…ενώ δημιουργεί παράθυρα ευκαιρίας στη «διαπλοκή»
Εισαγωγή
Το ιδιωτικό χρέος, νοικοκυριών και επιχειρήσεων, προς τράπεζες, δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, ξεπέρασε τα 223 δις και αποτελεί «βραδυφλεγή βόμβα» στα θεμέλια της κοινωνίας. Στο α’ τρίμηνο του 2017, τα «κόκκινα» δάνεια, ανήλθαν 105 δις, τα χρέη στις εφορίες 95 δις και στα ασφαλιστικά ταμεία 23 δις. Από την άλλη ο συνολικός αριθμός των οφειλετών, μικρών και μεγάλων, ξεπερνούσε τα 5,5 εκατ. άτομα. Οι Μνημονιακές κυβερνήσεις ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, με τα αλλεπάλληλα μέτρα αφαίμαξης των λαϊκών εισοδημάτων, επιδείνωσαν το πρόβλημα, ενώ το ίδιο κάνει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με την εφαρμογή του Γ’ και Δ’ (άτυπου) Μνημονίου.
Πως λειτουργεί και Ποιους εξυπηρετεί
Η κυβέρνηση με τη ψήφιση του Ν.4469/17, επιδιώκει τη δημιουργία «εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών», προς τράπεζες, δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία, έχοντας ως αφετηρία τα συμφέροντα των τραπεζών, των μεγάλων επιχειρήσεων και των εταιριών-funds, ενώ ανοίγει «παράθυρα» διαιώνισης της διαπλοκής. Παράλληλα με την προετοιμασία Ν/Σ για την απαλλαγή από ποινικές ευθύνες τραπεζικών και κρατικών στελεχών που θα υλοποιήσουν τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών, καθώς και Ν/Σ για τους «ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς», ανοίγεται δρόμος συστηματικής αρπαγής λαϊκών περιουσιών, ακόμα και Α’ κατοικίας, από τα αρπακτικά των αγορών.
Παρ’ ότι ο «εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών» εμφανίζεται, από τεχνοκρατική άποψη να έχει «λογική», δεν συνοδεύεται ούτε από την αναγκαία κοινωνική «ευαισθησία», ούτε πολύ περισσότερο από την αναπτυξιακή διάσταση και προοπτική. Για ορισμένες επιχειρήσεις, η ρύθμιση ίσως να λειτουργήσει ως «σανίδα σωτηρίας», ενώ για άλλες ως «ταφόπλακα» οριστικής εκκαθάρισης. Από την άλλη το μέλλον των εργαζόμενων σε αυτές είναι αβέβαιο, ενώ δεν προβλέπεται ουδεμία διασφάλιση καταβολής των «δεδουλευμένων» (μισθών-ημερομισθίων).
Συγκεκριμένα η επιλογή ένταξης στον «εξωδικαστικό μηχανισμό», αφορά μόνο επιχειρήσεις που χρωστούν πάνω από 20.000 € σε τράπεζες, εφορίες, ασφαλιστικά ταμεία και τρίτους, αποκλείοντας ουσιαστικά τις μικρές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες, ενώ διαιωνίζει το πρόβλημα για τη μεγάλη μάζα των μικρο-οφειλετών.!
Στη διαδικασία ρύθμισης μπορούν να ενταχτούν μόνο οι επιχειρήσεις που έχουν συναίνεση 3/5 (60%) των πιστωτών, με βασικό «κριτήριο επιλεξιμότητας» το θετικό «καθαρό αποτέλεσμα» προ φόρων, αποσβέσεων, τόκων, σε μια τουλάχιστον από τις τρεις τελευταίες χρήσεις. Έτσι βγαίνουν εκτός ρύθμισης μεγάλο μέρος μικρομεσαίων ατομικών επιχειρήσεων, ενώ εξυπηρετούνται κυρίως θυγατρικές πολυκλαδικών και πολυεθνικών ομίλων, που μπορούν στα πλαίσια του «ενοποιημένου ισολογισμού» να εμφανίζουν κερδοφόρα αποτελέσματα ή θετική «καθαρή θέση». Επίσης παραπέμπονται σε διμερή διαπραγμάτευση οι επιχειρήσεις που έχουν οφειλές πάνω από 85% σε έναν μόνο πιστωτή.
Μέχρις ότου οι τράπεζες και οι υπόλοιποι πιστωτές, συμφωνήσουν με τον οφειλέτη για να ξεκινήσει η διαδικασία ρύθμισης, μπορούν να κινούνται διαδικασίες μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης, κατάσχεσης, πλειστηριασμών, κλπ, που στην ουσία αποτελεί μοχλό πίεσης των τραπεζών προς τις χρεωμένες επιχειρήσεις.
