Ο θάνατος του Κώστα Κατσίφα, του 35άχρονου οικοδόμου απ’ τη Βόρεια Ήπειρο, θα περάσει στα «ψιλά» της ιστορίας, όχι τόσο επειδή ο λαός ξεχνά έτσι γενικά κι αόριστα, αλλά επειδή το νεο-φιλελεύθερο αυταρχικό κράτος της Ελλάδας έχει άλλες γραμμές πλεύσης, άλλες προτεραιότητες και άλλες εντολές από τ’ αφεντικά του. Το νεο-φιλελεύθερο αυταρχικό κράτος, για να μην υπάρχουν παραξηγήσεις, δεν είναι δημιούργημα του ΣΥΡΙΖΑ αλλά της κρίσης του Ευρω-ατλαντικού συστήματος των τραπεζών που μαστίζει τη Δύση από το 2007-8 και δώθε. Οι προτεραιότητες είναι άλλες. Είναι αυτές που υπαγορεύει η αυταρχική πολιτική του Γερμανικού ορντολιμπεραλισμού, δηλαδή ένας ιδιότυπος νεο-φιλελευθερισμός που τείνει να απο-πολιτικοποιήσει και να ελέγξει τους ταξικούς αγώνες μέσω μιας ασύλυπτης τεχνοκρατίας και γραφειοκρατίας και, κατά βάση, μέσω της απόλυτης αυτονόμησης της Κεντρικής Τράπεζας από πολιτικά διακυβεύματα και συγκρούσεις, δηλαδή από τη δημοκρατική διαδικασία. Σε καθεστώς νεο-φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, δημοκρατία και ορντολιμπεραλισμός/νεο-φιλελευθερισμός είναι ασύμβατα μεγέθη. Η είδηση της ημέρας ήταν η συνάντηση των Βαλκάνιων 4 + 1 (οι 4 «Ευρωπαίοι», Ελλάδα, Σερβία, Ρουμανία, Βουλγαρία, συν το Ισραήλ) και οι πομπώδεις διακηρύξεις του τύπου «φέρνουμε το παγκόσμιο κύπελλο στα Βαλκάνια». Φυσικά, άλλα πράγματα συζητήθηκαν και συμφωνήθηκαν πίσω απ’ την αυλαία που δεν είναι εδώ ο κατάλληλος τόπος να εξετάσουμε.
Ο λόγος είναι για το Κώστα Κατσίφα, τον οικοδόμο. Δεν ξέρουμε και ποτέ ίσως δεν θα μάθουμε για τις συνθήκες του θανάτου του, αν και το γεγονός ότι οι Αλβανικές αρχές κάνουν ότι μπορούν για να παρακωλύσουν τις ιατρικές εξετάσεις λένε κάτι. Ξέρουμε όμως γιατί είχε μέσα στο κεφάλι του αυτά που είχε, δηλαδή αυτά που η νεο-φιλελεύθερη διανόηση των δικαιωμάτων και της φανφάρας, ονομάζει «εθνικισμό». Ο Κατσίφας, όπως και πολλοί ομογενείς και κάθε είδους πολίτης της οποιασδήποτε επικράτειας, αλλά αυτός πολύ περισσότερο λόγω των συνθηκών που μεγάλωσε (φτώχεια, συνεχή καταπίεση απ’ το Αλβανικό κράτος, έντονες διακρίσεις), απεμπόλησε τη τάξη του και αγκάλιασε το έθνος. Επίσης, αγκάλιασε το έθνος γιατί η Ελληνική κρατική πολιτική και οι θεσμοί, ακόμα και επί Οθωμανοκρατίας (νηπιαγωγεία, σχολεία, εκκλησία, στρατός), για πάνω από 250 χρόνια, ήταν εθνοκεντρική και εθνικιστική. Για το αν αυτό ήταν «καλό ή κακό» ποσώς μ’ ενδιαφέρει. Αυτό που με απασχολεί είναι ότι τα νεο-φιλελεύθερα ιδεολογήματα που ασπάστηκαν όλα τα Ελληνικά κόμματα με μερική εξαίρεση μερικά τμήματα της εξωκοινοβουλευτικής Αριστερά και το ΚΚΕ, έχουν εδώ και πάνω από 20 χρόνια τώρα, αρχής γενομένης από κυβερνήσεων Σημίτη, αποκυρήξει κάθε αναφορά στο ταξικό και το εθνικό, δύο ζητήματα τα οποία ο νεο-φιλελευθερισμός θέλει να έχει εντελώς αποκομμένα προκειμένου να δει το κοσμοπολιτισμό της παγκοσμιοποίησης και των δικαιωμάτων να θριαμβεύει.
