Η «ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ» ΤΩΝ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΝ – ΤΟ ΚΚΕ, Ο ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ
Με την άφιξη στην Αθήνα της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας τέθηκε, από την πρώτη στιγμή, το θέμα της Βορείου Ηπείρου. Στο γνωστό «λόγο της απελευθέρωσης», στις 18 Οκτωβρίου 1944, ο Γεώργιος Παπανδρέου αναφέρθηκε και στις λεγόμενες «εθνικές διεκδικήσεις» στη Βόρειο Ήπειρο και τα Δωδεκάνησα, όχι όμως και στην αγγλοκρατούμενη Κύπρο : «… Αλλά σκοπός μας δεν είναι μόνον η Εθνική Απελευθέρωσις. Είναι και η Εθνική μας Ολοκλήρωσις. Το Συμβόλαιον του Λιβάνου, το οποίον έχουν συνυπογράψει όλα τα κόμματα, όσα μετέχουν εις την Κυβέρνησιν, ορίζει ως περιεχόμενον του εθνικού μας προγράμματος “ την πλήρη ασφάλειαν των νέων συνόρων μας”. Η Βόρειος Ήπειρος αποτελεί αναπόσπαστον τμήμα της Ελλάδος. Και έχει και προσφάτως καθαγιασθεί και από τους τάφους των ηρώων μας. Τα Δωδεκάνησα θα επανέλθουν εις την Ελλάδα…» .
Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ Η «ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ»
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε πως στο Λίβανο, η αντιπροσωπεία του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, μέσα στις άλλες απαράδεκτες υποχωρήσεις που έκανε, είχε συμφωνήσει και στη «μεγαλοϊδεατική» διατύπωση για την «μεγάλη Ελλάδα»: «…Αι μεγάλαι υπηρεσίαι και αι μεγάλαι θυσίαι μας, τα ολοκαυτώματα της πατρίδος μας δεν ημπορούν να έχουν άλλην δικαίωσιν ειμή την δημιουργίαν μιας νέας ελευθέρας και μεγάλης Ελλάδος…».
Μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας στη διάσκεψη του Λιβάνου στο κέντρο ο Αλ. Σβώλος, πρόεδρος της ΠΕΕΑ. Δίπλα του ο Πέτρος Ρούσσος και πίσω του ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης
Μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας στη διάσκεψη του Λιβάνου στο κέντρο ο Αλ. Σβώλος, πρόεδρος της ΠΕΕΑ. Δίπλα του (αριστερά) ο Πέτρος Ρούσος και πίσω του ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης.
Ακόμη, ο Παπανδρέου, τις παραμονές της απελευθέρωσης, με βρετανική ενθάρρυνση, έβαζε για συζήτηση να γίνουν κάποιες παραχωρήσεις στον Τίτο στα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα, με αντάλλαγμα την υποστήριξη του στις ελληνικές θέσεις για το Βορειοηπειρωτικό. Το ανέφερε, σε μεταγενέστερη έκθεσή του προς την ηγεσία του ΚΚΕ, ο Ανδρέας Τζίμας, που συναντήθηκε με τον Παπανδρέου.
Ο Τζίμας, εκπρόσωπος του ΚΚΕ στο στρατηγείο του Τίτο, ενημέρωσε τον Γιουγκοσλάβο ηγέτη για τα όσα του είπε ο Παπανδρέου. Ο Τίτο, σύμφωνα με την έκθεση του Τζίμα, «δεν έβγαλε λέξη, τ’ άφησε να περάσει απαρατήρητο, ενώ καταλάβαινε πολύ καλά ότι σ’ αυτό κυρίως ζητούσα απάντηση» ( Σ.Σ: Η έκθεση υπάρχει στα ΑΣΚΙ).
ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΥ
Μετά τα Δεκεμβριανά, η κυβέρνηση των Αθηνών αμφισβήτησε το δικαίωμα επαναπατρισμού σε όλους όσοι ζούσαν στη χώρα και λόγω του πολέμου είχαν αναγκαστεί να καταφύγουν σε άλλες χώρες, ο αριθμός των οποίων έφτανε τις 70.000. Τελικά, τον Απρίλιο του 1945, δέχθηκε τον επαναπατρισμό με την επιφύλαξη «του δικαιώματος να αποφασίσει μόνη της για την επιστροφή υπηκόων εχθρικών κρατών, καθώς και Ελλήνων υπηκόων, μελών εχθρικών μειονοτήτων, που διαρκούντος του πολέμου έφυγαν από την Ελλάδα». Ως εχθρικά κράτη θεωρούνταν πρωτίστως η Γερμανία, η Ιταλία, η Βουλγαρία, η Αλβανία και η Ιαπωνία. Από την Αλβανία εξαιρούνταν οι Βορειοηπειρώτες, με την προϋπόθεση της υποβολής υπεύθυνης δήλωσης «ότι είναι Έλληνες το γένος και το φρόνημα» και με την αναγραφή του τόπου « εξ ού κατάγεται, ή ένθα διαμένει ο ενδιαφερόμενος». Με τους όρους αυτούς οι ελληνικές αρχές μπορούσαν να πάρουν «ελεγχόμενες» πληροφορίες για τον κάθε ενδιαφερόμενο « παρά συμπατριωτών του και του Βορειοηπειρωτικού Συλλόγου» (Σ.Σ: Που βεβαίως ελέγχονταν από τις υπηρεσίες ασφαλείας).
