Καλλιέργεια κάνναβης: «Κυκλώματα» πιέζουν για απελευθέρωση της

Εισαγωγή

Τον τελευταίο χρόνο από ετερόκλιτους κύκλους, προβάλλονται απόψεις για την πλήρη απελευθέρωση της καλλιέργειας και της χρήσης κάνναβης, οι οποίες αντανακλώνται και στους κόλπους της κυβέρνησης.¹ Ήδη με ΝΣ που κατατέθηκε στις 2.7.18 στη Βουλή για την φαρμακευτική κάνναβη, έγινε ένα σημαντικό βήμα. Για να περάσει εύκολα η ιδέα της απελευθέρωσης, ορισμένοι προβάλλουν τις «θεραπευτικές ιδιότητες» της κάνναβης, άλλοι τα «οικονομικά οφέλη» της καλλιέργειας, άλλοι τα «διατροφικά πλεονεκτήματα» (!), άλλοι την ….«οικολογική σωτηρία του πλανήτη», ενώ άλλοι, την αναγκαιότητα της «ίδιας χρήσης», στο όνομα της διάκρισης «μαλακών» και «σκληρών» ναρκωτικών. Ασφαλώς το ζήτημα είναι σύνθετο και συνδέεται με τις κοινωνικές, οικονομικές, ψυχολογικές και άλλες πτυχές της χρήσης ναρκωτικών ουσιών,² καθώς και τις ποικίλες θεωρήσεις στην αντιμετώπιση τους. Θα εξετάσουμε συνοπτικά ορισμένες απόψεις και επιλογές πολιτικής, που άμεσα ή έμμεσα, οδηγούν στην εξοικείωση της ελληνικής κοινωνίας με την ιδέα της πλήρους απελευθέρωσης παραγωγής και χρήσης κάνναβης, υποτιμώντας ή αποσιωπώντας τις αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις που θα έχει μια τέτοια εξέλιξη, με την ανάπτυξη σε εκτεταμένη κλίμακα της καλλιέργειας κάνναβης στη χώρα μας.

1.Οι ιδιότητες της κάνναβης

Η κάνναβη ως φυτό, χρησιμοποιείτο από την αρχαιότητα (κυρίως στην Ασία) για την παραγωγή διαφόρων ειδών υφασμάτων και σχοινιών, καθώς ως φάρμακο για ορισμένες παθήσεις, όπως και ως παραισθησιογόνο. Στην Ελλάδα είχαμε καλλιέργεια κάνναβης μέχρι τη δεκαετία ’80 για την παραγωγή κυρίως μοριοσανίδων (νοβοπάν), αλλά από το 1993 η καλλιέργεια της απαγορεύτηκε, κυρίως γιατί ήταν δύσκολο να ελεγχθεί η χρήση της παραγωγής της, ενώ υπήρχαν και πιέσεις εμπόρων εισαγωγής αντίστοιχων ειδών. Το δίλημμα που τίθεται με τη καλλιέργεια της κάνναβης, είναι κατά πόσο μπορεί να γίνει αξιοποίηση ινών και σπόρων για την παραγωγή διαφόρων ειδών, χωρίς την παραγωγή ρητινών που βγαίνει η ναρκωτική ουσία «χασίς».

Σύμφωνα με γεωτεχνικούς επιστήμονες,³ τα φυτά της κάνναβης από τη φύση τους είναι δίοικα (αρσενικά και θηλυκά). Την δυνατότητα έκκρισης ρητίνης (τετραϋδροκανναβινόλης-THC) που κατατάσσεται στις ναρκωτικές ουσίες, έχουν μόνο τα θηλυκά κατά την περίοδο της ανθοφορίας και λίγο πριν την ωρίμανση του σπόρου. Κατάλληλη για την παραγωγή ινών είναι η «κοινή κάνναβη» (Cannabis sativa), ενώ για την παραγωγή χασίς η «ινδική» (Cannabis indica). Ωστόσο η γεωτεχνική έρευνα από διασταυρώσεις και υβρίδια, έχει καταφέρει να δημιουργήσει ποικιλίες με χαμηλή περιεκτικότητα ρητίνης THC, κάτω από το όριο 0,2%. Στα πλαίσια της ΚΑΠ της ΕΕ, επιτρέπεται η καλλιέργεια συγκεκριμένων ποικιλιών, υπό ειδικό καθεστώς αυστηρής επίβλεψης και ελέγχου (σποράς, αποκομιδής, αποθήκευσης, χρησιμοποίησης, κά), δεδομένου ότι τα φυτά διαφόρων ποικιλιών (κοινής και ινδικής κάνναβης), εξωτερικά δεν διαφέρουν.! Από τα στελέχη (κορμό) της κάνναβης, βγαίνουν οι ίνες που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή διαφόρων ειδών (σχοινιών, δικτύων, σάκων, πανιά ιστιοφόρων, κά), ενώ από το σπόρο της κάνναβης βγαίνει το λάδι-κάνναβης, κά, που εκτός από τη φαρμακοποιία, χρησιμοποιείται στη σαπωνοποιία, βερνικοποιία κά.

