Η εφαρμογή της τηλεργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας αποδείχθηκε εξαιρετικά επιτυχής επιλογή τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους εργαζομένους, γεγονός που ανέδειξε νέες δυνατότητες για την επίτευξη της καλύτερη δυνατής ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Πλέον, έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι απαραίτητο να βρίσκεται κάποιος κολλημένος σε ένα γραφεία για οκτώ και πλέον ώρες την ημέρα, πέντε ημέρες την εβδομάδα.
Στο πλαίσιο αυτό εντείνεται όλο και περισσότερο η συζήτηση για εργασιακή εβδομάδα τεσσάρων ημερών και για υβριδικά μοντέλα εργασίας, με βάση τα οποία η παρουσία στο γραφείο περιορίζεται στις 2 ή 3 ημέρες την εβδομάδα και τις υπόλοιπες γίνεται από το σπίτι. Δοκιμάζονται, επίσης, οι πρακτικές των ευέλικτων ωραρίων εργασίας ή της μείωση των καθημερινών ωρών απασχόλησης.
Πρόσφατα, στην Ισλανδία, πραγματοποιήθηκε μια μελέτη σε 2.500 εργαζομένους -αντιστοιχούν σε πάνω από το 1% του εργατικού δυναμικού- προκειμένου να διαπιστωθεί εάν η μείωση του καθημερινού ωραρίου εργασίας οδηγεί σε αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων και σε βελτίωση της ψυχολογίας τους. Η δοκιμή διεξήχθη σε διάφορους τομείς απασχόλησης.
Η Ισλανδία, όπως και άλλες σκανδιναβικές χώρες, π.χ. η Σουηδία, η Νορβηγία, η Δανία και η Φινλανδία, παρέχει γενναιόδωρες κοινωνικές υπηρεσίες στους πολίτες της. Η χώρα διαθέτει ένα ισχυρό σύστημα υγείας, έχει διασφαλίσει τη μισθολογική ισότητα και παρέχει γονική άδεια μετ’ αποδοχών και τους δύο γονείς. Διαφέρει, ωστόσο, από τους γείτονές της ως προς το ωράριο εργασίας, το οποίο είναι μεγαλύτερο.
Μεταξύ 2015 και 2019, η Ισλανδία διεξήγαγε αρκετές δοκιμές εφαρμογής ενός μοντέλου εβδομαδιαίας εργασίας 35-36 ωρών, χωρίς ανάλογη μείωση των αποδοχών των εργαζομένων. Προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα αξιολόγησης των στοιχείων που προέκυψαν, τα αποτελέσματα αναλύθηκαν από το think tank Autonomy που εστιάζει σε μελλοντικά μοντέλα εργασίας και οικονομικού σχεδιασμού, καθώς και από Ένωση για τη Βιωσιμότητα και την Δημοκρατία.
Από το 2015 έως το 2019, η Ισλανδία διεξήγαγε δοκιμαστικά περιστατικά μιας εβδομάδας εργασίας 35 έως 36 ωρών χωρίς καμία πρόσκληση για ανάλογη μείωση των αποδοχών. Για να διασφαλιστεί ο ποιοτικός έλεγχος, τα αποτελέσματα αναλύθηκαν από την Αυτονομία και τον Σύνδεσμο για τη Βιωσιμότητα και τη Δημοκρατία.
Τα κυριότερα ευρήματα της μελέτης συνοψίζονται στα εξής:
– Οι δοκιμές σημείωσαν τεράστια επιτυχία, ενώ από την ολοκλήρωσή τους και μετά το 86% του εργατικού δυναμικού της χώρας εργάζεται πλέον λιγότερες ώρες ή έχει το δικαίωμα να μειώσει τις ώρες εργασίας του.
– Η παραγωγικότητα και η παροχή υπηρεσιών παρέμειναν στο ίδιο επίπεδο με πριν ή βελτιώθηκαν στην πλειονότητα των χώρων εργασίας που εφαρμόστηκε η μειωμένη εβδομάδα εργασίας.
– Η ευημερία των εργαζομένων αυξήθηκε δραστικά σε ένα φάσμα δεικτών, από το άγχος και την εξάντληση, ως την υγεία και την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
– Οι δοκιμές, επίσης, αποδείχθηκαν ουδέτερες ως προς τα έσοδα τόσο για το δημοτικό συμβούλιο όσο και για την κυβέρνηση, παρέχοντας ένα κρίσιμο και έως τώρα σε μεγάλο βαθμό παραμελημένο σχέδιο για το πώς θα μπορούσαν να οργανωθούν μελλοντικά αντίστοιχες μελέτες σε άλλες χώρες, σε όλο τον κόσμο.
