Ελ. Πορτάλιου. “Η Νάντια Βαλαβάνη συμμετείχε επωνύμως και από θέσεις θεσμικής ευθύνης, ιδιαίτερα μετά το 2012, στη διαδρομή του ΣΥΡΙΖΑ. Καταθέτοντας με το βιβλίο της «Τρίτο Μνημόνιο, Η ανατροπή μιας ανατροπής», ένα είδος πρακτικών της κυβερνητικής περιόδου του ΣΥΡΙΖΑ, δημοσιοποιεί γεγονότα και αποτιμά καταστάσεις που έζησε από πρώτο χέρι, συμβάλλοντας έτσι στη διασαφήνιση ενός πολιτικού τοπίου εν πολλοίς άγνωστου και κριτικά ανεπεξέργαστου έως σήμερα. Γιατί ο ογκόλιθος των χιλιάδων σελίδων του τρίτου μνημονίου, που συνέτριψε τρίτη φορά τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, διέλυσε συστηματικά και τα νομοθετήματα της πρώτης κυβερνητικής περιόδου, τα οποία αποτολμούσαν σοβαρές ρήξεις στη μνημονιακή πολιτική. Ρήξεις, όμως, που όπως θα εξηγήσω στη συνέχεια, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν διέθετε καμιά προετοιμασία για να στηρίξει.
Πιστεύω ότι οι προσωπικοί απολογισμοί συνιστούν πράξεις ευθύνης και, ενδεχομένως, συμβάλλουν σε βαθύτερες και ουσιαστικές ερμηνείες της πορείας του ΣΥΡΙΖΑ. Λέω ενδεχομένως γιατί μέχρι τώρα οι απολογισμοί δεν έχουν συνήθως ερμηνευτικό χαρακτήρα. Δεν θέτουν προς κρίση μείζονα θέματα της ρευστής ταυτότητας της αριστεράς σήμερα, που συνιστούν προϋποθέσεις εκ των ων ουκ άνευ για να αποτολμηθούν και να καρποφορήσουν ριζικού χαρακτήρα ανατροπές, όπως αυτή της σύγκρουσης και της ρήξης με το μνημονιακό καθεστώς.
Γι’ αυτό, άλλωστε, η αντιπολιτευτική περίοδος του ΣΥΡΙΖΑ πριν και μετά το 27% του 2012 παραμένει, όσον αφορά την αξιολόγησή της, στο σκοτάδι ως εάν εκεί να είναι όλα καλώς καμωμένα. Όμως, στην περίοδο αυτή και κατ’ επέκταση στην πρώτη κυβερνητική περίοδο γράφτηκε με πράξεις και παραλείψεις το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου, δηλαδή της άτακτης υποχώρησης από τα μεγάλα λόγια στις καταστροφικές πράξεις.
Η συστηματική καταγραφή της εμπειρίας της Νάντιας Βαλαβάνη ως αναπληρώτριας υπουργού Οικονομικών και των συνεργατών της φωτίζει δύο σημαντικά ζητήματα : πρώτον, τις αναγκαίες ανατρεπτικές πολιτικές που έπρεπε να ασκηθούν στο φορολογικό σύστημα της χώρας και, δεύτερον, τη λυσσαλέα αντίδραση σ’ αυτές των ανέλεγκτων, πλην κυρίαρχων, θεσμών του υπερκράτους της Ευρωζώνης, που έχουν καταργήσει τόσο την εθνική κυριαρχία των κρατών – μελών όσο και τη δημοκρατία για τον κάθε λαό. Το τραγικό είναι ότι αυτή η συνείδηση της συγκρουσιακής διάστασης που εμπεριέχει η εφαρμογή ακόμα και του ελάχιστου προγράμματος αποκτήθηκε εμπειρικά στο παραπέντε ενώ ταυτόχρονα γίνονταν φανερές οι ελλείπουσες προϋποθέσεις της σύγκρουσης.
