξη στην Κίνα δίνουν μια αποστομωτική απάντηση και στις απόψεις οπορτουνιστών δημοσιολόγων που, χρησιμοποιώντας επιλεκτικά στοιχεία από τη δραστηριότητα πολυεθνικών εταιριών στη χώρα αυτή, υποστηρίζουν ότι οι κινεζικοί μονοπωλιακοί όμιλοι παίζουν δευτερεύοντα, συμπληρωματικό ρόλο […]»[1].
Παρατήρηση πρώτη: Με τα όσα γράφονται παραπάνω γίνεται παραδεκτό ότι υπάρχουν τελικά κριτήρια για την «ιμπεριαλιστικότητα» μιας χώρας. Αν υπάρχουν τέτοια κριτήρια, τότε γιατί στερείται νοήματος η διάκριση σε ιμπεριαλιστικές κι εξαρτημένες χώρες;
Παρατήρηση δεύτερη: ο ΒΟ, όπως ήδη έχουμε πει, μας κατηγόρησε πως είναι ανεδαφικό να χρησιμοποιεί κάποιος κριτήρια όπως το ΑΕΠ, το νόμισμα κ.λπ. για την κατάταξη μιας χώρας ως ιμπεριαλιστικής ή εξαρτημένης. Και τι κάνει στη συνέχεια; Το πρόβλημα λύνεται απλά: έχει μια χώρα μονοπώλια; Εφόσον η απάντηση είναι καταφατική, η χώρα είναι ιμπεριαλιστική κι επειδή όλες έχουν μονοπώλια, τότε είναι όλες ιμπεριαλιστικές. Ωστόσο, για την Κίνα πέφτει σε μία λογική και βεβαίως άλυτη αντίφαση. Το αν το αντιλαμβάνεται ή όχι, μας είναι αδιάφορο. Χρησιμοποιεί το ΑΕΠ, τη δυναμική του δευτερογενούς τομέα και το δανεισμό ως τα απόλυτα κριτήρια για να την εντάξει στις ιμπεριαλιστικές χώρες (που για άλλη μια φορά το λέει έμμεσα), τοποθετώντας την στην κορυφή της «ιμπεριαλιστικής πυραμίδας».
Παρατήρηση τρίτη: στο άρθρο κριτικής στον ΜΠ παραθέσαμε πλήθος στοιχείων: αναφερθήκαμε σε περιπτώσεις πολυεθνικών μεγαθηρίων όπως η Apple για τις οποίες τα εντός Κίνας εργοστάσια αναλαμβάνουν κυρίως τη συναρμολόγηση των προϊόντων, επισημάναμε πως από τα κέρδη αυτών των μονοπωλιακών γιγάντων μικρός όγκος κερδών μένει στην Κίνα, υπογραμμίσαμε πως η μερίδα του λέοντος από τη λεγόμενη προστιθέμενη αξία αποδίδεται στην πλούσια χώρα εισαγωγής, τονίσαμε πως η καπιταλιστική ανάπτυξη της Κίνας έχει όρια αφού μία σειρά παραγόντων λειτουργεί ανασταλτικά, υπενθυμίσαμε πως τα ξένα κεφάλαια εγκαταλείπουν μαζικά την Κίνα προκαλώντας μείωση των συναλλαγματικών διαθέσιμων και τέλος διευκρινίσαμε πως η ισχύς της Κίνας στους διεθνείς οργανισμούς είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με αυτή των ΗΠΑ και των υπόλοιπων ιμπεριαλιστικών χωρών. Όλα αυτά τα στοιχεία τα οποία αλιεύσαμε από ξένους αναλυτές και τον ξένο Τύπο, θεωρούνται αποσπασματικά, ενώ ο δείκτης του ΑΕΠ και μία αναφορά στην προστιθέμενη αξία των παραγόμενων στην Κίνα προϊόντων, θεωρούνται από το ΒΟ στοιχεία πλήρη. Ας βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματά του.
Αν, όμως, το πλήθος των στοιχείων που παραθέσαμε στο προηγούμενο άρθρο μας δεν θεωρείται επαρκές, θα δούμε μερικά ακόμη.
