Νέα τροπή παίρνει η απόπειρα εγκατάστασης γιγαντιαίων αιολικών στο σύμπλεγμα των προστατευόμενων, στην πλειονότητά τους ακατοίκητων, νησίδων του νοτιοανατολικού Αιγαίου, στον θαλάσσιο χώρο μεταξύ Κυκλάδων και Δωδεκανήσων, γνωστών στην επιστημονική κοινότητα ως «Γκαλαπάγκος της Μεσογείου».
Κι αυτό διότι, αν και το φαραωνικό έργο «Aigaio Project» έχει λάβει αρνητικές γνωμοδοτήσεις και έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις που κάνουν λόγο για ολοσχερή καταστροφή περιοχών του πανευρωπαϊκού δικτύου Natura 2000, είναι υποψήφιο για χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση και, μάλιστα, επεκτεινόμενο σε ακόμη περισσότερες νησίδες, αντίθετα απ’ ό,τι προέβλεπαν ο αρχικός του σχεδιασμός και η αδειοδότησή του.
Ο αρχικός σχεδιασμός του έργου αφορούσε τη δημιουργία τριών Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) με την εγκατάσταση 106 ανεμογεννητριών, ύψους 150 έως 198,5 μ., σε 14 νησίδες στο Νότιο Αιγαίο με εγκατεστημένη ισχύ 486 MW από την εταιρεία Κυκλαδικά Μελτέμια Α.Ε., που ανήκει στον ελληνικών συμφερόντων όμιλο EUNICE ENERGY GROUP (EEG).
Το έργο χωροθετείται εξ ολοκλήρου σε 10 περιοχές του δικτύου Natura 2000, 4 Ειδικές Ζώνες Διατήρησης και 6 Ζώνες Ειδικής Προστασίας. Για την υλοποίησή του απαιτούνται συνοδευτικά έργα, μεταξύ άλλων η κατασκευή 70 χιλιομέτρων οδικού δικτύου, 14 λιμανιών, 14 ελικοδρομίων, πλήθους κτιρίων, δεξαμενών κ.λπ. και η εγκατάσταση μόνιμου έντονου φωτισμού τη νύχτα. Οι εργασίες κατασκευής αναμένεται να διαρκέσουν πέντε ολόκληρα χρόνια.
«Κόκκινη κάρτα»
Εξαιτίας της ανυπέρβλητης καταστροφής που αναμένεται να προκληθεί στις τελευταίες παρθένες και -κατά τα λοιπά- προστατευόμενες νησίδες του Αιγαίου, η αδειοδότηση του έργου έλαβε αρνητική γνωμοδότηση από την αρμόδια Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας του ΥΠΕΝ (25/6/2020).
Μεταξύ άλλων, η αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου κρίνει σημαντικές και βλαπτικές για τα οικοσυστήματα των νησίδων τις πιθανές επιπτώσεις από την υλοποίηση του έργου, αξιολογώντας τον πιθανό αντίκτυπό του ως σημαντικό και βλαβερό για τις νησίδες και γενικότερα για την ακεραιότητα των τοποθεσιών Natura 2000. Παράλληλα, διαπιστώνει σοβαρότατες ελλείψεις στη Μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης που κατέθεσε η εταιρεία.
Είχαν προηγηθεί αρνητικές γνωμοδοτήσεις για το έργο από τους Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Δωδεκανήσων (22/2/2019) και Κυκλάδων (3/4/2019). Ενδεικτική της διάστασης και των επιπτώσεων του έργου είναι η διαπίστωση του ΦΔΠΠ Κυκλάδων, στην οποία σημειώνεται ότι είναι «μοναδικό πανευρωπαϊκά ένα αναπτυξιακό έργο να αντιστρατεύεται τόσο εμφατικά την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία της φύσης» και ότι πρόκειται «για πραγματική ιεροσυλία, για ενέργεια που υποθηκεύει την αξία της χώρας μας για τη φυσική κληρονομιά ολόκληρης της Ευρώπης και που προφανώς δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι συμβατή με την ύπαρξη του δικτύου Natura 2000», αλλά και για «πρόβλημα που δεν έχει άλλη λύση παρά μόνο τη μηδενική».
