Συνέντευξη του παλαιστίνιου καθηγητή ΜΜΕ Φαρίντ Αμπουνταΐρ στον Λεωνίδα Βατικιώτη και στο Περιοδικό Επίκαιρα
Κορυφαίο σταθμό αποτελεί πλέον για τη δημοσιογραφία και την επικοινωνία σε Ελλάδα και Κύπρο το συνέδριο που κάθε χρόνο διοργανώνει το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Ανοιχτού Πανεπιστημίου Κύπρου «Επικοινωνία και Νέα Δημοσιογραφία», το AMIRetreat2018. Φέτος, το συνέδριο διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη, 27-29 Σεπτεμβρίου 2018, με τη συμμετοχή δεκάδων προσκεκλημένων και εισηγητών, από τις πιο διαφορετικές χώρες του κόσμου. (Αναλυτικότερα για το συνέδριο, δες εδώ).
Από τις παρουσίες ωστόσο που ξεχώρισαν ήταν του Παλαιστίνιου Φαρίντ Αμπουνταΐρ. Ο Φαρίντ με σπουδές στη Μεγάλη Βρετανία, καθηγητής εδώ και χρόνια Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στο Πανεπιστήμιο της Ναμπλούς, πριν την έναρξη του επιστημονικού συνεδρίου μίλησε σε μια κατάμεστη αίθουσα του βιβλιοπωλείου Ιανός στη Θεσσαλονίκη για την επίδραση της πολιτικής στα Μέσα της Παλαιστίνης, ενώ στο ίδιο το συνέδριο ανέλυσε το κορυφαίο γεγονός του προηγούμενου χρόνου για την Παλαιστίνη, την αναγνώριση από την αμερικανική κυβέρνηση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ. Στο περιοδικό Επίκαιρα, μεταξύ άλλων, μίλησε για ένα «παλιό» θέμα όπως οι συνεχείς διώξεις που αντιμετωπίζει το δικαίωμα στην ενημέρωση στην κατεχόμενη Παλαιστίνη, που δεν παύουν ωστόσο, συνεχώς να αλλάζουν μορφές και να γίνονται πιο βάρβαρες, καταπιεστικές και απάνθρωπες.
Φαρίντ, πόσο έχει αλλάξει την ίδια την ενημέρωση η είσοδος των ψηφιακών τεχνολογιών στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου;
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο χώρος της δημοσιογραφίας βρίσκεται αντιμέτωπος με τόσο δραστικές αλλαγές. Ας θυμηθούμε την αλλαγή που έφεραν τα οπτικοακουστικά Μέσα. Τότε ωστόσο τα έντυπα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κατάφεραν να προσαρμοστούν και να συνεχίσουν να αναπτύσσονται. Με το πέρασμα του χρόνου παρόλα αυτά το ραδιόφωνο και η τηλεόραση κατάφεραν να αποκτήσουν μεγαλύτερο κοινό. Το ίδιο, σε αδρές γραμμές, θα συμβεί και με την εξάπλωση του ίντερνετ, που αποκτά σαρωτικές διαστάσεις. Τα παραδοσιακά Μέσα, στα οποία πλέον δεν συμπεριλαμβάνονται μόνο οι εφημερίδες και τα περιοδικά, αλλά επίσης ραδιόφωνο και τηλεόραση, θα επιβιώσουν αλλάζοντας, ενώ πάρα πολλά έντυπα θα χάσουν την μάχη. Επίσης, βλέποντας τα μερίδια τους να συρρικνώνονται. Οι αλλαγές που παρατηρούνται είναι εντυπωσιακές με τη μείωση του αριθμού των εργαζομένων. Μοναδική εξαίρεση αποτελούν τα κρατικά Μέσα.