2.Η «βιομηχανική» ή «κλωστική» κάνναβη

Στην Ελλάδα επιτρέπεται και πάλι (ΦΕΚ Β 929, 6^η Απρίλη 2016), η καλλιέργεια «βιομηχανικής ή κλωστικής» κάνναβης (Cannabis sativa L), με τη χρήση σπόρων από ποικιλίες και υβρίδια που βρίσκονται στον ειδικό κοινοτικό κατάλογο και έχουν περιεκτικότητα κάτω από 0,2% της κανναβινοειδούς THC. Από πλευράς συνθηκών καλλιέργειας (καιρικές συνθήκες, έδαφος, υγρασία, κά), οι απαιτήσεις είναι ανάλογες με την καλλιέργεια του εαρινού καλαμποκιού. Ωστόσο η καλλιέργεια της προϋποθέτει την αυστηρή τήρηση συγκεκριμένων όρων (άδεια χρήσης νερού, ενιαία αίτηση εκμετάλλευσης κάθε χρόνο, οι υποψήφιοι καλλιεργητές να μην έχουν καταδικαστεί για αδικήματα περί ναρκωτικών, ανάληψη κόστους εργαστηριακών αναλύσεων των προβλεπομένων ελέγχων, δήλωση χρόνου συγκομιδής, ώστε να είναι παρόντες οι ελεγκτές, αποθήκευση σε ειδικούς αποθηκευτικούς χώρους, κά), προκειμένου να αποφευχθούν αυστηρές διοικητικές και ποινικές κυρώσεις. Όλα αυτά δημιουργούν πολλαπλές δυσκολίες στην καλλιέργεια, πέρα από τις δυσκολίες που αφορούν την επεξεργασία των ινών ως κλωστικής ύλης, την παραγωγή, διακίνηση και εμπορία των συναφών προϊόντων, στην εγχώρια και εξωτερική αγορά. Όπως τονίζουν ειδικοί ερευνητές, αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα δεν υπάρχουν μονάδες μεταποίησης της ίνας», ενώ «το κόστος επένδυσης είναι υψηλό».⁴

Τίθεται κατά συνέπεια ένα κρίσιμο ερώτημα, σε όλους εκείνους που προβάλλουν τα «οικονομικά πλεονεκτήματα» της καλλιέργειας. Από τη στιγμή που στην Ελλάδα σχεδόν όλες οι παραδοσιακές αγροτικές καλλιέργειες (βαμβάκι, αμπελουργία, σιτηρά, τεύτλα, κά) πάνε από το «κακό στο χειρότερο», εξ αιτίας της ασκούμενης αγροτικής πολιτικής της ΚΑΠ, άραγε η καλλιέργεια κάνναβης θα τονώσει την αγροτική παραγωγή και την απασχόληση στην ύπαιθρο, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι είναι εφικτή η όποια παραγωγική αξιοποίηση της; Επισημαίνουμε αυτή τη διάσταση, διότι διάφορα «κυκλώματα» που προπαγανδίζουν τα «οικονομικά οφέλη» της καλλιέργειας, έχουν στο μυαλό τους κυρίως την απελευθέρωση της παραγωγής και χρήσης κάνναβης, βασικά ως «χασίς».!

Επίσης από πλευράς δημόσιας υγείας (δηλ. αποτροπή διάδοσης ναρκωτικών ουσιών), τίθεται το ερώτημα, κατά πόσο διασφαλίζεται ο αποτελεσματικός έλεγχος της παραγωγής ποικιλιών που δεν παράγουν την ουσία THC σε ποσοστό άνω του 0,2%, όταν έχουμε αποδυνάμωση των ελεγκτικών μηχανισμών καταπολέμησης των διαφόρων μορφών «οικονομικού εγκλήματος»; Πως άραγε μπορούν να καταπολεμηθούν φαινόμενα διαπλοκής και συγκάλυψης της παραγωγής ινδικής κάνναβης (χασίς), όταν άλλα παρόμοια κυκλώματα, πχ. στον τομέα του λαθρεμπορίου καυσίμων και άλλων ειδών οικονομικής διαφθοράς, «ζουν και βασιλεύουν», παρά τους φραστικούς «αφορισμούς» και λεκτικές «καταδίκες» από τους κυβερνώντες; Αν σήμερα υπάρχουν δυσκολίες, καταπολέμησης της παράνομης καλλιέργειας κάνναβης για την παραγωγή χασίς, προφανώς αυτές οι δυσκολίες θα αυξηθούν κατακόρυφα, με την άδεια παραγωγής «νόμιμης» (βιομηχανικής) κάνναβης και αναπόφευκτα θα γιγαντωθούν τα «κυκλώματα διαπλοκής» σε όλα τα επίπεδα.

Και ένα τελευταίο, ίσως το σημαντικότερο. Αποτελεί άραγε ελπιδοφόρα προοπτική αναζωογόνησης της υπαίθρου και ενίσχυσης της «διατροφικής ασφάλειας» της χώρας η παραγωγή κάνναβης; Μπορεί να αποτελέσει το συγκεκριμένο είδος μοχλό παραγωγικής ανασυγκρότησης της υπαίθρου, όπως υπαινίσσεται ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Βαγ.Αποστόλου,⁵ φθάνοντας μάλιστα στο σημείο να πλέκει το εγκώμιο στον Ν.Καρανίκα, πρωθυπουργικό σύμβουλο (!!!) για το ρόλο του στην ….προώθηση του ΝΣ.⁶ Δεν είναι άραγε οικτρή αποτυχία της αγροτικής πολιτικής της κυβέρνησης που καταφεύγει να ποντάρει στην κάνναβη ως μοχλό ανάπτυξης; Αυτό που χρειάζεται η χώρα, είναι μια αγροτική πολιτική «διατροφικής αυτοδυναμίας» (food–sovereignty),⁷ με επίκεντρο την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, κυρίως για την κάλυψη των εγχώριων αναγκών σε βασικά είδη διατροφής, καθώς και για εξαγωγές, αντί της παραγωγής δευτερευόντων προϊόντων, τα οποία ακόμα κι αν παράγουν κάποια προστιθεμένη αξία, είναι δευτερεύουσας σημασίας και εμμέσως οικοδομούν «παρακυκλώματα», παραγωγής και διακίνησης χασίς, εντός και εκτός της χώρας.!