Νέα εργασιακή πραγματικότητα
Με βάση τα εξαιρετικά θετικά αποτελέσματα της μελέτης, τα εργατικά συνδικάτα στην Ισλανδία διαπραγματεύθηκαν τη μείωση του ωραρίου εργασίας. Η μελέτη επέφερε, όμως, και άλλες σημαντικές αλλαγές στην Ισλανδία. Σχεδόν το 90% του ενεργού εργατικού πληθυσμού έχει πλέον μειωμένο ωράριο εργασίας ή άλλα οφέλη. Το άγχος και η εξάντληση των εργαζομένων μειώθηκαν, ενώ βελτιώθηκε η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, όπως προκύπτει από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων.
“Η εν λόγω μελέτη καταδεικνύει ότι η μεγαλύτερη στον κόσμο δομική εφαρμογής μειωμένης εργασιακής εβδομάδας στον δημόσιο τομέα ήταν από κάθε άποψη εξαιρετικά επιτυχής. Δείχνει ότι ο δημόσιος τομέας είναι ώριμος ώστε να πρωτοστατήσει στην υιοθέτηση της μειωμένης εργασιακής εβδομάδας – μπορεί δε να αποτελέσει παράδειγμα για άλλες κυβερνήσεις”, σημειώνει ο Will Stronge, διευθυντής ερευνών της Autonomy.
Αυξάνονται οι υπέρμαχοι της ιδέας
Η ιδέα εφαρμογής τετραήμερης εβδομάδας εργασίας έχει βρει ορισμένα ευήκοα ώτα και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Περίπου 45 μέλη του κοινοβουλίου ζήτησαν από μια επιτροπή του σώματος να εξετάζει τη διεξαγωγή ενός αντίστοιχου πειράματος με αυτό της Ισλανδίας.
Ο Peter Cheese, πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας για την Ευέλικη Απασχόληση της βρετανικής κυβέρνησης, δήλωσε ότι η τετραήμερη εβδομάδα εργασίας και οι ευέλικτες μορφές εργασίας “μπορούν και πρέπει να θεωρηθούν ως αποδεκτός τρόπος εργασίας όπως και η τυπική πενθήμερη εργασιακή εβδομάδα”. Πρόσθεσε, δε, ότι “αυτές οι διαφορετικές μορφές εργασίας πρέπει να θεωρούνται μέρος του κανόνα. Υπάρχει μια ευρεία γκάμα μηχανισμών μέσω των οποίων μπορείτε να στηρίξετε η μετάβαση σε πιο ευέλικτους τρόπους εργασίας, οι οποίοι μπορεί να είναι χρήσιμο από την άποψη της ένταξης, της ευημερίας και επίτευξης ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής”.
Και η Ισπανία έχει ανακοινώσει ότι θα πειραματιστεί με την δοκιμαστική εφαρμογή της τετραήμερης εβδομάδας εργασίας. Η ισπανική κυβέρνηση έχει συμφωνήσει να εφαρμοστεί η εργασία 32 ωρών την εβδομάδα για τρία χρόνια, χωρίς μείωση των αποδοχών των εργαζομένων. “Το πιλοτικό πρόγραμμα αποσκοπεί στη μείωση του κινδύνου για τους εργοδότες, με την κυβέρνηση να αναλαμβάνει να καλύψει τη διαφορά μισθού των εργαζομένων που μπαίνουν στο πρόγραμμα τετραήμερης εργασίας”, έγραψε σχετικά η The Washington Post. Για τον σκοπό αυτό, θα επενδύσει περίπου 60 εκατ. δολάρια προκειμένου να καλυφθεί το κόστος για τις εταιρείες που θα ενταχθούν στο πιλοτικό πρόγραμμα. Υπολογίζεται ότι περίπου 200 εταιρεία -ήτοι 3.000 με 6.000 εργαζόμενοι- θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα.
Υπάρχουν, όμως, πολλές ακόμη εταιρείες και χώρες που πειραματίζονται με την τετραήμερη εβδομάδα εργασίας και τις ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας. Η Microsoft Japan εφάρμοσε ένα αντίστοιχο πιλοτικό πρόγραμμα μειωμένης εβδομάδας εργασίας, που ονόμαζε “Work-Life Choice Challenge 2019 Summer”. Συγκεκριμένα, η εταιρεία έδωσε στους 2.300 υπαλλήλους της την ευκαιρία να “επιλέξουν μέσω μιας γκάμας ευέλικτων τρόπων εργασίας, ανάλογα με τις συνθήκες εργασίας και ζωής τους”. Ο στόχος της διοίκησης της Microsoft Japan ήταν να διαπιστώσει αν η μείωση των ωρών εργασίας θα βελτίωνε την παραγωγικότητα και την ψυχολογία των εργαζομένων. Τα αποτελέσματα του πειράματος ήταν εξαιρετικά θετικά: ενδεικτικά αναφέρει ότι οι εργαζόμενοι ήταν και πιο ευτυχισμένοι αλλά και 40% πιο παραγωγικοί.