Τι προκαλεί αυτή την αλλαγή;
Το καθοριστικό σημείο είναι η εξέλιξη της διαφήμισης, που κάθε χρόνο μειώνεται κι αυτή που μένει στρέφεται κυρίως στα Νέα Μέσα. Από την άλλη, στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και το ίντερνετ κανείς δεν πληρώνει τίποτε. Οι ιδιοκτησίες από την άλλη αναγκάζονται να κάνουν συνεχείς επενδύσεις στις νέες πλατφόρμες (facebook, Instagram, Snapchat, κ.α.) για να μη χάσουν το κοινό που τις χρησιμοποιεί. «Ακολούθα το κοινό» είναι η πιο συνηθισμένη έκκληση. Ακόμη μάλιστα και στις περιπτώσεις που το περιεχόμενο παραμένει ίδιο, όταν για παράδειγμα οι τηλεοπτικές ειδήσεις περνούν στο youtube, απαιτούνται επιπλέον εργαζόμενοι για να διαχειριστούν τις μετατροπές και στη συνέχεια να τις παρακολουθούν. Ποτέ δεν υπήρχε τόσο μεγάλος ανταγωνισμός.
Σε αυτή την πορεία δεν αλλάζει και το κοινό;
Πράγματι. Τα συνήθεια και οι προτιμήσεις αλλάζουν δραστικά. Εδώ, αν κάτι έπρεπε να ξεχωρίσουμε είναι ότι ενώ οι απαιτήσεις για αξιοπιστία κι εγκυρότητα γενικά υποχωρούν. Από την άλλη διαμορφώνεται ένα κοινό, μικρό αριθμητικά, που κατά βάση αποτελείται από διανοούμενους κάθε χώρας, το οποίο διατηρεί υψηλές απαιτήσεις για σοβαρότητα, βάθος ανάλυσης, σφαιρικότητα κάλυψης, κοκ.
Πώς είναι η άσκηση δημοσιογραφίας στην Παλαιστίνη υπό συνθήκες ισραηλινής κατοχής;
Η άσκηση της δημοσιογραφίας άλλαξε εκ βάθρων μετά τη Συμφωνία του Όσλο το 1993, όταν για πρώτη φορά επιτράπηκε να έχουμε τα δικά μας Μέσα. Έτσι δημιουργήθηκαν εφημερίδες, ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί και, το σημαντικότερο, επιβλήθηκε ένα τυπικό τέλος στη λογοκρισία. Επίσης, ιδρύθηκαν και πανεπιστημιακά τμήματα όπου διδάσκεται η δημοσιογραφία.
Υπάρχει δηλαδή ελευθερία του Τύπου;
Δεν είπα κάτι τέτοιο… Το Ισραήλ εφαρμόζει μια πολυεπίπεδη και σκληρή λογοκρισία. Πρώτα και κύρια στις εφημερίδες που εκδίδονται στη Δυτική Όχθη, όπου υπάρχουν παραδείγματα απαγόρευσης στην λειτουργία ραδιοτηλεοπτικών σταθμών. Εξ ίσου άτεγκτο αποδεικνύεται το Ισραήλ και σε περιπτώσεις τηλεοράσεων που εκπέμπουν μέσω δορυφορικού σήματος, όπως το Al Quds, που εξέπεμπε από το Λίβανο, και το Ισραήλ έκλεισε τα γραφεία των ανταποκριτών του στη Δυτική Όχθη όπως και την εταιρεία (Pal Media) που μετέδιδε το σήμα του.
Πρέπει φυσικά να τονίσουμε ότι περιορισμοί επιβάλλονται κι από τη μεριά των Παλαιστινίων. Έτσι είναι πολύ συνηθισμένο τα Μέσα της Γάζας να επικρίνουν σφοδρά την Παλαιστινιακή Αρχή, ενώ τα Μέσα της Δυτικής Όχθης να επικρίνουν σφοδρά την Χαμάς…
Απέναντι στα νέα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης ποια τακτική ακολουθεί το Ισραήλ;
Το Ισραήλ διατηρεί πολύ ισχυρούς μηχανισμούς παρακολούθησης κι εφαρμόζει μια σκληρή τακτική τιμωρίας απέναντι σε νέους ανθρώπους. Αναφέρομαι σε πολύμηνες φυλακίσεις, ακόμη και 13 μήνες, εκατοντάδων εφήβων για μια ανάρτηση στο facebook ή το twitter. Αυτή τη στιγμή εκτιμάται ότι γύρω στους 300 νέους είναι στη φυλακή εξ αιτίας αναρτήσεων. Επίσης, το Ισραήλ κλείνει ιστοσελίδες και λογαριασμούς.