3.Η κάνναβη για φαρμακευτικούς λόγους

Η κάνναβη και η ρητίνη THC (τετραϋδροκανναβινόλη), μπορεί με ειδική επεξεργασία να χρησιμοποιηθεί σε διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα, ως αναλγητικό (μείωσης πόνου), όπως επίσης κατά της ναυτίας, διέγερση της όρεξης, μειωμένου μυϊκού σπασμού, κά. Κάτι παρόμοιο ισχύει με ορισμένες άλλες ναρκωτικές ουσίες (πχ μορφίνη για καταστολή πόνου, κλπ). Επίσης το έλαιο «κανναβιδιόλη» (DBD) που παράγεται από το σπόρο κάνναβης (όπως και το αιθέριο έλαιο που παράγεται από άνθη και φύλλα κάνναβης και έχει υψηλή περιεκτικότητα THC), χρησιμοποιείται στην παραγωγή διαφόρων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Ωστόσο η αποτελεσματικότητα της DBD, σε σχέση με τις ανωτέρω καταστάσεις (και πολλές άλλες), δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά, ενώ πολλές δοκιμές είναι ακόμα στο προκλινικό στάδιο.⁸ Αυτό που ξέρουμε με σχετικά βεβαιότητα, είναι ότι η CBD έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη μείωση του άγχους και βοηθάει σε διάφορες φλεγμονοειδείς καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της αρθρίτιδας και άλλων φλεγμονικών καταστάσεων, καθώς επίσης στη σκλήρυνση κατά πλάκας.

Σήμερα τα φαρμακευτικά προϊόντα από την κάνναβη που εισάγονται στην Ελλάδα από χώρες της Ευρώπης, είναι προϊόντα κατά 50% εκχύλισμα φαρμακευτικής κάνναβης που περιέχουν και ψυχότροπες ουσίες και κατά 50% από βιομηχανική κάνναβη που δεν περιέχει ψυχότροπες ουσίες, αλλά κυρίως «κανναβιδιόλη» (CBD). Στον Κοινοτικό Κατάλογο για την παραγωγή CBD, είναι εγγεγραμμένες μόνο οι ποικιλίες που περιέχουν λιγότερο από 0,2% THC. Ωστόσο οι φαρμακευτικές εταιρίες πιέζουν για την απελευθέρωση των καλλιεργειών με μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε THC από το όριο 0,2%, ώστε να παίρνουν από την ίδια καλλιέργεια, περισσότερη ποσότητα και από τις δύο ουσίες (THC, CBD).⁹

Παρ’ ότι ορισμένα δημοσιεύματα διογκώνουν σκόπιμα το εύρος των φαρμακευτικών ιδιοτήτων της κάνναβης, στις περιπτώσεις που η χρήση της ενδείκνυται για ορισμένες παθήσεις ασθενών, πρέπει να χορηγείται αυστηρά, κατόπιν συνταγογράφησης. Η απόφαση των υπουργών Υγείας και Δικαιοσύνης (ΦΕΚ 2238/Β/29.6.17), για μετακίνηση της κάνναβης και της ρητίνης κάνναβης, από τον πίνακα Α στον πίνακα Β των ναρκωτικών ουσιών, μπορεί κατ’ αρχάς να δικαιολογηθεί για ιατρικούς λόγους, διότι δίνει τη δυνατότητα χρήσης σκευασμάτων φαρμακευτικής κάνναβης, με διαδικασία ελεγχόμενης συνταγογράφησης (δίγραμμη) μέσω Κρατικού Μονοπωλίου. Ωστόσο από εδώ αρχίζουν τα προβλήματα, με το άνοιγμα του δρόμου (από το νέο ΝΣ), της παραγωγής και κυκλοφορίας σκευασμάτων φαρμακευτικής κάνναβης εκτός Κρατικού Μονοπωλίου, δηλ. από εταιρίες και ιδιώτες. Πρόκειται για ουσιαστικό βήμα στην κατεύθυνση της πλήρους απελευθέρωσης της καλλιέργειας και χρήσης κάνναβης.

Η ως τώρα νομοθεσία δεν επέτρεπε την καλλιέργεια φαρμακευτικής κάνναβης από ιδιώτες, ενώ υπήρχε έντονη πίεση να αλλάξει το άρθρο 2 του Ν.4139/13. Να σημειώσουμε ότι η κάνναβη κατατάσσεται από τις ευρωπαϊκές έννομες τάξεις, είτε στον πίνακα Α, είτε στον πίνακα Β. Η κυβέρνηση με την τελευταία ρύθμιση, έκανε ένα μεγάλο βήμα «χαλάρωσης».¹⁰ Ωστόσο η επιδίωξη των συγκεκριμένων κυκλωμάτων είναι να …«ξεχειλώσουν» πλήρως τους περιορισμούς στην παραγωγή και διάθεση σκευασμάτων από ιδιωτικές εταιρίες, φτάνοντας μέχρι και τη δυνατότητα «αυτοκαλλιέργειας» ….για ιατρικούς σκοπούς,¹¹ ανοίγοντας τον δρόμο της πλήρους απελευθέρωσης, μαζί και τους «ασκούς του Αιόλου».

4.Η κάνναβη ως «συμπληρώματα διατροφής» και ως τρόφιμο

Το τίτλος θα ξενίσει τον καθημερινό αναγνώστη, αλλά πρόκειται για την τρίτη διάσταση της φιλολογίας εξωραϊσμού, της καλλιέργειας και χρήσης κάνναβης. Ποια είναι η αλήθεια και που αρχίζουν οι …«περενέργειες»; Ο σπόρος της κάνναβης, όπως όλοι οι σπόροι, έχουν θρεπτικά συστατικά και μπορούν μετά από επεξεργασία να παραχθούν παράγωγα προϊόντα. Ειδικότερα ο σπόρος της κάνναβης, όπως όλοι οι σπόροι, περιέχει πρωτεΐνες που μπορεί να καταναλωθεί ακατέργαστος, τεμαχισμένος ή αλεσμένος (άλευρα), για πουλιά, ζώα και ανθρώπους. Επίσης ως ελαιούχος σπόρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή σπορελαίου από κάνναβη. Ωστόσο το κρίσιμο ερώτημα είναι για ποιους σπόρους κάνναβης μιλάμε; Μιλάμε για σπόρους Cannabis Sativa L., που περιέχουν λιγότερη από 0,2% THC (τετραυδροκανναβινόλη) και CBD (κανναβιδιόλη), ή για σπόρους της ινδικής κάνναβης (Cannabis indica);

