Η υπουργός Πολιτισμού «αψηφά» τις αποφάσεις του ΣτΕ για τη γη της ελιάς. Αρχικά, δόθηκε το πράσινο φως από το ΣτΕ για τα δύο από τα τέσσερα υποψήφια «αιολικά πάρκα» με τον περιοριστικό όρο οι ανεμογεννήτριες να μην είναι ορατές από τους παραδοσιακούς οικισμούς Ειδικής Κρατικής Προστασίας. Μετά τις αντιδράσεις των εταιρειών, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη κατάργησε την έσχατη γραμμή άμυνας για την προστασία της Μάνης
Ενα πολιτιστικό και περιβαλλοντικό έγκλημα συντελείται στα βουνά της Μάνης, ήδη με την εγκατάσταση των πρώτων ανεμογεννητριών στο όρος Σαγγιάς, στον νότιο Ταΰγετο. Αυτό το έγκλημα αναμένεται να συνεχιστεί και να περάσει σε δεύτερη φάση με την εγκατάσταση των επόμενων ανεμογεννητριών και να ολοκληρωθεί με την πλήρη εξάπλωσή τους στην περιοχή, επιφέροντας ισχυρό πλήγμα στην πολιτιστική μας κληρονομιά. Η περίπτωση της Μάνης δείχνει για ακόμη μια φορά ότι κυβέρνηση και αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες λειτουργούν ως όργανα εξυπηρέτησης του αιολικού λόμπι.
Σύμφωνα με το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), ο αριθμός των ανεμογεννητριών στον Δήμο Ανατολικής Μάνης μπορεί να φτάσει τις 219, ύψους 120 μέτρων η κάθε μία, σε όλο το μήκος της χερσονήσου της Μάνης από την Αρεόπολη έως και τη Βάθεια. Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) έχει εκδώσει άδεια παραγωγής για 96 ανεμογεννήτριες, ενώ για 46 έχει ήδη εκδοθεί και η αναγκαία υπουργική απόφαση για την εγκατάστασή τους.
Σημειώνεται πως η Λακωνική Μάνη, μια περιοχή με ιδιαίτερο φυσικό τοπίο, έχει 300 οικισμούς, με 96 απ’ αυτούς χαρακτηρισμένους ως παραδοσιακούς σε σύνολο 118 ολόκληρης της Πελοποννήσου, 1.000 πύργους και πυργόσπιτα, 12 κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους, 8 κάστρα βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων, 1.000 βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, 271 κηρυγμένα μνημεία ευρύτατου χρονικού φάσματος (από το έτος 10000 π.Χ. έως σήμερα), μεγαλιθικά μνημεία, 110 σπήλαια, μεταξύ αυτών τα παγκοσμίου φήμης Λιμναία Σπήλαια της Βλυχάδας στον Διρό, πέτρινους φάρους, πυκνό δίκτυο μονοπατιών αρχαϊκών και νεότερων χρόνων, αλώνια, καλντερίμια και πλήθος νεότερων μνημείων. Εξάλλου, πρόκειται για έναν τόπο με τεράστιο ανεξερεύνητο πολιτισμικό απόθεμα.
Επίσης, η Μάνη -και ειδικότερα το τμήμα εντός των ορίων του Δήμου Ανατολικής Μάνης- είναι ενταγμένη στο δίκτυο NATURA και διαθέτει ένα από τα δύο στην ελληνική επικράτεια μεταναστευτικά περάσματα πτηνών με εθνική και ευρωπαϊκή σημασία. Εχει χαρακτηριστεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) και Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (ΖΠΠ).
Καταστρατήγηση απόφασης του ΣτΕ
Η απόβαση των ανεμογεννητριών στη Μάνη ξεκίνησε με την εγκατάσταση των 15 πρώτων ανεμογεννητριών στο όρος Σαγγιάς σε μια απάτητη και παρθένα περιοχή. Εντός του Ιουλίου ξεκίνησαν οι εργασίες για την εγκατάσταση επιπλέον 9 ανεμογεννητριών. Πρόκειται γι’ αυτές που συμπεριλαμβάνονταν στον αρχικό σχεδιασμό για την εγκατάσταση των δύο εκ των τεσσάρων αιολικών σταθμών που έλαβαν άδεια για την τοποθέτηση 24 ανεμογεννητριών.