Ας δούμε τι συνέβη στο χαρτοφυλάκιο της φορολογικής πολιτικής που, μαζί με αυτό της δημόσιας περιουσίας, ανατέθηκε από τον πρωθυπουργό στην αναπληρώτρια υπουργό Οικονομικών. Στο φορολογικό τομέα η Νάντια Βαλαβάνη επιδίωξε και προώθησε συγκεκριμένα, όπως η ίδια αναφέρει, «πρώτον, πρακτικά μέτρα άμεσης ανακούφισης των φορολογουμένων και στήριξης των εσόδων, ώστε το κράτος ν’ αντέξει τον οικονομικό στραγγαλισμό από τους δανειστές στην περίοδο της άγνωστης διάρκειας διαπραγμάτευσης και, δεύτερον, τη διαμόρφωση ενός νέου, κοινωνικά δικαιότερου, φορολογικού συστήματος».
Στα συμφραζόμενα αυτά αναλήφθηκαν δύο μεγάλες πρωτοβουλίες : φορολογική ανακούφιση των λαϊκών τάξεων/απελευθέρωση κατά το δυνατόν από τα δεσμά του χρέους, με τη γνωστή ρύθμιση των 100 δόσεων και καταπολέμηση της φοροδιαφυγής των πλουσίων με άμεσο έλεγχο δεκάδων χιλιάδων εκκρεμών υποθέσεων και θεσμοθέτηση συστήματος μόνιμου ελέγχου. Η ρύθμιση των 100 δόσεων προσέλκυσέ πάνω από 1 εκατ. φορολογούμενους, αιχμάλωτους χρεών μέχρι 3.000 ή το πολύ 5.000 ευρώ – σ’ αυτή την κατηγορία ανήκαν τα 3,5 από τα 3,9 εκατ. χρεοφειλετών – και μερικές δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις, ώστε να ρυθμιστούν συνολικά 6,2 δις χρέους.
Η προσπάθεια φορολόγησης των πλουσίων και πάταξης της διαφθοράς περιγράφεται με βαθιά γνώση του προβλήματος από τον Ειδικό Γραμματέα του ΣΔΟΕ Παναγιώτη Δάνη – στο κείμενο της παραίτησής του – ο οποίος εκπόνησε ένα στρατηγικό σχέδιο ελέγχου μεγάλων φορολογικών υποθέσεων, που σχετίζονται με καταθέσεις σε αλλοδαπά και ημεδαπά πιστωτικά ιδρύματα, μεταξύ αυτών οι γνωστές λίστες Λαγκάρντ και Μπόργκιανς.
Το τρίτο Μνημόνιο κατάργησε τις παραπάνω δύο σημαντικότατες αποφάσεις φορολογικής δικαιοσύνης. Δηλαδή την ανακούφιση των λαϊκών τάξεων, από τη μια, και την είσπραξη των οφειλόμενων δεκάδων δις ευρώ από τη φοροδιαφυγή των πλουσίων ώστε να ενισχυθούν δραστικά τα δημόσια έσοδα, από την άλλη. Η κατάργηση αυτή αποτελεί μια ακραία ταξική πολιτική σε βάρος των αδύναμων οικονομικά και υπέρ της ελληνικής ολιγαρχίας.
Όπως με παρρησία διατύπωσε παραιτούμενος ο Παναγιώτης Δάνης «στην παρούσα χρονική περίοδο προτεραιότητα των «θεσμών», κατά τη γνώμη μου, δεν είναι η πάταξη της φοροδιαφυγής και η είσπραξη των δημοσίων εσόδων από τους έχοντες και κατέχοντες αλλά ο πλήρης έλεγχος του κράτους». Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τα όσα σχετικά περιγράφονται στο βιβλίο και αφορούν στην «ανεξαρτητοποίηση της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων και την αναδιανομή πολιτικής εξουσίας προς εξωθεσμικά ελεγχόμενα παράκεντρα» και στη μνημονιακή τελικά διάλυση του ΣΔΟΕ.