Την καθολική εναντίωση στο «Aigaio Project» έχουν διατυπώσει 14 περιβαλλοντικές οργανώσεις και επιστημονικοί φορείς, που με επιστολή τους στον πρωθυπουργό και τα αρμόδια υπουργεία (7/11/2019) έκαναν λόγο «για ένα φαραωνικό έργο που θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη περιβαλλοντική βλάβη και θα αλλοιώσει οριστικά τον χαρακτήρα των νησίδων, θα καταστρέψει προστατευόμενους οικότοπους και θα οδηγήσει στην εξαφάνιση ολόκληρες αποικίες από προστατευόμενα είδη πουλιών και άλλα σπάνια ή/και ενδημικά είδη χλωρίδας και πανίδας, κάποια από τα οποία ζουν αποκλειστικά στις νησίδες».
Επιπλέον, το ΓΕΕΘΑ έχει απορρίψει την εγκατάσταση αιολικών σταθμών σε 7 από τις 14 νησίδες για λόγους εθνικής ασφάλειας. Κατά του έργου τάχθηκε και ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, που επισήμανε ότι η αιτούμενη εγκατάσταση θα έχει άμεσες επιπτώσεις και «στα ανέγγιχτα ώς τώρα αρχαιολογικά κατάλοιπα τα οποία εντόπισαν η ΕΦΑ Δωδεκανήσου, η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας και η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων (…) από την 4η χιλιετία π.Χ. έως τους βυζαντινούς χρόνους, ενάλια μνημεία αλλά και αρχιτεκτονικά σύνολα της νεότερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς» που βρίσκονται στις νησίδες.
Μεγεθυσμένο έργο
Εν τούτοις, παρά τις αρνητικές γνωμοδοτήσεις και τις έντονες αντιδράσεις που έχουν προκληθεί για το έργο, οι διαδικασίες για την υλοποίησή του συνεχίζονται, καθώς το κομμάτι του που αφορά τη διασύνδεση μεταξύ των νησίδων και με Λαύριο-Κρήτη είναι υποψήφιο για ένταξη και χρηματοδότηση στα «Εργα Κοινού Ενδιαφέροντος» (Projects of Common Interest – PCI) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, η λίστα των οποίων έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση έως τις 8/4/2021.
Με μια σημαντική διαφορά σε σχέση με την αρχική του αδειοδότηση, αφού η περιγραφή που γίνεται από την εταιρεία προκειμένου να ενταχθεί στα PCI αφορά την τοποθέτηση επιπλέον ανεμογεννητριών σε περισσότερες νησίδες και συγκεκριμένα 138 ανεμογεννητριών σε 23 νησίδες.
Το εντυπωσιακό είναι ότι πρόκειται για έναν μεγεθυσμένο σε κλίμακα σχεδιασμό του έργου, που όμως είχε απορριφθεί, λόγω σοβαρών συνεπειών στο περιβάλλον, στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) που έχει καταθέσει η ίδια η εταιρεία, λόγος για τον οποίο ο τελικός σχεδιασμός αφορούσε την εγκατάσταση σε 14 νησίδες.