Όσο κι αν ο κινεζικός καπιταλισμός αναπτύσσεται, ο πολυπληθής κινεζικός λαός εμπιστεύεται τα αμερικανικά προϊόντα: «Παρά τις εντάσεις όσον αφορά τις εμπορικές σχέσεις Ουάσιγκτον – Πεκίνου, η Ford Motor δεν διστάζει να κυκλοφορήσει πρώτη φορά το αγροτικό Ford F-150 Raptor στην Κίνα, διότι, πολύ απλά, αυξάνεται η ζήτηση. […] Δεν υπάρχουν αντίστοιχα οχήματα που να παράγονται από κινεζικές αυτοκινητοβιομηχανίες. Τα τελευταία χρόνια, οι Κινέζοι ενδιαφέρονται για τα αυτοκίνητα ελευθέρου χρόνου. Επιθυμούν μεγαλύτερα και πιο δυνατά μοντέλα.
»[…] Παρά τις ανισορροπίες στις μεταξύ τους εμπορικές σχέσεις, οι Κινέζοι καταναλωτές εκδηλώνουν ολοένα και περισσότερο προτίμηση στις αμερικανικές μάρκες.
»Τα μοντέλα της Ford και της Chevrolet, τα περισσότερα εκ των οποίων παράγονται στην Κίνα, αποδίδοντας ακόμη και έτσι κέρδη στο Ντιτρόιτ, είναι κοινό θέαμα στα οδικά δίκτυα της Κίνας. […]
»Αυτή η προτίμηση στα αμερικανικά προϊόντα δεν περιορίζεται στα αυτοκίνητα. Τα κινητά τηλέφωνα iPhone της Apple αντιμετωπίζουν αυξανόμενο ανταγωνισμό αλλά παραμένουν αντιπροσωπευτικό δείγμα αφθονίας και επιτυχίας. Οι Κινέζοι καταναλωτές φορούν αθλητικά παπούτσια Nike και πίνουν latte στα Starbucks. Στην αντίληψη πολλών καταναλωτών, οι μάρκες συμβολίζουν μια ποιότητα στην καθημερινότητά τους και μια επιβεβαίωση πως έχουν πετύχει στη ζωή τους.
»Η Ford δεν είναι η μοναδική αυτοκινητοβιομηχανία που θα εισάγει αγροτικά στην Κίνα από το εργοστάσιο του Νιούμπορν στο Μίσιγκαν. Φέτος, η General Motors ξεκίνησε να εισάγει τα αγροτικά μεγάλων διαστάσεων Chevrolet Silverado από το Φλιντ του Μίσιγκαν και τα μικρότερα μοντέλα Chevrolet Colorado από την πόλη του Βέντζβιλ του Μιζούρι. Η Ford θα ξεκινήσει, επίσης, να εισάγει μεσαίου μεγέθους Ford Ranger μέσα στον επόμενο χρόνο. […]
»Τα αυτοκίνητα είναι ένα από πιο επίμαχα θέματα στις εμπορικές διαμάχες Ουάσιγκτον – Κίνας, διότι το Πεκίνο χρεώνει υψηλούς φόρους και δασμούς στα εισαγόμενα αυτοκίνητα. Όμως ορισμένες περιφέρειες χαλαρώνουν ήδη την απαγόρευση των αγροτικών στα αστικά κέντρα, αυξάνοντας τις πιθανότητες για υψηλότερες πωλήσεις στο μέλλον»[2].