ΚΑΤΑΔΙΚΕΣ ΣΕ ΘΑΝΑΤΟ ΚΑΙ ΔΗΜΕΥΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΩΝ
Την ίδια περίοδο, τα Ειδικά Δικαστήρια δοσιλόγων εκδικάζουν μηνύσεις (κυρίως «εθνικοφρόνων») εναντίον Τσάμηδων (όχι μόνο μεμονωμένων προσώπων αλλά και συλλογικών, εναντίον ολόκληρων χωριών). Δικάστηκαν ερήμην και καταδικάστηκαν σε θάνατο 1930 Τσάμηδες ( δίκη Ιωαννίνων α.α. 344/23. 5. 1945) σε πρώτη φάση. Ένα χρόνο μετά, το 1946, άλλοι 179 Τσάμηδες καταδικάστηκαν και αυτοί. Όλων των καταδικασθέντων οι περιουσίες δημεύθηκαν.
Ειδικότερα, για τις περιουσίες αυτών που κατέφυγαν στην Αλβανία, υπήρξαν νομοθετικές ρυθμίσεις που τις αφαιρούσαν από αυτούς:
-Με αναγκαστικό νόμο επιτράπηκε η κατάληψη των εγκαταλελειμμένων αστικών ακινήτων και αναγνωρίσθηκε, μετά από μια δεκαετία, νομή και κυριότητα του Δημοσίου.
-Τα αγροτικά ακίνητα κηρύχθηκαν με διάταγμα «εγκαταλελειμμένα», αν ο ιδιοκτήτης είχε αναχωρήσει χωρίς διαβατήριο, ή άδεια, στο εξωτερικό. Μετά από τριετία, αναγνωριζόταν νομή και κυριότητα του Δημοσίου.
-Στη συνέχεια, με Βασιλικό Διάταγμα (2185/1952) επιτράπηκε η διανομή αγρών και κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων του Δημοσίου σε ακτήμονες και κτηνοτρόφους. Τα ακίνητα αυτά παραχωρήθηκαν από την Επιτροπή Απαλλοτριώσεων Θεσπρωτίας τη δεκαετία του ’60, ακόμη και του ’70, κατά κλήρο και σε μεταλλικές δραχμές.
Όσο για τα αστικά ακίνητα στην Ηγουμενίτσα, την Παραμυθιά, το Φιλιάτι, την Πέρδικα, το Μαργαρίτι, και τα Σύβοτα, αυτά εκποιήθηκαν σε αστέγους, απ’ ευθείας, ή με δημοπρασίες, από τις αρμόδιες Οικονομικές Εφορίες.
Οι δημεύσεις περιουσιών περιέλαβαν και χιλιάδες μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, που πέρασαν στις σοσιαλιστικές χώρες μετά την ήττα στο Γράμμο. Οι μόνοι που εξαιρέθηκαν από τις δημεύσεις, από όσους είχαν καταφύγει σε άλλες χώρες , ήταν τα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης, που είχαν καταφύγει στην Τουρκία στη διάρκεια του πολέμου.
ΤΟ ΚΚΕ Ο ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1945
Στις 26 Μαΐου 1945, στην εφημερίδα της Δεξιάς «Εμπρός», δημοσιεύθηκε ανταπόκριση του απεσταλμένου της στο Παρίσι, Αλ. Μακρίδη, με συνέντευξη του ηγέτη του ΚΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη, ο οποίος μόλις είχε απελευθερωθεί από το ναζιστικό στρατόπεδο του Νταχάου. Μετά από εννέα χρόνια φυλάκισης στην Κέρκυρα, την Ασφάλεια της Αθήνας και στο Νταχάου, μετά την παράδοσή του στους Γερμανούς από τις αρχές του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, ο Ζαχαριάδης ήταν ελεύθερος και επέστρεφε στην Αθήνα μέσω της γαλλικής πρωτεύουσας. Στη συνέντευξη αυτή εμφανιζόταν να δηλώνει: «… Όσον αφορά τας εθνικάς διεκδικήσεις ο κ. Ζαχαριάδης προσέθεσεν ότι εις την Δωδεκάνησον και την Κύπρον, όπου η πλειονότης του πληθυσμού είνε αναμφισβητήτως ελληνική, θα αποφασίση περί της τύχης του ο ίδιος ο πληθυσμός. Αντιθέτως η έγερσις αξιώσεων δια την Βόρειον Ήπειρον και την Ανατολικήν Ρωμυλίαν θ’ απετέλει παράγοντα κινδύνου δια την ειρήνην και την σύμπραξιν των Βαλκανικών Χωρών».