Με ποια αιτιολογία;
Η δικαιολογία που συνεχώς επικαλείται είναι αυτή της υποκίνησης σε τρομοκρατία. Γι’ αυτό κι είναι πολύ συνηθισμένο να βλέπεις αναρτήσεις του τύπου: «Ο παλιός μου λογαριασμός έκλεισε και τώρα…»
Υπάρχει ωστόσο και κάτι ακόμη χειρότερο των όσων ήδη εφαρμόζονται. Συζητάει αυτές ακριβώς τις μέρες η ισραηλινή Βουλή νομοσχέδιο που προτάθηκε από τον πρόεδρο ενός δεξιού εθνικιστικού κόμματος, βάσει του οποίου όποιος φωτογραφίζει ή κινηματογραφεί ισραηλινούς στρατιώτες εν ώρα δράσης θα μπορεί να φυλακιστεί ακόμη και για δέκα χρόνια. Αυτό το νομοσχέδιο έχει δεχθεί σκληρές επικρίσεις ακόμη κι από τον ισραηλινό Τύπο.
Έξι μήνες φυλακή για μια ανάρτηση
Τα Επίκαιρα μίλησαν με μια Παλαιστίνια δημοσιογράφο που έχει υποστεί την ισραηλινή καταπίεση. Λέγεται Όλα Μαρσούντ, είναι 21 ετών, ζει στη Ναμπλούς και σπουδάζει Μέσα Ενημέρωσης, τηλεόραση και ραδιόφωνο στο πανεπιστήμιο Αλ Νατζάχ.
Όταν με συνέλαβαν απέμεναν δύο μήνες για να πάρω το πτυχίο μου, κι εργαζόμουν σε μια σειρά ραδιοσταθμών, τοπικών ειδησεογραφικών ιστοσελίδων κι ορισμένες φορές ως freelancer δημοσιογράφος. Οι περιπέτειές μου με την ισραηλινή μυστική υπηρεσία Σαμπάκ ξεκίνησαν στις 11 Μαρτίου όταν μου είπαν ότι έπρεπε να τους επισκεφθώ για να απαντήσω σε κάποιες ερωτήσεις. Όταν έφτασα με συνέλαβαν. Έμεινα 18 ημέρες στα κελιά της ανάκρισης. Και μετά 6 μήνες φυλακή!
Με ποιες κατηγορίες;
Αυτό που επίμονα με ρωτούσαν αφορούσε αναρτήσεις μου σε twitter και Instagram, που κυρίως ήταν ειδησεογραφία για συλλήψεις και δολοφονίες από τον Ισραηλινό στρατό. Τα χαρακτήρισαν ως υποκίνηση σε τρομοκρατία.
Μπορείς να μου δώσεις ορισμένα παραδείγματα σχετικών αναρτήσεων;
Μια φορά έγραψα ένα post για έναν Παλαιστίνιο, Μοχάμεντ Ντεκάτ είναι το όνομά του, που συνελήφθη από τις δυνάμεις κατοχής και λόγω ιατρικής αμέλειας στη φυλακή έχασε την όρασή του. Εγώ το μόνο που έκανα ήταν ένα retweet κι αυτό ήταν μέρος των κατηγοριών εναντίον μου. Ένα άλλο post ήταν φωτογραφία, χωρίς καν συνοδευτικό σχολιασμό, ενός Παλαιστινίου που δολοφονήθηκε από τις ισραηλινές δυνάμεις κατοχής. Ήταν κι αυτό μέρος των κατηγοριών. Μια άλλη φορά κινηματογραφούσα μια διαδήλωση, κι αυτό όπως καταλαβαίνεις είναι η δουλειά μου ως δημοσιογράφος. Ήταν όμως κι αυτό μέρος των κατηγοριών…
Πηγή: Περιοδικό Επίκαιρα, τ.399
