Ο νεαρός μακρυμάλλης Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ, που άκουγε ροκ και μετακινούνταν με ποδήλατο, φόρεσε κουστούμι και ανέλαβε τα καθήκοντα του προέδρου της Κούβας. Θα κυβερνήσει στη σκιά του Ραούλ Κάστρο αλλά και του Ντόναλντ Τραμπ, κοιτάζοντας άλλοτε προς την Κίνα και το Βιετνάμ και άλλοτε προς το μνημείο του Τσε Γκεβάρα, στην πατρίδα του, τη Σάντα Κλάρα
Μιλούν για την αποτυχία του σοσιαλισμού, αλλά δεν μας δείχνουν την επιτυχία του καπιταλισμού στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική
Φιντέλ Κάστρο
Αποστολή Κούβα, β’ μερος
Eνα διαφορετικό hashtag κυριαρχούσε στο twitter της Κούβας την ημέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ: #somoscontinuidad (είμαστε η συνέχεια). Οσοι Κουβανοί το διάβασαν στους υπολογιστές ή στα έξυπνα κινητά τηλέφωνά τους σημαίνει ότι είχαν τη δυνατότητα να πληρώνουν περίπου δύο δολάρια για μια ώρα πρόσβασης στο ίντερνετ – δηλαδή πάνω από το 5% του μηνιαίου εισοδήματος των περίπου 30 δολαρίων που λαμβάνει ένας δημόσιος υπάλληλος.
Τους βλέπαμε τις προηγούμενες εβδομάδες να συγκεντρώνονται κατά δεκάδες έξω από κρατικά ξενοδοχεία και στις πλατείες όπου έχουν δημιουργηθεί τα περίπου 400 σημεία ασύρματης πρόσβασης στο ίντερνετ.
Αυτή τη χώρα, που ισορροπεί ανάμεσα στην επανάσταση του Φιντέλ αλλά και την επανάσταση του διαδικτύου, καλείται να διοικήσει ο νέος πρόεδρος. Δεν ήταν τυχαίο λοιπόν ότι στις πρώτες εξαγγελίες του υποσχέθηκε να αυξήσει την πρόσβαση στο ίντερνετ αλλά και να μην επιτρέψει την «καπιταλιστική παλινόρθωση».
Ακόμη και στην Κούβα ελάχιστοι γνωρίζουν πραγματικά τον Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ. Οι φίλοι του θυμούνται ότι στη λεγόμενη «ειδική περίοδο» μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, όταν σημειώνονταν τρομακτικές ελλείψεις τροφίμων και καυσίμων, αυτός κυκλοφορούσε με ποδήλατο και όχι με το υπηρεσιακό αυτοκίνητο που δικαιούνταν ως κυβερνήτης της Σάντα Κλάρα. Οι εχθροί του, βέβαια, που του αποδίδουν τον χαρακτηρισμό του λαϊκιστή, επισημαίνουν ότι το αυτοκίνητο τον ακολουθούσε από απόσταση ασφαλείας.
Ο Κανέλ γεννήθηκε έναν χρόνο μετά την επανάσταση. Την εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων και την κρίση των πυραύλων τις γνώρισε μόνο από τις αφηγήσεις των μεγαλύτερων στελεχών του κόμματος – στο οποίο αναρριχήθηκε με αξιοθαύμαστη ταχύτητα.
Τις θρυλικές μάχες του Τσε Γκεβάρα απέναντι στις δυνάμεις του δικτάτορα Μπατίστα τις θυμάται μόνο από τις τρύπες που άφησαν οι σφαίρες στο κεντρικό ξενοδοχείο της Σάντα Κλάρα. Ισως μάλιστα να έμπαινε και αυτός κρυφά, όπως κι εμείς, στο υπόγειο θέατρο στην πίσω πλευρά του κτιρίου για να παρακολουθήσει τις πρόβες κλασικής μουσικής από την ορχήστρα της πόλης.
Οπως ήταν αναμενόμενο, η αλλαγή σκυτάλης στην προεδρία δεν προκάλεσε και τα πιο έντονα συναισθήματα στους Κουβανούς. Ισως γιατί γνωρίζουν ότι ο Ραούλ Κάστρο θα διατηρήσει τα πραγματικά ηνία της εξουσίας από τη θέση του γενικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος για μερικά ακόμη χρόνια.
