Οι πολιτικές μετανάστευσης της πολιορκημένης Ε.Ε. θα είναι το ξίφος που θα την καρφώσει
Martin Jay*,strategic culture, 27-11-21
Μετάφραση Μ.Στυλιανού
Οι προσφυγικές ροές δεν είναι τίποτα νέο. Και τα παιχνίδια που παίζουν οι φτωχότερες και ασθενέστερες χώρες με τη χρήση τους, υπάρχουν επίσης εδώ και λίγο καιρό.
Τα σύνορα της Λευκορωσίας είναι μόνο τα πιο πρόσφατα σε έναν μακρύ κατάλογο παραδειγμάτων για το πώς οι Βρυξέλλες δεν μπορούν να αντεπιτεθούν στις χώρες που χρησιμοποιούν τους πρόσφυγες ως όπλο κατά της αποτυχημένης ηγεμονίας της ΕΕ.
Για πολλούς ευρυμαθείς σχολιαστές που γνωρίζουν καλά την ΕΕ οι σκηνές στα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας κρίθηκαν λίγο «deja vu» (γνωστό θέαμα). Για άλλη μια φορά, οι αποτυχημένες πολιτικές της ΕΕ για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών — οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις είναι άμεσο αποτέλεσμα της στήριξης δικτατόρων ή των γεωπολιτικών παρεμβάσεων της — επιστρέφουν αμέσως πίσω και χτυπούν τις Βρυξέλλες στο πρόσωπο.
Ίσως η Λευκορωσία χρησιμοποίησε τους Σύρους πρόσφυγες ως εργαλείο για να αντεπιτεθεί στις Βρυξέλλες και στη λεγόμενη εξωτερική πολιτική της που βασίζεται στις κυρώσεις. Για τους δημοσιογράφους και τους αναλυτές που είναι προαγωγοί αυτού του επιχειρήματος, μπορούμε να υποθέσουμε ότι πολλοί θα είναι υποστηρικτές του ίδιου του προγράμματος της ΕΕ και δεν μπορούν να δουν μια ευρύτερη εικόνα.
Μια τέτοια θεώρηση μπορεί να συνοψιστεί με την φράση «θερίζεις ό,τι σπέρνεις». Για δεκαετίες, ή σίγουρα από τότε που η ΕΕ μεταμορφώθηκε σε γεωπολιτικό παράγοντα, μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λισαβόνας — η οποία εξουσιοδότησε τις Βρυξέλλες να έχουν πάνω από 120 «πρεσβευτές» σε όλο τον κόσμο και ένα πιο ενισχυμένο λόγο στην εξωτερική πολιτική — είδαμε ένα τέτοιο δόγμα να γίνεται ραβδί για τη δική της ράχη.
Στη Λιβύη, τα τελευταία χρόνια, οι δημοσιογράφοι έχουν δει μερικές από τις πιο βάρβαρες πράξεις ανθρώπινης σκληρότητας, με τη σύγχρονη δουλεία και την σεξουαλική κακοποίηση να διαπράττονται σε Αφρικανούς μετανάστες που εγκαταλείπουν τις χώρες τους, διοικούμενες από τυράννους των οποίων οι φρικαλεότητες σε βάρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους αναγκάζουν να εγκαταλείπουν τις εστίες τους «για μια καλύτερη ζωή.» Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι οι ίδιοι τύραννοι-κυβερνήτες υποστηρίζονται από τις Βρυξέλλες, μερικές φορές με ποσά εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, αρκεί να δείχνουν σεβασμό προς την ΕΕ, τη σημαία της και την παραληρηματική ηγεμονία της.
Η Συρία είναι ένα άλλο παράδειγμα. Το 2007, η ΕΕ ήταν έτοιμη να δεχθεί τον Ασάντ ως νέο εταίρο στην περιοχή, αλλά στη συνέχεια αισθάνθηκε υποχρεωμένη να ακολουθήσει τις ΗΠΑ, εξοστρακίζοντάς τον αργότερα, αφού είχε το θράσος να αντεπιτεθεί σε αυτό που ουσιαστικά ήταν μια, υποστηριζόμενη από την Δύση, απόπειρα πραξικοπήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων το 2011.
Στην Λιβύη, οι χώρες της ΕΕ ήταν ευτυχείς να βομβαρδίσουν τη χώρα στο όνομα της λεγόμενης ειρηνευτικής πρωτοβουλίας που υπέγραψε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ — το οποίο τελικά δεν εξασφάλισε μια ειρηνική μετάβαση σε έναν πιο δυτικό δημοκρατικό σύστημα, αλλά στην φρικώδη δολοφονία του ίδιου του Κανταΐφι και σε μια δεκαετία εμφυλίου πολέμου που άφησε τη χώρα διχασμένη.
Ακόμη και στο Μαρόκο, όπου παλαιοί σύμμαχοι όπως η Γαλλία και η Γερμανία εγκαταλείπουν την Ραμπάτ, βλέπουμε τους Μαροκινούς να ανταποκρίνονται στον τραμπουκισμό της ΕΕ ανοίγοντας τις πύλες σε χιλιάδες παράνομους Αφρικανούς μετανάστες που πέρασαν στην Ισπανία — ένα κόλπο, όχι αντίθετο με αυτό της Λευκορωσίας- για να στείλουν ένα μήνυμα ότι υπάρχει ένα όριο στο πόσο φτωχότερες χώρες στην περιφέρεια χώρας-μέλους της ΕΕ θα ανεχθούν τις απειλές της εκτελεστικής εξουσίας των Βρυξελλών, που τελευταία είναι σε κατάσταση πανικού.