Η δήλωση αυτή προκάλεσε αμηχανία στην ηγεσία του ΚΚΕ. Το ΕΑΜ, του οποίου αποτελούσε την κυριότερη δύναμη, είχε ταχθεί υπέρ της συνεννόησης για μια διαρρύθμιση των συνόρων, με την Αλβανία και τη Βουλγαρία, υπέρ της Ελλάδας. Έτσι, στο φύλλο του «Ριζοσπάστη» της 29ης Μαΐου και κάτω από τον τίτλο «Πατριδοκαπηλεία», στο κύριο άρθρο της εφημερίδας, καταγγέλλεται ότι: «Οι μαύροι άνθρωποι της μοναρχοφασιστικής αντίδρασης (…) σκηνοθέτησαν μια συνέντευξη με το σ. Νίκο Ζαχαριάδη, το θρυλικό αρχηγό του κόμματός μας, για να εξαπολύσουν μια βρωμερή και ανήθικη συκοφαντική εκστρατεία εναντίον του και εναντίον του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας (…) Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας διακηρύττει ανοιχτά τους σκοπούς και την πολιτική του, χωρίς να φοβάται κανένα, γιατί έχει δίκιο και υπερασπίζεται πάντα τα συμφέροντα του λαού. Το Κομμουνιστικό Κόμμα διακήρυξε στις αποφάσεις της 11ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής, την πολιτική του στο εθνικό ζήτημα και αγωνίζεται με τη μεγαλύτερη συνέπεια για την ένωση της Δωδεκανήσου και της Κύπρου, για τη Βόρειο Ήπειρο και για την ασφάλεια των συνόρων. Και επομένως, δεν πρόκειται να εξαπατήσουν κανένα οι οργανωτές της σκευωρίας και οι πατριδοκάπηλοι…».
«ΟΙ ΠΑΤΡΙΔΟΚΑΠΗΛΟΙ»
Την Τετάρτη 30 Μαΐου 1945, ο «Ριζοσπάστης» σε έκτακτη έκδοσή του αναγγέλλει: «Ήρθε ο σ. Νίκος Ζαχαριάδης! Ο ήρωας αρχηγός του ΚΚΕ βρίσκεται από σήμερα το πρωί στην Αθήνα». Και στους υπότιτλους: «Οι πατριδοκάπηλοι διαστρέβλωσαν τις ανακοινώσεις του για το Βορειοηπειρωτικό – Ο σ. Ζαχαριάδης είχε πει: “Το Βορειοηπειρωτικό δε μπορεί να λυθεί με πόλεμο, όπως προτείνουν μερικοί. Το Βορειοηπειρωτικό είνε ζήτημα που θα λύσει ο ίδιος ο λαός της Βορείου Ηπείρου, σύμφωνα με τη συμμαχική πολιτική της ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών». Ακόμη, στο ρεπορτάζ της ίδιας σελίδας αναφέρονται και τα εξής:
«Σχετικά με τις δηλώσεις που δημοσίευσε το “Εμπρός”, επαληθεύονται όσα έγραψε σήμερα ο “Ριζοσπάστης”. Οι πατριδοκάπηλοι διαστρέβλωσαν εντελώς όσα είπε ο σ. Ζαχαριάδης. Συγκεκριμένα στο Παρίσι διάφοροι ελληνικοί κύκλοι υποστήριζαν ότι πρέπει να γίνει στρατιωτική κατάληψη της Βορείου Ηπείρου, δηλαδή πολεμική επιχείρηση εναντίον της Αλβανίας, που θα έφερνε την Ελλάδα αντιμέτωπη με όλους τους συμμάχους. Πάνω σ’ αυτό το σημείο ο σ. Ζαχαριάδης είπε: Το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα δεν μπορεί να λυθεί με στρατιωτική κατάληψη. Έτσι θα χαντακωθεί. Το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα είναι ζήτημα που θα λύσει μόνος του ο λαός της Βορείου Ηπείρου, σύμφωνα με τη διακηρυγμένη πολιτική των Συμμάχων για την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών».
«ΤΙΡΑΝΑ – ΜΟΣΧΑ – ΣΟΦΙΑ»
Ήδη, τόσο στα σύνορα με την Βουλγαρία, την Αλβανία, αλλά και τη Γιουγκοσλαβία, η κατάσταση μυρίζει μπαρούτι και τα επεισόδια είναι καθημερινά, ενώ στις φιλοκυβερνητικές εφημερίδες της Αθήνας κυριαρχεί η εθνικιστική υστερία. Χαρακτηριστικά, η «Καθημερινή» έγραφε: «Έτσι, η Ελλάς πρέπει να τελειώνει κάθε ενέργειάν της με την φράσιν “Καταληπτέα η Αλβανία”». Aκόμη, στις συγκεντρώσεις των κομμάτων της Δεξιάς, κυριαρχούσε το σύνθημα: «Τίρανα – Μόσχα – Σόφια». Στην εκρηκτική κατάσταση που επικρατούσε στα σύνορα, αναφέρονταν και οι ξένοι ανταποκριτές στην Αθήνα. Ενδεικτικά, ο απεσταλμένος της βρετανικής «Ντέιλι Χέραλντ», Φ. Σώλσμπερυ, που επισκέφτηκε τον Ιούλιο του ΄45 την ελληνοαλβανική μεθόριο, στις ανταποκρίσεις του έκανε λόγο για «Ησυχία πεδίου ναρκών!». Πολλές πηγές εκείνης της εποχής στηρίζουν την άποψη, πως πίσω από το κλίμα υστερίας κατά των βορείων γειτόνων μας βρίσκονταν οι Βρετανοί, που διατηρούσαν ελπίδες (όπως και οι Αμερικανοί), πως θα πετύχουν – ειδικά για την Αλβανία – την αλλαγή καθεστώτος και την εγκαθίδρυση νέου, φιλικού προς τη Δύση.