Οι εταιρείες είχαν αναγκαστεί να καταργήσουν τις 9 ανεμογεννήτριες εξαιτίας ενός περιοριστικού όρου που είχε τεθεί από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) το 2016 και είχε υπογραφεί το 2017 από την τότε υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου. Με βάση αυτόν, οι ανεμογεννήτριες δεν μπορούσαν να είναι ορατές από τους παραδοσιακούς οικισμούς Ειδικής Κρατικής Προστασίας, τους χαρακτηρισμένους ως νεότερα μνημεία από το υπουργείο Πολιτισμού, δηλαδή την Αρεόπολη, την Κοίτα, τη Μίνα και τη Βάθεια.
Στη βάση αυτού του περιορισμού εγκρίθηκε η εγκατάσταση των αιολικών σταθμών στη Μάνη από το Συμβούλιο της Επικρατείας το 2018, το οποίο εξέτασε την προσφυγή 28 συλλόγων, 1.150 Μανιατών και της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, που ζητούσουν την ακύρωση των αδειοδοτημένων αιολικών.
Ετσι, δόθηκε το πράσινο φως από το ΣτΕ για τα δύο από τα τέσσερα υποψήφια «αιολικά πάρκα» που έλαβαν άδεια για την εγκατάσταση 15 ανεμογεννητριών, 9 λιγότερων από τον αρχικό σχεδιασμό, εξαιτίας αυτού του περιοριστικού όρου. Αντιδρώντας οι εταιρείες υπέβαλαν «Αίτηση Θεραπείας» στην υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, αξιώνοντας την αφαίρεση αυτού του όρου, προσπαθώντας να σπάσουν την έσχατη γραμμή άμυνας για την προστασία της Μάνης.
Πράγματι, στις αρχές Απριλίου, η Λίνα Μενδώνη κατάργησε τον περιοριστικό όρο περί μη ορατότητας των ανεμογεννητριών από τους προστατευόμενους οικισμούς της Μάνης, στην πράξη καταστρατηγώντας και αψηφώντας την απόφαση του ΣτΕ που ενέκρινε την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών υπό τη δεσμευτική τήρηση του περιοριστικού όρου.
Ωστόσο, οι ήδη εγκατεστημένες ανεμογεννήτριες είναι ορατές από πολλούς άλλους παραδοσιακούς οικισμούς, μνημεία και κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους, αλλοιώνοντας βάναυσα το μανιάτικο τοπίο. Αλλά, πέραν αυτού, η περιοχή όπου εγκαταστάθηκαν οι ανεμογεννήτριες -και θα εγκατασταθούν οι επιπλέον 9- παρέμενε παντελώς αλώβητη από οποιαδήποτε κατασκευαστική ή άλλη οικοδομική δραστηριότητα, με παρουσία ιδιαίτερα μεγάλου αριθμού μνημείων (ξερολιθικά και μεγαλιθικά κτίσματα, πεζούλες, στέρνες, αμυντικές οχυρώσεις – «μπαστούνες», λατρευτικοί χώροι, λιθόστρωτα μονοπάτια κ.λπ.) τα οποία χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους έως και τους νεότερους και τα οποία είναι διάσπαρτα σε όλη της την έκταση.