Για ένταξη στο μηχανισμό εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών, εφαρμόζονται επιπλέον σειρά από υποχρεωτικούς κανόνες. Σύμφωνα με το Ν.4469/2017, δεν επιτρέπεται η διαγραφή «βασικής οφειλής» προς το δημόσιο, για ορισμένα είδη οφειλών, όπως παρακρατούμενοι φόροι υπέρ του δημοσίου, εισφορών εργαζόμενων προς ασφαλιστικά ταμεία, ποσά και καταπτώσεις εγγυήσεων που έχουν χορηγηθεί για δάνεια με εγγύηση του ελληνικού δημοσίου, κά. Ωστόσο για τη μείωση του βάρους των οφειλών, μπορεί να γίνει αφαίρεση τόκων υπερημερίας πιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς μεγάλου μέρους των προστίμων και προσαυξήσεων χρεών υπέρ δημοσίου και ασφαλιστικών φορέων.
Ταυτόχρονα ο Ν.4469/2017, ανοίγει «παράθυρο ευκαιρίας» για ειδικές ρυθμίσεις σύμφωνα με αποφάσεις υπουργών. Ειδικότερα παρέχει το δικαίωμα στον υπουργό Οικονομικών, κατόπιν εισήγησης της ΑΑΔΕ (πρ.ΓΓΔΕ), να ορίσει τον αριθμό και το ύψος των δόσεων αποπληρωμής χρεών προς το δημόσιο, ενώ στους υπουργούς Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, δίνει το δικαίωμα να ορίσει τον αριθμό και το ύψος δόσεων προς ασφαλιστικά ταμεία (!). Επίσης με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομικών, Οικονομίας-Ανάπτυξης και Εργασίας-Κοινωνικής Ασφάλισης, παρέχεται η δυνατότητα θέσπισης για πρόσωπα των οποίων οι συνολικές οφειλές δεν ξεπερνούν το ποσό των 50.000 ευρώ, εφαρμογής μιας απλοποιημένης διαδικασίας ρύθμισης και αξιολόγησης της βιωσιμότητας του οφειλέτη, με τυποποιημένο τρόπο.(!)
Όσον αφορά τις επιχειρήσεις που έχουν ως 20.000 ευρώ «βασική οφειλή» στο δημόσιο, προβλέπεται: α) για οφειλές ως 3.000 ευρώ, η αποπληρωμή μαζί και των προσαυξήσεων μέχρι 36 μηνιαίες δόσεις και ελάχιστο ποσό 50 ευρώ, χωρίς δυνατότητα διαγραφής κανενός ποσού. Για «βασικές οφειλές» των 3.000 ως 20.000 ευρώ και των προσαυξήσεων ή τόκων εκπρόθεσμης καταβολής, η εξόφληση γίνεται τμηματικά σε 120 δόσεις με ελάχιστη δόση 50 ευρώ, χωρίς δυνατότητα διαγραφής της «βασικής οφειλής». Δηλαδή κι εδώ παρατηρείται μια δυσμενέστερη μεταχείριση των οφειλετών με λιγότερο ύψος χρεών.!!
Όσον αφορά στο τελικό αποτέλεσμα των ρυθμίσεων, ουσιαστικά αφήνεται στη βούληση οφειλετών και πιστωτών και τελικά στους μηχανισμούς της αγοράς. Πρόκειται για παθητική θεώρηση ενός κρίσιμου οικονομικού, κοινωνικού και αναπτυξιακού προβλήματος. Όταν μιλάμε για εξωδικαστικό διακανονισμό χρεών εκατοντάδων χιλιάδων επιχειρήσεων, χωρίς να υπάρχει κανένα σχέδιο σύνδεσης της ρύθμισης, με δημόσιες πολιτικές (πχ. κλαδικές πολιτικές, διαδικασίες αναδιάρθρωσης κλάδων, πολιτική εξαγορών και συγχωνεύσεων, δημιουργίας δικτυώσεων κά), με τον ενεργό ρόλο του δημοσίου, τότε η διαδικασία παραγωγικής ανόρθωσης της οικονομίας και εξόδου από την κρίση, αφήνεται στην τύχη της.!
Η εναλλακτική πρόταση της ΛΑΕ
Για την αντιμετώπιση των «κόκκινων» δανείων και των ληξιπρόθεσμων οφειλών στο δημόσιο και στα ασφαλιστικά ταμεία, η ΛΑΕ, έχει επεξεργαστεί συγκεκριμένες προτάσεις, στα πλαίσια του «μεταβατικού προγράμματος» φιλολαϊκής εξόδου από την κρίση με ορίζοντα τη σοσιαλιστική προοπτική.
Ειδικότερα για τις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις προτείνει τη γενναία διαγραφή χρεών σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που έκλεισαν λόγω κρίσης, σε επαγγελματίες που έχασαν τη δουλειά τους, σε αυτοαπασχολούμενους και σε αγρότες, εφόσον έχουν χαμηλά εισοδήματα και μικρή περιουσία. Μερικό «κούρεμα» κόκκινων δανείων σε μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις ανάλογα με τη μείωση του τζίρου και του εισοδήματος, καθώς ευνοϊκές ρυθμίσεις για τις υπόλοιπες (χαμηλό επιτόκιο, παράταση χρόνου εξόφλησης κά), με διατήρηση της απασχόλησης.
