ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΟΤΙ ΞΕΡΟΥΜΕ ΤΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ???
Εγώ, ο Τσουαγκ Τσε, είδα όνειρο. Ήμουνα, λέει, πεταλούδα και πετούσα εδώ κι εκεί. Όλα, ότι σκεφτόμουνα κι ότι έκανα ή ένοιωθα, ήταν πεταλουδένια. Ξαφνικά, ξυπνάω και βλέπω ξανά μπροστά τον ανθρώπινο εαυτό μου! Μου γεννιέται λοιπόν η εξής απορία: ήμουνα πριν άνθρωπος που ονειρεύτηκε πως ήταν πεταλούδα ή είμαι τώρα μια πεταλούδα που ονειρεύεται πως είναι άνθρωπος;
Με μια μεγάλη απλότητα, η παραπάνω ιστοριούλα, που έρχεται από την Ανατολή και την ανατολική φιλοσοφία, λέει τα ίδια, που με άλλα λόγια, φιλοσοφούν οι δυτικοί φιλόσοφοι:
Το 1981, ο αμερικανός φιλόσοφος Χίλαρι Πάτναμ (Hilary Putnam. 1926-2016), στο βιβλίο του Λόγος, Αλήθεια και Ιστορία (Reason, Truth, and History) διατύπωσε ένα νοητικό – φιλοσοφικό πείραμα: Ένας άνθρωπος υποβάλλεται σε χειρουργική επέμβαση από έναν σατανικό επιστήμονα. Του αφαιρεί τον εγκέφαλο από το κρανίο του και τον τοποθετεί σε μια γυάλα με θρεπτικά συστατικά που τον διατηρούν στη ζωή. Οι νευρικές απολήξεις του συνδέονται με έναν υπερ-υπολογιστή που δημιουργεί στο άτομο την ψευδαίσθηση ότι όλα είναι απολύτως φυσιολογικά. Για τον εγκέφαλο φαίνεται να υπάρχουν άλλοι άνθρωποι, αντικείμενα, ο ουρανός. κ.λπ.. στην πραγματικότητα όμως όλα όσα βιώνει το άτομο είναι αποτέλεσμα ηλεκτρικών ερεθισμάτων που μεταδίδονται από τον υπολογιστή στις νευρικές απολήξεις του εγκεφάλου του. Ερώτημα: πως ξέρετε ότι δεν είστε ένας τέτοιος εγκέφαλος σε γυάλα; Η δημοφιλής ταινία Matrix παρουσίασε σε ένα μεγάλο κοινό αυτήν ακριβώς τη φιλοσοφική ιδέα.
Ο άθεος φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ διατυπώνει την εικασία ότι τα πάντα, μαζί τους και εσείς και εγώ, μαζί με τις «εμπειρίες» μας, δημιουργήθηκαν από τον θεό πριν από μόλις δύο δευτερόλεπτα. Στη θέση του θεού μπορείτε να βάλετε μια οντότητα, που, στη βάση μιας αναπτυγμένης τεχνολογίας, δημιουργεί εικονικούς κόσμους και εικονικές οντότητες, σαν μένα και σας, που νομίζουν ότι ζουν πραγματικά και ανεξάρτητα και ο κόσμος που βιώνουν είναι υλικός, πραγματικός και ανεξάρτητος, αλλά όλες αυτές οι βεβαιότητες υπάρχουν γιατί απλώς έτσι είμαστε προγραμματισμένοι, από αυτήν την οντότητα, να πιστεύουμε.