«Ετσι στον τελικό σχεδιασμό (14 νησίδες) δεν περιλαμβάνονται 9 νησίδες του αρχικά εξεταζόμενου σχεδιασμού (23 νησίδες) λόγω του ότι παρουσίασαν πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον», αναφέρεται χαρακτηριστικά στη ΜΠΕ της εταιρείας. Τι να άλλαξε, άραγε, στην πορεία και το φαραωνικό έργο γιγαντώθηκε ακόμη περισσότερο εν όψει της ένταξής του για ευρωπαϊκή χρηματοδότηση;
Σημειώνεται ότι τα «Εργα Κοινού Ενδιαφέροντος» (PCI) είναι έργα διασυνοριακών υποδομών που συνδέουν τα ενεργειακά συστήματα των χωρών της Ε.Ε., δηλαδή τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Ενέργειας. Το αίτημα της εταιρείας για τη χρηματοδότηση του έργου με το ποσό του 1,83 δισ. ευρώ αφορά μόνο τις διασυνδέσεις με καλώδια μεταξύ των νησίδων και στη συνέχεια με το Λαύριο και την Κρήτη. Ωστόσο, κατά τις παρουσιάσεις του έργου στα μέσα ενημέρωσης η εταιρεία κάνει λόγο για «συνολική επένδυση 1,5 δισ. ευρώ».
Εξίσου εντυπωσιακός είναι και ο ισχυρισμός της εταιρείας στη λίστα των υπό ένταξη έργων ότι «εντός του τρέχοντος έτους (2021) θα εγκριθεί η ΜΠΕ ολόκληρου του έργου από το ΥΠΕΝ, καθώς και οι τελικοί όροι διασύνδεσης από τον ΑΔΜΗΕ, με αποτέλεσμα την ολοκλήρωση της αδειοδοτικής διαδικασίας και την έναρξη της υλοποίησης του έργου». Αν μη τι άλλο, είναι τουλάχιστον απορίας άξιο το πώς προκαταλαμβάνει μια εταιρεία την έγκριση του σχεδιαζόμενου έργου της.
«Σβήστε μ’ απ’ τον χάρτη»
Επιπλέον ερωτήματα προκαλεί και η εξαφάνιση από τον χάρτη των λιγοστών κατοίκων που ζουν σε δύο από τις νησίδες όπου σχεδιάζεται το έργο, καθώς σε όλες τις αναφορές της η εταιρεία χαρακτηρίζει όλες ανεξαιρέτως τις νησίδες ακατοίκητες.
Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό όταν είναι ευρέως γνωστό από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ότι στην Κίναρο κατοικεί η κυρα-Ρηνιώ (Ειρήνη Κατσοτούρχη) και στα Λέβιθα η οικογένεια Καμπόσου; Το τι ακριβώς διαδραματίστηκε εξηγεί σε επιστολή της προς τον υπουργό Εθνικής Αμυνας (2/2/2021) η Κίνηση Πολιτών για την Προστασία των Νησίδων του Αιγαίου, που δημιουργήθηκε σε μια προσπάθεια αποτροπής της υλοποίησης του «Aigaio Project» στις νησίδες του νοτιοανατολικού Αιγαίου.
Το 2011, η Ελληνική Στατιστική Αρχή για πρώτη φορά δεν απέγραψε τους κατοίκους των νησιών Κίναρος και Λέβιθα που διοικητικά υπάγονται στον Δήμο Λέρου, «εξαφανίζοντάς» τους από τον χάρτη. Μόλις δύο μήνες αργότερα, η εταιρεία «Κυκλαδικά Μελτέμια» λαμβάνει άδεια παραγωγής από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) για τεράστιες βιομηχανικές εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας στην Κίναρο, στα Λέβιθα και ακόμα 12 νησίδες.
Στις 30/12/2013, η ΡΑΕ τροποποιεί την άδεια παραγωγής, αποδεχόμενη πλήθος στοιχείων που αποδεικνύουν την κατοίκηση στα Λέβιθα και μειώνει τον αριθμό των ανεμογεννητριών σε 12 και στα δύο νησιά. Ωστόσο, στις 4/12/2014, έπειτα από αίτηση αναθεώρησης της εταιρείας, η ΡΑΕ επαναφέρει την ισχύ της αρχικής άδειας παραγωγής, που προβλέπει την εγκατάσταση 40 Α/Γ στα νησιά Κίναρος και Λέβιθα, αποδεχόμενη στην τακτική της συνεδρίαση (17/7/2014) ως μόνο αποδεικτικό στοιχείο τη (μη) απογραφή της ΕΛΣΤΑΤ, εξηγεί η Κίνηση. Πάντως, αυτή η περίεργη παράλειψη λογικά θα διορθωθεί στην προσεχή απογραφή που θα πραγματοποιηθεί κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2021.