Ίσως σπουδαιότερο ζήτημα από αυτό της προτίμηση των Κινέζων στα αμερικανικά προϊόντα είναι το ζήτημα του νομίσματος: «Τα τελευταία χρόνια η Κίνα έχει αναλάβει έναν ηγετικό ρόλο στην εγκαθίδρυση μιας νέας σειράς διεθνών οικονομικών θεσμών, συμπεριλαμβανομένης της Νέας Τράπεζας Ανάπτυξης (New Development Bank), το Αποθεματικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης (Contingent Reserve Arrangement), την Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών (Asia Infrastructure Investment Bank: AIIB) και το Ταμείο του Δρόμου του Μεταξιού (Silk Road Fund), όπως επίσης και τον οργανισμό συνεργασίας της Σαγκάης. […]
»Φυσικά, στο άμεσο μέλλον, η Κίνα δεν θα αντικαταστήσει το σύστημα του αμερικανικού δολαρίου· θα μπορούσε το πολύ να σταθεί επί ίσοις όροις. Αφού οι Ηνωμένες Πολιτείες υπερκέρασαν το Ηνωμένο Βασίλειο αναφορικά με τη βιομηχανική παραγωγική ικανότητα στα τέλη του 19ουαιώνα, χρειάστηκαν άλλα 50 χρόνια και δύο παγκόσμιοι πόλεμοι προτού μπορέσουν να κυριαρχήσουν στην παγκόσμια οικονομία. Η Κίνα αναγνωρίζει αυτήν την πραγματικότητα, και έχει με συνέπεια προωθήσει την AIIB και άλλους οργανισμούς ως συμπληρώματα, όχι ως ανταγωνιστές της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης (ADB). […]
»[…] στην επόμενη φάση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, κύρια πηγή της αξιοπιστίας του νομίσματος είναι η πολιτική και στρατιωτική ισχύς της χώρας. Από αυτή τη σκοπιά, η αδιαμφισβήτητη θέση του αμερικανικού δολαρίου ως παγκόσμιο πιστωτικό νόμισμα προκύπτει κυρίως από την τεράστια στρατιωτική δύναμη των Η.Π.Α.»[3].
Επίσης: «[…] Το γουάν μπορεί να μετατοπίζει το ευρώ, την στερλίνα και το γεν, αλλά έχει μικρό αντίκτυπο στο δολάριο. Στην πραγματικότητα, το παντοδύναμο δολάριο παραμένει το κυρίαρχο νόμισμα στις διεθνείς αγορές, εμπλεκόμενο στο 88% όλων των διεθνών νομισματικών ανταλλαγών.[…]
»Η μεγαλύτερη επιχείρηση αφορολόγητων αγορών δεν είναι στο αστραφτερό Ντουμπάι ή τη Σιγκαπούρη. Ο βασιλιάς των αφορολόγητων αγορών είναι η Σεούλ, στη Νότια Κορέα – και οι αγοραστές είναι σχεδόν όλοι από την Κίνα.
»Το αεροδρόμιο Incheon στη Σεούλ παράγει σχεδόν 2 δις δολάρια αφορολόγητων αγορών, φέρνοντάς το μύτη με μύτη με το Διεθνές Αεροδρόμιο του Ντουμπάι στην κορυφή των διεθνών ταξινομήσεων. Αλλά στη Σεούλ, οι πωλήσεις στο αεροδρόμιο είναι μόνο η κορφή του παγόβουνου.
»Οι κινέζοι ταξιδιώτες που ψωνίζουν στο κέντρο της Σεούλ διαλέγουν αρώματα, αλκοόλ και τσιγάρα σε ειδικά καταστήματα λιανικής (outlet) στο κέντρο της πόλης, πηγαίνουν τις αποδείξεις στο αεροδρόμιο και παίρνουν τα καλούδια τους στις πύλες αναχώρησης.
»Εκεί αφήνουν πίσω τους βουνά από σκουπίδια, καθώς ξαναπακετάρουν τις αγορές τους σε χειραποσκευές. Προσθέτοντας αυτά στις αγορές του κέντρου φέρνει στο σύνολο του αφορολόγητου της Σεούλ πάνω από 8 δις δολάρια, νούμερο που κάνει όλα τα άλλα να φαίνονται μικροσκοπικά.
»Αλλά μην πάτε στη Σεούλ περιμένοντας να ψωνίσετε αφορολόγητα στο τοπικό κορεάτικο γουόν. Όλες οι τιμές αναγράφονται σε αμερικανικά δολάρια. Αυτό δεν είναι για διευκόλυνση των Κορεατών πωλητών, των αμερικανών τουριστών ή των αμερικανών στρατιωτών που επιστρέφουν στις σπίτια τους από τις βάσεις της Κορέας. Οι τιμές είναι σε δολάρια γιατί το δολάριο επιλέγουν οι Κινέζοι καταναλωτές»[4], οι υπογραμμίσεις δικές μας.