Έτσι. ερχόμαστε στον Σουηδό φιλόσοφο Νικ Μπόστρομ (1973- ) και στο επιχείρημα του της προσομοίωσης: Η κατεύθυνση της τεχνολογίας που ήδη υπάρχει, μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι, στα πλαίσια της μελλοντικής τεχνολογικής εξέλιξης, ο άνθρωπος θα είναι δυνατό να κατασκευάσει προσομοιώσεις ανθρωπίνων μυαλών και κόσμων που θα τους ενοικούν, για λόγους, για παράδειγμα, πειραμάτων εναλλακτικής ανθρώπινης ιστορίας ή απλώς ψυχαγωγίας και παιχνιδιού. Αν, όμως, λέει ο Νικ Μπόστρομ, η τεχνολογία αυτή έχει ήδη κατακτηθεί, τότε εμείς απλώς είμαστε τα προσομοιωμένα μυαλά αυτής της αναπτυγμένης τεχνολογίας. Στην περίπτωση αυτή, επομένως, δεν χρειάζεται καν να υποθέσουμε ότι μπορεί να είμαστε οι εικονικές οντότητες που δημιουργεί μια άλλη, άγνωστη σε μας οντότητα. Είμαστε απλώς προσομοιώσεις που φτιάχνουν ανθρώπινα όντα εξαιρετικά αναπτυγμένης ανθρώπινης τεχνολογίας.
Σε αυτό το σημείο, και όχι μόνον χάριν της δικαιοσύνης που αφορά στην ιστορία των ιδεών και της φιλοσοφίας, είναι σημαντικό να πούμε ότι τέτοια θεμελιακά ερωτήματα, για την δυνατότητα του ανθρώπου να γνωρίζει πραγματικά και σε βάθος την ίδια την ανθρώπινη κατάσταση, στα πλαίσια της δυτικής σκέψης και φιλοσοφίας, είχαν τεθεί, ήδη, από παλιά. Στην πραγματικότητα τέθηκαν από την αρχή σχεδόν που ξεκίνησε η φιλοσοφική σκέψη, στην αρχαία Ελλάδα. Μια τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση είναι ο Πλάτωνας, με την περίφημη αλληγορία του σπηλαίου, όπου έδειξε ότι ο άνθρωπος είναι δυνατόν να ζει σε συνθήκες μόνιμης «εξαπάτησης» ως προς την πραγματικότητα. Το νοητικό πείραμα του Χίλαρι Πάτναμ με τον «εγκέφαλο στη γυάλα» δεν είναι, στην ουσία του, κάτι το διαφορετικό από το «σπήλαιο» του Πλάτωνα. Απλώς, προσαρμόζει την βασική ιδέα στις συνθήκες της σύγχρονης τεχνολογίας. Αν τέτοια θεμελιακά ερωτήματα χάθηκαν στη συνέχεια, λόγω της κυριαρχίας του χριστιανισμού και της Πίστης που καθοδηγείται από θεολογικές βεβαιότητες, είναι χαρακτηριστικό ότι επανήλθαν ταυτόχρονα με την ανεξαρτητοποίηση της σκέψης από την Πίστη, στην αυγή των Νεώτερων χρόνων. Τέτοια είναι η περίπτωση του Ντεκάρτ (1596-1650) με τον «μοχθηρό δαίμονα» που εξαπατά την ανθρώπινη νοημοσύνη.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Μετά από αυτά, πιστεύετε ότι ξέρετε τι πραγματικά είμαστε; Πιστεύετε ότι γνωρίζετε την πραγματική κατάσταση μας;
Εγώ λέω ότι το τέλος του κόσμου δεν θα είναι κάτι από αυτά που οι φυσικοί ισχυρίζονται, αλλά το ότι η οντότητα της οποίας αποτελούμε το όνειρο, απλώς, θα ξυπνήσει.
(To παραπάνω κείμενο περιέχεται στον πρόλογο του βιβλίου μου «ΤΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ»: https://www.manifestoofexistence.com.gr/ )
Και στο ερώτημα τι ενδιαφέρουν όλα αυτά στη καθημερινή μας ζωή, υπάρχουν πολλές απαντήσεις και όλες καταλήγουν να είναι ανατρεπτικές. Όποιος, πραγματικά, συνειδητοποιεί (και τονίζω το συνειδητοποιεί) ότι δεν μπορεί να υπάρχει άνθρωπος που να γνωρίζει τα βασικά για την ανθρώπινη κατάσταση, δεν είναι ο ίδιος άνθρωπος πια.
