Η δραχμή, ο πολεμικός καπιταλισμός και εμείς

Μια υπο­τί­μη­ση του εθνι­κού νο­μί­σμα­τος, ας πούμε της δραχ­μής, για να είναι επι­τυ­χη­μέ­νη από την άποψη των δυ­νά­με­ων της ερ­γα­σί­ας, πρέ­πει να συ­ντρέ­χουν προ­ϋ­πο­θέ­σεις. Οι προ­ϋ­πο­θέ­σεις αυτές δεν είναι παί­ξε-γέ­λα­σε, είναι ρή­ξεις και διαρ­θρω­τι­κές αλ­λα­γές που εκ των πραγ­μά­των θα πρέ­πει να πλήτ­τουν το κε­φα­λαιο­κρα­τι­κό σύ­στη­μα στον πυ­ρή­να του. Με άλλα λόγια, η υπο­τί­μη­ση του νο­μί­σμα­τος θα είναι κόκ­κι­νη ή αλ­λιώς θα απο­βεί σε βάρος των υπο­τε­λών κοι­νω­νι­κών τά­ξε­ων, θα επι­δει­νώ­σει την ήδη δυ­σβά­στα­κτη μεί­ω­ση των μι­σθών και θα επι­τεί­νει τη φτω­χο­ποί­η­ση των λαϊ­κών στρω­μά­των –και μια τέ­τοια υπο­τί­μη­ση του νο­μί­σμα­τος κα­θό­λου δεν μας εν­δια­φέ­ρει.
Ωστό­σο, η πρό­σφα­τη έκ­θε­ση των συ­ντρό­φων Μα­ριό­λη και Λα­πα­βί­τσα, που βρί­σκε­ται αυτές τις ημέ­ρες στην επι­και­ρό­τη­τα του εξω­κοι­νο­βου­λευ­τι­κού αρι­στε­ρού χώρου, απο­φεύ­γει επι­με­λώς να ανα­φερ­θεί σε κοι­νω­νι­κές τά­ξεις και μι­λά­ει για την «απο­τυ­χία της νο­μι­σμα­τι­κής ένω­σης και τα δη­λη­τη­ριώ­δη απο­τε­λέ­σμα­τα που είχε στις ευ­ρω­παϊ­κές οι­κο­νο­μί­ες και κοι­νω­νί­ες», ενώ θα έπρε­πε να μι­λή­σει για τη νο­μι­σμα­τι­κή ένωση ως ισχυ­ρό όπλο των αστι­κών τά­ξε­ων της Ευ­ρώ­πης και της συμ­μα­χί­ας τους για να κλεί­σουν σε μια ιστο­ρι­κή πα­ρέν­θε­ση τα ερ­γα­τι­κά συν­δι­κά­τα, τις πο­λι­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις των ερ­γα­ζό­με­νων τά­ξε­ων και το ευ­ρω­παϊ­κό σο­σια­λι­στι­κό-κο­μου­νι­στι­κό κί­νη­μα. Η έν­νοια των κοι­νω­νι­κών τά­ξε­ων ανα­φέ­ρε­ται μόνο μία φορά στο κεί­με­νο των εκατό και κάτι σε­λί­δων της έκ­θε­σης και αυτό μά­λι­στα προ­κει­μέ­νου να αντι­λη­φθεί ο ανα­γνώ­στης ότι οι ερ­γα­ζό­με­νες τά­ξεις στη Γερ­μα­νία έχουν θέσει τον εαυτό τους κάτω από την ομπρέ­λα της αστι­κής τάξης. Κα­τό­πιν τού­του, ο ανα­γνώ­στης της έκ­θε­σης, έχο­ντας χάσει τις ελ­πί­δες του για κάθε τα­ξι­κή ανά­λυ­ση, κα­λεί­ται από το κεί­με­νο να βυ­θι­στεί σε ένα θε­ω­ρη­τι­κό σχήμα όπου πρυ­τα­νεύ­ει, όχι μεν ρητά, αλλά αρ­κού­ντως ευ­διά­κρι­τα, η έν­νοια της «πάλης των εθνών» –αντί της πάλης των τά­ξε­ων.