Είναι, όμως, τα πράγματα όπως συνήθως παρουσιάζονται σχετικά με τη δυναμική της κινεζικής οικονομίας; Ζητάμε συγγνώμη για το μακροσκελές απόσπασμα που θα παραθέσουμε, αλλά είναι πλήρως διαφωτιστικό: «Και το κινέζικο Γουάν; Η Κίνα έχει τον μεγαλύτερο πληθυσμό στον κόσμο και υπό πολλές απόψεις έχει γίνει το νέο “εργαστήρι του κόσμου”. Σύμφωνα με κάποιες μετρήσεις- οι οποίες βέβαια τίθενται υπό σοβαρή αμφισβήτηση- η κινέζικη βιομηχανική παραγωγή έχει υπερβεί αυτή των ΗΠΑ. Όμως, παρά την θεαματική ανάπτυξη του βιομηχανικού καπιταλισμού στην Κίνα ως αποτέλεσμα των οικονομικών αναδιαρθρώσεων του Deng Xiaoping, που έλαβαν χώρα το 1978, οι Κινέζοι καπιταλιστές έχουν ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουν μέχρι να γίνουν ιμπεριαλιστική δύναμη.
»Πρώτον, ακόμα και αν πάρουμε ως δεδομένο ότι η κινεζική βιομηχανική παραγωγή έχει ξεπεράσει αυτή των ΗΠΑ σε απόλυτο βιομηχανικό όγκο, η κατά κεφαλήν παραγωγή της κινεζικής βιομηχανίας ακόμη βρίσκεται πολύ πίσω σε σχέση με τις ΗΠΑ κυρίως λόγω του τεράστιου πληθυσμού της Κίνας. […]
»Επιπλέον, παρά τη ραγδαία ανάπτυξη, η παραγωγικότητα της εργασίας στην Κίνα είναι ακόμα πολύ μικρότερη από αυτή των ΗΠΑ. Οι εξαιρετικά μικροί μισθοί που λαμβάνουν οι εργοστασιακοί εργάτες στην Κίνα σε σύγκριση με αυτών στις ΗΠΑ είναι σημαντικό ανάχωμα στην προσπάθεια της Κίνας να περιορίσει την διαφορά στην παραγωγικότητα υπό καπιταλιστικούς όρους.
»Η Κίνα είναι αναγκασμένη να πουλάει πολλά από τα εμπορεύματα που παράγονται από επιχειρήσεις που βρίσκονται εκεί ως προϊόντα με το σήμα κατατεθέν αμερικανικών εταιρειών. Για παράδειγμα τα iPod, τα iPad και τα iPhone παράγονται από την εταιρία Foxconn, η οποία ανήκει σε έναν Ταϊβανέζο Κινέζο δισεκατομμυριούχο, και η μεγαλύτερη βιομηχανική μονάδα της βρίσκεται στην κεντρική Κίνα.
»Ωστόσο, η Foxconn υποχρεούται να παραχωρεί τεράστια ποσά από την παραγόμενη υπεραξία που δημιουργούν οι εκατοντάδες χιλιάδων των υπερεκμεταλλευόμενων Κινέζων εργατών στους δισεκατομμυριούχους μετόχους και στα επιχειρηματικά στελέχη της Apple, η οποία έχει την έδρα της στις ΗΠΑ. Αυτή είναι και η κληρονομιά του αποβιώσαντος Steve Jobs. Η σχέση ανάμεσα στην Apple και την Foxconn δείχνει πως η Κίνα, παρά την θεαματική της πρόοδο, ακόμη παραμένει ένα καταπιεζόμενο έθνος και όχι ένα ιμπεριαλιστικό καταπιεστικό έθνος.
»Πρέπει επίσης να θυμόμαστε πως ο ιμπεριαλισμός δεν χαρακτηρίζεται μόνο από την κυριαρχία του βιομηχανικού κεφαλαίου αλλά και του χρηματιστικού κεφαλαίου. Οι κινεζικές τράπεζες έχουν ακόμη μεγάλη πορεία μέχρι να φτάσουν το επίπεδο των αμερικανικών. Για τη δημιουργία ενός πραγματικού κινεζικού ιμπεριαλισμού, η κινεζική αστική τάξη θα πρέπει να αναδειχθεί νικήτρια τόσο απέναντι στις αντιστάσεις των εργατών στο εσωτερικό της όσο και απέναντι στις αντιστάσεις που θα προβάλλουν οι ιμπεριαλιστικές και μη- ιμπεριαλιστικές χώρες στο εξωτερικό.