Στο θέμα της δημόσιας περιουσίας δεν θ’ αναφερθώ αναλυτικά. Παρά το ότι έγιναν ορισμένες ρυθμιστικές ενέργειες δεν υπήρξε αντίστοιχη με τον φορολογικό τομέα πολιτική και δεν θα μπορούσε να υπάρξει από τον πρωθυπουργό και τη συγκεκριμένη κυβέρνηση δεδομένων των συσχετισμών. Γιατί η υφαρπαγή της δημόσιας περιουσίας και η απόδοσή της στο ιδιωτικό κεφάλαιο είναι ο σκληρός πυρήνας του σύγχρονού καπιταλισμού στον οποίο το κράτος έχει απολέσει κάθε εξισορροπητική οικονομική λειτουργία και λειτουργεί ως εντολοδόχος του μεγάλου κεφαλαίου. Σ’ αυτό το πλαίσιο δόθηκε εντολή από τον πρωθυπουργό να περάσουν στο ΤΑΙΠΕΔ και τα ακίνητα της ΕΤΑΔ ΑΕ (Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου), πράγμα που αποφεύχθηκε τελευταία στιγμή λόγω κινητοποίησης της Πρωτοβουλίας Πολιτών για την Κατάργηση του ΤΑΙΠΕΔ, τοπικών επιτροπών κατά των ιδιωτικοποιήσεων και βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ. Φυσικά το φρένο ήταν προσωρινό. Ήδη έχει ψηφιστεί το Υπερταμείο στο οποίο μεταφέρθηκε όλη η δημόσια περιουσία για 99 χρόνια και του οποίου το διοικητικό συμβούλιο ελέγχεται πλήρως από τους «θεσμούς».
Πιστεύω ότι την προσπάθεια της Νάντιας Βαλαβάνη να παρουσιάσει την πολιτική την οποία επιχείρησαν να ασκήσουν στον τομέα τους η ίδια και οι συνεργάτες της πρέπει ν’ ακολουθήσουν και άλλοι, που μπορούν από θέση κυβερνητικής ή βουλευτικής ευθύνης ή από άλλη θέση να φωτίσουν τη σύντομη περίοδο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ προ τρίτου μνημονίου. Επιμένω, όμως, ότι ο απολογισμός της αντιπολιτευτικής περιόδου του ΣΥΡΙΖΑ έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία γιατί σ’ αυτή διαμορφώθηκαν ή δεν διαμορφώθηκαν, κατά τη δική μου γνώμη, οι προϋποθέσεις ρήξης με το καθεστώς των μνημονίων και των δανειακών συμβάσεων στο όνομα του χρέους που δεν οφείλει ο ελληνικός λαός, όπως αποδεικνύει και το πόρισμα της αρμόδιας Επιτροπής της Βουλής.