Αυτό δεν μένει χωρίς συ­νέ­πειες. Η ανά­λυ­ση του Θο­δω­ρή Μα­ριό­λη, χάρη στην εντι­μό­τη­τα που τη δια­κρί­νει, ανα­γκά­ζε­ται σε δύο του­λά­χι­στον ση­μεία να επα­νει­σά­γει την τα­ξι­κή πάλη, σιω­πη­λά όμως και με ακραία αμη­χα­νία: εθνι­κο­ποί­η­ση μέ­ρους του πα­ρα­γω­γι­κού συ­στή­μα­τος, διά νόμου επα­να­φο­ρά της Αυ­τό­μα­της Τι­μα­ριθ­μι­κής Ανα­προ­σαρ­μο­γής και με­ρι­κά άλλα. Συ­γκρο­τεί έτσι μια πα­ρά­δο­ξη πρό­τα­ση πο­λι­τι­κής, όπου η τάξη των κα­πι­τα­λι­στών δια­τη­ρεί μεν την ιδιο­κτη­σία της στα μέσα πα­ρα­γω­γής, το διευ­θυ­ντι­κό δι­καί­ω­μα να κα­θο­ρί­ζει τις τιμές και τον όγκο της απα­σχό­λη­σης στις μο­νά­δες πα­ρα­γω­γής, πλην όμως με­τα­τρέ­πε­ται σε μια πα­θη­τι­κή ύπαρ­ξη που όχι μόνο υπο­μέ­νει τις απο­φά­σεις της αρι­στε­ρής κυ­βέρ­νη­σης, αλλά συ­νε­χί­ζει κιό­λας να πα­ρά­γει και να επεν­δύ­ει «κα­νο­νι­κά».
Κεϋν­σια­νή πο­λι­τι­κή
Πώς μπο­ρεί όμως κά­ποιος να ισχυ­ρι­στεί κάτι τέ­τοιο; Μπο­ρεί να ισχυ­ρι­στεί κάτι τέ­τοιο εάν υιο­θε­τή­σει, όπως ο Θο­δω­ρής Μα­ριό­λης, μια πα­ρα­δο­χή που του επι­τρέ­πει να προ­ε­ξο­φλεί ότι για με­γά­λο χρο­νι­κό διά­στη­μα θα αυ­ξά­νο­νται και οι μι­σθοί και τα κέρδη, χάρη στη χρη­σι­μο­ποί­η­ση του πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού και του ερ­γα­τι­κού δυ­να­μι­κού, που σή­με­ρα πα­ρα­μέ­νουν αχρη­σι­μο­ποί­η­τα; Με τέ­τοιους όρους μπο­ρεί κά­ποιος να ασκή­σει κεϊν­σια­νή πο­λι­τι­κή και πο­λι­τι­κή «εθνι­κής συ­νεν­νό­η­σης». Συμ­βαί­νει, όμως, πράγ­μα­τι έτσι; Υπάρ­χει, άραγε, άφθο­νο αχρη­σι­μο­ποί­η­το ερ­γα­τι­κό και πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό;
Τέ­τοιο δυ­να­μι­κό υπήρ­χε το 2012-2014, και τότε ο συλ­λο­γι­σμός θα ήταν ισχυ­ρός. Έκτο­τε όμως απα­ξιώ­νε­ται και απο­σύ­ρε­ται από το πα­ρα­γω­γι­κό σύ­στη­μα ένα ση­μα­ντι­κό μέρος του συ­νο­λι­κού πα­γί­ου κε­φα­λαί­ου με το οποίο μπο­ρού­με να αυ­ξή­σου­με τον όγκο του προ­ϊ­ό­ντος. Αυτό του­λά­χι­στον μας δεί­χνουν τόσο οι υπο­λο­γι­σμοί του ΟΟΣΑ όσο και της Ευ­ρω­παϊ­κής Επι­τρο­πής (και δεν έχου­με κά­ποιο λόγο να αμ­φι­σβη­τή­σου­με