Και πάλι τα ερωτήματα δεν σταματούν εδώ. Από πλευράς υγιεινής τροφίμων και εν τέλει δημόσιας υγείας, έχει μεγάλη σημασία ο βαθμός συγκέντρωσης της CBD στους χρησιμοποιούμενους σπόρους. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ούτε σε ευρωπαϊκό, ούτε πολύ περισσότερο σε εθνικό επίπεδο, μια κατηγοριοποίηση τους, ώστε για παράδειγμα τα προϊόντα με υψηλή συγκέντρωση CBD (άνω των 200 mg) να θεωρούνται φαρμακευτικά, εκείνα με μέτρια συγκέντρωση CBD (20-200 mg) φυτικό-φαρμακευτικά προϊόντα χωρίς συνταγή («συμπληρώματα διατροφής») και εκείνα με λιγότερο των 20 mg να θεωρούνται τρόφιμα (τσάι κάνναβης, σπορέλαιο κάνναβης, παστέλια, σοκολάτες, νιφάδες δημητριακών, κά).

Κατά προέκταση προκύπτει ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα, κατά πόσο ο ΕΦΕΤ (Εθνικός Φορέας Ελέγχου Τροφίμων), θα έχει ουσιαστικό λόγο για αυτά τα «συμπληρώματα διατροφής» από πλευράς δημόσιας υγείας; Ένα επιπλέον κρίσιμο ερώτημα, αλλά όχι το τελευταίο, είναι πως θα οριοθετούνται οι καλλιέργειες κάνναβης με διαφορετικές περιεκτικότητας ουσιών και πως θα γίνονται αξιόπιστοι έλεγχοι για τον εντοπισμό υψηλής, μέτριας και χαμηλής περιεκτικότητας σε CBD (κανναβιδιόλη) και ιδιαίτερα σε πολύ χαμηλή (κάτω του 0,2%) σε THC; Είναι να απορεί κανείς με την ευκολία προβολής απόψεων για τα «αγαθά» της κάνναβης και την ενθάρρυνση των «κοινωνικών συνεταιρισμών» (ΚΟΙΝΣΕΠ), να γίνουν διακινητές τέτοιων προϊόντων, καθώς και τη δημιουργία μικρών συνεταιρισμών ή ομάδων παραγωγών,¹² για την καλλιέργεια κάνναβης ως πηγή εισοδήματος και βιοπορισμού.!!

Τέλος, επειδή γίνεται λόγος για μια «ελπιδοφόρα» εναλλακτική καλλιέργεια στην Ελλάδα με πολλά «πλεονεκτήματα» (διατροφικά, απασχόλησης, εισοδήματος, κλπ), έχει σημασία να υπογραμμιστεί, ότι υπάρχουν άλλες εναλλακτικές καλλιέργειες με ασύγκριτα πολλαπλάσια πλεονεκτήματα σε σχέση με τα αμφίβολης ποιότητας διατροφικά προϊόντα της κάνναβης. Εντελώς ενδεικτικά αναφέρουμε, τα «μύρτιλλα» που θεωρείται ελιξίριο μακροζωΐας ή φυτό της νεότητας, τα «τζίτζιφα» από τις τζιτζιφιές που ο καρπός του θυμίζει μήλο και μπορούν να παραχθούν πολλά υγιεινά είδη διατροφής, η «αρώνια» υψηλής διατροφικής αξίας, η γνωστή «στέβια», κοκ.

Η ενδεικτική αναφορά των παραπάνω προϊόντων, γίνεται για να δείξουμε ότι έχουμε ως χώρα μεγάλες δυνατότητες – λόγω ευνοϊκών κλιματικών και εδαφολογικών συνθηκών – να παράγουμε μεγάλη «γκάμα» προϊόντων υψηλής διατροφικής αξίας, να εξασφαλίσουμε τη «διατροφική αυτοδυναμία» της χώρα, να αυξήσουμε τις εξαγωγές, την απασχόληση και το εθνικό εισόδημα, αντί να ….«ανακαλύπτουμε» διατροφικά «πλεονεκτήματα» στην κάνναβη, που τελικά προβάλλονται ως πρόσχημα για την εξυπηρέτηση άλλων στόχων και συγκεκριμένα, την ελεύθερη παραγωγή και χρήση χασίς.!! Η αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων απαιτεί, την επεξεργασία εκ μέρους της κυβέρνησης, συγκεκριμένων μέτρων και προγραμμάτων και πάνω απ’ όλα την ενημέρωση, ιδιαίτερα προς άνεργους νέους, για τις δυνατότητες ανάπτυξης νέων καλλιεργειών.!

5.Μπίζνες με ….«φούντες»

Τα συμφέροντα που διαπλέκονται γύρω από την παραγωγή και την επεξεργασία κάνναβης, είναι ασφαλώς ισχυρά και διαβαθμίζονται ανάλογα με το σκοπό χρήσης (βιομηχανική κάνναβη, φαρμακευτική κάνναβη, κάνναβη σε είδη διατροφής και κάνναβη-χασίς). Κεντρική επιδίωξη είναι η χαλάρωση των ελέγχων και των περιορισμών, μέχρι την πλήρη κατάργηση τους. Τα βήματα γίνονται βαθμιαία στο όνομα της «βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου». Όπως μας πληροφορούν ορισμένοι αρθρογράφοι,¹³ «παρά τις θετικές αλλαγές που έκανε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, δεν επαρκούν για έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας…. Οι επενδυτές περιμένουν να ολοκληρωθούν ορισμένες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο…. Το ζητούμενο για τους επενδυτές είναι να περάσουν την κάνναβη για ιατρική χρήση και τα φυσικά παράγωγά της στην Δ’ κατηγορία, που είναι τα βότανα ως παραδοσιακό φάρμακο φυτικής προέλευσης.».!!!

