- Εισαγωγή
Η τοπική αυτοδιοίκηση (ΤΑ) Α και Β Βαθμού αποτελεί συνέχεια στη διοικητική δομή του κεντρικού Κράτους στη βάση των αρχών της εγγύτητας και της επικουρικότητας.
Η αυτοτέλεια της είναι κατοχυρωμένη συνταγματικά με τα άρθρα 101 και 102 του Συντάγματος.
Σήμερα απέχει πολύ από το να είναι λαϊκός θεσμός που να εξασφαλίζει τη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη των αποφάσεων για τις τοπικές υποθέσεις.
Στην πράξη λειτουργεί ως το μακρύ χέρι του Κράτους για την επιβολή των δικών του αντιλαϊκών επιλογών.
Λόγω της υποχρηματοδότησης και της έλλειψης ανθρώπινων πόρων η ΤΑ έχει μετατραπεί σε μηχανισμό επιβολής πρόσθετων βαρών στους πολίτες και πεδίο εφαρμογής ελαστικών μορφών εργασίας.
Στη μνημονιακή περίοδο οι πόροι της ΤΑ έχουν περικοπεί κατά 65% περίπου ενώ η αναλογία των ανταποδοτικών πόρων, που επιβαρύνονται οι δημότες, σε σχέση με την κρατική επιχορήγηση τείνει να μετατραπεί, από 40/60 που είναι σήμερα, σε 70/30 σύμφωνα και με τις επιδιώξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ταυτόχρονα οι θεσμοθετημένοι από τον ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ παρακρατηθέντες πόροι στην περίοδο 2010-2017 ανέρχονται σε 14 δις. Ευρώ και καμία κουβέντα δεν γίνεται για την απόδοση τους.
- ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ 1
Η «μεταρρύθμιση» ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ 1, που κατατέθηκε πρόσφατα στη Βουλή προς ψήφιση από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, επεκτείνει και συστηματοποιεί το ισχύον θεσμικό πλαίσιο του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ, των μνημονίων και των μεσοπρόθεσμων, του σημερινού και αυτών που θα εφαρμοστούν μελλοντικά.
Η απλή αναλογική που προτείνεται για το εκλογικό σύστημα ανάδειξης των αυτοδιοικητικών Αρχών αποτελεί επικοινωνιακό ελιγμό της Κυβέρνησης προκειμένου να θολώσει τα νερά για την πλήρη συνέχιση της μνημονιακής πολιτικής της και στην Αυτοδιοίκηση.
- ΤΑ και Ανάπτυξη
Οι τομείς που η ΤΑ θα μπορούσε να συμβάλλει στην Ανάπτυξη και την αύξηση της Απασχόλησης, προς όφελος της πλειοψηφίας των πολιτών και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής τους, στα πλαίσια ενός δημοκρατικού χωροταξικού-αναπτυξιακού προγραμματισμού σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, σε τίτλους, είναι:
- Συντήρηση των υπαρχόντων και κατασκευή νέων κοινωνικών υποδομών, σχολείων, παιδικών σταθμών, ΚΑΠΗ, υποδομών για ΑμεΑ
- Δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, δίκτυα ομβρίων, διευθέτηση και ανάδειξη ρεμάτων, δίκτυα άρδευσης, τοπικό οδικό δίκτυο, αγροτική οδοποιία
- Στήριξη της αγροτικής Παραγωγής
- Διαχείριση απορριμμάτων-Κυκλική Οικονομία
- Συντήρηση και ανάπτυξη νέων πολεοδομικών υποδομών
- Συντήρηση Ανάπτυξη παραδοσιακών οικισμών
- Απαλλοτριώσεις και απόκτηση ελεύθερων χώρων για κοινόχρηστη και κοινωφελή χρήση
- Αθλητικές και πολιτιστικές υποδομές
- Κοινωνική οικονομία
- Τουριστικές υποδομές
- Πολιτική προστασία
Προϋποθέσεις, μεταξύ άλλων, για την ταχύρρυθμη ανάπτυξη των σχετικών δράσεων είναι:
- Η αποκέντρωση στη λήψη των αποφάσεων
- Η σαφής κατανομή και μεταφορά αρμοδιοτήτων, ανθρώπινων και οικονομικών πόρων μεταξύ κεντρικού κράτους, περιφερειών και δήμων
- Η αναβάθμιση της επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας των ΟΤΑ
- Η ενίσχυση του επιστημονικού δυναμικού τους
- Η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας με την ανάπτυξη των ψηφιακών τεχνολογιών και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
- ΟΙ Σημερινοί πόροι για την Ανάπτυξη στην ΤΑ
Η νεοφιλελεύθερη αντίληψη μειώνει τους κρατικούς πόρους για τη χρηματοδότηση της Ανάπτυξης στην ΤΑ και προωθεί την φορολογική αποκέντρωση και την ανταποδοτικότητα. Οι επιλογές αυτές επιβαρύνουν τους ήδη εξουθενωμένους πολίτες και καταδικάζουν τις φτωχότερες περιφέρειες και δήμους σε ακόμα μεγαλύτερη υποβάθμιση.
Σήμερα η πλειοψηφία της ΚΕΔΕ και ΕΝΠΕ συμφωνεί με αυτές τις κατευθύνσεις. Στη θέση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης προωθούν την έννοια της Τοπικής «Διακυβέρνησης» με φορολογική και κανονιστική εξουσία.
