Η μέχρι τώρα καπιταλιστική αγορά και το κράτος ήταν αλληλένδετοι οργανισμοί, με τον ένα να γεννιέται με τη μεσολάβηση του άλλου στην εποχή της παγκόσμιας αγοράς – αυτή είναι η καινοτομία – κυριαρχούν οι μεγάλοι υπερεθνικοί οικονομικοί χώροι, που η διαχείρισή τους γίνεται με νομικά εργαλεία – «μαλακούς» και «σκληρούς» νόμους – που πλέον δεν τους θεσπίζουν ούτε τους χειρίζονται τα έθνη – κράτη, όπως την εποχή της «φιλελεύθερης» Βρετανικής Αυτοκρατορίας, ή του βάναυσου ναζιστικού Ράιχ, με το Grobraum, η πιο πρόσφατα, με την αυτοκρατορική ηγεμονία των ΗΠΑ. Τους χώρους αυτούς τους φτιάχνουν και τους διαχειρίζονται υπερεθνικοί οργανισμοί, (Διεθνές Νομισματικό ταμείο. Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, Παγκόσμια Τράπεζα Επενδύσεων, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κ.α). Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το πιο προχωρημένο πείραμα για την οργάνωση ενός μεγάλου οικονομικού χώρου και οι ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν σαν μια λειτουργία αυτού του αντικειμενικού στόχου: μιας ενιαίας οικονομικής αγοράς.
Το κράτος – έθνος δεν είναι πια η αναγκαία συνθήκη για τη δημιουργία, την ύπαρξη και την ανάπτυξη της ελεύθερης αγοράς. Πέρα από το κράτος η αγορά συνεχίζει να υπάρχει και, για μια ακόμα φορά δεν είναι το αυθόρμητο προϊόν οικονομικών δυνάμεων, αλλά η συνειδητή κατασκευή στην οποία συμμετέχουν τα κράτη, οι χρηματοπιστωτικές και επιχειρηματικές ελίτ, και οι τεχνοκράτες. Η πολιτική διαχείριση των μεγάλων οικονομικών χωρών εναποτίθενται σε υπερεθνικά κέντρα αποφάσεων που γεννιούνται χωρίς δημοκρατική νομιμότητα και ζουν χωρίς δημοκρατική συναίνεση, ούτε καν εκλογική. Ο Τ. Φεράρα, είχε δίκιο όταν πριν από μερικά χρόνια, χαρακτήριζε αυτή τη διαδικασία «απελευθέρωση από τη δημοκρατία». Αυτός είναι ο λόγος που η παρατήρηση του Φ. Μπερτινόνε είναι εξίσου ορθή, όταν γράφει για την «αδιαπερατότητα» των θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και του ελλείμματος δημοκρατίας, κάτι που συζητείται εδώ και δεκαετίες. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρακολουθούμε μια μετάβαση της κυριαρχίας προς σχηματισμούς – που αποτελούνται από αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων, τεχνοκράτες, οικονομικά χρηματοπιστωτικά κέντρα – τα οποία καθοδηγούνται από στρατηγικές λειτουργίες και κατευθύνσεις που προβλέπουν μόνο στη δημιουργία και λειτουργία της αγοράς. Οι Βρυξέλλες και η Φρανκφούρτη έχουν γίνει τα κέντρα εξουσίας: ένα κύκλωμα θεσμικών οργάνων στην υπηρεσία των αγορών, από τα οποία η δημοκρατία έχει εξοριστεί.
Αν θέλει κανείς να βρει τα κατάλληλα μοντέλα για να περιγράψει την εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορεί να στραφεί στις κατηγορίες του Ordo – liberalismus. Είναι λάθος να σκαφτόμαστε τους νεοφιλελεύθερους ως υποστηρικτές του μινιμαλιστικού κράτους, σε ρόλο «νυχτοφύλακα» με μοναδικό στόχο τη διατήρηση τη ασφάλειας και της τάξης, λες και η κοινωνία της αγοράς μπορεί να ζει σε συνθήκες αναρχίας χωρίς πιο εκτενείς θεσμούς, οργανωμένο νομικό σύστημα ή κανόνες και ρυθμιστές (που τώρα ονομάζονται (Ανεξάρτητες Αρχές). Αντίθετα, οι νεοφιλελεύθεροι – από τον Όικεν μέχρι τον Μϋλερ – Αρμάκ, το Ρέπκε και τον Ερχαρντ και τον Χάγεκ – πάντα επέμεναν στην κεντρική σημασία της αγοράς για την έννομη τάξη, τονίζοντας ότι η τελευταία, θα μπορούσε να υπάρχει και να εξελίσσεται ακόμα και πέρα από το εθνικό κράτος, που δεν αποτελεί παρά μόνο μια από τις πιθανές εκδηλώσεις της. Επίσης, στα γραπτά του Ρόμπινς και του Εϊναουντι, υπάρχουν αναλύσεις για τους δεσμούς ανάμεσα στην αγορά και τον πολιτικό φεντεραλισμό σε υπερεθνικό επίπεδο, όταν εξηγούν ότι για να λειτουργήσει η αγορά δεν χρειάζεται να προστατεύεται και να μένει κλεισμένη μέσα στα σύνορα του έθνους – κράτους. Αυτό που χρειάζεται είναι θεσμοί ικανοί να επιβάλλουν ως δεσμευτικές τις συμφωνίες και να διασφαλίζουν την ιδιωτική περιουσία της αγοράς – από τον ελεύθερο ανταγωνισμό μέχρι την αναπαραγωγή και την κινητικότητα της εργατικής δύναμης.
Βρισκόμαστε μπροστά στην ιστορική εμπειρία ενός imperium – economicum. Η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση πραγματοποιείται μέσω μιας «διαρκούς επανάσταση της αγοράς», που επανακαθορίζει και μετατοπίζει την ίδια την κυριαρχία του έθνους – κράτους. Στο ερώτημα ποιος είναι σήμερα ο κυρίαρχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είχε απαντήσει πριν από πολλά χρόνια η Σ. Π. Ρϊκμαν : «Η επιτροπή που με την υποστήριξη του Δικαστηρίου έχει αναλάβει το ρόλο του statthalter, του Κυβερνήτη των κρατών. Σήμερα θα μπορούσε κανείς να πει, χωρίς να απομακρύνεται ιδιαίτερα από την πραγματικότητα, ότι οι αγορές, είναι οι κυρίαρχοι και η Ε.Ε κυβερνά στο όνομά τους. Τώρα επεξεργάζονται την σφραγίδα οι Σόϊμπλε, Μακρόν και Γιούνκερ για πλήρη έλεγχο της Ευρωπαϊκής οικονομίας με ένα Ευρωπαϊκό Υπουργείο Οικονομικών και στη συνέχεια μιας υπέρ-κυβέρνησης μη εκλεγμένων πολιτικών αλλά διορισμένων τεχνοκρατών που θα βλέπουν μόνο νούμερα και όχι πολίτες.