Αδράνεια των αρχών
Σε ό,τι αφορά τις λίθινες κατασκευές που οι ντόπιοι αποκαλούν «μπαστούνες», πρόκειται για βίγλες που βρίσκονται σε υψόμετρο γύρω στα 1.000 μέτρα, είναι τοποθετημένες στα δύο περάσματα προς την ορεινή ενδοχώρα της Μάνης στις απόκρημνες και απρόσιτες δυτικές πλαγιές του Σαγγιά, πάνω από την περιοχή του Διρού και περίπου 5 έως 6 χιλιόμετρα νοτιότερα – λόγος για τον οποίο θεωρούνται «η Ακρόπολη της Μάνης». Εξάλλου, σε αυτή την ορεινή περιοχή της μανιάτικης ενδοχώρας σχηματίζονται κατά τόπους υψίπεδα, οι λεγόμενες «λάκκες», όπου διακρίνονται ερείπια οικισμών, μεγαλιθικές κατασκευές και άλλες εγκαταστάσεις απροσδιόριστης χρονολόγησης και πάντως πριν από την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Αυτές οι λίθινες κατασκευές έχουν καταπλακωθεί είτε από τη διάνοιξη των δρόμων προσπέλασης στα αιολικά πάρκα είτε από τα έργα εγκατάστασης των ανεμογεννητριών, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος από αυτά τα ιστορικά τεκμήρια της Μάνης να έχουν ήδη ισοπεδωθεί, ενώ η καταστροφή αυτή θα γενικευτεί με την επικείμενη επέκταση των αιολικών σταθμών.
Και εδώ αναδεικνύεται η αδράνεια και αδιαφορία που έχουν επιδείξει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας αλλά και η Διεύθυνση Δασών Λακωνίας, που δεν εμπόδισαν, όπως είχαν καθήκον, αυτή την καταστροφή και συνεχίζουν να αδιαφορούν. Κι αυτό γιατί, παρόλο που η αδειοδότηση των συγκεκριμένων αιολικών σταθμών έθετε συγκεκριμένους όρους, μεταξύ των οποίων την παρακολούθηση των εργασιών από τις δύο υπηρεσίες και τη μέριμνα ώστε οι εγκαταστάσεις των αιολικών να μην προκαλέσουν σοβαρή αλλοίωση και μη αναστρέψιμη βλάβη στο ανάγλυφο της χερσονήσου και στο τοπίο, κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ.
Το ότι οι όροι αυτοί δεν τηρήθηκαν προκύπτει από την ίδια την εικόνα που αποκομίζει κάποιος εάν επισκεφθεί την περιοχή, κυρίως διότι θα ήταν αδιανόητο να υποτεθεί ότι οι καταστροφές αυτές έγιναν μπροστά στα μάτια των αρχαιολόγων της ΕΦΑ Λακωνίας και αυτοί έμειναν απαθείς και δεν προέβησαν στις απαιτούμενες ενέργειες για να σταματήσουν την καταστροφή. Εκτός κι αν αποφάνθηκαν ότι οι λίθινες κατασκευές αυτές που καταστράφηκαν δεν ήταν προγενέστερες των 100 ετών, δηλαδή ήταν μετά το 1917. Αυτό όμως θα πρέπει να το αποδείξουν. Επιπλέον, δεν μπορούν να ισχυριστούν ούτε πως δεν γνώριζαν, γιατί πρόκειται για την ίδια υπηρεσία που στελεχώνεται ακόμη από τους ίδιους ανθρώπους που σε έγγραφό τους τον Σεπτέμβριο του 2015 επικαλούνταν και περιέγραφαν προγενέστερες εισηγήσεις τους βάσει των οποίων τοποθετήθηκαν αρνητικά ως προς την εγκατάσταση αιολικών πάρκων στα βουνά της Μάνης.
