Παρά τη λυσσώδη αντίδραση των “ευρωπαϊστών” που μέχρι και την τελευταία στιγμή κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι του για να ακυρώσουν την εκφρασμένη με δημοψήφισμα λαϊκή απόφαση για έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε., ο δρόμος προς το Brexit φαίνεται πως έχει ανοίξει οριστικά.
Κανείς δεν περίμενε ότι θα ήταν μια εύκολη υπόθεση, όμως είναι προφανές ότι η διαδικαστική μεταχείριση της πολιτικής ταλάντευσης στο βρετανικό Κοινοβούλιο έχει φτάσει στο όριό της.
Βέβαια, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι ο Μπόρις Τζόνσον εισπράττει και αυτός τη στρατηγική της φθοράς μέσα από διαδικαστικές εμπλοκές που εν πολλοίς και ο ίδιος αξιοποίησε κατά την προσπάθειά του να υπονομεύσει ακόμη περισσότερο την Τερέζα Μέι, στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να διεκδικήσει αυτός την ηγεσία των συντηρητικών και την πρωθυπουργία.
Όμως, δεν είναι μόνο κοντόθωροι εσωκομματικοί υπολογισμοί που έχουν οδηγήσει σε αυτή τη διαρκή καθυστέρηση υλοποίησης της απόφασης του δημοψηφίσματος του 2016. Όπως έχει τονιστεί πολλές φορές, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήρθε από τη σύμπτωση στην κάλπη των διαθέσεων ενός τμήματος μόνο των βρετανικών πολιτικών ελίτ και ευρύτερων τμημάτων της βρετανικής κοινωνίας, την ώρα που σημαντικό μέρος των οικονομικών ελίτ προτιμούσαν την παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτό είχε την αντανάκλασή του και σε ένα Κοινοβούλιο που δεν μπορούσε εύκολα να διαμορφώσει συσχετισμό που να υλοποιεί την απόφαση του δημοψηφίσματος.
Από ένα σημείο και μετά ήταν προφανές, επίσης, ότι η διαρκής διαδικαστική εμπλοκή – που με έναν τρόπο τροφοδότησε και ο ίδιος ο Τζόνσον με ενέργειες όπως η οριακή για τα βρετανικά κοινοβουλευτικά δεδομένα απόφαση για αναστολή λειτουργίας του Κοινοβουλίου– δεν θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει και σε ανατροπή της απόφασης του δημοψηφίσματος. Όμως, φάνηκε να γίνεται ένας ιδιαίτερα βολικός τρόπος αντιπολίτευσης που να αγγίζει πιο ουσιώδη ερωτήματα, κάτι που αποτυπώθηκε και στη μετατόπιση των Εργατικών από τη θέση για Brexit με προστασία κοινωνικών δικαιωμάτων και δικαιωμάτων των μεταναστών σε μια θέση πιο κοντά σε αυτό που θα λέγαμε ανατροπή του δημοψηφίσματος με νέα διαδικασία απόφασης.
Η σημασία της αρχικής ψήφου υπέρ της συμφωνίας
Η σημασία της αρχικής ψηφοφορίας επί της αρχής για τη νέα συμφωνία δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Η Τερέζα Μέι δεν μπόρεσε ποτέ να κερδίσει ανάλογη ψηφοφορία στη Βουλή των Κοινοτήτων. Τώρα ο Μπόρις Τζόνσον μπορεί να υποστηρίζει ότι για πρώτη φορά υπάρχει μια συμφωνία που έχει τη συναίνεση του Κοινοβουλίου και ότι δεν μπορεί πλέον να υπάρξει μια επιστροφή στην προτεραία κατάσταση και να τεθεί εν αμφιβόλω το ίδιο το Brexit. Με αυτή την έννοια σε μεγάλο βαθμό έχει κάνει ένα κρίσιμο πολιτικό βήμα και έχει μια θεσμική πρωτοβουλία των κινήσεων. Κυρίως έχει τροποποιήσει το συσχετισμό σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση που δεν μπορεί εύκολα να αντιστραφεί.