Για τις μεγάλες επιχειρήσεις, εφαρμογή δημοκρατικού διαχειριστικού ελέγχου για εντοπισμό «θαλασσοδανείων» και δόλιων πρακτικών δημιουργίας «κόκκινων δανείων», με καταλογισμό ευθυνών. Προσδιορισμός δυνατοτήτων συνέχισης λειτουργίας της επιχείρησης (business plan) και μετοχοποίηση των δανείων σε τράπεζες υπό δημόσιο έλεγχο, με τη διασφάλιση των θέσεων εργασίας. Για τις επιχειρήσεις που συνεχίζουν τη λειτουργία τους με «αυτοδιαχειριστικά» και «συνεταιριστικά» σχήματα, ευνοϊκές ρυθμίσεις με διατήρηση των θέσεων εργασίας. Τέλος κατάργηση εισπρακτικών εταιριών και μνημονιακών νόμων που ανοίγουν δρόμο στην αρπαγή κατοικιών και λαϊκών περιουσιών από τράπεζες, ειδικές εταιρίες και ξένα funds.
Ειδικότερα για χρέη στο δημόσιο, η ΛΑΕ κρίνει αναγκαία τη διαγραφή χρεών σε οφειλέτες με χαμηλά εισοδήματα και μικρή περιουσία, καθώς χρεών ευπαθών κοινωνικών ομάδων (χρόνια άνεργοι, ασθενείς, κά). Επίσης ευνοϊκές ρυθμίσεις (μακρόχρονη εξόφληση, διαγραφή προσαυξήσεων, κά), για χρέη οφειλετών μεσαίου εισοδήματος και περιουσίας και μερική διαγραφή ανάλογα με τη μείωση του εισοδήματος, ενώ στις περιπτώσεις συνυπολογισμού χρεών σε τράπεζες, δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, το ύψος της δόσης να μην ξεπερνά το 1/3 του ετήσιου εισοδήματος. Στις υπόλοιπες κατηγορίες οφειλετών, εφαρμόζονται τα προβλεπόμενα περί αναγκαστικής είσπραξης. Σε κάθε περίπτωση δεν θίγεται το ακατάσχετο της Α’ κατοικίας, μέχρι ενός ορίου που δεν συνεπάγεται κατοχή αφανούς πλούτου και πολυτελούς διαβίωσης.
Όσον αφορά τις οφειλές σε ασφαλιστικά ταμεία, η αντιμετώπιση τους επιβάλλει την επαναφορά της ρύθμισης των 100 δόσεων, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Ν.4321/2015 και για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές των επαγγελματιών – για δικές τους εισφορές – δυνατότητα εξόφλησης σε χρονικό ορίζοντα τουλάχιστον δεκαετίας. Τέλος απόλυτη προστασία της Α’ κατοικίας από πλειστηριασμούς και κατασχέσεις, καθώς και έρευνα με την τιμωρία των υπευθύνων της κακοδιαχείρισης των αποθεματικών ασφαλιστικών ταμείων, πάταξη της εισφοροδιαφυγής και «μαύρης εργασίας», κά.
Η εφαρμογή των πιο πάνω μέτρων αντιμετώπισης της υπερχρέωσης χιλιάδων επιχειρήσεων, εντάσσεται στα πλαίσια μιας γενικότερης πολιτικής φιλολαϊκής εξόδου την κρίση, η οποία προϋποθέτει επίσης, δημόσια ιδιοκτησία και κοινωνικό έλεγχο των τραπεζών, φορολογική ανακούφιση των λαϊκών στρωμάτων, κατάργηση φορολογικών και άλλων προνομίων της ολιγαρχίας, βαθιά διαγραφή δημόσιου χρέους και αναστολή πληρωμής τοκοχρεολυσίων, ενίσχυση αγοραστικής δύναμης μισθών, συντάξεων και λαϊκών εισοδημάτων, απαλλαγή από την ευρωζώνη και μετάβαση στο Εθνικό Νόμισμα, εφαρμογή προγράμματος παραγωγικού μετασχηματισμού της οικονομίας και μείωσης της ανεργίας, κά.
Εξυπακούεται ότι όλα αυτά απαιτούν την ανάπτυξη ισχυρού κινήματος αντίστασης και ανατροπής των μνημονιακών μέτρων, που θα λειτουργήσει ως «όχημα» ανάδειξης κυβέρνησης αριστερών, αντιμνημονιακών, ριζοσπαστικών, πατριωτικών δυνάμεων, που θα κάνει πράξη τις παραπάνω επιλογές, ανοίγοντας ελπιδοφόρες προοπτικές στην ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα στη νέα γενιά.
(*) Βασικά σημεία εισήγησης στην Ημερίδα της ΛΑΕ, στην ΕΣΗΕΑ (9/5/17), με θέμα: «Ανακατατάξεις στο Χρηματοπιστωτικό σύστημα και ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών. Η εναλλακτική πρόταση της ΛΑΕ.