Στη βάση αυτού του προσανατολισμού «οικοδομούνται» και τα αντίστοιχα επιχειρήματα, «βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου», το οποίο τάχα θα είναι σε όφελος των ασθενών που κάνουν χρήση και προμηθεύονται παράνομα σκευάσματα, είτε από το εξωτερικό, είτε από το εσωτερικό. Επιπλέον όπως μας πληροφορεί ο ίδιος αρθρογράφος, όταν «θα έλθουν ξένοι επενδυτές», θα δημιουργηθούν «χιλιάδες θέσεις εργασίας» (!), θα «χτυπηθεί η παραοικονομία» (!) και θα δημιουργηθεί «μεγάλο πεδίο ανάπτυξης προς όφελος της κοινωνίας (έσοδα στα ταμεία υγείας και ασφάλισης, θέσεις εργασίας, έρευνας)», κά».!! Αυτά δυστυχώς επανέλαβε σχεδόν κατά γράμμα και ο υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης Δ.Παπαδημητρίου, στις 7.2.18, κατά την παρουσίαση του ΝΣ. Τέλος σύμφωνα με τον αρθρογράφο, υπάρχουν ήδη δεκάδες αιτήσεις επενδυτών «παρκαρισμένες» εν αναμονή των «βελτιώσεων», για την ανάπτυξη της παραγωγής και εμπορίας σκευασμάτων φαρμακευτικής κάνναβης, με στόχο προφανώς την αποκόμιση υψηλών κερδών.

Δυστυχώς αυτές οι απόψεις, δεν αφορούν μόνο το πεδίο της δημοσιογραφίας, αλλά έχουν υποστηριχτεί ανοικτά και από στελέχη της κυβέρνησης το τελευταίο διάστημα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι δηλώσεις του αναπληρωτή υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Γιάννη Τσιρώνη (14.1.18), ο οποίος προσδοκά επενδύσεις μέχρι και 2 δις από πολυεθνικές για παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων.¹⁴ Μάλιστα θεωρεί ότι το ενδιαφέρον για την παραγωγή βιομηχανικής κάνναβης από μεγάλους βιομηχανικούς ομίλους, εγχώριους και ξένους, θα «δώσει τεράστια ώθηση στη βιομηχανίας μας».!! Ιδού λοιπόν το νέο …«όραμα» της βιομηχανικής και αγροτικής ανάπτυξης της χώρας, από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, με άξονα την κάνναβη.!!

Ωστόσο λόγω του υψηλού κόστους διάθεσης φαρμακευτικών σκευασμάτων, προβάλλεται σε «πλάγιο ήχο», το δικαίωμα της αυτοκαλλιέργειας κάνναβης για ιατρικούς λόγους (πχ. γλάστρες σε μπαλκόνια, κά), καθώς και ο αποχαρακτηρισμός της από την κατηγορία των «σκληρών» ναρκωτικών ουσιών και η απελευθέρωση της καλλιέργειας. Κι εδώ ο αναπληρωτής υπουργός Γ.Τσιρώνης είναι πολύ αποκαλυπτικός. Σε συνέντευξη του στο Real fm (13.10.17), τάχτηκε υπέρ της δυνατότητας να έχουν οι χρήστες ένα φυτό κάνναβης στο μπαλκόνι τους για ιδιόχρηση και να πληρώνουν ένα παράβολο 150 €. (!) Όμως εδώ γίνεται μια σκόπιμη σύγχυση. Η «αδειοδότηση» καλλιέργειας στις γλάστρες για ιατρικούς λόγους, ευτελίζει την έννοια των θεραπευτικών ιδιοτήτων της κάνναβης.! Άλλο η ελεγχόμενη συνταγογράφηση για τη θεραπεία συγκεκριμένων παθήσεων με την έγκριση γιατρού και άλλο η απελευθέρωση της καλλιέργειας στο όνομα της ιατρικής θεραπείας. Τη χρήση την εγκρίνει ο γιατρός όχι ο θεραπευόμενος, ενώ η ελεγχόμενη συνταγογράφηση αποσκοπεί στη θεραπεία ή ανακούφιση παθήσεων και όχι στη δημιουργία νέων καταναλωτών, σε όφελος τελικά των φαρμακοβιομηχανιών.!

6.Επιστρατεύεται και η οικολογική ευαισθησία

Στην προσπάθεια νομιμοποίησης της παραγωγής και χρήσης κάνναβης, εκτός από φαρμακευτικούς, διατροφικούς και οικονομικούς λόγους, επιστρατεύεται και η οικολογική διάσταση (η λεγόμενη green ecomony), ενώ «καταγγέλλονται» τα οικονομικά συμφέροντα που διακινούν ναρκωτικά, τα οποία παρεμποδίζουν (!) τη νομιμοποίηση της παραγωγής και χρήσης κάνναβης. Συγκεκριμένα σύμφωνα με δημοσιεύματα,¹⁵ «μια λύση απέναντι στην κρίση, στο δρόμο για την ειρήνη και την οικολογική σωτηρία του πλανήτη, μπορεί να αποτελέσει η κάνναβη, αν νομιμοποιηθεί».!!! Μάλιστα η συγκεκριμένη αρθρογράφος, θεωρεί ότι λόγω των οικολογικών πλεονεκτημάτων της, μπορεί η καλλιέργεια της να λειτουργήσει μεταξύ άλλων και ως «αντίδοτο στο φαινόμενο του θερμοκηπίου».!! Πρόκειται για «οικολογικό φυτό που καθαρίζει νερό και έδαφος και η στρεμματική του απόδοση σε οξυγόνο, μπορεί να είναι ως και 40% μεγαλύτερη συγκρινόμενη με αυτήν του δάσους».!! Και τέλος διερωτάται, γιατί δε χρησιμοποιείται η καλλιέργεια της κάνναβης «ώστε να πρασινίσουμε τους ρημαγμένους ορεινούς όγκους της πρωτεύουσας, μπας και καταφέρουμε να ανασάνουμε επί τέλους…».¹⁶ Εμπρός λοιπόν στη νομιμοποίηση της κάνναβης για τη «σωτηρία του πλανήτη» και την αναδάσωση της Αττικής με χασισόδενδρα ….«για να ανασάνουμε». Τι ακριβώς θα «ανασάνουμε», δεν μας το λέει, αλλά δεν είναι δύσκολο να υποθέσουμε.!