Αρνητικά ως προς την υλοποίηση του έργου τοποθετήθηκαν εκ νέου και από κοινού 12 περιβαλλοντικές οργανώσεις και η Κίνηση για την Προστασία των Νησίδων του Αιγαίου στη διαβούλευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καταθέτοντας λεπτομερή τεκμηρίωση σύμφωνα με την οποία το προτεινόμενο έργο δεν είναι περιβαλλοντικά βιώσιμο σύμφωνα με τον Κανονισμό 2020/852/ΕΕ για τις Βιώσιμες Επενδύσεις, καθώς θα είναι επιζήμιο για το φυσικό περιβάλλον και την πολύτιμη βιοποικιλότητα των νησίδων.
Εάν το έργο λάβει το πράσινο φως σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, είναι βέβαιο ότι η Ελλάδα, η Ευρώπη και ολόκληρος ο κόσμος θα χάσουν ένα μοναδικό οικοσύστημα, το οποίο θεωρείται ένα από τα τελευταία αυθεντικά «εξελικτικά εργαστήρια», όπου τα οικοσυστήματα και τα είδη εξακολουθούν να λειτουργούν υπό φυσικές διαδικασίες, ανεπηρέαστα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, αναφέρουν.
Επιπλέον, επισημαίνουν ότι το προτεινόμενο έργο διαπιστώνεται πως είναι περιττό λόγω άλλων, αλληλεπικαλυπτόμενων έργων διασύνδεσης που αναμένεται να ολοκληρωθούν σύντομα, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη διασύνδεση Κρήτης-Πελοποννήσου και τη διασύνδεση Κρήτης-Αττικής. Ομως, πέρα από περιττό, το έργο αυτό είναι και ιδιαίτερα κοστοβόρο καθώς θα απαιτήσει σχεδόν 50% περισσότερο καλώδιο μεταφοράς από τη λύση που ήδη εφαρμόζεται από τον ΑΔΜΗΕ για την ίδια διασύνδεση.
Η άρνηση της εταιρείας
Ακολουθώντας τη δεοντολογία, αποστείλαμε σε εκπρόσωπο της εταιρείας EUNICE ENERGY GROUP, έπειτα από τηλεφωνική επικοινωνία, οκτώ συγκεκριμένες και τεκμηριωμένες ερωτήσεις οι οποίες αφορούσαν όλα τα ζητήματα που θίγονται στο ρεπορτάζ. Αν και μια εταιρεία οφείλει να ενημερώνει τους πολίτες στο πλαίσιο της διαφάνειας που αφορά ζητήματα τα οποία συνδέονται με το περιβάλλον και το δημόσιο συμφέρον, αντί απαντήσεων η εταιρεία απέστειλε στον συντάκτη το ακόλουθο μήνυμα:
«Σχετικά με το κείμενο που αποστείλατε, το οποίο όπως καλά γνωρίζετε αποτελεί στο σύνολό του μονομερή παράθεση ψευδών, παραπλανητικών, συκοφαντικών και ατεκμηρίωτων θέσεών σας, με τη μορφή δήθεν δημοσιογραφικών ερωτήσεων, αντί άλλης απάντησης σας αποστέλλω σύνδεσμο του Καταστατικού της Ενώσεως Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ),εφιστώντας την προσοχή σας στο “ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ’ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΕΛΩΝ Αρθρο 7 1.
Τα δόκιμα, τακτικά και αντεπιστέλλοντα μέλη έχουν την υποχρέωση: α) Να ασκούν τη δημοσιογραφία ευσυνείδητα και με καλή πίστη, να τηρούν την επαγγελματική αλληλεγγύη και να δείχνουν διαγωγή, συμπεριφορά και ήθος ανάλογες με το λειτούργημα που ασκούν”».