Στην Ελλάδα του 1960 και του 1970 έμπαινες φυλακή αν δεν ήσουν «εθνικόφρων» και τραγουδούσες Θεοδωράκη ή αντάρτικα. Στην Ελλάδα του 2018 σε στιγματίζουν αν είσαι «εθνικόφρων» και οι δάσκαλοι τιμωρούν τους μαθητές αν τραγουδάν στη παρέλαση «Μακεδονία ξακουστή». Οι άξονες της κρατικής πολιτικής άλλαξαν. Παλιά προσδιορίζονταν από το Ψυχρό Πόλεμο και το μπαμπούλα του κομμουνιστικού διεθνισμού. Ακόμα παλιότερα, φιλελευθερισμός και εθνικισμός ήταν σε αρμονική συνύπαρξη και συνεργασία (ας σκεφτούμε μόνο το πρόταγμα του Βενιζελισμού και της Μεγάλης Ιδέας), εφόσον οι καθορισμοί της κεφαλαιακής συσσώρευσης είχαν εθνικές-εδαφικές αναφορές. Σήμερα ο μπαμπούλας είναι η εθνικοφροσύνη και το έθνος-κράτος, που φαίνεται νάχει γίνει τροχοπέδη στην απο-εδαφικοποιημένη συσσώρευση του κεφαλαίου. Διεθνισμός και δικαιώματα, στο βαθμό που είναι απο-ταξικοποιημένα, σημαίνουν πρόοδος και πολιτική υγεία. Κατά το Ψυχρό Πόλεμο το κράτος, στην Ελλάδα και τη Δύση, έσπερνε εθνικισμό γιατί έτσι υπαγόρευαν οι πάτρωνες του μεγάλου κεφαλαίου (η ρεαλιστική θεωρία των διεθνών σχέσεων αναπτύχθηκε ειδικά από το 1945 και δώθε από Αμερικάνους πολιτικούς επιστήμονες χτίζοντας πάνω σε Θουκιδίδεια προτάγματα). Ο αυταρχισμός του Ψυχρού Πολέμου ήταν απόρροια του αποκλεισμού του «διεθνιστή» κομμουνιστή, αλλά και του δημοκράτη εν γένει, από τη πολιτική διαδικασία. Σήμερα το κράτος σπέρνει παγκοσμιοποίηση, δικαιώματα και διεθνισμό πάλι διότι έτσι υπαγορεύουν οι πάτρωνες του μεγάλου κεφαλαίου. Ο αυταρχισμός του είναι απόρροια του αποκλεισμού του έθνους-λαού απ’ τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και συμμετοχής στη δημοκρατική διαδικασία. Τόπαμε: δημοκρατία και ορντολιμπεραλισμός/νεο-φιλελευθερισμός είναι ασύμβατα μεγέθη. Βέβαια, όλα τα κράτη δεν είναι το ίδιο. Τόσο ο κοσμοπολιτισμός της παγκοσμιοποίησης όσο και ο εθνικισμός αναπτύσσονται ασύμμετρα. Για λόγους προφανείς που δεν χρειάζονται εξήγηση, ο εθνικισμός του Αλβανικού κράτους είναι σε κατάσταση ακμής, ενώ της Ελλάδας σε έντονη παρακμή. Όσο περισσότερο μια κρατική κοινωνία είναι ενσωματωμένη στο διεθνές και Ευρωπαϊκό οικονομικό σύστημα, τόσο περισσότερο είναι αντι-εθνικιστική, και αντίστροφα. Υπάρχουν εξαιρέσεις, όπως η Τουρκία, αλλά ο εθνικισμός του Τουρκικού κράτους είναι απόρροια άλλων ιστορικών περιστάσεων, όπως για παράδειγμα η διαρκής απειλή του Κουρδικού στοιχείου, η γενικότερη αστάθεια στη Μέση Ανατολή κλπ.