Οι προσφυγικές ροές δεν είναι τίποτα νέο. Και τα παιχνίδια που παίζουν οι φτωχότερες, ασθενέστερες χώρες με τη χρήση τους, υπάρχουν επίσης εδώ και λίγο καιρό. Ωστόσο η ΕΕ έχει μόνο τον εαυτό της να ψέξει , γιατί επέτρεψε να εκβιαστεί από τον αδέσποτο πρόεδρο της Τουρκίας, τον οποίο επλήρωσε για να μην επιτρέψει στους μετανάστες να φύγουν και να εισέλθουν στην ΕΕ από τα ελληνικά σύνορα. Αυτό ήταν ένα σφάλμα και έδειξε πόσο αδύναμο και αναποτελεσματικό είναι το πρόγραμμα της ΕΕ, καθώς αυτό που βλέπουμε σήμερα στα σύνορα της Πολωνίας έχει τις ρίζες του στη συμφωνία με την Τουρκία μόλις πριν από μερικά χρόνια.
Οι απειλές για κυρώσεις είναι στην πραγματικότητα το μόνο που διαθέτει η ΕΕ. Αλλά με υποτονική ανάπτυξη και υπό πολιτική κρίση, η οποία οδηγεί χώρες όπως η Πολωνία να εξετάζουν τακτικά την ιδέα ότι το έργο δεν αξίζει την ταλαιπωρία, ορισμένοι θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι οι κυρώσεις της ΕΕ αποτελούν ούτως ή άλλως απειλή από μια τίγρη ξεδοντιασμένη.
Οι αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν, τελικά, δεν ισοδυναμούν με τον μοχλό πίεσης που ελπίζαμε. Η Τεχεράνη προχωρεί σε ένα νέο οικονομικό μοντέλο, στο οποίο σε μεγάλη κλίμακα συμμετέχουν η Κίνα και η Ρωσία και σχεδόν φτάνει στα έσοδά της από το πετρέλαιο πριν από το 2015, με πωλήσεις στη μαύρη αγορά, τις οποίες η κυβέρνηση Μπάιντεν αρνείται να αντιμετωπίσει κατάματα.
Έτσι αυτές οι απειλές αντιμετωπίζονται με τέτοια ακροβατικά μετανάστευσης, τα οποία βλάπτουν την αξιοπιστία της ΕΕ, καθώς μόλις οι δημοσιογράφοι αρχίσουν να γράφουν για τη μετανάστευση, υπενθυμίζεται ότι η Συνθήκη Σένγκεν (για τα ανοικτά σύνορα) είναι κάτι που τα κράτη μέλη της ΕΕ ενεργοποιούν και απενεργοποιούν κατά βούληση, χωρίς η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ να εκδίδει ακόμη και ένα ενοχλητικό δελτίο Τύπου. Η ιστορία της μετανάστευσης στη Λευκορωσία αφορά στην πραγματικότητα μια χώρα που αντιστέκεται στις κυρώσεις της ΕΕ για το καθεστώς της και σε μια θεατρική επίδειξη σκληρότητας απέναντι στη Ρωσία. Σήμερα, είναι η Πολωνία στην πρώτη γραμμή και αντιμετωπίζει τους αριθμούς των μεταναστών, κάτι που προκαλεί ειρωνεία, δεδομένου ότι η Πολωνία έχει τους δικούς της νόμους απώθησης, τους οποίους οι επικεφαλής της ΕΕ καταγγέλλουν ως παράνομους και έχουν προκαλέσει συζήτηση για την πλήρη απομάκρυνση της Βαρσοβίας από την ΕΕ.
Προηγουμένως ήταν η Ελλάδα στα τουρκικά σύνορά της, που η πολιτική των Βρυξελλών απέτυχε θεαματικά και είδαμε ακροδεξιές πολιτοφυλακές να «κυνηγούν» Σύρους πρόσφυγες που κατάφεραν να περάσουν απέναντι. Σιγά-σιγά, ολόκληρος ο κόσμος ξυπνά σε αυτά τα νέα αντίποινα κατά των Βρυξελλών, καθώς η ΕΕ έχει αφήσει την ασθενέστερη πίεσή της να γίνει σαφώς ορατή. Ακόμη και οι πολιτικές της ίδιας της ΕΕ σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ελέγχει τους πολίτες της αφήνουν πολλά περιθώρια. Αλλά όσον αφορά τη μετανάστευση, υπάρχει μόνο αναποφασιστικότητα, σύγχυση και χάος.
Εάν οι Βρυξέλλες συνεχίσουν να διακινούν αυτή την παχυλή ιδέα ότι είναι μια υπερδύναμη και μπορούν να απειλήσουν χώρες που κάποτε αποκαλούσαν φίλους στην ευρω-φρασεολογία που ονομάζεται «γειτονιά δικτύου», τότε μπορούμε μόνο να περιμένουμε από περισσότερες χώρες να την χτυπήσουν εκεί που πονάει.
*Ο Μartin Jay είναι βραβευμένος δημοσιογράφος με έδρα το Μαρόκο, ανταποκριτής εκεί της Daily Mail, με προεργασία σε σχεδόν 50 χώρες της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής και σε σειρά σημαντικών διεθνών μέσων ενημέρωσης.