«ΘΑ ΠΕΙΘΑΡΧΗΣΟΥΜΕ ΑΦΟΥ ΔΙΑΤΥΠΩΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ ΜΑΣ»
Την Παρασκευή, 1η Ιουνίου, συνεδρίασε το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ με την παρουσία για πρώτη φορά του Νίκου Ζαχαριάδη. Στην απόφαση που δημοσιεύθηκε την επόμενη μέρα στο «Ριζοσπάστη» αναφέρονται για το Βορειοηπειρωτικό: «Το ΚΚΕ αποκρούει μια άμεση κατάληψη της Βορείου Ηπείρου από τον ελληνικό στρατό, γιατί αυτό θα μας έμπλεκε σε τυχοδιωκτικές περιπέτειες και γιατί αυτό αντίκειται προς τις αποφάσεις των τριών μεγάλων συμμάχων μας, που διακήρυξαν ότι κάθε εδαφική μεταβολή θα λυθεί ειρηνικά στο Συνέδριο της Ειρήνης. Το ΚΚΕ διακήρυξε πάντα ότι υπάρχει άλυτο το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα. Το ζήτημα αυτό έχει το δικαίωμα και πρέπει να το λύσει λεύτερα ολόκληρος ο βορειοηπειρωτικός λαός. Αυτός θα εκφραστεί πού θα πάει και τι θα κάνει. Η αντιπροσωπεία του ΚΚΕ στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ δηλώνει ακόμα: Για να εξασφαλίσει τη δημοκρατική ενότητα, το ΚΚΕ είναι έτοιμο να δεχτεί και να πραγματοποιήσει την άποψη εκείνη του δημοκρατικού κόσμου για το Βορειοηπειρωτικό, που θα διατυπώσει η πλειοψηφία του. Αν η πλειοψηφία αυτή, αποφανθεί για μια άμεση στρατιωτική κατάληψη της Βόρειας Ηπείρου από τον ελληνικό στρατό, το ΚΚΕ θα διατυπώσει τις αντιρρήσεις του, μα θα πειθαρχήσει».
ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΚΚΕ
Στο ίδιο φύλλο του «Ριζοσπάστη», δημοσιεύθηκε και η πρώτη συνέντευξη που έδωσε ο Ζαχαριάδης σε Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους. Εκεί, από τις απαντήσεις του Ζαχαριάδη και την ονομαστική αναφορά στην διαφορετική θέση του Δημήτρη Παρτσαλίδη, γραμματέα του ΕΑΜ (το οποίο είχε πάρει τη μορφή Πολιτικού Συνασπισμού Κομμάτων), φάνηκε καθαρά πως στην ηγεσία του ΚΚΕ δεν υπήρχε ομοφωνία στο Bορειοηπειρωτικό. Και πιο συγκεκριμένα, τα στελέχη του ΚΚΕ, που το εκπροσωπούσαν στην ηγεσία του ΕΑΜ (και όχι μόνο αυτά), ήταν της άποψης ότι στο όνομα της διατήρησης της ενότητας με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις που συμμετείχαν σ’ αυτό, έπρεπε να γίνει δεκτή και η θέση για «συμμόρφωση παρά τις αντιρρήσεις». Παράδειγμα η δήλωση του Δημήτρη Παρτσαλίδη, μετά από συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ («Ριζοσπάστης» 3 Ιουνίου 1945) για «αποφασιστικά και θαρραλέα» διεκδίκηση ακόμη και της Ανατολικής Θράκης. Το θέμα είχε τεθεί από το Δημοκρατικό Ριζοσπαστικό Κόμμα των Μιχάλη Κύρκου και Αλκιβιάδη Λούλη.
Με τις θέσεις αυτές συμμορφώθηκε ο Νίκος Ζαχαριάδης, ο οποίος μόλις πριν από λίγα εικοσιτετράωρα είχε φτάσει στην Αθήνα μετά από πολύχρονη απουσία. Όπως υποστήριξε αργότερα, αν και διαφωνούσε, δίσταζε να έρθει σε ανοιχτή αντιπαράθεση με την ηγεσία του κόμματος στην περίοδο της κατοχής και προτίμησε τη σταδιακή «διόρθωση της κομματικής γραμμής».
Στη συνέντευξη, στην οποία ήταν παρών και ο Γιώργης Σιάντος, ο οποίος μάλιστα απάντησε και σε ερωτήσεις, πρώτο απ’ όλα τέθηκε το θέμα των «εθνικών διεκδικήσεων» με αιχμή στο ζήτημα της Βορείου Ηπείρου. Αντιγράφουμε από τη 2η σελίδα τoυ «Ριζοσπάστη»:
«Χθες το απόγευμα, ο αρχηγός του Κ.Κ.Ε. σ. Ζαχαριάδης, δέχθηκε στα γραφεία του Ε.Α.Μ. τους αντιπροσώπους του αθηναϊκού και του ξένου Τύπου. Πρώτο ερώτημα που του έθεσαν ήταν το πρόβλημα των εθνικών διεκδικήσεων. Για μένα, απάντησε ο σ. Ζαχαριάδης, στην πρώτη γραμμή σήμερα δεν μπαίνει αυτό το ζήτημα. Για μένα την πρώτη θέση έχει το ελληνικό εσωτερικό πρόβλημα. Γιατί χωρίς μια ήσυχη Ελλάδα, χωρίς μια Ελλάδα δημοκρατική, στο ζήτημα των εθνικών διεκδικήσεων μόνο τυχοδιωκτισμούς θα κάναμε. Βέβαια, έχουμε εθνικές διεκδικήσεις, αλλά πρέπει να χειρισθούμε το ζήτημα δημοκρατικά, να πετύχουμε την εξασφάλισή τους με ειρηνικά μέσα, όχι με τη βία. Μια όμως και θίξατε το πρόβλημα των εθνικών μας διεκδικήσεων, συνέχισε ο σ. Ζαχαριάδης, θα ήθελα να σας εκφράσω την απορία και την κατάπληξή μου για το γεγονός, ότι δεν βλέπω στις εφημερίδες να γίνεται κανείς λόγος για την Κύπρο που είναι δικό μας νησί, ενώ για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα σήμερα διάβασα ενθουσιώδη άρθρα του γαλλικού Τύπου. Επίσης δεν γράφετε τίποτα για να καταγγείλετε τους αισχρούς πράκτορες ξένης προπαγάνδας που επιχειρούν, όπως τόκαναν και οι Ιταλοί στο καιρό της κατοχής, να δημιουργήσουν κίνημα «αυτονομιστικό» στην Κρήτη. Φυσικά οι αντεθνικές αυτές ενέργειες δεν βρίσκουν καμιά απήχηση στον κρητικό λαό. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ο Τύπος δεν έχει υποχρέωση να καταγγείλει αυτές τις προδοτικές ενέργειες. Άλλωστε και η εφημερίδα «Εμπρός» έγραψε προ καιρού, ότι παρόμοια αντεθνική αυτονομιστική κίνηση έγινε απόπειρα να δημιουργηθεί τελευταία στα Δωδεκάνησα.
