Το Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Γιάλτας οργανώνεται κάθε Απρίλη, από το 2015, από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Κριμαίας. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικο-πολιτικά γεγονότα της Ρωσίας με συμμετοχή εκατοντάδων κρατικών παραγόντων και στελεχών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της οικονομίας και μεγάλη διεθνή απήχηση. Φέτος συμμετείχαν αντιπροσωπείες από 89 χώρες και συνολικά περίπου 3000 καλεσμένοι. Εκτός από στελέχη επιχειρήσεων, συμμετείχαν εκατοντάδες άνθρωποι της δημόσιας ζωής, κάποιοι πρώην αρχηγοί κρατών, πρώην πρωθυπουργοί και υπουργοί και μεγάλος αριθμός βουλευτών και ανθρώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Από την Ελλάδα συμμετείχαν εκ μέρους της Ελληνικής Λέσχης Φίλων της Κριμαίας οι πρώην υπουργοί Νάντια Βαλαβάνη και Κώστας Ήσυχος και ο υποφαινόμενος. Παρών ήταν και ο δήμαρχος Νέας Φιλαδέλφειας Άρης Βασιλόπουλος, επικεφαλής αντιπροσωπείας του δημοτικού συμβουλίου που υπέγραψε συμφωνητικό συνεργασίας με την Ευπατορία, ένα δήμο της Κριμαίας με αρχαιοελληνικό όνομα, όπως αρκετοί στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας Συμφερούπολης, της Σεβαστούπολης κλπ. Τα ελληνικά ονόματα δεν είναι άσχετα με την διαχρονικά σημαντική παρουσία ελληνικής μειονότητας στην Κριμαϊκή χερσόνησο. Συναντήσαμε αρκετούς ομογενείς που δραστηριοποιούνται σε ελληνικούς συλλόγους και προσπαθούν να διατηρήσουν δεσμούς με την Ελλάδα, παρόλο που πολλοί μιλούν ελάχιστα Ελληνικά. Κοινό παράπονο όλων, η αδιαφορία των ελληνικών αρχών για τους ομογενείς.
Το φετινό φόρουμ ήταν αφιερωμένο στις μονομερείς κυρώσεις που επιβάλλει ο άξονας ΗΠΑ–ΕΕ.
Η διοργανώτρια του φόρουμ, η Δημοκρατία της Κριμαίας όπως και η γειτονική Σεβαστούπολη υφίστανται κυρώσεις πολύ ευρύτερες και από αυτές που επιβάλλονται στη Ρωσία, με πρόσχημα την προσχώρησή τους στη Ρωσική Ομοσπονδία, μετά το ακροδεξιό πραξικόπημα που οργάνωσε η Δύση το 2014 και ανέτρεψε την εκλεγμένη ουκρανική κυβέρνηση. Το ότι η απόσχιση από την Ουκρανία και στη συνέχεια η ενσωμάτωση στη Ρωσία έγινε απολύτως ειρηνικά, στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου και επικυρώθηκε από τους κατοίκους της περιοχής σε δημοψήφισμα με πλειοψηφία 96,5 % (85,56% των εγγεγραμμένων), για τους δυτικούς δεν έχει καμία σημασία. Επιχαίρουν που με τις κυρώσεις κατάφεραν να συρρικνώσουν –όπως ισχυρίζονται- τη ρωσική οικονομία. Ειδικά για την Κριμαία και Σεβαστούπολη έχουν επιβάλλει εμπάργκο σε όλα τα λιμάνια, αποκλεισμό στις εξαγωγές και εισαγωγές εμπορευμάτων, αποκλεισμό από συναλλαγές στις εταιρείες που εμπορεύονται στην Κριμαία, δεν εξυπηρετούν τραπεζικές συναλλαγές, περιαγωγή κινητών τηλεφώνων, ανανέωση εφαρμογών του διαδικτύου, δεν επιτρέπουν ταξίδια της τοπικής ηγεσίας προς τις δυτικές χώρες και τους δορυφόρους τους. Μέσω της κυβέρνησης-μαριονέτας του Κιέβου, οργανώνουν αιφνίδιες διακοπές στα δίκτυα νερού και ρεύματος που είναι διασυνδεμένα με την Ουκρανία. Το πρόβλημα τουλάχιστον ως προς το ρεύμα λύθηκε με κατασκευή ανεξάρτητων μονάδων παραγωγής. Δέκα επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου φυσικά του ελληνικού προτεκτοράτου, δεν χορηγούν βίζα –ούτε καν τράνζιτ- σε κανένα κάτοικο της Κριμαίας. Αυτό, στα καθ’ ημάς σημαίνει ότι η Ελλάδα αρνείται στους Έλληνες της Κριμαίας ακόμη και τουριστική βίζα για επίσκεψη των συγγενών τους. Πρέπει όμως να πούμε ότι η εικόνα της Κριμαίας μοιάζει καλή, η τοπική οικονομία φαίνεται να λειτουργεί, γίνονται πολύ σημαντικές ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις και τελικά οι κυρώσεις φαίνονται να μην αποδίδουν τον επιδιωκόμενο στραγγαλισμό της.
