Οι θεωρίες για αόρατα χέρια της Αγοράς, κάτι λογικές του μηδενικού κράτους που νομίζουν πως αντιπαλεύουν τον κρατισμό, κάτι θεωρίες για σοβιετίες δήθεν εξορκιστικές δεν θα έχουν τόσο έδαφος πια, στα επόμενα χρόνια.
Θα έλεγε κανείς και πιθανώς καλοπροαίρετος: Δεν εξαρτάται από τις εθνικές κυβερνήσεις, τις ξεπερνάει η τρέχουσα κρίση. Ο Covid-19 είναι παγκόσμιος. Δοκιμάζει συστήματα υγείας, κοινωνική συνοχή, αντοχές του καθενός, σπίτια και συναισθήματα. Ομως, μπορεί η Covid-19 να είναι παγκόσμια, μα είναι εξαιρετικά εθνική ως πανδημία. Κάθε έθνος-κράτος ή ομάδες κρατών τα χαρακώνει διαφορετικά. Και εδώ δοκιμάζεται κάτι χρονικά, πιο βαθύ που αφορά το σύνολο της κάθε πολιτικής σκηνής: Πόσο έτοιμο ήταν το κάθε κράτος να περιθάλψει τους πολίτες του. Πόσο μπορεί να επιστρέψει τον κόπο του μέσου εργαζομένου-συνταξιούχου που από το μηνιαίο του μεροκάματο καταβάλλει ή κατέβαλλε το ποσό που του αντιστοιχούσε, ακριβώς για να έχει Υγεία;
Κι εδώ τα πράγματα είναι αμείλικτα. Μα μόνον διαυγής ή ιδεοληπτικός δεν τα βλέπει. Για παράδειγμα, πως η μακροχρόνια έρευνα είναι προϋπόθεση για την απόκρουση και μελλοντικών πανδημικών κινδύνων. Με μοναδικό φορέα και εγγυητή το κράτος και πιθανώς με σχεδιασμό μακροχρόνιο αλλά και με κέντρο του μια διακομματική συναίνεση. Βλέπει επίσης κάποιος πως ένα καθολικό, δημόσιο, κραταιό ΕΣΥ είναι αναγκαίο.
Οχι με ευέλικτες μορφές ημιφεουδαρχικής εργασίας, κενά, συμπιεσμένα μεροκάματα, υπερθυσίες των υγειονομικών (τα έχετε ζήσει οι περισσότεροι που μας διαβάζετε). Το ΕΣΥ είναι μια βιομηχανία προϋποθετική της ίδιας της ζωής. Μαζί με την πρωτοβάθμια φροντίδα που επίσης αν είναι κραταιή θα μας κάνει να αποφύγουμε στο μέλλον σε μεγάλο βαθμό το δίπολο «τυφλό λοκντάουν και ΜΕΘ». Φάνηκε και φαίνεται πως ιδιωτική Υγεία και νίκη κατά της πανδημίας δεν είναι και τόσο συνώνυμα.
Την ίδια στιγμή, επειδή όπως διαφάνηκε και διαφαίνεται η πανδημική κρίση συμπαρασύρει όλες τις δομές της ζωής, μια οικονομική ύφεση επίσης πρέπει να συγκρατείται με τα εργαλεία που έχουμε αλλά και με γενναίες αποφάσεις.
Η προστασία του μεροκάματου, η εργασία ως μέρος της ανάπτυξης και όχι ως χασούρα του κεφαλαίου, οι δημόσιες επενδύσεις, το ελάχιστο βασικό εισόδημα για τον πληθυσμό, η τόνωση της ζήτησης, ο προσεταιρισμός της τεχνολογίας ως ποιοτικό άλμα του κόσμου, η προστασία των αδυνάτων, η Τράπεζα των Ιών (για μελλοντική επένδυση πάνω στην έρευνα όπως προείπαμε). Επίσης εδώ, το κράτος είναι ο εγγυητής για την προστασία, τα επιδόματα, τον σχεδιασμό. Βεβαίως δεν μιλάμε για ένα κράτος του 20ού αιώνα. Αλλά για μια νέα μορφή που και αυτό θα πρέπει να λάβει, ευέλικτο, εύκολο, φιλικό στον κόσμο, μέρος μιας κανονικότητας και όχι μόνιμο φρένο της. Ψηφιακό μα και αποτελεσματικό.
Οπως καταλαβαίνετε, οι θεωρίες για αόρατα χέρια της Αγοράς, κάτι λογικές του μηδενικού κράτους που νομίζουν πως αντιπαλεύουν τον κρατισμό, κάτι θεωρίες για σοβιετίες δήθεν εξορκιστικές δεν θα έχουν τόσο έδαφος πια, στα επόμενα χρόνια.
Οι ίδιες οι κρίσεις του καπιταλισμού ενσωματώνουν τις αναιρέσεις του. Η κρίση του ΕΣΥ αποκαλύπτει την ανάγκη ενός νέου μεγάλου ΕΣΥ, όχι μια υποχώρηση από αυτό. Η κρίση των τραπεζών οδηγούν σε ενοποιήσεις, σε έλεγχο. Οι κυοφορούμενες νέες τάσεις είναι εδώ γύρω, ας καλύπτουν κάποιοι τα μάτια τους σαν άλλοι νεο-Λουδίτες. Δεν ξέρω αν όλο αυτό που σταδιακά έρχεται θα είναι ένας νέος κρατικός καπιταλισμός ή ένα είδος ιδιότυπου σοσιαλισμού αφού το απρόβλεπτο πάντα καραδοκεί. Ξέρω πως αυτές τις ζόρικες ημέρες που βιώνουμε πολλοί μύθοι καταρρέουν.