Ο θάνατος του Κατσίφα έφερε την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ σε αμηχανία. Η διεθνιστική Αριστερά των «άκρων και των μέσων» καταδικάζει τον «φασίστα», «εθνικιστή», «άρρωστο» και ότι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί, Κατσίφα. Ο Πρωθυπουργός της Αλβανίας, ο οποίος κατηγορείται για σοβαρά σκάνδαλα (π.χ. εμπλοκή του σε εμπόριο ναρκωτικών), βρήκε την ευκαιρία να αναζωπυρώσει τον Αλβανικό εθνικισμό προκειμένου να αποτρέψει την προσοχή της κοινωνίας από την κυβερνητική κρίση που μαστίζει το Αλβανικό κράτος, εξού και ο χαρακτηρισμός του Κατσίφα ως «ψυχοπαθούς». Η επίσημη δεξιά της Ελλάδας είναι κι αυτή σε αμηχανία, διότι δεν έχει εργαλεία να ταιριάξει τον νεο-φιλελευθερισμό της με τον εθνικισμό της, αν και προσπαθεί παράλληλα να εκμαιεύσει εκλογικό όφελος. Ουδείς, ή για να ακριβολογήσω, ελάχιστοι, ενέσκυψαν στο να θέσουν τα πραγματικά, έστω, ερωτήματα. Ποια είναι αυτά;
Πως γίνεται κάποιος «εθνικιστής» σήμερα; Ποιες ήταν οι ταξικές-κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες μεγάλωσε ο Κατσίφας; Ποια ήταν η πολιτική των Αλβανικών κυβερνήσεων προς την Ελληνική μειονότητα, τουλάχιστον από την πτώση του κρατικού κομμουνισμού και δώθε και τι έχουν κάνει έμπρακτα οι Ελληνικές κυβερνήσεις των παγκοσμιοποιήσεων και Ευρωπαϊκών ενοποιήσεων για να προστατέψουν αυτή τη μειονότητα και να την βγάλουν από τη φτώχεια; Γιατί το εθνικό στοιχείο στη συνείδησή του υπερκέρασε το ταξικό; Γιατί ιατροδικαστικές Ελληνικές αρχές παρεμποδίστηκαν στο έργο τους; Θα τεθεί σε εφαρμογή το ισχύον νομικό καθεστώς που υπαγορεύει παραπομπή στην Ελληνική δικαιοσύνη των υπαίτιων του θανάτου του;
Αυτά είναι τα ερωτήματα. Οι περισσότεροι, τόσο στην Δεξιά όσο και στην Αριστερά, τα γνωρίζουν αλλά δεν τα θέτουν. Ακόμα, ως ένα βαθμό, γνωρίζουν και τις απαντήσεις, οι οποίες ήδη αχνοδιαγράφονται απ’ την παραπάνω σύντομη ανάλυση. Δεν τολμούν όμως ούτε να θέσουν τα ερωτήματα, πόσο μάλλον ν’ αρχίσουν να τ’ απαντάνε. Θέστε τα, απαντήστε τα και θα ανακαλύψετε επίσης γιατί η Χρυσή Αυγή έχει 10% και γιατί η Άκρα Δεξιά σ’ όλη την Ευρώπη και το Δυτικό κόσμο θριαμβεύει. Αλλά, σσσσσ…..θα δυσαρεστηθεί η παγκοσμιοποίηση, ο κοσμοπολιτισμός και τα δικαιώματα, δηλαδή κινδυνεύουμε να στιγματιστούμε ή να πάμε φυλακή. Μ’ αυτήν την έννοια είναι το Αλβανικό και το Ελληνικό κράτος από κοινού που δολοφόνησαν το Κώστα Κατσίφα και, άρα, χίλια μπράβο στο παιδί, αν και προσωπικά θα προτιμούσα να πέθαινε για τη τιμή της Αλβανικής και Ελληνικής εργατικής τάξης, που τόσο ωμά καταπιέζονται απ’ τα καθεστώτα λιτότητας που επέβαλε η νεο-φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και που εδώ είναι το πραγματικό ζήτημα. Να μη ξεχνάμε, στο πόλεμο δεν πολεμούν οι αστοί και τα δικαιώματά τους. Στο πόλεμο πολεμούν οι εργάτες ενός κράτους που έχουν διαταγές να σκοτώσουν τους εργάτες του άλλου κράτους. Παλιά μου τέχνη κόσκινο, το κεφάλαιο ξέρει πολύ καλά πως να διαιρεί και να βασιλεύει.
*Ο Βασίλης Κων/νου Φούσκας είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου και συγγραφέας του (μαζί με Μπουλέντ Γκοκάϋ) του The Disintegration of Euro–Atlanticism and New Authoritarianism (Palgrave, 2018).
A very well put article. Bravo