Για το Βορειοηπειρωτικό ο σ. Ζαχαριάδης αναφέρθηκε στην χθεσινή απόφαση του Πολιτικού Γραφείου της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. όπου τονίζεται ότι το Κ.Κ.Ε. αποκρούει μιαν άμεση βίαιη κατάληψη της Βορείου Ηπείρου από τον ελληνικό στρατό δηλώνει όμως ότι είναι έτοιμο για να εξασφαλιστεί η δημοκρατική ενότητα να δεχθεί και να πραγματοποιήσει πάνω στο Boρειοηπειρωτικό ζήτημα την άποψη εκείνη του δημοκρατικού κόσμου που θα εκφράσει στην πλειοψηφία του, αφού διατυπώσει τις αντιρρήσεις του.
-Γνωρίζετε ότι οι Αλβανοί έσφαξαν και σφάζουν Έλληνες στη Β. Ήπειρο; Στην ερώτηση αυτή απάντησε ο σ. Γ. Σιάντος, ο οποίος είπε: Είναι γεγονός ότι οι Αλβανοί κατέσφαξαν Έλληνες της Βορείου Ηπείρου, όπως είναι γεγονός ότι το ίδιο έκανε και ο Ζέρβας κατά των Αλβανών στην Τζαμουργιά.
Ο σ. Ζαχαριάδης στο σημείο αυτό έκανε την ακόλουθη δήλωση: Το K.K.E. καταδικάζει και τα δυο και θα κάνει ότι μπορεί για να σταματήσει ο διωγμός.
Ο σ. Σιάντος πρόσθεσε εδώ ότι οι Αλβανοί σφάζουν και Έλληνες κομμουνιστές Βορειοηπειρώτες. Δεν κάνουν καμιά διάκριση. Σε άλλη ερώτηση των δημοσιογράφων σχετικά με την συνέντευξή του προς τον ανταποκριτή του «Εμπρός» στο Παρίσι ο σ. Ζαχαριάδης δήλωσε και πάλι ότι δεν είναι εθνικό συμφέρον να λυθεί το βορειοηπειρωτικό με βίαιη κατάληψη της Βορείου Ηπείρου από τον ελληνικό στρατό. Ξέρω, είπε, ότι σ. Παρτσαλίδης, δεν συμφωνεί μαζί μου πάνω στο ζήτημα αυτό, αλλά στο κόμμα μας όλα τα ζητήματα λύνονται κατά τρόπο δημοκρατικό».
ΤΑ «ΕΘΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΑ» ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Στο Πρόγραμμα της Λαϊκής Δημοκρατίας, το οποίο ενέκρινε η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ ως πρόταση προς τα υπόλοιπα κόμματα του Συνασπισμού του ΕΑΜ, γίνεται και πάλι λόγος για τα «εθνικά δίκαια» και την «ολοκλήρωση της κρατικής ενότητας του έθνους» χωρίς ωστόσο αναφορά σε βίαιες ενέργειες. Στο κείμενο που δημοσιεύθηκε στο «Ριζοσπάστη» στις 17 Ιουνίου 1945 διαβάζουμε: «…Η Κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας, με όλα τα ειρηνικά δημοκρατικά μέσα και με συμφωνία με τους μεγάλους φίλους μας, θα διεκδικήσει αποφασιστικά τα εθνικά θέματα παντού όπου υπάρχουν. Θα ζητήσει την ένωση της Κύπρου και της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα. Θα επιμείνει ώστε ο Βορειοηπειρωτικός λαός, λεύτερα, να μπορέσει μόνος του ν’ αποφασίσει πού θα πάει και τι θα κάνει. Η Λαϊκή Δημοκρατία θα πάρει όλα τ’ αναγκαία μέτρα για την κατοχύρωση της ακεραιότητας και ανεξαρτησίας μας, για την ολοκλήρωση της κρατικής ενότητας του έθνους, για την ολόπλευρη εξασφάλιση των συνόρων μας».