Παρ’ όλα αυτά, λόγω της κομβικής στιγμής στην οποία αναλαμβάνει τα καθήκοντά του, ο Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ θα χρεωθεί προσωπικά αρκετές από τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες που θα ακολουθήσουν. Η Κούβα πρέπει άμεσα να αποδεσμευτεί από το διπλό νόμισμα που προκαλεί στρεβλώσεις στην εθνική οικονομία αλλά και στην καθημερινότητα των πολιτών.
Η μετάβαση όμως ενδέχεται να προκαλέσει νέα αστάθεια και αύξηση του πληθωρισμού. Ούτως ή άλλως, όλες οι αλλαγές θα γίνουν με φόντο την επιστροφή των εμπορικών κυρώσεων που αποφάσισε ο Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και τις μειώσεις στην εισαγωγή πετρελαίου από τη Βενεζουέλα, οι οποίες από το 2016 έφτασαν στο 20%.
Από τις πρώτες του δηλώσεις ο νέος πρόεδρος άφησε να εννοηθεί ότι θα συνεχίσει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του Ραούλ Κάστρο – μια κουβανική εκδοχή του κινεζικού και βιετναμέζικου μοντέλου, που προβλέπει φιλελευθεροποίηση της οικονομίας με παράλληλη διατήρηση του μονοκομματικού συστήματος. Οι δυνάμεις δηλαδή στα δεξιά του κόμματος, που ζητούν άμεσο άνοιγμα στην ελεύθερη αγορά, αλλά και οι πιο αριστερές φωνές, που θέλουν κοινωνικοποίηση της παραγωγής, θα πρέπει να περιμένουν.
Οι μεταρρυθμίσεις που υπόσχεται να συνεχίσει ο Κανέλ είναι ήδη εμφανείς στην καθημερινή ζωή της Αβάνας και των άλλων μεγάλων πόλεων. Τα ιδιωτικά εστιατόρια ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια, ενώ εκατοντάδες πολίτες μετατρέπονται σε μικρούς «ραντιέρηδες», νοικιάζοντας τα διαμερίσματά τους σε τουρίστες. Το τουριστικό συνάλλαγμα όμως, όταν δεν περνά από κρατικές επιχειρήσεις, κατανέμεται άναρχα δημιουργώντας τις πρώτες αισθητές ανισότητες στον κοινωνικό ιστό.
Σε πολιτικό επίπεδο οι μακροχρόνιες φυλακίσεις αντικαθεστωτικών περνούν στο παρελθόν, αν και σύμφωνα με καταγγελίες της Διεθνούς Αμνηστίας δεν λείπουν οι ολιγόωρες προσαγωγές πολιτών από την αστυνομία. Η νέα γενιά Κουβανών συγγραφέων συναγωνίζεται για το ποιος θα παρουσιάσει το πιο αντισοβιετικό μυθιστόρημα. Οσο για την ελευθεροτυπία, μπορεί η ιστορική εφημερίδα «Γκράνμα» να μην αποδέχεται αμφισβητήσεις, αλλά οι Κουβανοί μπορούν να διαβάζουν όποιο ξένο μέσο ενημέρωσης επιθυμούν στο ίντερνετ – με εξαίρεση ιστοσελίδες που χρηματοδοτούνταν από τις ΗΠΑ στο πλαίσιο προπαγάνδας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Για άλλη μια φορά η εικόνα που θα στέλνει η Κούβα προς το εξωτερικό, με τις αποτυχίες και τις επιτυχίες της, θα φτάνει σε εμάς μέσα από τον παραμορφωτικό φακό του αμερικανικού εμπάργκο και των δυτικών μέσων ενημέρωσης. Για αρκετά ακόμη χρόνια όμως, η Κούβα θα είναι εκείνη η πάμφτωχη χώρα που εξάγει επιστήμονες και συγγραφείς. Και όταν εμείς οι Δυτικοί στέλνουμε στη Συρία βομβαρδιστικά και πυραύλους Τόμαχοκ, αυτή θα στέλνει φάρμακα, τρόφιμα και δεκάδες γιατρούς.