τους υπο­λο­γι­σμούς αυ­τούς): Η τρέ­χου­σα πα­ρα­γω­γή βρί­σκε­ται πε­ρί­που 10% κάτω από τη μέ­γι­στη δυ­να­τή πα­ρα­γω­γή που μπο­ρεί να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί χωρίς να ξε­φύ­γουν είτε τα ελ­λείμ­μα­τα στο εξω­τε­ρι­κό εμπο­ρι­κό ισο­ζύ­γιο αγα­θών και υπη­ρε­σιών είτε ο πλη­θω­ρι­σμός. Ο Θο­δω­ρής Μα­ριό­λης επι­κα­λεί­ται μια με­λέ­τη του Olenev, η οποία πα­ρα­μέ­νει αδη­μο­σί­ευ­τη (εξ όσων γνω­ρί­ζω) και της οποί­ας επο­μέ­νως δεν μπο­ρού­με να ελέγ­ξου­με τα πι­στο­ποι­η­τι­κά εγκυ­ρό­τη­τας. Μέχρι τότε, είναι πολύ δύ­σκο­λο να δε­χτού­με αυτό που ισχυ­ρί­ζε­ται η αδη­μο­σί­ευ­τη με­λέ­τη του Olenev, δη­λα­δή ότι πε­ρί­που το 50% του πα­ρα­γω­γι­κού συ­στή­μα­τος πα­ρέ­με­νε αχρη­σι­μο­ποί­η­το κατά το 2014. Ούτε είναι εύ­κο­λο να δε­χθού­με την πα­ρα­δο­χή της έκ­θε­σης Μα­ριό­λη και Λα­πα­βί­τσα ότι σή­με­ρα το αντί­στοι­χο αρ­γούν πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό ανέρ­χε­ται σε πε­ρί­που 30%, για τον πολύ απλό λόγο ότι το ΑΕΠ μειώ­θη­κε στη διάρ­κεια της κρί­σης πε­ρί­που κατά το 1/4 και το πα­ρα­γω­γι­κό σύ­στη­μα, όπως όλοι γνω­ρί­ζουν, δεν επε­κτεί­νε­ται, αλλά συρ­ρι­κνώ­νε­ται.
Εάν το αχρη­σι­μο­ποί­η­το πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας είναι σή­με­ρα της τάξης του 10%, τότε μια αύ­ξη­ση της ζή­τη­σης θα μπο­ρού­σε να θέσει την ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία σε μια τρο­χιά πα­ρό­μοια με αυτή της Κυ­πρια­κής οι­κο­νο­μί­ας, που ξε­κι­νώ­ντας και αυτή με ένα πα­ρα­γω­γι­κό κενό πε­ρί­που 10% θα το έχει εξα­ντλή­σει μέσα σε δυό­μι­σι χρό­νια (πι­θα­νό­τα­τα μέσα στο επό­με­νο κα­λο­καί­ρι ή το φθι­νό­πω­ρο). Αυτά πά­νω-κά­τω είναι και τα πε­ρι­θώ­ρια που θα είχε η προ­τει­νό­με­νη πο­λι­τι­κή από την έκ­θε­ση Μα­ριό­λη και Λα­πα­βί­τσα για να επι­τύ­χει μια πο­λι­τι­κή με στρα­τη­γι­κές αξιώ­σεις σε έναν βραχύ ορί­ζο­ντα που χω­ρά­νε μόνο τα­κτι­κές κι­νή­σεις. Πολύ αργά, σύ­ντρο­φοι, βρι­σκό­μα­στε ήδη σε συν­θή­κες πο­λε­μι­κού κα­πι­τα­λι­σμού και ο κεϊν­σια­νός συμ­βι­βα­σμός είναι αδύ­να­τος.