Ανάλογα απαξιωτική είναι και η στάση της Διεύθυνσης Δασών Λακωνίας, που παραμένει αδιάφορη απέναντι σε σειρά παρανομιών και αυθαιρεσιών (διπλάσιο πλάτος δρόμων προς τις ανεμογεννήτριες σε σχέση με το αδειοδοτούμενο, μπαζώματα στα πρανή κ.λπ.), σε μια περιοχή που η ίδια έχει χαρακτηρίσει ως «δασική». Και η τραγική ειρωνεία είναι ότι όλη αυτή η καταστροφή γίνεται με κρατική χρηματοδότηση αφού, υπό τη μορφή επιδότησης, καλύπτεται τουλάχιστον το 30% της εμφανιζόμενης δαπάνης κάθε αιολικού πάρκου.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι οι περιοχές όπου εγκαθίστανται οι ανεμογεννήτριες δεν αποτέλεσαν ποτέ μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κι όμως, στο πλαίσιο δικαστικής διαμάχης με ιδιοκτήτες στην περιοχή, οι εκπρόσωποι του Ελληνικού Δημοσίου, ενεργώντας ως εκπρόσωποι των ιδιωτικών συμφερόντων, δεν δίστασαν να προβάλουν τον ανιστόρητο ισχυρισμό ότι όλη αυτή η περιοχή ήταν… τουρκικά εδάφη που παραδόθηκαν στο ελληνικό κράτος και πως ποτέ δεν ανήκαν σε ντόπιους ιδιοκτήτες.
Τι κι αν είναι γνωστό ότι η Μάνη δεν κατακτήθηκε ποτέ από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, με απώτατο όριο της τουρκικής κατάκτησης το Κάστρο Πασσαβά, περίπου 10 χιλιόμετρα νότια από το Γύθειο, στα μισά περίπου της απόστασης προς Αρεόπολη. Εντούτοις, κατασκεύασαν όλο αυτό το ψέμα για να παραδώσουν τις επίμαχες περιοχές στις εταιρείες των αιολικών, αφού προηγουμένως τις χαρακτήρισαν ως δασικές.
Προσφυγές και ασφαλιστικά μέτρα
Παρ’ όλες τις εξελίξεις, η αντίσταση κατά των ανεμογεννητριών στη Μάνη συνεχίζεται. Μέσα στον Αύγουστο κατατέθηκαν στο ΣτΕ δύο προσφυγές από τοπικούς συλλόγους και Μανιάτες. Η μία για την ακύρωση της απόφασης της υπουργού Λίνας Μενδώνη που καταργεί τον όρο της Λυδίας Κονιόρδου περί μη ορατότητας των ανεμογεννητριών από τους τέσσερις προστατευόμενους ως νεότερα μνημεία οικισμούς (Αρεόπολη, Κοίτα, Μίνα, Βάθεια). Και η άλλη κατά της απόφασης του Κωνσταντίνου Δημόπουλου, προϊσταμένου της Γενικής Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Πολιτικής του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ο οποίος, αν και έπρεπε να προβεί στις σχετικές ενέργειες για έγκριση της μελέτης για την εγκατάσταση των επιπλέον 9 ανεμογεννητριών μετά την απόφαση της υπουργού Πολιτισμού, έσπευσε παρανόμως να προηγηθεί προς διευκόλυνση των εταιρειών.
Δημοτικοί σύμβουλοι επικεφαλής των δημοτικών παρατάξεων της αντιπολίτευσης, που αποτελούν την πλειοψηφία του Δημοτικού Συμβουλίου Ανατολικής Μάνης, κατέθεσαν ασφαλιστικά μέτρα στο Πρωτοδικείο Γυθείου, που εκδικάζονται στις 22 Σεπτεμβρίου, και αίτηση για έκδοση προσωρινής διαταγής που απορρίφθηκε για διακοπή των εργασιών εγκατάστασης των 9 επιπλέον ανεμογεννητριών, για τις οποίες δόθηκε το πράσινο φως μετά την κατάργηση του όρου περί μη ορατότητας. Ωστόσο οι εργασίες για την εγκατάστασή τους, που ξεκίνησαν την πρώτη βδομάδα του Ιουλίου, συνεχίζονται κανονικά και πιθανότατα θα έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί οι διανοίξεις των νέων δρόμων και των πλατειών για την τοποθέτηση των 9 ανεμογεννητριών ώς την εκδίκαση των ασφαλιστικών στις 22/9.