Θεωρούμε περιττό να σχολιάσουμε τέτοιες απόψεις και «προτάσεις». Αυτό ιδιαίτερα που μας προβληματίζει και ταυτόχρονα μας ανησυχεί, είναι ότι οι συγκεκριμένες απόψεις που προβάλλονται από φιλοκυβερνητικά έντυπα, καθώς και στενούς «συνεργάτες» του πρωθυπουργού (!!), απηχούν προσανατολισμούς της κυβέρνησης, στο χειρισμό ενός τόσο κρίσιμου θέματος.

7.Σκληρά» και «μαλακά» ναρκωτικά, «αποποινικοποίηση» σε τι;

Θα αναφερθούμε σε ένα ακόμα ζήτημα, ιδιαίτερα ευαίσθητο από κοινωνική άποψη, που αφορά τη χρήση κάνναβης (χασίς) για «ψυχαγωγικούς» λόγους. Ορισμένοι αμφισβητούν τον όρο «ναρκωτικό» και ότι τάχα το χασίς δεν δημιουργεί «εξάρτιση», επικαλούμενοι μάλιστα το γεγονός ότι άλλες ουσίες (πχ. το τσιγάρο ή το αλκοόλ) δημιουργούν μεγαλύτερη εξάρτηση χωρίς να κατατάσσονται στα ναρκωτικά. Όμως είναι ανώφελο να παίζουμε με τις λέξεις. Το «χασίς» είναι κατ’ αρχάς «ναρκωτικό» (ψυχότροπη-ψυχοδραστική ουσία), που με τη λήψη του «θολώνει» για ορισμένο διάστημα την κανονική λειτουργία του εγκεφάλου, ενώ ταυτόχρονα είναι και εξαρτησιογόνο. Παρ’ ότι η ένταση της εξάρτησης είναι μειωμένη, σε σχέση με άλλες ψυχοενεργές και εξαρτησιογόνες ουσίες (πχ. κοκαΐνη, ηρωίνη, κά),¹⁷ δεν παύει να δημιουργεί εξάρτηση, ενώ ανοίγει την πόρτα διολίσθησης (όχι πάντα), προς τα πιο σκληρά ναρκωτικά. Σε αυτό έγκειται και η σχηματική διάκριση των ψυχότροπων ουσιών μεταξύ «σκληρών» και «μαλακών» ναρκωτικών.

Ωστόσο η διαβάθμιση δεν αποδίδει το πραγματικό φάσμα της έντασης των ψυχότροπων ουσιών, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερο εύρος κατηγοριοποίησης, αν λάβουμε υπ’ όψιν και τα χημικά παρασκευάσματα, όπως LSD, κά. Η κατάταξη στα «μαλακά», έχει να κάνει με την αντίληψη της «αποποινικοποίησης», όχι απλά και μόνο της χρήσης, αλλά της παραγωγής, διακίνησης και εμπορίας του. Και εδώ ακριβώς το ζήτημα γίνεται πιο σύνθετο από κοινωνική άποψη.

Χωρίς να είναι στους στόχους του σημειώματος, η διατύπωση συγκεκριμένων νομικών ρυθμίσεων, θεωρούμε ότι άλλο πράγμα η «ποινικοποίηση» της χρήσης ιδιαίτερα για νεαρής ηλικίας άτομα που περιστασιακά για λόγους άγνοιας, περιέργειας, ή ψυχολογικής κατάστασης, κάνουν χρήση «χασίς» και άλλο ο μόνιμος χρήστης που κάνει παράλληλα διακίνηση και εμπορία (σε μικρές ή μεγαλύτερες ποσότητες), και τέλος άλλο η διακίνηση μεγάλων ποσοτήτων από τα οργανωμένα δίκτυα, παράνομης παραγωγής και εμπορίας. Στην πρώτη περίπτωση ο κύριος στόχος της απαγόρευσης πρέπει να είναι η «αποτροπή» της χρήσης (θα λέγαμε μικρά πρόστιμα με ανασταλτικό χαρακτήρα). Στη δεύτερη περίπτωση πρέπει να έχει στόχο την «απεξάρτηση» με την ένταξη των χρηστών σε κάποιο πρόγραμμα αντί του εγκλεισμού στη φυλακή. Στην τρίτη περίπτωση, πρέπει να υπάρχουν αυστηρές ποινικές κυρώσεις. Για να το πούμε αλλιώς. Ο «εχθρός» δεν είναι ο χρήστης (ουσιαστικά το θύμα), αλλά εκείνα τα οικονομικά συμφέροντα (λόμπυ), που αναπτύσσουν παρασιτικές «παραγωγικές» δραστηριότητες, οι οποίες δεν υπηρετούν στις πραγματικές ανάγκες μιας κοινωνίας, ιδιαίτερα σήμερα που βιώνει την υψηλή ανεργία, τη φτώχεια, την ανέχεια και κοινωνική περιθωριοποίηση.