Ας προ­σθέ­σου­με σε αυτά κάτι ακόμη που δεν υπο­λο­γί­ζει η έκ­θε­ση. Ότι συ­νε­χί­ζε­ται η εκροή ερ­γα­τι­κού δυ­να­μι­κού από τη χώρα, με απο­τέ­λε­σμα να μειώ­νε­ται το πο­σο­στό ανερ­γί­ας και να στε­νεύ­ουν τα πε­ρι­θώ­ρια πε­ραι­τέ­ρω με­γά­λης μεί­ω­σης των μι­σθών από τους ερ­γο­δό­τες. Αυτό φέρ­νει ακόμη πιο κοντά το ση­μείο εξά­ντλη­σης κάθε πο­λι­τι­κής win-win, κάθε πε­ρί­ο­δο κεϊν­σια­νής συμ­φω­νί­ας κατά την οποία μπο­ρούν να αυ­ξά­νο­νται τα κέρδη, ου μην και οι μι­σθοί.
Ας μην έχου­με αυ­τα­πά­τες λοι­πόν. Η ανα­δια­νο­μή υπέρ της ερ­γα­σί­ας με ερ­γα­λείο την υπο­τί­μη­ση είναι σή­με­ρα στό­χος με έντο­νο τα­ξι­κό πε­ριε­χό­με­νο, με όρους τα­ξι­κού πο­λέ­μου, ανα­φέ­ρε­ται απευ­θεί­ας στην αντί­θε­ση κε­φα­λαί­ου-ερ­γα­σί­ας και ως εκ τού­του θα διαι­ρέ­σει στα δύο την «πα­τρί­δα», την «κοι­νω­νι­κή πλειο­ψη­φία» και τον «λαό» μέσα σε σύ­ντο­μο χρο­νι­κό διά­στη­μα.
Ανα­συ­γκρό­τη­ση σε τα­ξι­κή βάση
Ο μόνος τρό­πος για να απο­κτή­σει νόημα η πρό­τα­ση της έκ­θε­σης Μα­ριό­λη και Λα­πα­βί­τσα είναι να ανα­συ­γκρο­τη­θεί σε τα­ξι­κή βάση, της οποί­ας το πε­ρί­γραμ­μα θα μπο­ρού­σε να έχει ως εξής:
1. Θα πρέ­πει να συμ­φω­νή­σου­με ότι η κε­φα­λαιο­κρα­τι­κή τάξη της χώρας ασκεί μια πο­λι­τι­κή κα­τα­στρο­φής των πα­ρα­γω­γι­κών δυ­νά­με­ων, επει­δή αυτές, ως κε­φά­λαιο, δεν μπο­ρούν να απο­δώ­σουν την κερ­δο­φο­ρία που επι­θυ­μεί η άρ­χου­σα τάξη. Έτσι, το πα­ρα­γω­γι­κό σύ­στη­μα συρ­ρι­κνώ­νε­ται και κα­θί­στα­ται ανί­κα­νο να απορ­ρο­φή­σει με­γά­λο μέρος από την ανερ­γία, ακόμη και αν χρη­σι­μο­ποι­η­θεί στο σύ­νο­λό του. Όσο πε­ρισ­σό­τε­ρο πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό κα­τα­στρέ­φε­ται τόσο με­γα­λύ­τε­ρη και πιο δύ­σκο­λη θα είναι η προ­σπά­θεια να μειώ­σου­με στη συ­νέ­χεια την ανερ­γία.