Οι θέσεις αυτές διατηρήθηκαν και κατά διαστήματα επαναλαμβάνονταν έως το τέλος του 1946, οπότε και εγκαταλείφθηκαν. Αργότερα, στην 7η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, που έγινε το Μάιο του 1950, ο Ζαχαριάδης μίλησε για την «όλη Εαμική εθνικιστική κληρονομιά και πίεση (…) απαίτηση για τη διαρρύθμιση των συνόρων (…) όλος εκείνος ο κύκλος των Εαμικών εθνικών διεκδικήσεων» (από έκδοση μόνο για εσωκομματική χρήση της ΚΕ του ΚΚΕ). Kαι στην 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (Οκτώβριος 1950) μίλησε για «παραστράτημα από τη σωστή γραμμή, από τις αρχές του μαρξισμού –λενινισμού» που « θα πρέπει να το κριτικάρουμε αμείλικτα».
ΟΡΓΙΣΜΕΝΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΚ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ
Οι θέσεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ για το Βορειοηπειρωτικό, προκάλεσαν την οργή της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος Αλβανίας. Τον Ιανουάριο του 1950 στην «κατ’ αντιπαράσταση», ενώπιον του Στάλιν, συνάντηση αντιπροσωπείας του ΚΚΕ (Νίκος Ζαχαριάδης και Δημήτρης Παρτσαλίδης) με τον Εμβέρ Χότζα, στο Κρεμλίνο, παρουσία και των μελών της σοβιετικής ηγεσίας, Μολότωφ και Μαλένκοφ, ο Αλβανός ηγέτης επανέφερε και το ζήτημα αυτό, μιλώντας σε ιδιαίτερα σκληρό τόνο. Τα όσα είπε, περιλαμβάνονται στο βιβλίο του «Δυο φίλοι λαοί»: «…Το Κόμμα μας διαμαρτυρήθηκε αμέσως, ανοιχτά, και προειδοποίησε ότι αυτό θα καταπολεμούσε αμείλιχτα τέτοιες απόψεις. Ύστερα από το γεγονός αυτό, εμείς καλέσαμε σε μια συνάντηση το σύντροφο Νίκο Ζαχαριάδη, τον οποίο κριτικάραμε σκληρά, θεωρώντας τη δήλωσή του σαν αντιμαρξιστική και αντιαλβανική στάση και του κατέστησα σαφές ότι η “Βόρειος Ήπειρος”, που είναι αλβανικό έδαφος, δε θα γινόταν ποτέ Ελλάδα. Επιθυμώ να πω, με την ευκαιρία αυτή, πως ο σύντροφος Νίκος Ζαχαριάδης, αναγνώρισε το λάθος του, ομολόγησε μπροστά μας πως έσφαλε βαριά σ’ αυτή την κατεύθυνση και υποσχέθηκε πως θα διόρθωνε το λάθος που έκανε…».
ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΙ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ
Την Παρασκευή 22 Ιουνίου 1945 σκάει σαν βόμβα στην Αθήνα, η καταγγελία πως από αξιωματικούς του στρατού ετοιμάζεται πραξικόπημα και εισβολή στην Αλβανία. Στο «Ριζοσπάστη», με τίτλο «Σε φως τα σχέδια της αντιδραστικής Δεξιάς» και υπότιτλους «Προετοιμάζει εσωτερικές αναστατώσεις και εξωτερικές περιπέτειες – Σοβαρότατες αποκαλύψεις ανωτέρου αξιωματικού προς το σ. Ν. Ζαχαριάδη», δημοσιεύεται επιστολή μέλους του ΣΑΝ (Σύνδεσμος Αξιωματικών Νέων, ιδρύθηκε το 1943 στη Μέση Ανατολή από ακροδεξιούς αξιωματικούς και αποτέλεσε τον πρόδρομο του ΙΔΕΑ). Στην επιστολή του ο αντισυνταγματάρχης Πεζικού, του οποίου το όνομα δεν δημοσιεύθηκε για ευνόητους λόγους («απόλυτα αξιόπιστο και έγκυρο» τον χαρακτηρίζει ο Ζαχαριάδης), καταγγέλλει πως ο ΣΑΝ υπό τους στρατηγούς Κωνσταντίνο Βεντήρη και Ευστάθιο Λιώση ετοιμάζει προβοκάτσιες με θύματα Βορειοηπειρώτες από ακροδεξιές παραστρατιωτικές συμμορίες, που θα δικαιολογούσαν εισβολή του στρατού στην Αλβανία και παράλληλα πραξικόπημα, με την κήρυξη της χώρας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και εξόντωση χιλιάδων αριστερών. Ακόμη, στα σχέδια προβλέπονταν η επιστροφή του βασιλιά Γεωργίου Β΄ ώστε να τεθεί επικεφαλής των δυνάμεων που θα εισέβαλαν στην Αλβανία. Η κυβέρνηση του ναυάρχου Πέτρου Βούλγαρη, θορυβημένη, σπεύδει να διαψεύσει τα όσα αναφέρονται στην επιστολή, ενώ συγχρόνως η εισαγγελία Πρωτοδικών διεξάγει «έρευνα» που καταλήγει στην παραπομπή σε δίκη της διεύθυνσης της εφημερίδας (διευθυντής ήταν ο Λεωνίδας Στρίγκος) και του αρχηγού του ΚΚΕ, με την κατηγορία της «πρόκλησης ανησυχίας στην κοινή γνώμη», με βάση νόμο του 1938, της δικτατορίας Μεταξά. Ποιος ήταν τότε ο εισαγγελέας Πλημμελειοδικών που έκανε την «έρευνα» και άσκησε τη δίωξη; Ο Κωνσταντίνος Κόλλιας, ο μετέπειτα εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, που προσπάθησε να «θάψει» την υπόθεση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη και ανταμείφθηκε με τη θέση του πρωθυπουργού στην πρώτη κυβέρνηση των πραξικοπηματιών της 21ης Απριλίου 1967…