Η χρηματοδότηση για την ανάπτυξη περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στα ΕΣΠΑ που στην πράξη προωθούν τις νεοφιλελεύθερες επιλογές της ΕΕ. Οι πόροι προς τους ΟΤΑ που προέρχονται από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων (ΠΔΕ) ουσιαστικά είναι μηδενικοί.
Το περιεχόμενο των προγραμμάτων ΕΣΠΑ δεν συμβαδίζει υποχρεωτικά με τις πραγματικές ανάγκες της ΤΑ. Για το λόγο αυτό πολλά έργα που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ είναι έργα βιτρίνας και δεν αφορούν βασικές υποδομές που έχουν ανάγκη οι τοπικές κοινωνίες.
Παράλληλα επιτρέπεται να εκχωρούνται δημοτικοί πόροι στο ιδιωτικό κεφάλαιο για την πραγματοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων είτε μέσω ΣΔΙΤ είτε με τη συμμετοχή των Δήμων στο κεφάλαιο ΑΕ (ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ 1), όπου την πλειοψηφία των μετοχών μπορεί να κατέχει ο ιδιωτικός τομέας, ιδιαίτερα στον τομέα της ενέργειας, της διαχείρισης των απορριμμάτων, του ηλεκτροφωτισμού και όχι μόνο.
Υλοποιούνται δηλαδή οι συνταγές Φούχτελ και του Ελληνογερμανικού επιμελητηρίου προς όφελος τραπεζικών και επιχειρηματικών συμφερόντων, ντόπιων ή ξένων.
Παραχωρείται επίσης το δικαίωμα στους ΟΤΑ να παραχωρούν την ακίνητη περιουσία τους σε ιδιώτες για «αναπτυξιακούς» σκοπούς κατά τα πρότυπα του ΤΑΙΠΕΔ (Ελληνικό) και του Υπερταμείου.
Σε κάθε περίπτωση διατηρείται ο ασφυκτικός έλεγχος του κράτους στους ΟΤΑ, απαραίτητης προϋπόθεσης για την επιβολή των αντιλαϊκών μνημονιακών πολιτικών και των πελατειακών σχέσεων Αυτοδιοίκησης-Κυβέρνησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι προϋπολογισμοί των ΟΤΑ συντάσσονται σύμφωνα με τις οδηγίες του Παρατηρητήριου Οικονομικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ. Τυχόν μη συμμόρφωση με αυτές επιφέρει την μη έγκριση του προϋπολογισμού και τη μη απόδοση των Κρατικών επιχορηγήσεων.
5.Προτάσεις για Φιλολαϊκή Ανάπτυξη στην ΤΑ
Η χρηματοδότηση της Ανάπτυξης πρέπει να γίνει κύρια από κρατικούς, δευτερευόντως από τοπικούς πόρους και σε καμία περίπτωση από τους ιδιώτες είτε με τη μορφή των ΣΔΙΤ ή των δημοτικών ομολόγων. Η ίδρυση αναπτυξιακής δημόσιας τράπεζας της Αυτοδιοίκησης θα συμβάλλει ουσιαστικά στην κατεύθυνση αυτή.
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να διαφυλαχθεί:
- O δημόσιος και κοινωνικός χαρακτήρας των ΟΤΑ,
- H ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στον προγραμματισμό και τη λήψη των αποφάσεων
- Ο σεβασμός των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζόμενων, η τήρηση συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας
- Η διαφάνεια στις προσλήψεις και η καταπολέμηση των πελατειακών σχέσεων με τους πολίτες,
- Η αξιοκρατία και ο επαγγελματισμός των διοικήσεων των αναπτυξιακών φορέων
- Η τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Φορείς της Ανάπτυξης εκτός από μεμονωμένους ΟΤΑ ή δημόσιων επιχειρήσεων ΟΤΑ (ΝΠΔΔ) μπορεί να είναι συμπράξεις ΟΤΑ με άλλες δημόσιες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, τοπικούς συνεταιρισμούς ή και αγροτικές ενώσεις με κριτήριο την καταπολέμηση της ανεργίας, την εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών και όχι την κερδοφορία.
Αυτό δεν αποκλείει τη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα για την κατασκευή των απαραίτητων έργων. Σε αυτή την περίπτωση όμως το ισχυρό μέρος της συνεργασίας οφείλει να είναι ο δημόσιος ΟΤΑ και όχι ο ιδιώτης εργολάβος.
Στόχος θα πρέπει να είναι επίσης η υψηλή ποιότητα των έργων, η διαφάνεια στην εκτέλεση τους και η εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων για τη μετέπειτα λειτουργία και συντήρηση τους.
Ουσιαστική συμβολή στην καταπολέμηση της ανεργίας μπορεί να προσφέρει και η εκτέλεση μικρών έργων στους Δήμους με τη μορφή της αυτεπιστασίας.
6.ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Είναι φανερό ότι μια τέτοια προοπτική ανάπτυξης και καταπολέμησης της ανεργίας απαιτεί μια Κυβέρνηση με ριζοσπαστικό πολιτικό πρόγραμμα, χωρίς τις δεσμεύσεις της ευρωζώνης και των ευρωπαϊκών συνθηκών.
Απαιτεί ουσιαστική διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους ώστε οι δημοσιονομικοί πόροι να υπηρετούν την ανάπτυξη και να μην οδηγούνται στην εξόφληση των δανειακών υποχρεώσεων.
Ο Λευτέρης Μαγιάκης είναι Δημοτικός Σύμβουλος Αμαρουσίου