Σε κάθε περίπτωση το πρόβλημα ναρκωτικών και ειδικότερα του «χασίς», απαιτεί σύνθετη θεώρηση και πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο των προσπαθειών, των κυβερνήσεων και ειδικών φορέων, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Πολύ περισσότερο που το πρόβλημα εμφανίζει τάσεις διόγκωσης, τόσο στην Ελλάδα όσο και ολόκληρο τον κόσμο. Ο βασικός παράγοντας διόγκωσης (πέρα από τις κοινωνικές και ψυχολογικές αιτίες), είναι τα «ισχυρά οικονομικά κυκλώματα» (τα λεγόμενα cartels και lobby) που ελέγχουν διεθνώς το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής, διακίνησης και εμπορίας ναρκωτικών και συναποτελούν συστατικό μέρος της «οικονομίας του εγκλήματος».¹⁸ Από την άλλη ας μην ξεχνάμε ότι το «σύστημα» διευκολύνεται με την εκτόνωση των κοινωνικών αντιδράσεων σε ακίνδυνα πεδία, όπως τα ναρκωτικά, τα οποία σε τελευταία ανάλυση λειτουργούν ως μηχανισμός χειραγώγησης, ανεξάρτητα από τη δράση των κυκλωμάτων προώθησης τους.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, περίπου το 4% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού (162 εκατομμύρια άνθρωποι) το 2004, είχαν κάνει χρήση κάνναβης τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους και περίπου 0,6% (22,5 εκατομμύρια) έκαναν σε καθημερινή βάση.¹⁹ Στην Ελλάδα, σύμφωνα με πανελλήνια έρευνα του ΕΠΙΨΥ,²⁰ το 8,6% του πληθυσμού ηλικίας 12-64 ετών είχαν το 2004 χρησιμοποιήσει μία ή περισσότερες φορές στη ζωή τους κάποια ναρκωτική ουσία, με πιο διαδεδομένη την κάνναβη. Ο εκτιμούμενος αριθμός αυτών που είχαν εμπειρία ναρκωτικών ήταν 671.346 άτομα, εκ των οποίων οι 380.414 ανήκουν στον πληθυσμό των νέων ηλικίας 12-35 ετών.

Τα νεότερα στοιχεία δείχνουν τάσεις επιδείνωσης του προβλήματος στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.²¹ Σύμφωνα με το «Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τα Ναρκωτικά» (EMCDDA), τα άτομα που το 2016 είχαν κάνει χρήση τουλάχιστον μια φορά κάνναβης (χασίς), ανήλθαν στην ΕΕ σε 87,7 εκατ. και ηλικίας 15-64 ετών ή το 26,3% της συγκεκριμένης πληθυσμιακής ομάδας. Από αυτά, τα 17,1 εκατ. ήταν άτομα ηλικίας 15-34 και 10 εκατ. άτομα ηλικίας 15-24 ετών. Επίσης λόγω παρενεργειών που έχει η χρήση κάνναβης στην υγεία, τα άτομα που εισήχθησαν σε θεραπευτική αγωγή αυξήθηκαν από 43.000 το 2006 σε 76.000 το 2015. Από την άλλη το άμεσο κοινωνικό κόστος για τη θεραπεία προβλημάτων της υγείας των χρηστών ναρκωτικών ουσιών, εκτιμάται μεταξύ 0,1% ως 0,5% του ΑΕΠ στις 23 ευρωπαϊκές χώρες που αναφέρεται η έκθεση.²² Ας μην υποτιμήσουμε, αυτήν την ιδιαίτερη διάσταση, δηλαδή τις αρνητικές συνέπειες στην δημόσια υγεία, κατά τη θεώρηση του προβλήματος της κάνναβης.!

Κατά συνέπεια όλη αυτή η «φιλολογία» και τα «εν πολλοίς» αμφίβολης αξιοπιστίας δημοσιεύματα για τα «πλεονεκτήματα» της κάνναβης, αποσιωπούν τους μεγάλους κινδύνους και τις προεκτάσεις μιας αναπόφευκτης επέκτασης της χρήσης χασίς στην ελληνική κοινωνία. Η μονομερής ανάδειξη των όποιων πλεονεκτημάτων παραγωγής κάνναβης για βιομηχανική και φαρμακευτική χρήση, χωρίς να αναδείχνονται ταυτόχρονα οι μεγάλοι κίνδυνοι (παράπλευρες απώλειες) από την επέκταση της καλλιέργειας, είναι τουλάχιστον απόδειξη πολιτικής ανευθυνότητας. Η άποψη του αναπληρωτή υπουργού Γ.Τσιρώνη, για «νόμιμη χρήση ψυχότροπων ουσιών σε ειδικά σημεία, ώστε να χτυπηθούν τα παράνομα κυκλώματα»,²³ (κάτι σαν χασιποτεία) φέρνει στο νου μας ιστορίες από τη μακρινή Κίνα, με την πλατιά χρήση του Οπίου την οποία προωθούσαν για οικονομικούς και πολιτικούς λόγους οι Άγγλοι.²⁴ Αν στα σχέδια της κυβέρνησης είναι να μετατραπεί η χώρα (λόγω ευνοϊκών συνθηκών καλλιέργειας και ευνοϊκού καθεστώτος ασυδοσίας των πολυεθνικών), σε ζώνη μεγάλης παραγωγής κάνναβης, στο όνομα της «βιομηχανικής ανάπτυξης» και των «ξένων επενδύσεων», αναλαμβάνουν μεγάλες ευθύνες, τόσο ο πρωθυπουργός Α.Τσίπρας, όσο και οι υπουργοί Υγείας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Οικονομίας, για αποφάσεις με αρνητικές μακροπρόθεσμα συνέπειες στην ελληνική κοινωνία.! Ταυτόχρονα μεγάλες ευθύνες φέρουν, όλα τα κόμματα και πολιτικές δυνάμεις που είτε σιωπούν, είτε στηρίζουν ανάλογες επιλογές.!!

8.Υπάρχει εναλλακτικό πλαίσιο πολιτικής;

Η τάση αύξησης της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη πολλαπλών παρεμβάσεων, οι οποίες δεν πρέπει να εξαντλούνται στο χώρο του ποινικού ελέγχου και της καταστολής, αλλά αντίθετα θα πρέπει να αναπτύσσονται στα πλαίσια ενός ευρύτερου πλαισίου δράσης, ενημέρωσης και κοινωνικού ελέγχου των ναρκωτικών ουσιών, με πρωτογενή και δευτερογενή μέτρα πρόληψης και αποτροπής, τόσο της χρήσης όσο και της παραβατικής συμπεριφοράς. Ειδικότερα η αντιμετώπιση της κάνναβης, απαιτεί ένα πλαίσιο πολιτικής, που θα στηρίζεται στις θεμελιώδεις αξίες ζωής, στις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες, στην άνοδο της λαϊκής ευημερίας και στην απαλλαγή του λαού από πρακτικές χειραγώγησης, καταπίεσης, εξαθλίωσης και εκμετάλλευσης.