Σημείωση 1: Στο προηγούμενο σημείωμα (Δ΄) και στην έκθεση του Μιχάλη Τσάντη, γραμματέα του Γραφείου Ηπείρου του ΚΚΕ, γινόταν αναφορά στην τρομοκρατία που ασκούσαν τους τελευταίους μήνες του 1944 και μετά την απελευθέρωση της Ηπείρου, οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ στην περιοχή της Τσαμουργιάς, όχι μόνο εναντίον Τσάμηδων αλλά και χριστιανών που ανήκαν στο ΕΑΜ, ή τα παιδιά τους υπηρετούσαν στον ΕΛΑΣ. Στην έκθεση αυτή αναφέρονταν και το όνομα του Θεόδωρου Βήτου, διοικητή τάγματος του ΕΔΕΣ: «…Στην περιοχή της Τσαμουργιάς επικρατεί ακόμα πιο χειρότερο καθεστώς. Οι ξυλοδαρμοί, οι συλλήψεις κτλ. Συνεχίζονται. Εδώ δρουν ο Βήτος και ο γνωστός ΕΑΣΑΔίτης Νάνος για τον οποίο σας γράφαμε σε προηγούμενή μας έκθεση (Σ.Σ: ΕΑΣΑΔ, Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος Αντικομμουνιστικής Δράσεως οργάνωση συνεργατών των Γερμανών που έδρασε κυρίως στη Θεσσαλία το 1944). Πριν λίγες μέρες συνέλαβε τους Μάικο, Γκάνιο κτλ. Κι ανάμεσά σ’ αυτούς και τη μητέρα του ΕΑΜίτη Κέκκα, που το γιο της είχε παραδώσει στους Γερμανούς, όταν δρούσε στη Λάρισα. Απ’ το Μπαμπούρι εξόρισαν 20 παιδιά. Ρήμαξαν κυριολεκτικά το χωριό Κωστάνα κτλ. Εδώ, όπως μας πληροφορούν οι οργανώσεις, ο αρχηγός των Μπαλιστών, Χακή Ρουσίτ, αυτός που το Μάη επικεφαλής των Γερμανομπαλιστών κατέκαψε και λεηλάτησε όλα τα Ελληνικά χωριά των Φιλιατών (όπως το Ασπροκλήσι, Πόβλα, Τσαμαντά κτλ.), τώρα τριγυρνάει παρέα με τον εγκληματία λοχαγό του ΕΔΕΣ Βήτο, ο οποίος διακηρύττει ότι είναι κάτω απ’ την προστασία του…».
Επισκέπτες του «Ημεροδρόμου», συγγενείς των οποίων έπεσαν θύματα των τμημάτων στα οποία ηγείτο ο Βήτος (όχι μόνο εκείνη την περίοδο αλλά και αργότερα μετά τη Βάρκιζα ,στα χρόνια της «λευκής τρομοκρατίας») μας ζήτησαν να δώσουμε περισσότερες πληροφορίες γι’ αυτόν. Ο Βήτος κατατάχθηκε στο Στρατό το 1928. Στον πόλεμο της Αλβανίας ήταν ανθυπασπιστής στα τάγματα Δελβινακίου και Φιλιατών. Μετά τη Βάρκιζα, πέρασε στον τακτικό Στρατό. Σκοτώθηκε στον Εμφύλιο Πόλεμο την ημέρα των Χριστουγέννων του 1947. Με το βαθμό του υπολοχαγού ήταν διοικητής του 3ου λόχου του 582 Συντάγματος Πεζικού. Με τον λόχο του φρουρούσε τη γέφυρα Μπουραζάνι της Κόνιτσας όταν τους επιτέθηκαν οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας της ταξιαρχίας Παλαιολόγου. Στη μάχη που ακολούθησε εκτός του Βήτου σκοτώθηκαν και 17 στρατιώτες ενώ 23 πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Το μετεμφυλιακό κράτος τον προήγαγε μετά θάνατον στο βαθμό του λοχαγού και έδωσε το όνομά του στη γέφυρα τύπου Belley που αντικατέστησε την κατεστραμμένη παλιά γέφυρα.
Σημείωση 2: Στο προηγούμενο σημείωμα αναφερθήκαμε και στη συμμετοχή της ελληνικής μειονότητας στο 4ο Συγκρότημα του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού της Αλβανίας, που δρούσε στην περιοχή από το Αργυρόκαστρο μέχρι την Αυλώνα και έδωσε αρκετές μάχες κατά των Γερμανών σε συνεργασία με το 15ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Γράψαμε ότι ένα από τα πέντε τάγματα που συγκροτούσαν το 4ο Συγκρότημα ήταν και αυτό που έφερε το όνομα «Θανάσης Ζήκος» ( Σ.Σ Έλληνας μειονοτικός που σκοτώθηκε στις μάχες του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού της Αλβανίας με τους ναζί κατακτητές. Διοικητής του ήταν ο Βασίλης Δαλιάνης. Ο υποδιοικητής Χρήστος Γιοβάνης ήταν πρώην υπαξιωματικός του ελληνικού Στρατού). Το τάγμα αυτό είχε συγκροτηθεί αποκλειστικά από Έλληνες μειονοτικούς.