Η συγγραφέας του ανά χείρας βιβλίου μας παραπέμπει στην «Αρπαγή της Ελλάδας», μια προηγούμενη έκδοση που αφορά στην αντιπολιτευτική κοινοβουλευτική της εμπειρία. Οι κοινωνικοί αγώνες της περιόδου 2010-2015 υπήρξαν συγκλονιστικοί. Χιλιάδες μέλη του ΣΥΡΙΖΑ πήραν μέρος σ’ αυτούς μαζί με τον λαϊκό κόσμο και τους νέους ανθρώπους, πιστεύοντας στην ανάγκη αντίστασης και ελπίζοντας σε μια μελλοντική ανατροπή του καθεστώτος υποτέλειας. Το κοινοβουλευτικό έργο συμβάδιζε μ’ αυτή την κοινωνική έκρηξη. Πως βγήκαν, όμως, «μέσα απ’ αυτή τη φωτιά» η μνημονιακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία ΣΥΡΙΖΑ και πως το κόμμα στήριξε, πάλι πλειοψηφικά, αυτή την άτακτη υποχώρηση ; Για να το πω πιο καθαρά. Μπορούσε ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα καθόλα συμβατικό κοινοβουλευτικό κόμμα, χωρίς κοινωνικές ρίζες, με παλαιοκομματικού χαρακτήρα επικοινωνιακή πολιτική και αδιανόητη συγκέντρωση εξουσίας στον πρόεδρο και το εξωθεσμικό προεδρικό κέντρο, με πρόγραμμα απολύτως αποσυνδεδεμένο από τις λαϊκές τάξεις που θα αναλάμβαναν τόσο τις αναγκαίες συγκρούσεις με την ευρωζώνη όσο και την υλοποίησή του, να καταργήσει τα μνημόνια ;
Σε κάθε περίπτωση ο απολογισμός της εποχής ΣΥΡΙΖΑ εκκρεμεί τόσο για τις οργανωμένες τάσεις και ομάδες του ΣΥΡΙΖΑ όσο και για κάθε ένα και κάθε μια από εμάς προσωπικά. Κυρίως εκκρεμεί για όσους και όσες δεν ακολούθησαν τον μνημονιακό ΣΥΡΙΖΑ. Διαφορετικά προσχωρούμε, εκόντες άκοντες, στην εκδοχή της προδοσίας που εκδηλώθηκε την τελευταία στιγμή και χρεώνεται στον πρόεδρο, το άτυπο προεδρικό κέντρο και μια ευρύτερη ομάδα πρόθυμων στελεχών, που στήριζε άκριτα το σύστημα εξουσίας στο ΣΥΡΙΖΑ.
Η Νάντια Βαλαβάνη, όπως φαίνεται στο κείμενο της παραίτησής της που απευθύνει στον Αλέξη Τσίπρα, πιστεύει μέχρι τελευταία στιγμή ότι τα περιθώρια μιας έντιμης συνθηκολόγησης δεν έχουν χαθεί και ότι σ’ αυτό το έδαφος θα επιχειρηθεί μια ανασύνταξη δυνάμεων. Ορισμένοι, όμως, που δώσαμε τη μάχη του ΟΧΙ, ίσως με μεγαλύτερο πάθος από πολλές άλλες μάχες στη ζωή μας, δεν είχαμε ψευδαισθήσεις ούτε για τους ενδοκυβερνητικούς συσχετισμούς ούτε για την αποφασιστικότητα των «θεσμών» να μας τσακίσουν. Κυρίως, δεν είχαμε την ψευδαίσθηση ότι όσα δεν έγιναν πέντε τουλάχιστον χρόνια πριν θα γίνονταν σε μια νύχτα. Πιστεύαμε, όμως, ότι η ήττα του ΣΥΡΙΖΑ δεν έπρεπε σε καμιά περίπτωση να καταγραφεί ως ήττα των λαϊκών τάξεων που με παρρησία, χωρίς δεύτερες σκέψεις, αρνήθηκαν να υποταχθούν στο θανατηφόρο εναγκαλισμό του ΝΑΙ και αποδέχθηκαν το κόστος μιας μεγάλης σύγκρουσης, της οποίας η έκβαση, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, ήταν προδιαγεγραμμένη. Το συντριπτικό ΟΧΙ στο δημοψήφισμα είναι το μόνο φωτεινό σημείο για το μέλλον, που διαρκεί πολύ
Και δύο λόγια για το μετά, στο οποίο αναφέρεται επίσης η Νάντια Βαλαβάνη. Υπήρχε η ελπίδα ότι σ’ αυτό το λαϊκό ΟΧΙ θα χτιζόταν από τα κάτω ένα κίνημα αντίστασης και ότι όσες πολιτικές οργανώσεις, ομάδες και άτομα δεν πέρασαν στην αντιπέρα όχθη θα στήριζαν μια τέτοια προσπάθεια. Αυτό δεν έχει συμβεί και δυστυχώς φαίνεται ότι δεν είναι δυνατόν οι κατακερματισμένοι μικρόκοσμοι να οραματιστούν μια νέα αρχή.