Οι ψυχοτρόπες ουσίες μαζί και το χασίς, δεν έχουν δικαιωθεί ιστορικά ως στοιχείο ποιότητας ζωής και προόδου της ανθρώπινης κοινωνίας. Κάτι ανάλογο θα λέγαμε ισχύει και για την περίπτωση του τσιγάρου, το οποίο χωρίς να είναι ναρκωτικό οι συνέπειες του είναι επιβλαβείς στην ανθρώπινη υγεία, γιαυτό και αναπτύσσεται η αντικαπνική εκστρατεία και παρατηρείται τάση μείωσης του. Αντίστοιχα η αντιμετώπιση της κάνναβης, χωρίς να αρνούμαστε την αξιοποίηση ιδιοτήτων της για καθαρά ιατρικούς σκοπούς, απαιτεί την επεξεργασία δημόσιων πολιτικών «αποτροπής» της χρήσης ως ψυχότροπης ουσίας, για την αποφυγή των αρνητικών συνεπειών, πρωταρχικά στους νέους και συνολικά στην κοινωνία. Επιγραμματικά επισημαίνουμε ορισμένες πτυχές μιας τέτοιας πολιτικής.

Το πρώτο και βασικό είναι η απόρριψη των τάσεων εξωραϊσμού της κάνναβης (προβολή αμφίβολων «πλεονεκτημάτων» και αποσιώπηση αρνητικών συνεπειών), με τη συστηματική και ολόπλευρη ενημέρωση, ιδιαίτερα της νεολαίας και στόχο την αποτροπή της χρήσης «χασίς», καθώς των πάσης φύσεως ψυχότροπων ουσιών.

Το δεύτερο, είναι η εφαρμογή προγραμμάτων απεξάρτησης και διευκόλυνσης της επανένταξης χρηστών στην κοινωνική ζωή (κρίσιμο θέμα προνοιακής πολιτικής και πολιτικής απασχόλησης), όλων εκείνων που έχουν πέσει στα δύνη των ναρκωτικών και ορισμένοι περιφέρονται ως ανθρώπινα ράκη σε απόμερους δρόμους στα κέντρα των πόλων. Η ίδρυση νέων Κέντρων Πρόληψης και η ενίσχυση των υπαρχόντων (ΟΚΑΝΑ, κά), η επέκταση των προγραμμάτων υποκατάστασης, κά, θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη μείωση της ζήτησης ναρκωτικών ουσιών στο σύνολο του πληθυσμού και σε ειδικές ομάδες όπως στη νεολαία.

Το τρίτο, είναι η συστηματική καταστολή των κυκλωμάτων διακίνησης και εμπορίας ναρκωτικών, αντί της απελευθέρωσης της χρήσης κάνναβης στο όνομα της «καταπολέμησης» των κυκλωμάτων. Δεν υπάρχει κανένα απολύτως επιχείρημα, παρά μόνο θεωρητικές υποθέσεις, κινούμενες συνήθως, είτε από αφέλεια, είτε υστεροβουλία, ότι η απελευθέρωση της θα χτυπήσει δήθεν τα «κυκλώματα». Είναι ένας ισχυρισμός απολύτως έωλος.

Το τέταρτο, είναι η δυνατότητα παροχής φαρμακευτικών σκευασμάτων σε συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών, σύμφωνα με τα πορίσματα επιστημονικών ερευνών, αποκλειστικά από δημόσιους φορείς.

Ένα πέμπτον, είναι η αναζωογόνηση της αγροτικής παραγωγής, με προϊόντα που ενισχύουν τη διατροφική αυτοδυναμία και την ανασυγκρότηση της οικονομίας, καθώς την δημιουργία θέσεων εργασίας και παραγωγής ποιοτικών προϊόντων που να καλύπτουν πραγματικές κοινωνικές ανάγκες.

Έκτο, χρειάζεται να αλλάξει η αντιμετώπιση της «χρήσης» και «κατοχής» πολύ μικρής ποσότητας κάνναβης (χασίς). Το πρόβλημα δεν καταπολεμιέται με το να πηγαίνουν νεαρά άτομα στη φυλακή, έστω για λίγους μήνες. Με δεδομένες μάλιστα τις συνθήκες του σωφρονιστικού συστήματος, στο τέλος βγαίνουν πολύπλευρα τραυματισμένα (ηθικά, ψυχικά, κοινωνικά). Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι ελαστική (πχ. μικρό πρόστιμο με αναστολή) που να υπηρετεί την αποτροπή χρήσης και κατοχής. Στόχος δεν πρέπει να είναι να «περιθωριοποιηθούν» οι χρήστες, αλλά τα «κυκλώματα» της ποικιλόμορφης «παραοικονομίας του εγκλήματος».

Τέλος, η απάντηση στη φιλολογία «απελευθέρωσης» της κάνναβης, βρίσκεται στο «όραμα ζωής» που προσφέρεται στη νέα γενιά και το οποίο δεν πρέπει να είναι κούφια λόγια, αλλά να στηρίζεται με συγκεκριμένες πολιτικές, ενώ παράλληλα να διεκδικείται αγωνιστικά σε πολλαπλά πεδία, στη λογική «συν Αθηνά και χείρα κίνει», με βασική κατεύθυνση την πρόοδο και δημιουργία, αντί την καταφυγή στον «κόσμο των παραισθήσεων».

Όλα αυτά βέβαια έχουν κοινωνικό και πολιτικό παρανομαστή. Συνδέονται με την υπέρβαση της κρίσης και την ανατροπή των νεοφιλελεύθερων και μνημονιακών πολιτικών. Τον προσανατολισμό της οικονομίας και της παραγωγής στην κάλυψη των πραγματικών κοινωνικών αναγκών, αντί στην υποταγή και διαιώνιση των ολιγαρχικών συμφερόντων, με δικαιότερη κατανομή και ανακατανομή εισοδημάτων και πλούτου και διασφάλιση θεμελιωδών εργασιακών, κοινωνικών, δημοκρατικών δικαιωμάτων.

12.2.18