Η Ιαπωνία, δε, σχεδιάζει να ακολουθήσει το παράδειγμα της Ισπανίας και θα εφαρμόσει και αυτή την τετραήμερη εβδομάδα εργασίας. Πρόκειται για μια εξέλιξη που προκαλεί έκπληξη δεδομένης της κουλτούρας υπερεργασίας που επικρατεί στην Ιαπωνία, όπου οι συνθήκες είναι ακόμη πιο “βάναυσες” για τους εργαζομένους, καθώς εργάζονται απίστευτα πολλές ώρες έχοντας ελάχιστον ή και καθόλου χρόνο για διακοπές.
Η ιαπωνική κυβέρνηση κατέστρωσε σχέδιο προκειμένου να πείσει τις εταιρείες να υιοθετήσουν την τετραήμερη εβδομάδα εργασίας. Εξέλιξη που θα ανακουφίσει πολλούς εργαζόμενους. Οι άπειρες ώρες εργασίας των “μισθωτών” την έχουν εξασφαλίσει τη θλιβερή πρωτιά στους θανάτους λόγω υπερβολικής εργασίας. Το φαινόμενο είναι τόσο συνηθισμένο στην που υπάρχει και συγκεκριμένος όρος γι’ αυτό: karōshi. “Η κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να συμβάλει ώστε αυτή η αλλαγή στάσης να καθιερωθεί στις ιαπωνικές εταιρείες”, δήλωσε ο Martin Schultz, επικεφαλής οικονομολόγος της μονάδας πληροφοριών της παγκόσμιας αγοράς της Fujitsu.
Ο Andrew Barnes, ιδρυτής της χρηματοοικονομικής εταιρείας Perpetual Guardian από τη Νέα Ζηλανδία, και η συνεργάτης του, Charlotte Lockhart, έχουν αναλάβει την αποστολή να πείσουν τις εταιρείες στη χώρα τους να υιοθετήσουν την τετραήμερη εβδομάδα εργασίας. Ο Barnes είχε στο παρελθόν εφαρμόσει την τετραήμερη εβδομάδα εργασίας στην εταιρεία του. Τα αποτελέσματα ήταν τόσο θετικά που ξεκίνησε αυτήν την εκστρατεία για να πείσει κι άλλες εταιρείες να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.
Τα δύο διορατικά στελέχη, μάλιστα, ίδρυσαν το Παγκόσμιο Ίδρυμα 4 Ημερών Εργασίας με στόχο να χρηματοδοτήσουν έρευνες σχετικά με τα μελλοντικά μοντέλα εργασίας και την ευημερία στον χώρο εργασίας. Το ίδρυμα στοχεύει να εξελιχθεί σε έναν πολυεθνικό συνασπισμό που ωθεί τις εταιρείες προς την ευρεία υιοθέτηση της τετραήμερης εβδομάδας εργασίας.
Αμφότεροι επισημαίνουν ότι η περσινή χρονιά κατέρριψε τον μύθο ότι οι εργαζόμενοι πρέπει να πηγαίνουν στο γραφείο τους κάθε μέρα. Είναι καιρός πλέον να αντιμετωπίσουμε και άλλα ταμπού που σχετίζονται με την εργασίας. Πέραν της υιοθέτησης της τετραήμερης εργασιακής εβδομάδας, οι δύο ηγέτες του “κινήματος” υποστηρίζουν ότι οι εταιρείες μπορούν να γίνουν δημιουργικές και καινοτόμες. Τα μελλοντικά μοντέλα εργασίας, στην μετά πανδημίας εποχή, θα μπορούσαν, επίσης, να προβλέπουν εργασία 4 ή 5 ωρών την ημέρα, εργασία τη μισή ημέρα ή ευέλικτα ωράρια προσέλευσης και αποχώρησης από την εργασία ανάλογα με τις ανάγκες του τρόπου ζωής κάθε εργαζομένου, καθώς και υβριδικά ή εξ αποστάσεων μοντέλα εργασίας. Είναι συναρπαστικό να βλέπουμε αυτές τις φιλικές προς τους εργαζομένους αλλαγές να υλοποιούνται τόσο σύντομα.