2. Απέ­να­ντι σε αυτή την πο­λι­τι­κή, οι ερ­γα­ζό­με­νες τά­ξεις οφεί­λουν να δια­σώ­σουν το πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό, όχι ως ιδιο­κτη­σία της τάξης των κα­πι­τα­λι­στών, αλλά ως κοι­νω­νι­κή ιδιο­κτη­σία. Προ­κει­μέ­νου να επι­τευ­χθεί αυτό, δεν μας απο­μέ­νουν άλλες επι­λο­γές εκτός από τον δρόμο που μας δεί­χνει η ΒΙΟΜΕ. Θα πρέ­πει δη­λα­δή να εν­θαρ­ρύ­νου­με, να ενι­σχύ­σου­με και να ερ­γα­στού­με σκλη­ρά για να πε­ρά­σουν στα χέρια των ίδιων των ερ­γα­ζο­μέ­νων όσες επι­χει­ρή­σεις εγκα­τα­λεί­πο­νται από τους ιδιο­κτή­τες τους. Επο­μέ­νως, η πε­ρί­πτω­ση της ΒΙΟΜΕ δεν αφορά μόνο τη δυ­να­τό­τη­τα των ερ­γα­ζο­μέ­νων σε αυτή να απα­σχο­λη­θούν και να επι­βιώ­σουν, ούτε εξα­ντλεί­ται η ση­μα­σία της στο με­γά­λο συμ­βο­λι­κό φορ­τίο του εγ­χει­ρή­μα­τος. Υπο­δει­κνύ­ει και με ποιο τρόπο οι ερ­γα­ζό­με­νες τά­ξεις θα μπο­ρού­σαν να δια­σώ­σουν ένα ση­μα­ντι­κό μέρος του πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού, προ­κει­μέ­νου να έχει νόημα και απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα η υπο­τί­μη­ση του νο­μί­σμα­τος ή όποια άλλη πο­λι­τι­κή αύ­ξη­σης της ζή­τη­σης που θα απο­σκο­πού­σε στη με­γέ­θυν­ση του ΑΕΠ και τη μεί­ω­ση της ανερ­γί­ας. Κάθε επι­χεί­ρη­ση που εγκα­τα­λεί­πε­ται από τα αφε­ντι­κά πρέ­πει, λοι­πόν, να περ­νά­ει στα χέρια των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Οι προ­ϋ­πο­θέ­σεις δεν είναι λίγες. Θα πρέ­πει να υπάρ­ξει συν­δι­κα­λι­στι­κή, νο­μι­κή, ιδε­ο­λο­γι­κή, ηθική, πο­λι­τι­κή και επι­στη­μο­νι­κή στή­ρι­ξη των ερ­γα­ζο­μέ­νων που θα θε­λή­σουν να πά­ρουν στα χέρια τους τις ορ­φα­νές επι­χει­ρή­σεις.
Ανά­κτη­ση πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού
Μια υπο­τί­μη­ση που θα είναι επι­τυ­χη­μέ­νη για εμάς, με την έν­νοια ότι θα αυ­ξή­σει το ΑΕΠ, την απα­σχό­λη­ση και τους μι­σθούς, δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει χωρίς να θί­ξου­με τα ιερά και τα όσια του κε­φα­λαιο­κρα­τι­κού τρό­που πα­ρα­γω­γής: το δι­καί­ω­μα του κα­πι­τα­λι­στή να διευ­θύ­νει εκεί­νος και μόνον εκεί­νος την πα­ρα­γω­γή, να την ορ­γα­νώ­νει και να καρ­πώ­νε­ται τα οφέλη, να απο­φα­σί­ζει τι και πώς θα πα­ρά­γου­με εμείς, οι άμε­σοι πα­ρα­γω­γοί, για λο­γα­ρια­σμό του και προς όφε­λός του. Προη­γεί­ται, λοι­πόν, της μάχης για τα ει­σο­δη­μα­τι­κά με­ρί­δια, η οποία θα ακο­λου­θή­σει την υπο­τί­μη­ση του νο­μί­σμα­τος, η μάχη για την ανά­κτη­ση του πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού από τις δυ­νά­μεις της ερ­γα­σί­ας. Είναι μια μάχη που προη­γεί­ται μιας εν­δε­χό­με­νης υπο­τί­μη­σης του νο­μί­σμα­τος και επο­μέ­νως ανή­κει στα άμεσα κα­θή­κο­ντα των ρι­ζο­σπα­στι­κών, αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κών δυ­νά­με­ων.
Μόνο μέσα σε ένα τέ­τοιο τα­ξι­κό αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κό πλαί­σιο μπο­ρού­με να μι­λή­σου­με όχι μόνο πο­λι­τι­κά, αλλά και επι­στη­μο­νι­κά, για τα ζη­τή­μα­τα στα οποία προ­σπα­θεί να απα­ντή­σει η έκ­θε­ση των συ­ντρό­φων Μα­ριό­λη και Λα­πα­βί­τσα σε κενό τα­ξι­κής πάλης.
* Δη­μο­σιεύ­τη­κε στο φύλλο Νο 378 της “Ερ­γα­τι­κής Αρι­στε­ράς”