»Παρά την ευκολία με την οποία κάποιοι μιλούν για κινεζικό ιμπεριαλισμό, η Κίνα δεν έχει στρατό εκτός των συνόρων της με μόνη εξαίρεση τους στρατιώτες που υπηρετούν στις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις των Ηνωμένων Εθνών, οι οποίοι υπηρετούν κάτω υπό της διαταγές της Αυτοκρατορίας. Επιπλέον, η κινεζική Ταιβάν, που βρίσκεται εκτός της ενδοχώρας, παραμένει κάτω από τον στρατιωτικό και πολιτικό έλεγχο των ΗΠΑ. Τέλος, το Χονγκ-Κονγκ, το οποίο εκλάπη από τους Βρετανούς στους πολέμους του Οπίου, κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα, ακόμη και σήμερα δεν είναι εντελώς ενσωματωμένο στην Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.
»Πράγματι, η Κίνα είναι αυτή τη στιγμή ο μεγαλύτερος πιστωτής των ΗΠΑ (σημ. μτφρ: Η Κίνα εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής των ΗΠΑ. Περισσότερα στην ανάλυση του CSIS). Όμως το χρέος που ανήκει στην Κίνα είναι κυρίως υπό την μορφή κρατικών ομολόγων του Θησαυροφυλακίου των ΗΠΑ, και χρησιμοποιείται κυρίως ως στήριγμα των κινεζικού συναλλάγματος. Δεν βλέπουμε το Κινεζικό χρηματιστικό κεφάλαιο να αγοράζει τις τράπεζες και τις μεγάλες επιχειρήσεις που κυριαρχούν στις ΗΠΑ και στις οικονομίες του κόσμου.
»Στην πραγματικότητα, η κινεζική κατοχή των ομολόγων του Αμερικανικού Θησαυροφυλακίου είναι υπό πολλές απόψεις μία αδυναμία, καθώς η πολιτική θέση της Κίνας θα ήταν κατά πολύ ισχυρότερη εάν το νόμισμά της στηριζόταν σε μεγάλα αποθέματα χρυσού και όχι σε αμερικανικά ομόλογα. Η εξάρτηση της Κίνας από τα αμερικανικά ομόλογα την δεσμεύει από το αμερικανικό σύστημα του δολαρίου υπό την άποψη ότι αν το σύστημα του δολαρίου καταρρεύσει η Κίνα επίσης θα έμπαινε σε κρίση.
»Θα χρειαστεί λοιπόν να συμβούν πολλά πράγματα μέχρι την ανάδειξη μιας παγκόσμιας κινεζικής αυτοκρατορίας και το Γουάν γίνει το νόμισμα που θα αντικαταστήσει το σύστημα του δολαρίου στο παγκόσμιο συναλλαγματικό σύστημα. Είναι δύσκολο να δούμε πως αυτό θα μπορούσε να συμβεί ειρηνικά, αν αναλογιστούμε το ότι χρειάστηκαν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι για την αντικατάσταση της Βρετανίας από τις ΗΠΑ»[5].
Το «θαύμα» της Κίνας, όπως τονίσαμε στην προηγούμενη απάντησή μας στο ΜΠ, έχει όρια. Αυτό αποδεικνύεται: α) από το γεγονός ότι αμφισβητούνται τα νούμερα ανάπτυξής της, β) από τη μεγάλη μεγέθυνση του ιδιωτικού χρέους ως προς το ΑΕΠ και γ) από το ότι υπάρχει ιστορικό προηγούμενο με οικονομίες «θαύματα», οι οποίες στη συνέχεια έπεσαν σε μακροχρόνιο τέλμα με χαρακτηριστικά παραδείγματα την Ιαπωνία και τις «ασιατικές τίγρεις»[6].