Σε κάθε περίπτωση, όπως έχω ήδη σημειώσει, εκκρεμούν οι απολογισμοί που σκύβουν βαθιά στα πρωταρχικά υπαρξιακά ερωτήματα τα οποία αφορούν στην υποταγή του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και στη δραματική συρρίκνωση της παγκόσμιας αριστεράς. «Το κακό έρχεται από πιο μακριά». Η αναγέννηση των ιδεών και των αγώνων για την κοινωνική απελευθέρωση προϋποθέτουν ριζικές αλλαγές και νέες ιστορικά συλλήψεις στο τρόπο πρόσληψης του σημερινού κόσμου, της συμμετοχής των πολλών, της οργάνωσης των λαϊκών τάξεων, της απεριόριστης λειτουργίας της δημοκρατίας, της πρωταρχικότητας των κοινωνικών κινημάτων, της επαναθεμελίωσης των αριστερών κομμάτων.
Για να γυρίσουμε στο βιβλίο. Όσα παραπάνω ανέφερα βρίσκουν μια φευγαλέα ανταπόκριση στην πρώτη σελίδα του, στο κείμενο του συνεχώς παρόντα αγαπημένου συντρόφου Δήμου Τσακνιά. Γράφει ο Δήμος «Στο Κατώφλι Μιας Σκοτεινής Εποχής», εφημ. Η Εποχή, στις 27/6/2010, περιγράφοντας ελλειπτικά αλλά στοχαστικά αυτό που θα έπρεπε να γίνει αλλά δεν έγινε ο ΣΥΡΙΖΑ.
«…Είναι βέβαιο ότι για ν’ ανταποκριθεί ο ΣΥΡΙΖΑ στα σημερινά του καθήκοντα χρειάζεται μια αποφασιστική στροφή. Αυτή δεν μπορεί να γίνει ούτε με οργανωτικά μέτρα, ούτε με ασκήσεις ιδεολογικοπολιτικής ομογενοποίησης και μάλιστα σε ιστορικά παρωχημένα πρότυπα. Ούτε με τη συνέχιση της υποκατάστασης της πολιτικής από την επικοινωνία. Ούτε με το πνίξιμο του κινήματος απ’ τους κομματικούς γραφειοκρατικούς μηχανισμούς. Ούτε με συμβολαιογραφικά έγγραφα συνεργασίας.
Η ριζοσπαστική Αριστερά, ο ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί ν’ ανακάμψει και ν’ αποκτήσει πρωταγωνιστικό ρόλο μόνο αν αναλάβει ιστορικές πολιτικές πρωτοβουλίες και πρωταγωνιστήσει στη συγκρότηση ενός ευρύτατου κοινωνικού και πολιτικού Μετώπου που θα οργανώσει την αντίσταση στα μέτρα, θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της αλληλεγγύης, θα αξιώσει την καταδίκη της κυβέρνησης που οδηγεί τη χώρα και τον λαό σε ιστορική παρακμή και θα συμβάλει στη διαμόρφωση μιας νέας πλειοψηφίας για μια κυβέρνηση που να υπηρετεί τα συμφέροντα του εργαζόμενου λαού και της νεολαίας».
Υπάρχουν φυσικά και τα λόγια της Τάδε
Να μάθεις να φεύγεις. Από την ασφάλεια τρύπιων αγκαλιών .
Από χειραψίες που σε στοιχειώνουν.
Από την ανάμνηση μιας κάλπικης ευτυχίας.
…
Να φεύγεις από όσα νόμισες γι’ αληθινά, μήπως φτάσεις κάποτε
σ’ αυτά.”