Προφανώς και υπάρχουν και αυτοί που υποστηρίζουν ότι η καθυστέρηση στην ψήφιση του εφαρμοστικού νόμου θα οδηγήσει στις κάλπες, σε αυτές θα υπάρξει πλειοψηφία υπέρ της παραμονής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα γίνει και νέο δημοψήφισμα και άρα θα ακυρωθεί η απόφαση για έξοδο. Η τοποθέτηση των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, για παράδειγμα, είναι περίπου αυτή. Όμως, αυτό πια δεν μοιάζει το ίδιο βέβαιο, πιο σωστά φαίνεται περισσότερο πραξικοπηματικό.
Η εμπλοκή στη διαδικασία
Ο Τζόνσον μπόρεσε να κερδίσει την πρώτη ψηφοφορία γιατί ένας σημαντικός αριθμός βουλευτών δεν μπορούσε εύκολα, με βάση και το τι είχαν ψηφίσει οι περιφέρειές τους στο δημοψήφισμα, να καταψηφίσει μια συμφωνία που φέρνει πιο κοντά το Brexit και μπορεί να θεωρηθεί σαφώς βελτιωμένη σε σχέση με την προηγούμενη.
Αυτό δεν σήμαινε ότι και όλοι οι βουλευτές ήθελαν να υπάρξει και η ταχεία διαδικασία που θα οδηγούσε σε ολοκλήρωση της διαδικασίας μέχρι τις 31 Οκτωβρίου. Ως αποτέλεσμα για άλλη μια φορά υπήρξε ένας συνασπισμός στη διαδικαστική πρόταση ανάμεσα σε αυτούς που ούτως ή άλλως θα επένδυαν στη διαδικαστική καθυστέρηση και όσους όντως θα ήθελαν μια μεγαλύτερη συζήτηση.
Προφανώς και ως τέτοια η διαδικαστική απόφαση ήταν μια ήττα του ίδιου του Τζόνσον που δεν μπορεί τόσο εύκολα να ολοκληρώσει τη διαδικασία στους ρυθμούς που επιθυμεί και παρατείνει μια συνθήκη πολιτικής αβεβαιότητας.
Η σημασία της «παύσης»
Ο Μπόρις Τζόνσον μετά τη διαδικαστική ήττα δήλωσε ότι έρχεται μια «παύση» στη διαδικασία νομοθέτησης του νόμου που κάνει πράξη τη συμφωνία με την Ε.Ε. για την έξοδο.
Η έννοια της «παύσης» σημαίνει ότι δεν πρόκειται να προχωρήσει στα επόμενα βήματα της νομοθέτησης, πριν ξεκαθαρίσει το πολιτικό τοπίο. Με αυτό τον τρόπο κυρίως πιέζει ώστε να γίνει αποδεκτό το δικό του χρονοδιάγραμμα από όσους βουλευτές ταλαντεύονται.
Εάν τώρα ξεκινήσει ξανά η διαδικασία συζήτησης του νομοσχεδίου, το κρίσιμο ερώτημα θα αφορά τις τροπολογίες που θα έρθουν. Από τη μια είναι το ερώτημα της τελωνειακής ένωσης που αρκετοί θέλουν να προστεθεί, πιθανώς ως δέσμευση της κυβέρνησης να ανοίξει σχετική συζήτηση, όχι όμως ως απαίτηση να αλλάξει την υπάρχουσα συμφωνία, αν και εκτιμάται ότι δεν θα περάσει. Από την άλλη, θα υπάρξουν οι προτάσεις να προστεθεί ουσιαστικά και ερώτημα δημοψηφίσματος προς έγκριση της συμφωνίας, όμως και αυτό δεν είναι πολύ πιθανό να περάσει. Όμως, σε κάθε περίπτωση θα υπάρξει προσπάθεια να αξιοποιηθούν οι τροπολογίες ως διαδικαστικό εμπόδιο στην ολοκλήρωση της εξόδου.
Το ερώτημα της στάσης της ΕΕ ως προς την παράταση
Ο Τζόνσον έχει ήδη στείλει ένα αίτημα παράτασης καθώς υποχρεώθηκε να το κάνει με βάση την απόφαση του ίδιου του κοινοβουλίου την περασμένη εβδομάδα. Ο ίδιος επιμένει να μη στηρίζει ένα τέτοιο αίτημα. Όμως, εάν η Ε.Ε. προσφέρει παράταση δεν μπορεί να την αρνηθεί.
Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει πάρει ακόμη απόφαση επί του θέματος και η προσπάθεια θα είναι η όποια απόφαση να παρθεί μέσα από γραπτές επικοινωνίες, όμως δεν είναι βέβαιο ότι θα αποφευχθεί κάποια έκταση σύνοδος για να το αποφασίσει. Ο – επί της ουσίας απερχόμενος– πρόεδρος του Συμβουλίου Ντόναντ Τουσκ τοποθετήθηκε θετικά, ενώ ανάλογη διάθεση υπάρχει και από ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που δέχονται μια παράταση μέχρι 31 Ιανουαρίου. Άλλες, όμως, χώρες, όπως η Γαλλία, δείχνουν να δυσανασχετούν με μια μεγάλη παράταση, υποστηρίζοντας ότι έχει καθυστερήσει υπερβολικά η όλη διαδικασία και προτείνοντας απλώς μια ολιγοήμερη παράταση που να επιτρέπει στο Βρετανικό Κοινοβούλιο να ολοκληρώσει την υπερψήφιση του νόμου για τη συμφωνία.
Την ίδια στιγμή ο τόνος που δίνεται είναι ότι η όλη διαδικασία δεν σημαίνει διαπραγμάτευση για νέα συμφωνία, αλλά διευκόλυνση ώστε να ολοκληρωθεί η έγκριση αυτής της συμφωνίας. Αυτό ορίζει και την ταλάντευση που υπάρχει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπου η προσπάθεια είναι να μη φανεί ότι παίρνουν θέση στην εσωτερική αντιπαράθεση της Βρετανία, την ίδια ώρα που πρέπει να σταθμίσουν τη διάρκεια της παράτασης ώστε να εγγυάται την ολοκλήρωση της διαδικασίας, για να μη θεωρηθεί συνυπεύθυνη η Ε.Ε. σε μια έξοδο χωρίς συμφωνία. Αυτό μπορεί να αποτυπωθεί και στο ενδεχόμενο η Ε.Ε. να δώσει παράταση μέχρι τις 31 Ιανουαρίου αλλά με την πρόβλεψη να μπορεί η Βρετανία να αποχωρήσει και νωρίτερα εάν έχει ολοκληρώσει τη σχετική νομοθετική διαδικασία και προετοιμασία νωρίτερα.
Το ερώτημα των εκλογών
Μέσα σε όλα αυτά επανέρχεται και το ερώτημα των εκλογών. Ήταν ο ίδιος ο Μπόρις Τζόνσον που είχε αφήσει να εννοηθεί μετά την ήττα στη συζήτηση για την τροπολογία που ζητούσε παράταση ότι θα πήγαινε σε εκλογές. Αυτή τη φορά απέφυγε να μιλήσει για εκλογές και προφανώς η σχετική συζήτηση δεν έχει ολοκληρωθεί.
Το σκεπτικό των εκλογών θα ήταν μια προσπάθεια να αποκτήσει ο Τζόνσον μια πιο καθαρή πλειοψηφία υπέρ της συμφωνίας και να ολοκληρώσει την έξοδο, έστω και εάν υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο της διαμόρφωσης μιας πλειοψηφίας υπέρ της παραμονής. Πάντως, οι Συντηρητικοί στηρίζονται στην κούραση της κοινής γνώμης από την παράταση της εκκρεμότητας και στην πρωτιά που σταθερά διατηρούν στις δημοσκοπήσεις έναντι των Εργατικών.
Ωστόσο, η προκήρυξη πρόωρων εκλογών απαιτεί πλειοψηφία των δύο τρίτων στη Βουλή, άρα ευρύτερη διακομματική συναίνεση. Οι Εργατικοί έχουν πει ότι θα υπερψηφίσουν πρόταση για εκλογές αρκεί να έχει συγκεκριμένη ημερομηνία. Εναλλακτικά υπάρχει η δυνατότητα της καταψήφισης σε ψήφο εμπιστοσύνης αλλά εάν υπήρχε συμφωνία όσων καταψηφίσουν την κυβέρνηση σε νέο πρωθυπουργό, πάλι δεν πάμε σε εκλογές.
Σε όλα αυτά εισέρχεται και ο παράγοντας… χειμώνας. Γενικά στη Βρετανία αποφεύγονται οι εκλογές μέσα στο χειμώνα που έχει σκοτάδι και κρύο που θεωρούνται ότι δεν ευνοούν τις προεκλογικές εκστρατείες. Πάντως όλοι συμφωνούν ότι μέσα στο επόμενο διάστημα δύσκολα η Βρετανία θα αποφύγει τις εκλογές.