Για να μην παρανοηθούν ή στρεβλωθούν τα όσα υποστηρίζουμε, απαιτείται μία διευκρίνιση. Η Κίνα έχει ανέλθει πολλές βαθμίδες στο καπιταλιστικό στερέωμα. Η μεταφορά κεφαλαίων και παραγωγικών μονάδων από τις ΗΠΑ στην Κίνα, κινητοποίησε τουλάχιστον ένα τμήμα της αμερικανικής αστικής τάξης και το κράτος της. Η επιλογή του Τραμπ μάς υπενθύμισε ότι το κράτος λειτουργεί ως ο συλλογικός καπιταλιστής. Στη συγκεκριμένη φάση και προκειμένου να ανακοπεί η ανησυχητική για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό πορεία του κινεζικού καπιταλισμού, ο Τραμπ ήρθε για να συμμαζέψει τα πράγματα. Ο Τραμπ παρουσιάστηκε από μερίδα των ΜΜΕ ως ημίτρελος, γραφικός και ιδιόρρυθμος. Η αλήθεια είναι πολύ πέρα από αυτού του είδους τα πορτρέτα. Το σύνθημα «να κάνουμε πάλι την Αμερική πρώτη», δεν ήταν ένα κούφιο εθνικιστικό σύνθημα αλλά βαθιά οικονομικό που εξέφραζε τουλάχιστον ένα τμήμα του αμερικανικού κεφαλαίου. Ο Τραμπ και αυτό το τμήμα του κεφαλαίου δεν φάνηκε να συμφωνούν με την απάντηση των Δημοκρατικών και μέρους των Ρεπουμπλικάνων, σύμφωνα με την οποία «η Αμερική είναι ήδη πρώτη». Η άποψη των τελευταίων εδράστηκε στους χρηματιστηριακούς δείκτες και ειδικότερα στον δείκτη NASDAQ, δείκτες που όντως ποτέ δεν ήταν υψηλότεροι. Ωστόσο, αυτό που έκαιγε και καίει τον Τραμπ είναι η μεταφορά παραγωγικών μονάδων από τις ΗΠΑ στην Κίνα και ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Γερμανίας στην ευρωπαϊκή επικράτεια. Οι ΗΠΑ μέχρι το 1980 είχαν θετικό εμπορικό ισοζύγιο, ενώ σήμερα είναι χώρα ελλειμματική. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Τραμπ χαιρέτισε το Brexit, που το θεώρησε ένα χαστούκι στο γερμανικό κεφάλαιο, για αυτό προτίθεται να επιβάλλει φόρο 45% στα εισαγόμενα κινεζικά προϊόντα, να εγκαταλείψει την εταιρική σχέση των χωρών του Ειρηνικού, να καταγγείλει τη NAFTA (συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ ΗΠΑ-Καναδά-Μεξικού), να επιβάλλει φόρο στα αυτοκίνητα της Ford που παράγονται στο Μεξικό, να ενισχύσει τη στρατιωτική παραγωγή, να απελευθερώσει τη δράση των αμερικανικών πολυεθνικών (κατάργηση του άρθρου 1504). Τέλος, επιθυμεί να καθιερώσει μία ακόμη πιο επιθετική πολιτική στον εξωτερικό τομέα, κάτι που φάνηκε και από τους τελευταίους βομβαρδισμούς των ΗΠΑ στη Συρία[7]. Η ικανότητα του αμερικανικού κράτους άρα και κεφαλαίου να απαντήσουν στην ανερχόμενη δύναμη που λέγεται Κίνα και μάλιστα χωρίς την κλασική διαμεσολάβηση μιας γραφειοκρατικής κάστας αλλά με απευθείας ανάθεση στους ίδιους τους επιχειρηματίες, δείχνει με έναν άλλο τρόπο ότι η ισχύς του αμερικανικού κεφαλαίου είναι ακόμη σε υψηλότατα επίπεδα και δεν αμφισβητείται άμεσα η πρωτοκαθεδρία του.
Η ηγεσία του ΚΚΕ εγκλωβισμένη σε μία δογματική ανάγνωση του λενινισμού, δεν θέλει ή δεν μπορεί να κρίνει δεδομένα όπως αυτά που παραθέσαμε. Τα στοιχεία, τα κριτήρια, η διαλεκτική δεν έχουν καμία μα καμία σημασία. Αυτό που προέχει είναι να εντάξουμε την πραγματικότητα στο ιδεολογικό κατασκεύασμα που έχουμε επινοήσει. Αν η πραγματικότητα δεν συμφωνεί με εμάς τόσο το χειρότερο για αυτήν…
Και κάτι τελευταίο: πότε η ηγεσία του ΚΚΕ θα διακόψει τις σχέσεις της με το δήθεν Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας;
Ακολουθεί το Γ΄ μέρος (τελευταίο)
*Πηγή: http://www.kordatos.org