Και πάλι, επισκέπτες του «Ημεροδρόμου», γνώστες των πραγμάτων εκείνης της εποχής (και της ιστορίας της περιοχής), επικοινώνησαν μαζί μας και σημείωσαν πως δεν ήταν μόνο ένα το τάγμα του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού της Αλβανίας στο οποίο συμμετείχαν Έλληνες μειονοτικοί, αλλά τρία. Τα άλλα δύο τάγματα είχαν πάρει τα ονόματά τους από Έλληνες μειονοτικούς που σκοτώθηκαν στις μάχες με τους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές. Το πρώτο τάγμα «Παντελής Μπότσαρης» με διοικητή τον Μιλτιάδη Παππά εντάχθηκε στην Ταξιαρχία Κρούσης, της οποίας οι περισσότεροι μαχητές ήταν Έλληνες μειονοτικοί. Το τάγμα αυτό, μεταξύ των άλλων μαχών που έδωσε, είχε και καθοριστική συμμετοχή στην απελευθέρωση του Αργυροκάστρου, στις 18 Σεπτεμβρίου 1944. Το δεύτερο τάγμα ονομάστηκε «Λευτέρης Τάλλιος» (Σ.Σ: Ο Τάλλιος ήταν δάσκαλος, κομμουνιστής πριν από τον πόλεμο. Σκοτώθηκε σε μάχη τον Μάρτιο του 1944. Διοικητής του τάγματος ήταν ο Χριστόφορος Μουλάς). Πήρε μέρος και στις μάχες για την απελευθέρωση του Δέλβινου και των Αγίων Σαράντα.
Βασική βιβλιογραφία
– Γιώργου Μαργαρίτη «Ανεπιθύμητοι συμπατριώτες- Στοιχεία για την καταστροφή των μειονοτήτων της Ελλάδας- Τσάμηδες- Εβραίοι», εκδόσεις Βιβλιόραμα. Η πιο ολοκληρωμένη ιστορική μελέτη για το θέμα των Τσάμηδων.
– Χέρμαν Φρανκ Μάγερ, «Αιματοβαμμένο Εντελβάις – Η 1η Ορεινή Μεραρχία, το 22ο Σώμα Στρατού και η εγκληματική τους δράση στην Ελλάδα, 1943-1944» τ. Α΄ και Β΄, εκδόσεις της Εστίας, με πολλά στοιχεία για τη συνεργασία των ενόπλων Τσάμηδων με τις γερμανικές δυνάμεις, τις συνεννοήσεις του ΕΔΕΣ με το 22ο Σώμα Στρατού της Βέρμαχτ και τις αναφορές των Βρετανών αξιωματικών συνδέσμων στο στρατηγείο του Ναπολέοντα Ζέρβα.
– Ελευθερίας Μαντά, «Οι μουσουλμάνοι Τσάμηδες της Ηπείρου (1923-2000), εκδόσεις του ΙΜΧΑ.
– Βασίλη Κραψίτη «Οι μουσουλμάνοι Τσάμηδες της Θεσπρωτίας».
– Κώστα Ζάβαλη «Πολεμικό Οδοιπορικό ενός αγωνιστή», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» με πολλά στοιχεία για τη συμμετοχή της ελληνικής μειονότητας στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της Αλβανίας.
– «Το ΚΚΕ- Επίσημα κείμενα», τόμοι 5ος (1940-1945) και 6ος (1945-1949), Σύγχρονη Εποχή.
-Ηλίας Αντωνόπουλος «Αλβανία και Ελληνοαλβανικές σχέσεις 1912-1994, Ωκεανίδα. Δουλειά με την ματιά ενός διπλωμάτη, μέσα στα πλαίσια της επίσημης πολιτικής των Αθηνών, αλλά με πάρα πολλά στοιχεία, ιδιαίτερα για την περίοδο από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έως και το 1994.
– Φοίβος Οικονομίδης « Η Επανάσταση στην Ελλάδα- Το ΚΚΕ και οι ξένοι φίλοι ( Εμφύλιος 1945-1949)», εκδόσεις Λιβάνη.
-Τέσσερα βιβλία του Εμβέρ Χότζα («Δυο φίλοι λαοί», «Οι Τιτοϊκοί- Ιστορικές σημειώσεις», «Με τον Στάλιν», «Χρουτσιοφικοί») που κυκλοφόρησαν στη χώρα μας τη δεκαετία του ΄80 χαρακτηριστικές για τις θέσεις του μεταπολεμικού αλβανικού καθεστώτος.
– Τα φύλλα αθηναϊκών εφημερίδων («Ριζοσπάστης» , «Εμπρός», «Ελευθερία») του 1945 και 1946 που βρίσκονται εύκολα αν οι χρήστες των υπολογιστών πάνε στην ψηφιακή βιβλιοθήκη της Εθνικής Βιβλιοθήκης.
Στο επόμενο: 1946: Ο Εμβέρ Χότζα καταγγέλλει τους διωγμούς των Τσάμηδων στη διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι – Ο Γιουγκοσλάβος αντιπρόσωπος αποκαλύπτει πως ο Έλληνας πρωθυπουργός του πρότεινε να μοιράσουν την Αλβανία.
*Πηγή: imerodromos.gr
