Στο δημοψήφισμα της ερχόμενης Κυριακής διακυβεύεται όχι μόνο η δημοκρατία στην Τουρκία, αλλά και η θέση της στον σύγχρονο κόσμο.
Στη διάρκεια συνέντευξής του στο CNN Türk, την 1η Απριλίου, ο πρωθυπουργός Binali Yildirim κλήθηκε να απαντήσει στο εκ πρώτης όψεως αλλόκοτο ερώτημα: «Τι θα ψηφίσουν στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου για τη συνταγματική αναθεώρηση ο τέως πρόεδρος Abdullah Gül και ο τέως πρωθυπουργός Ahmet Davutoglu;». Μέλος της τριανδρίας που ίδρυσε το κυβερνόν κόμμα AKP ο πρώτος και αρχιτέκτονας της εξωτερικής πολιτικής ο δεύτερος, θα έπρεπε, λογικά, να είναι υπεράνω υποψίας για τον ρόλο του Βρούτου. Δυστυχώς για τον πρόεδρο Erdogan, η πραγματικότητα διαγράφεται λιγότερο καθησυχαστική.
Το υπονοούμενο του δημοσιογράφου δεν ήταν προϊόν κακόβουλης φαντασίας. Λίγες ώρες νωρίτερα, ο Gül είχε αρνηθεί να πλαισιώσει τον Yildirim σε προεκλογική συγκέντρωση του AKP στην Καισάρεια. Η άρνησή του αυτή θεωρήθηκε πισώπλατη μαχαιριά στον Erdogan, τη στιγμή μάλιστα που οι δημοσκοπήσεις εμφάνιζαν το προβάδισμα του «Ναι» να κινείται στα όρια του δημοσκοπικού σφάλματος. Αλλά και ο εκπαραθυρωθείς Davutoglu, όπως και ο τρίτος – πλάι στους Erdogan και Gül – της ιδρυτικής τρόικας του AKP Bülent Arinç, λάμπουν δια της απουσίας τους από τη συνταγματική αναθεώρηση, η οποία μετατρέπει το τουρκικό πολίτευμα σε ενός ανδρός αρχή.
Στο ξεκίνημα της εκστρατείας, το δημοψήφισμα φαινόταν παιχνιδάκι για τον Erdogan και το κόμμα του, που έχουν κερδίσει την τελευταία δεκαπενταετία 11 εκλογικές αναμετρήσεις (πέντε βουλευτικές, μία προεδρική, τρεις τοπικές και δύο δημοψηφίσματα) χωρίς να χάσουν καμία. Η ισλαμοεθνικιστική συμμαχία του AKP με τους Γκρίζους Λύκους του MHP ξεκινούσε από το 61,4%, που κέρδισαν αθροιστικά τα δύο κόμματα στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, τον Νοέμβριο του 2015. Με την αξιωματική αντιπολίτευση του κεμαλικού CHP σε κρίση, τους ηγέτες του τρίτου κόμματος, του αριστερού-φιλοκουρδικού HDP στη φυλακή και τα μέσα ενημέρωσης που συνεχίζουν να λειτουργούν νόμιμα να προβάλλουν κατά 90% το «Ναι», ποιος θα αμφέβαλλε, άραγε, για το τελικό αποτέλεσμα;
Γρήγορα έγινε φανερό, όμως, ότι ο δρόμος του Erdogan προς την υπερπροεδρία δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα. Μεγάλο μέρος της κοινωνικής βάσης του ακροδεξιού, αλλά απολύτως κοσμικού MHP δεν ακολούθησε την ηγεσία του και στράφηκε στο «Όχι». Οι Κούρδοι, που αντιστοιχούν στο 15%-20% του εκλογικού σώματος και σημαντική μερίδα τους είχε ψηφίσει στο παρελθόν τον Erdogan, προτιμώντας τον από την κεμαλική στρατοκρατία, πολώνονται προς το «Όχι» σε ποσοστά 62%-70%, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις.
Αυτός είναι και ο λόγος που ώθησε τον Erdogan να προχωρήσει σε ανοίγματα προς την κουρδική μειονότητα, αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα επανέλθει στην ειρηνευτική διαδικασία με το PKK και υποδεχόμενος στην Άγκυρα τον ηγέτη των Ιρακινών Κούρδων, Masoud Barzani. Με το που επέστρεψε, όμως, στο Αρμπίλ, ο Barzani ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία, ενώ η κουρδική σημαία υψώθηκε στο Κιρκούκ, εξαγριώνοντας την Άγκυρα. Η επανεμφάνιση του κουρδικού εφιάλτη στην τελική ευθεία προς το δημοψήφισμα απειλεί να στοιχίσει ακριβά στον Erdogan, στερώντας του ψήφους και από το κουρδικό στοιχείο και από τους εθνικιστές.
Ο ίδιος ο Erdogan έχει προειδοποιήσει ότι μπορεί να προχωρήσει σε νέο δημοψήφισμα για τη διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε., ενώ αφήνει ανοιχτή την επαναφορά της θανατικής ποινής. Το ενδεχόμενο αποξένωσης της Τουρκίας από το σύνολο της Δύσης ήρθε πιο κοντά ύστερα από την πρώτη επίσκεψη του νέου υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Rex Tillerson, όπου δεν έγινε το παραμικρό βήμα στα δύο θέματα που δηλητηριάζουν τις διμερείς σχέσεις – την έκδοση του Gülen και την αμερικανική βοήθεια στους Κούρδους.
Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, η προεκλογική εκστρατεία έδειξε ότι ο Tayyip Erdogan κινδυνεύει να μοιραστεί, αργά ή γρήγορα, τη μοίρα πολλών απολυταρχικών ηγετών και καθεστώτων: από τη στιγμή που η κοινωνική και πολιτική αντιπολίτευση δεν μπορούν να εκφραστούν αποτελεσματικά στο υπάρχον σύστημα, μοιραία διαθλώνται στις ίντριγκες, στις υπόγειες διαμάχες και στα ανακτορικά πραξικοπήματα μέσα στο ίδιο το κόμμα που μονοπωλεί την εξουσία. Υπό αυτό το πρίσμα, το ενδιαφέρον ερώτημα δεν είναι τι θα κάνει ο Gül, ο Davutoglu, ο Arinç και ποιος ξέρει ποιοι άλλη την ερχόμενη Κυριακή, αλλά τι θα κάνουν έπειτα από αυτήν.
*Πηγή: Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 9/4/2017.