Οι συμμετέχοντες στο Φόρουμ από την Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια προέρχονταν από όλο το πολιτικό φάσμα. Κριτήριο για τη συμμετοχή τους φαίνεται να είναι όχι τόσο η αυτο-τοποθέτησή τους στην «αριστερά» ή τη «δεξιά», αλλά η στάση τους απέναντι στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, τη συμμετοχή των χωρών τους στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ και την επιθετικότητα απέναντι Ρωσία. Δεν ισχύει το ίδιο για τις συμμετοχές από τη Δυτική Ευρώπη που προέρχονταν κυρίως από τα κόμματα της εθνικιστικής δεξιάς. Φαίνεται, στις χώρες τους, να είναι τα μόνα που ενδιαφέρονται -με πολύ διαφορετικό σκεπτικό το καθένα- για τη διατήρηση κάποιου επιπέδου σχέσεων με τη Ρωσία και βλέπουν αρνητικά, τουλάχιστον στα λόγια, το ενδεχόμενο κλιμάκωσης της σύγκρουσης του άξονα ΗΠΑ-ΕΕ με Ρωσία και Κίνα .
Όμως ήταν φανερό ότι η κύρια κατεύθυνση του φόρουμ δεν ήταν οι σχέσεις με τις χώρες του ΝΑΤΟ-ΕΕ αλλά η εμβάθυνση της οικονομικής και στρατηγικής συνεργασίας με την Κίνα και την Ινδία και η δημιουργία νέων ζωνών συνεργασίας της Ρωσίας με τη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Ήδη προετοιμάζεται για το φθινόπωρο ένα ειδικό Οικονομικό Φόρουμ Ρωσίας-Αφρικής.
Για την ανάλυση των κυρώσεων αφιερώθηκε ένα από τα σημαντικότερα πάνελ του φόρουμ με τη συμμετοχή του προέδρου της τοπικής κυβέρνησης και του εκπροσώπου της Ρωσικής προεδρίας για την Κριμαία. Φάνηκε ότι σε πολλές χώρες υπάρχουν σημαντικές πολιτικές δυνάμεις που αντιμετωπίζουν τις μονομερείς κυρώσεις σαν μηχανισμό κάμψης της βούλησης των μη ελεγχόμενων κρατών για ανεξαρτησία. Κάποιοι μάλιστα θεωρούσαν ότι δεν έχει νόημα η συζήτηση για το πρόσχημα που επιβλήθηκαν αφού θα επιβάλλονταν έτσι και αλλιώς για να προσαρτηθούν στην παγκοσμιοποίηση οι «απείθαρχοι». Περιμένουν μάλιστα διατήρηση και επέκταση στα επόμενα χρόνια, αφού για τον άξονα ΗΠΑ-ΕΕ είναι πολύ φθηνότερες από τη διεξαγωγή πολέμου και επιπλέον με τη σημερινή αρχιτεκτονική των διεθνών οικονομικών σχέσεων δεν μπορούν να απαντηθούν με αντίστοιχα μέτρα.
Η ανάπτυξη μηχανισμών συνεργασίας για την εξουδετέρωσή τους και τελικά για την εμπέδωση ενός πολυπολικού κόσμου, ήταν άμεσα ή έμμεσα ο κοινός τόπος των συζητήσεων στα περισσότερα πάνελ. Υπήρξαν και συζητήσεις για πιο εξειδικευμένα ζητήματα όπως η αποδολαριοποίηση των διεθνών συναλλαγών, οι προοπτικές των διαδικτυακών νομισμάτων, η ανάπτυξη εναλλακτικών –μη ελεγχόμενων από τις ΗΠΑ- παγκόσμιων δικτύων συνεργασίας κλπ., αν και η εντύπωση που μου δόθηκε είναι ότι η υστέρηση είναι ακόμη σημαντική. Εμφανής ήταν και η υστέρηση στην αναζήτηση νομικών εργαλείων απονομιμοποίησης των κυρώσεων. Αυτή η πλευρά δεν φαίνεται να έχει αντιμετωπισθεί ούτε στο διακρατικό επίπεδο με προσφυγές σε διεθνή fora ούτε στο ατομικό με δικαστικές προσφυγές για ακύρωση ατομικών μέτρων (πχ της άρνησης χορήγησης ταξιδιωτικών θεωρήσεων) και αγωγές αποζημίωσης από θιγόμενους, ιδίως εμπορικές επιχειρήσεις. Πάντως, πέρα από όσες παρατηρήσεις μπορεί κάποιος να σημειώσει, η συνολική εντύπωση που αποκομίσαμε είναι ότι υπάρχει πλέον ένας κόσμος που εργάζεται για να πάρουν μια διαφορετική πορεία, πιο αισιόδοξη, τα παγκόσμια πράγματα.
*Ο Γιάννης Ραχιώτης είναι δικηγόρος Αθηνών, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της Ελληνικής Λέσχης Φίλων της Κριμαίας.
