Σπάνια σήμερα ελληνικό μυθιστόρημα ασχολείται με τα πολιτικά γεγονότα του καιρού μας και μάλιστα αντιμετωπίζοντάς τα με προοδευτική ματιά, από την πλευρά της Αριστεράς, αν εξαιρέσουμε κάποιους στρατευμένους Λογοτέχνες του παρελθόντος. Μπορεί οι σύγχρονοι συγγραφείς να αναδεικνύουν κάποιο σημαντικό και επίκαιρο θέμα , όπως η μετανάστευση, η ξενοφοβία, η καταπίεση, ο φεμινισμός, αλλά δεν βλέπουν στο σύνολό της την νεότερη Ιστορία με όλους τους ιστορικούς σταθμούς και τα πισωγυρίσματα της πολιτικής ζωής, τις αιτίες και τους υπεύθυνους γι αυτά, χωρίς φυσικά να χάνεται ο λογοτεχνικός χαρακτήρας.
Αυτό το πολιτικό κενό στη λογοτεχνική σοδειά έρχεται να καλύψει ο Τάσος Κανταράς με το δεύτερο βιβλίο του “Ανυπότακτοι δύσκολων καιρών” (εκδ. “Τόπος”), που συνεχίζει το προηγούμενό του και περιηγείται και αυτό σε σημαντικά γεγονότα για την πολιτικοκοινωνική πορεία της χώρας από το τέλος του Εμφυλίου μέχρι την Δικτατορία των συνταγματαρχών.
Το βιβλίο επικεντρώνεται στην ενδιαφέρουσα ζωή της πολυάριθμης οικογένειάς του και βασικός του ήρωας είναι ο Διαμαντής, ο πατέρας του συγγραφέα. Ο τόπος εξέλιξης του έργου είναι ένα χωριό της Χαλκιδικής, η οποία δεν έχει αξιοποιηθεί ως τώρα λογοτεχνικά από την νεότερη πεζογραφία.
Ο Τάσος Κανταράς κατορθώνει να προσελκύσει από τις πρώτες σελίδες τον αναγνώστη με λογοτεχνικό τρόπο, με ενδιαφέρουσα πλοκή και ρέουσα αφήγηση παρουσιάζοντας το συναρπαστικό επεισόδιο με τον Διαμαντή, που κληρωτός του τακτικού στρατού κατά τον Εμφύλιο, κυνηγώντας αντάρτες, προσπαθεί να σώσει με κίνδυνο της ζωής του τραυματίες από ναρκοπέδιο, χωρίς να κάνει διακρίσεις μεταξύ των αντιπάλων. Και είναι καθοριστική η παρέμβαση της αγέρωχης μητέρας του Φωτεινής, που κοιτά με δυσπιστία τα “παράσημά” του, μέχρι ο ανυποψίαστος γιος να της διηγηθεί την ιστορία τους.
Από εκεί και πέρα παρακολουθεί ο αναγνώστης τον ήρωα, που σταδιακά συνειδητοποιείται , γιατί πρώτα από όλα ωθείται από εντιμότητα, αξιοπρέπεια και ανθρωπισμό, όπως και η υπόλοιπη οικογένειά του. Έτσι υπερασπίζεται την μετέπειτα γυναίκα του που υφίσταται την άνανδρη συμπεριφορά των μάυδων λόγω του ότι ήταν μεταξύ των ηττημένων του Εμφύλιου και κατά συνέπεια από τους διωκόμενους του αυταρχικού κράτους. Ίδια είναι αργότερα και η στάση του και η συμπαράστασή του προς όσους πλήττονται στο χωριό του από τους νέους φυρερίσκους της τοπικής εξουσίας. Είναι επίσης αλληλέγγυος προς τους εργαζομένους στα μεταλλεία της Χαλκιδικής, όταν μπαίνει στο συνδικάτο, και γενικά προς τους συγχωριανούς του που υποφέρουν.
Ο συγγραφέας περιδιαβάζει σε όλα τα σημαντικά γεγονότα της χώρας από το 1949 μέχρι το 1967 αξιοποιώντας τις προσωπικές ιστορίες φίλων και συγγενών του. Έτσι παρουσιάζει τα γεγονότα του 55 και του 63 στην Κωνσταντινούπολη, που οδήγησαν σε βιαιοπραγίες και διώξεις εναντίον της ελληνικής μειονότητας, το Κυπριακό και τις ευθύνες της ελληνικής κυβέρνησης της ΕΡΕ, την μετανάστευση του αγροτικού κόσμου στο Βέλγιο και την Γερμανία και τις άθλιες συνθήκες ζωής του, τις εκλογές βίας και νοθείας, την άνοδο της ΕΔΑ και τα λάθη της, την επιβολή της Δικτατορίας και τις διώξεις των αριστερών.
Παράλληλα όμως το έργο του σφύζει από ζωή και δεν μένει μόνο στην πολιτική ιστορία. Δίνει εικόνες από τις αγροτικές ασχολίες των κατοίκων το θερισμό, το αλώνισμα, τις ρυζοκαλλιέργειες, την επίπονη δουλειά στα μεταλλεία, που με εναργή τρόπο φωτίζει. Δεν λείπουν και οι ζεστές οικογενειακές στιγμές, τα νυφιάτικα γλέντια, η παρέα και τα πειράγματα με φίλους στο καφενείο, τα τραγούδια που συνοδεύονται με παραδοσιακά όργανα. Και φυσικά όλα διανθίζονται και από τους έρωτες των ηρώων, την αγωνία και τις χαρές από την απόκτηση των παιδιών.
Ένα από τα πλεονεκτήματα του βιβλίου είναι ότι μέσα από την συνειδητοποίηση του Διαμαντή και τους συλλογικούς αγώνες συνδικαλιστικούς, αυτοδιοικητικούς και πολιτικούς ωθείται και ο αναγνώστης στον καλό και δίκαιο αγώνα του ήθους και της αξιοπρέπειας. Και αυτό γιατί με απλό και ξεκάθαρο τρόπο αναδεικνύονται οι αιτίες της ιστορικής πορείας της χώρας, ο αυταρχισμός των νικητών και από την άλλη ο συνεχής αγώνας των καταπιεσμένων για βελτίωση της ζωής, για επούλωση των πληγών των πολέμων και για την πρόοδο της χώρας.
Ο συγγραφέας δηλαδή δίνει ήρωες θετικούς, ήρωες πρότυπα, παρά τις ανθρώπινες αδυναμίες τους, που μπορούν να μας καθοδηγήσουν, με τον τρόπο που το επιχειρούσε ο παρεξηγημένος σήμερα Σοσιαλιστικός ρεαλισμός.